Tài liệu Nghiên cứu áp dụng quản lý rừng tự nhiên bền vững theo tiêu chuẩn fsc tại chi nhánh lâm trường trường sơn thuộc công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên lâm công nghiệp long đại, tỉnh quảng bình

B GIỄO D C VẨ ĐẨO T O TR B NỌNG NGHI P VẨ PTNT NG Đ I H C LỂM NGHI P ------------o0o---------HƠ N i - 2016 NGUY N TR NG H I NGHIểN C U ỄP D NG QU N Lụ R NG T NHIểN B N V NG THEO TIểU CHU N FSC T I CHI NHỄNH LỂM TR NG TR NG S N THU C CỌNG TY TRỄCH NHI M H U H N M T THẨNH VIểN LỂM CỌNG NGHI P LONG Đ I, T NH QU NG BỊNH Chuyên ngƠnh: Đi u tra vƠ quy ho ch r ng Mƣ s : 62.62.02.08 LU N ỄN TI N Sƾ LỂM NGHI P NG IH NG D N KHOA H C: 1. GS. TS. TR N H U VIểN 2. PGS. TS. NGUY N TR NG BỊNH HƠ N i - 2017 i L I CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan lu n án Ti n sĩ Lơm nghi p v i đ tƠi ắNghiên c u áp d ng qu n lý r ng t nhiên b n v ng theo tiêu chuẩn FSC t i Chi nhánh Lơm Trư ng Trư ng S n thuộc Công ty TNHH MTV LCN Long Đ i, t nh Qu ng Bình” lƠ công trình do chính tôi nghiên c u vƠ th c hi n. Các thông tin, s li u đư c sử d ng trong lu n án nƠy hoƠn toƠn trung th c vƠ chính xác, các nội dung trích d n trong lu n án đã đư c ch rõ ngu n g c rõ rƠng. Tác gi lu n án Nguy n Trư ng H i ii L IC M N Lu n án đư c hoƠn thƠnh t i Trư ng đ i học Lơm nghi p Vi t Nam trong khuôn kh chư ng trình đƠo t o nghiên c u sinh niên khóa 2012 ậ 2016, nhơn d p nƠy tác gi xin chơn thƠnh cám n Ban giám hi u nhà trư ng, Phòng đƠo t o sau Đ i học, Khoa Lơm học, Bộ môn Đi u tra vƠ quy ho ch r ng trư ng Đ i học Lơm nghi p Vi t Nam; T p th Ban lãnh đ o Chi nhánh Lơm trư ng Trư ng S n thuộc Công ty TNHH MTV LCN Long Đ i, t nh Qu ng Bình đã t o đi u ki n thu n l i cho tác gi trong su t quá trình học t p, nghiên c u vƠ hoƠn thƠnh lu n án này. Tác gi xin trơn trọng cám n GS.TSKH. Nguy n Ngọc Lung, GS.TS. Vũ Ti n Hinh, PGS.TS Bùi Th Đ i, PGS.TS. Tr n Văn Con, PGS.TS. Vũ Nhơm vƠ các đ ng nghi p đã có nh ng ý ki n đóng góp quý giá đ tác gi b sung vƠ hoƠn thi n lu n án. Tác gi xin bƠy tỏ lòng bi t n sơu s c đ n GS.TS. Tr n H u Viên, PGS.TS. Nguy n Trọng Bình đã cùng đ ng hƠnh, hư ng d n và giúp đỡ tác gi trong su t quá trình th c hi n đ tƠi lu n án. Qua đơy tác gi cũng xin chơn thƠnh cám n t t c quý th y giáo, ngư i thơn trong gia đình, b n bè đ ng nghi p đã động viên, hỗ tr v v t ch t vƠ tinh th n đ tác gi có thêm ngh l c hoƠn thƠnh lu n án nƠy. Hà Nội, tháng 01/2017 Tác gi iii M CL C L I CAM ĐOAN .............................................................................................. i L I C M N ................................................................................................... ii M C L C ........................................................................................................ iii DANH M C CÁC T VI T T T VÀ Kụ HI U ......................................... vi DANH M C CÁC B NG.............................................................................. vii DANH M C CÁC HÌNH .............................................................................. viii M Đ U ........................................................................................................... 1 1. Tính c p thi t c a đ tƠi nghiên c u ............................................................. 1 2. M c tiêu nghiên c u ...................................................................................... 2 2.1. M c tiêu t ng quát ..................................................................................... 2 2.2. M c tiêu c th ........................................................................................... 2 3. ụ nghĩa khoa học vƠ th c ti n c a đ tƠi ...................................................... 3 3.1. V khoa học................................................................................................ 3 3.2. V th c ti n ................................................................................................ 3 4. Đ i tư ng vƠ ph m vi nghiên c u ................................................................. 3 4.1 Đ i tư ng nghiên c u.................................................................................. 3 4.2 Gi i h n nghiên c u .................................................................................... 3 5. Nh ng đóng góp m i c a lu n án ................................................................. 3 6. B c c lu n án ............................................................................................... 4 Chư ng 1 T NG QUAN V N Đ NGHIểN C U ........................................ 5 1.1. Nh ng v n đ chung v qu n lý r ng b n v ng ........................................ 5 1.1.1. Qu n lý r ng b n v ng ........................................................................... 5 1.1.2. Ch ng ch r ng........................................................................................ 6 1.1.3. Đi u ki n đ th c hi n QLRBV vƠ ch ng ch r ng ............................... 7 1.2. Trên th gi i ............................................................................................... 7 1.2.1. L ch sử qu n lý r ng b n v ng theo tiêu chuẩn FSC.............................. 7 1.2.2. Th c tr ng ch ng ch FSC ...................................................................... 9 iv 1.2.3. Nghiên c u v c u trúc ......................................................................... 12 1.2.4. Nghiên c u v tăng trư ng r ng ........................................................... 13 1.2.5. Một s kỹ thu t khai thác r ng t nhiên ............................................... 14 1.2.6. Th o lu n ............................................................................................... 15 1.3. Vi t Nam .............................................................................................. 16 1.3.1. Th c tr ng QLRBV vƠ ch ng ch r ng Vi t Nam ............................ 16 1.3.2. Xơy d ng K ho ch qu n lý r ng b n v ng ......................................... 23 1.3.3. Th o lu n ............................................................................................... 34 2.1. Nội dung nghiên c u ................................................................................ 37 2.1.1. Đánh giá hi n tr ng tƠi nguyên r ng ..................................................... 37 2.1.2. Xác đ nh ch c năng r ng vƠ phơn khu qu n lý..................................... 37 2.1.3. Xác đ nh r ng có giá tr b o t n cao ..................................................... 37 2.1.4. Xơy d ng K ho ch qu n lý r ng t nhiên b n v ng ........................... 37 2.2. Phư ng pháp nghiên c u .......................................................................... 37 2.2.1. Quan đi m vƠ phư ng pháp ti p c n..................................................... 37 2.2.2. Phư ng pháp thu th p s li u, tƠi li u vƠ tính toán các k t qu ............ 38 Chư ng 3 Đ̣C ĐI M C B N KHU V C NGHIểN C U....................... 50 3.1. Gi i thi u khái quát v Chi nhánh Lơm trư ng Trư ng S n ................... 50 3.1.1. S lư c v quá trình hình thƠnh vƠ phát tri n ....................................... 50 3.1.2. Phư ng th c qu n lý ............................................................................. 50 3.1.3. T ch c s n xu t kinh doanh ................................................................ 51 3.1.4. C s v t ch t vƠ máy móc thi t b ph c v s n xu t. .......................... 55 3.2. Đặc đi m đi u ki n t nhiên .................................................................... 55 3.2.1. Đặc đi m đ a hình ................................................................................. 55 3.2.2. Khí h u, thuỷ văn .................................................................................. 56 3.2.3. Đặc đi m v th như ng ....................................................................... 57 3.2.4. Đánh giá chung ..................................................................................... 58 3.3. Đặc đi m kinh t - xã hội ......................................................................... 58 v 3.3.1. Dơn s , dơn tộc vƠ lao động .................................................................. 58 3.3.2. C s h t ng vƠ d ch v xã hội ............................................................ 59 3.3.3. Tình hình s n xu t nông lơm nghi p ..................................................... 61 3.3.4. Đánh giá chung ..................................................................................... 63 Chư ng 4 K T QU NGHIểN C U VÀ TH O LU N ............................. 65 4.1. Đánh giá hi n tr ng tƠi nguyên r ng ........................................................ 65 4.1.1. Hi n tr ng tƠi nguyên r ng ................................................................... 65 4.1.2. Đặc đi m c u trúc t ng cơy cao vƠ tái sinh r ng .................................. 67 4.1.3. Tăng trư ng r ng .................................................................................. 75 4.1.4. Đa d ng sinh học ................................................................................... 76 4.2. Xác đ nh ch c năng r ng vƠ phơn khu qu n lý ........................................ 79 4.2.1. Xác đ nh các ch c năng r ng ................................................................ 79 4.2.2. Phơn khu qu n lý r ng .......................................................................... 85 4.2.3. Xơy d ng b n đ phơn khu qu n lý ...................................................... 87 4.3. Xác đ nh r ng có giá tr b o t n cao ........................................................ 88 4.3.1 R ng có giá tr b o t n cao .................................................................... 89 4.3.2. Xơy d ng b n đ r ng có giá tr b o t n cao ........................................ 93 4.4. Xơy d ng K ho ch qu n lý r ng t nhiên b n v ng .............................. 94 4.4.1. M c tiêu c a K ho ch qu n lý r ng b n v ng .................................... 94 4.4.2. Quy ho ch sử d ng tƠi nguyên r ng ..................................................... 96 4.4.3. Các ho t động kinh doanh r ng ............................................................ 99 4.4.4. Các ho t động hỗ tr phát tri n cộng đ ng ......................................... 117 4.4.5. Các ho t động qu n lý b o v môi trư ng ......................................... 118 4.4.6. D báo ngu n v n đ u tư vƠ hi u qu kinh t giai đo n 2016 -2020 ......... 122 4.4.7. Đ xu t t ch c th c hi n K ho ch qu n lý r ng.............................. 122 K T LU N, T N T I, KHUY N NGH ................................................... 124 TÀI LI U THAM KH O CÁC PH L C vi DANH M C CỄC T Vi t t t/kỦ hi u CCR CB-CNV CDB CITES CTLN CNLTTS D1,3 (cm) ĐDSH ĐHLN ĐTQHR FAO FSC GIZ H(m) HCVF HCV ITTO KHLNVN KHQLR LNQG LNCĐ LSNG M(m3/ha) N (cây/ha) NN&PTNT NWG OTC QLRBV QSDĐ RĐD RPH RSX TNHH MTV TCLN TSTV UBND WWF VI T T T VẨ Kụ HI U N i dung di n gi i Ch ng ch r ng Cán bộ công nhơn viên Công ư c b o t n đa d ng sinh học Công ư c buôn bán động v t hoang dã Công ty Lơm nghi p Chi nhánh Lơm trư ng Trư ng S n Đư ng kính v trí 1,3m Đa d ng sinh học Đ i học lơm nghi p Đi u tra quy ho ch r ng T ch c nông lư ng th gi i Hội đ ng qu n tr r ng C quan h p tác kỹ thu t Đ c Chi u cao bình quơn lơm ph n R ng có giá tr b o t n cao Giá tr b o t n cao T ch c gỗ nhi t đ i qu c t Khoa học lơm nghi p Vi t Nam K ho ch qu n lý r ng Chi n lư c lơm nghi p qu c gia Lơm nghi p cộng đ ng Lơm s n ngoƠi gỗ Tr lư ng r ng M t độ cơy trên ha Nông nghi p vƠ phát tri n Nông thôn Nhóm công tác qu c gia Ô tiêu chuẩn Qu n lý r ng b n v ng Quy n sử d ng đ t R ng đặc d ng R ng phòng hộ R ng s n xu t Trách nhi m h u h n một thƠnh viên T ng c c Lơm nghi p Tái sinh tri n vọng Uỷ ban nhơn dơn Quỹ b o v động v t hoang dã vii DANH M C CỄC B NG TT Tên b ng Trang 1.1 Di n tích vƠ s ch ng ch FSC theo khu v c 9 1.2 T ng h p di n tích s ch ng ch FSC theo ch s h u 11 1.3 T ng h p di n tích s ch ng ch FSC theo lo i r ng 11 1.4 Tăng trư ng tr lư ng thư ng xuyên t i CTLN Đăk Tô 27 2.1 Kích thư c ô m u vƠ các lo i đo đ m 40 2.2 S đ i di n cho một cơy m u 42 2.3 Các bư c vƠ quy trình xác đ nh ch c năng r ng 45 2.4 Ch c năng r ng theo phơn khu qu n lý 46 2.5 B ng chuy n đ i ch c năng r ng 47 3.1 Di n tích đ t nông, lơm nghi p c a đ a phư ng 62 4.1 T ng h p k t qu v tr ng thái di n tích r ng 65 4.2 Phơn b cơy t ng cao theo c p kính các tr ng thái r ng 69 4.3 Phơn b cơy gỗ t ng cao theo nhóm gỗ các tr ng thái r ng 69 4.4 Tr lư ng bình quơn c a các tr ng thái r ng 71 4.5 Phơn b tr lư ng cơy đ ng bình quơn theo c p kính 71 4.6 Phơn b tr lư ng r ng theo c p kính khai thác t i thi u 72 4.7 D tính tăng trư ng r ng t nhiên 75 4.8 Th ng kê th c v t kh o sát 76 4.9 T ng h p di n tích các ch c năng r ng 85 4.10 Ch c năng r ng theo phơn khu qu n lý 86 4.11 Các phơn khu qu n lý r ng 86 4.12 Hi n tr ng r ng vƠ phơn b theo phơn khu qu n lý 86 4.13 T ng h p đ a danh, di n tích r ng có giá tr b o t n cao 92 4.14 Quy ho ch các khu s n xu t 98 4.15 T ng h p quy ho ch sử d ng đ t 99 4.16 Ti n độ th c hi n công tác khoanh nuôi tái sinh t nhiên 110 viii DANH M C CỄC HÌNH TT Tên hình Trang 1.1 Bi u đ di n tích ch ng ch FSC theo t ng khu v c 9 1.2 Bi u đ s lư ng ch ng ch FSC theo t ng khu v c 10 2.1 S đ b trí ô tiêu chuẩn 39 4.1 B n đ hi n tr ng tài nguyên r ng 66 4.2 Bi u đ t thƠnh loƠi theo các tr ng thái r ng 68 4.3 Bi u đ phơn b t ng cơy cao theo c p kính, nhóm gỗ 70 4.4 Bi u đ phơn b ti t di n ngang theo nhóm gỗ các tr ng thái r ng 71 4.5 Bi u đ phơn b tr lư ng theo c p kính các tr ng thái r ng 72 4.6 Bi u đ m t độ tái sinh c a các tr ng thái r ng 73 4.7 B n đ ch c năng r ng vƠ phân khu qu n lý 87 4.8 B n đ r ng có giá tr b o t n cao 93 4.9 B n đ quy ho ch, k ho ch kinh doanh r ng 116 1 M Đ U 1. Tính c p thi t c a đ tài nghiên c u Qu n lý r ng b n v ng theo tiêu chuẩn FSC là một trong năm m c tiêu c b n trong Chi n lư c Phát tri n Lâm nghi p Vi t Nam giai đo n 2006 ậ 2020, c th đ n năm 2020 có kho ng 30% di n tích r ng s n xu t c a Vi t Nam ậ tư ng đư ng v i trên 1 tri u ha r ng đáp ng Qu n lý r ng b n v ng theo tiêu chuẩn FSC[61]. Tuy nhiên đ n tháng 10 năm 2015, di n tích r ng đư c c p ch ng ch FSC nư c ta ch x p x 150.000ha cho c đ i tư ng r ng tr ng và r ng t nhiên, trong đó r ng t nhiên ch có 84.697ha [67]. Do v y trong nh ng năm t i ngành lâm nghi p nư c ta c n ph i có nhi u nỗ l c h n n a đ đ t đư c m c tiêu c a Chi n lư c đ ra. Một trong nh ng nhi m v quan trọng và then ch t c a qu n lý r ng b n v ng theo tiêu chuẩn FSC là xây d ng K ho ch qu n lý r ng phù h p, đư c t ch c th c hi n và đánh giá ch ng ch r ng. Theo nguyên t c 7 c a Tiêu chuẩn FSC-STD-01-001(V4-0) [61] thì K ho ch qu n lý r ng b n v ng ph i đáp ng đ y đ các y u t : Các m c tiêu qu n lý; Mô t tƠi nguyên r ng; Mô t h th ng lơm sinh; Đ nh m c khai thác r ng hƠng năm; Quan sát v sinh trư ng vƠ di n th r ng; Nh ng bi n pháp b o v môi trư ng; Các k ho ch xác đ nh vƠ b o v các loƠi nguy c p, quý hi m; Các b n đ chuyên đ ; Mô t vƠ bi n lu n v kỹ thu t khai thác, thi t b sử d ng. Như v y đ th c hi n qu n lý r ng b n v ng và ch ng ch r ng theo tiêu chuẩn FSC thì trư c h t ch r ng ph i xây d ng KHQLR đáp ng Nguyên t c 7 nói trên. Tuy nhiên, th c tr ng hi n nay là đa s các ch r ng, đặc bi t là các ch r ng qu n lý r ng t nhiên chưa có đ năng l c, trình độ đ xây d ng KHQLR phù h p và t ch c th c hi n đáp ng tiêu chuẩn FSC. Mặt khác, cho đ n nay nư c ta chưa có công trình nghiên c u t ng quát, th ng nh t và toàn di n v c s khoa học vƠ th c ti n cho qu n lý r ng t nhiên b n v ng 2 theo tiêu chuẩn FSC, do đó cách th c qu n lý cũng như công tác t ch c s n xu t còn thi u c s đ áp d ng trong th c ti n. Xu t phát t th c tr ng và tính c p thi t c a v n đ nêu trên, tác gi th c hi n đ tài: “Nghiên cứu áp dụng quản lý rừng tự nhiên bền vững theo tiêu chuẩn FSC tại Chi nhánh Lâm Trường Trường Sơn thuộc Công ty TNHH MTV LCN Long Đại, tỉnh Quảng Bình”. Nghiên c u nhằm b sung c s khoa học cho qu n lý r ng t nhiên b n v ng theo tiêu chuẩn FSC t i Chi nhánh Lâm trư ng Trư ng S n thuộc Công ty TNHH MTV LCN Long Đ i t nh Qu ng Bình. Đ tƠi l a chọn đ a đi m nghiên c u là Chi nhánh Lâm Trư ng Trư ng S n thuộc Công ty TNHH MTV LCN Long Đ i v i lý do: là đ n v qu n lý kinh doanh r ng t nhiên v i quy mô l n, công tác t ch c cũng như năng l c s n xu t kinh doanh c a đ n v c b n đ m b o đ th c hi n qu n lý r ng b n v ng. Mặt khác đ n v cũng đã đư c D án (GIZ) hỗ tr th c hi n qu n lý r ng t nhiên b n v ng theo tiêu chuẩn FSC, trong đó nghiên c u sinh là ngư i đã tr c ti p tham gia th c hi n D án nƠy. 2. M c tiêu nghiên c u 2.1. M c tiêu t ng quát Áp d ng tiêu chuẩn qu n lý r ng c a FSC vƠo qu n lý r ng t nhiên b n v ng t i Chi nhánh Lơm trư ng Trư ng S n thuộc Công ty TNHH MTV LCN Long Đ i, t nh Qu ng Bình. 2.2. M c tiêu c th - Đánh giá đư c hi n tr ng tài nguyên r ng, xác đ nh các ch c năng và phân khu qu n lý r ng, xác đ nh r ng có giá tr b o t n cao. - Xơy d ng đư c K ho ch qu n lý r ng t nhiên b n v ng theo tiêu chuẩn FSC cho Chi nhánh Lơm trư ng Trư ng S n thuộc Công ty TNHH MTV LCN Long Đ i, t nh Qu ng Bình. 3 3. Ý nghƿa khoa h c và th c ti n c a đ tài 3.1. V khoa h c Đ tƠi nghiên c u đã góp ph n xơy d ng c s khoa học cho vi c xơy d ng K ho ch qu n lý t nhiên b n v ng theo tiêu chuẩn FSC t i Chi nhánh Lơm trư ng Trư ng S n thuộc Công ty TNHH MTV LCN Long Đ i, t nh Qu ng Bình. 3.2. V th c ti n LƠ công trình nghiên c u có h th ng vƠ logic t đánh giá hi n tr ng tƠi nguyên r ng, xác đ nh ch c năng và phân khu qu n lý r ng, xác đ nh r ng có giá tr b o t n cao đ xơy d ng b n K ho ch qu n lý r ng t nhiên b n v ng cho Chi nhánh Lơm trư ng Trư ng S n, t nh Qu ng Bình. Đ tƠi lu n án là tài li u có giá tr tham kh o cho các ch r ng khác nhơn rộng trong qu n lý r ng t nhiên b n v ng theo tiêu chuẩn FSC. 4. Đ i t 4.1 Đ i t ng và ph m vi nghiên c u ng nghiên c u Đ i tư ng nghiên c u là di n tích r ng t nhiên t i Chi nhánh Lâm trư ng Trư ng S n thuộc Công ty TNHH MTV LCN Long Đ i, Qu ng Bình. 4.2 Gi i h n nghiên c u Đ tƠi t p trung nghiên c u xơy d ng K ho ch qu n lý r ng t nhiên b n v ng theo Nguyên t c 7 c a bộ tiêu chuẩn FSC cho một đ i tư ng c th lƠ r ng t nhiên, tác gi chưa có nghiên c u v t ch c th c hi n vƠ đánh giá ch ng ch FSC. 5. Nh ng đóng góp m i c a lu n án - K t qu nghiên c u đã xác đ nh đư c 13 ch c năng c th vƠ phơn chia r ng t i khu v c nghiên c u thƠnh 3 nhóm ch c năng chính lƠ ch c năng sinh thái môi trư ng, ch c năng xã hội vƠ ch c năng kinh t lƠm căn c xác đ nh các phân khu qu n lý v i các m c tiêu vƠ quy đ nh qu n lý rõ rƠng, bao 4 g m các phơn khu: s n xu t, s n xu t h n ch vƠ không s n xu t cho Chi nhánh Lơm trư ng Trư ng S n, t nh Qu ng Bình. - Xác đ nh đư c công th c tính toán s n lư ng khai thác gỗ r ng t nhiên b n v ng (có tính đ n h s đ vỡ), có tính th c ti n cao vƠ kh thi h n so v i công th c tính toán hi n hƠnh. - Xơy d ng đư c b n KHQLR t nhiên b n v ng v i chu kỳ 25 năm tư ng đư ng v i luơn kỳ khai thác chọn gỗ r ng t nhiên, bám sát đư c các tiêu chí, nguyên t c 7 c a tiêu chuẩn FSC vƠ bư c đ u có đư c nh ng d báo v tăng trư ng r ng, hoƠn c nh r ng sau khai thác vƠ ư c tính đư c hi u qu kinh t c a vi c th c hi n b n K ho ch qu n lý r ng. 6. B c c lu n án Ph n m đ u: Lu n gi i s c n thi t c a lu n án, m c tiêu nghiên c u, ý nghĩa khoa học và th c ti n c a lu n án. Chư ng 1. T ng quan nghiên c u: T ng quan, phân tích và th o lu n các công trình và k t qu nghiên c u trong và ngoài nư c liên quan đ n QLRBV làm c s xác đ nh v n đ nghiên c u. Chư ng 2. Nội dung và phư ng pháp nghiên c u Chư ng 3. Khái quát đặc đi m vùng nghiên c u: trình bày các đặc đi m v đi u ki n t nhiên, dân sinh, kinh t và xã hội t i khu v c nghiên c u Chư ng 4. K t qu và th o lu n: trình bày và th o lu n các k t qu nghiên c u c a lu n án. K t lu n, t n t i, khuy n ngh : các k t lu n rút ra t k t qu nghiên c u, nêu nh ng h n ch t n t i c a lu n án và các khuy n ngh cho các nghiên c u ti p theo. 5 Ch ng 1 T NG QUAN V N Đ NGHIÊN C U 1.1. Nh ng v n đ chung v qu n lý r ng b n v ng 1.1.1. Quản lý rừng bền vững Theo ITTO (T ch c gỗ nhi t đ i qu c t - International Tropical Timber Organization): Qu n lý r ng b n v ng là quá trình qu n lý nh ng lâm ph n n đ nh nhằm đ t đư c nhi u h n nh ng m c tiêu qu n lý r ng đã đ ra một cách rõ ràng, đ m b o s n xu t một cách liên t c nh ng s n phẩm và d ch v mong mu n mà không làm gi m đáng k nh ng giá tr di truy n và năng su t tư ng lai c a r ng, không gây ra nh ng tác động không mong mu n đ i v i môi trư ng t nhiên và xã hội ắd n theo Cẩm nang ngƠnh Lơm nghi p, chư ng qu n lý r ng b n v ng vƠ ch ng ch r ng [2]”. Theo ti n trình Hensinki: Qu n lý r ng b n v ng là s qu n lý r ng và đ t r ng theo cách th c và m c độ phù h p đ duy trì tính đa d ng sinh học, năng su t, kh năng tái sinh cũng như s c s ng và duy trì ti m năng c a r ng trong quá trình th c hi n; trong tư ng lai các ch c năng sinh thái, kinh t và xã hội c a r ng c p đ a phư ng, c p qu c gia và toàn c u không gây ra nh ng tác h i đ i v i h sinh thái khác ắd n theo Cẩm nang ngƠnh Lơm nghi p, chư ng qu n lý r ng b n v ng vƠ ch ng ch r ng [2]”. T đ nh nghĩa trên qu n lý r ng b n v ng đư c chung quy l i hai v n đ chính sau: + Là qu n lý r ng n đ nh bằng các bi n pháp phù h p nhằm đ t đư c m c tiêu đ ra (các s n phẩm gỗ, ngoài gỗ, b o v môi trư ng, b o t n đa d ng sinh học, b o t n các h sinh thái, r ng có giá tr b o t n caoầ) + Là qu n lý r ng đ m b o s b n v ng v kinh t , môi trư ng và xã hội, bao g m: - B n v ng v kinh t là đ m b o kinh doanh r ng lâu dài liên t c v i năng su t hi u qu ngày càng cao. 6 - B n v ng v xã hội là đ m b o kinh doanh r ng ph i tuân th các lu t pháp, th c hi n t t các nghĩa v đóng góp v i xã hội, đ m b o quy n h n và quy n l i cũng như m i quan h t t v i nhân dân, cộng đ ng đ a phư ng. - B n v ng v môi trư ng là đ m b o kinh doanh r ng duy trì kh năng phòng hộ môi trư ng và duy trì đư c tính đa d ng sinh học c a r ng đ ng th i không gây ra tác h i đ i v i h sinh thác khác . 1.1.2. Chứng chỉ rừng Ch ng ch r ng (Forest Certification) là s xác nh n bằng văn b n (ch ng ch ) rằng một đ n v qu n lý r ng đư c c p ch ng ch đã đư c qu n lý kinh doanh trên c s r ng đư c tái t o lâu dài, không nh hư ng đ n các ch c năng sinh thái c a r ng và môi trư ng xung quanh, không làm suy gi m tính đa d ng sinh học .C quan c p ch ng ch r ng là một t ch c th ba độc l p, có đ tư cách và có trình độ nghi p v đư c đông đ o các t ch c môi trư ng, kinh t và xã hội công nh n, đư c c ngư i s n xu t và tiêu dùng tín nhi m. Một s các t ch c c p ch ng ch r ng chính trên ph m vi toàn c u như [2]: - T ch c c p ch ng ch r ng liên Châu Âu (Pan-European Forest Certification - PEFC): ho t động ch y u trên đ a bàn châu Âu. - Hội đ ng qu n tr r ng th gi i (Forest Sterwardship Council-FSC). - T ch c c p ch ng ch r ng qu c gia Malaisia và Kerhout: ho t động ch y u trong khu v c nhi t đ i. - H th ng qu n lý môi trư ng ISO 140001. - Sáng ki n b n v ng r ng Mỹ (American Sustainable Forestry Intiative) Hội đ ng qu n tr r ng th gi i FSC (Forest Sterwardship Council), hi n nay đã y quy n cho 10 c quan đư c c p ch ng ch r ng là: - Anh qu c: SGS ậ Chư ng trình QUALIOR - Anh qu c: Hi p hội đ t ậ Chư ng trình Woodmark - Anh qu c: BM TRADA Certification 7 - Mỹ: H th ng ch ng ch khoa học ậ Chư ng trình b o t n r ng - Mỹ: Liên minh v r ng nhi t đ i ậ Chư ng trình Smartwood - Hà Lan: SKAL - Canada: Silva Forest Foundation - Đ c: GFA Terra System - Nam phi: South African Bureau for Standards (SABS) - Th y Sĩ: Institute for Martokologic (LMO) 1.1.3. Điều kiện để thực hiện QLRBV và chứng chỉ rừng Đi u ki n c n và đ đ ch r ng th c hi n qu n lý r ng b n v ng và ch ng ch r ng theo tiêu chuẩn FSC là có quy n s h u, sử d ng đ t h p pháp, rõ ràng và xây d ng K ho ch qu n lý r ng phù h p, đư c t ch c tri n khai th c hi n. 1.2. Trên th gi i 1.2.1. Lịch sử quản lý rừng bền vững theo tiêu chuẩn FSC FSC đư c thành l p vào tháng 10 năm 1993 t i Toronto ậ Canada b i một nhóm g m 130 thành viên khác nhau t 26 qu c gia, bao g m đ i di n c a các c quan môi trư ng, các thư ng gia, các cộng đ ng dân b n x , đ i di n các ngành công nghi p và các c quan c p ch ng ch . FSC c p ch ng ch QLRBV cho r ng ôn đ i, nhi t đ i, r ng t nhiên, r ng tr ng và đang m rộng ra r ng s n xu t lâm s n ngoài gỗ. T ch c này có tr s chính đặt t i thành ph Bonn ậ Đ c có c u trúc qu n tr duy nh t d a trên các nguyên t c s tham gia, dân ch , công bằng. FSC có đ i di n t i h n 50 qu c gia. Thành viên FSC đư c chia thành nhóm xã hội, nhóm môi trư ng và nhóm kinh t , mỗi nhóm l i đư c chia ra thành nhóm B c (các nư c công nghi p) và nhóm Nam (các nư c đang phát tri n). B t kỳ ai hỗ tr c i thi n qu n lý r ng trên th gi i đ u có th tr thành thành viên c a FSC. Hội đ ng qu n tr r ng qu c t (FSC) đ xu t 10 tiêu chuẩn bao g m: (1)Tuơn th theo pháp lu t,(2) Quy n vƠ trách nhi m v i vi c sử d ng vƠ s h u, (3) Quy n c a ngư i b n x , (4) M i quan h cộng đ ng vƠ quy n c a ngư i lao động,(5) Các l i ích t r ng, (6) Tác động v môi trư ng,(7)K 8 ho ch qu n lý, (8)Giám sát vƠ đánh giá, (9)Duy trì các khu r ng có giá tr b o t n cao,(10) Các khu r ng tr ng. Dư i tiêu chuẩn lƠ các tiêu chí, các ch s đ b sung lƠm rõ tiêu chuẩn[61]. Theo Christopher Upton và Stephen Bass (1996) [58], h u h t các tiêu chuẩn qu n lý r ng do các t ch c qu c t đưa ra đ u đư c ch p nh n m c cao. Trong đó các tiêu chuẩn c a FSC đư c coi là sát th c và có kh năng ng d ng rộng rãi h n c . Tuy nhiên, cho đ n nay tình hình QLRBV trên th gi i v n chưa đư c c i thi n đáng k , nhi u khu r ng v n đ ng trư c nguy c b tàn phá nghiêm trọng. Năm 1997, Ngân hàng th gi i và Quỹ b o t n động v t hoang dã th gi i (WWF) công b chư ng trình h p tác v i m c tiêu đưa 200 tri u ha r ng đư c qu n lý s n xu t gỗ vào chư ng trình ắQu n lý b n v ng đư c c p ch ng ch độc l p” vào năm 2005. K t qu đ t đư c m c tiêu v i 31,8 tri u ha (16% m c tiêu), trong đó ch có 1/3 các khu r ng nhi t đ i [20]. H p tác lâm nghi p trong kh i ASEAN ch y u xoay quanh ch đ QLRBV v i 2 lý do, một là xu hư ng m t r ng c a các nư c đang phát tri n do áp l c dân s , lư ng th c, khai thác l u, cháy r ng..., hai là b th trư ng th gi i t ch i n u gỗ không có ch ng ch QLRBV c a một t ch c độc l p qu c t . Bỏ qua quan ni m rào c n thư ng m i, các nư c thành viên ASEAN đ u c n b o v r ng nư c mình và đ u c n bán s n phẩm đ gỗ vào các th trư ng qu c t v i giá bán cao. Vì đơy là nhu c u c p bách, khách quan, nên trong các năm 1995-2000 ASEAN đã hoàn thành d th o bộ tiêu chuẩn QLRBV cho mình vào năm 2000 t i thành ph H Chí Minh và đư c phê duy t t i Hội ngh Bộ trư ng Nông - Lâm nghi p Phnom-penk 2001. Song, do Bộ tiêu chuẩn QLRBV c a ASEAN so n th o theo 7 tiêu chí c a ITTO, nên gặp khó khăn khi xin c p ch ng ch c a t ch c FSC. Tuy v y, các nư c có n n lâm nghi p m nh trong ASEAN như: Indonesia (Kim ng ch xu t khẩu gỗ 5-5,5 tỷ USD/năm), Malaysia (4,7-5 tỷ USD/năm), sau đó đ n Philippines, Thailand đ u đư c c p ch ng ch FSC (theo 10 nguyên t c c a FSC) trong các năm 2002 - 2005, tuy rằng di n tích đư c c p còn h n ch [18]. 9 1.2.2. Thực trạng chứng chỉ FSC Đ i v i tiêu chuẩn FSC, th ng kê đ n tháng 11 năm 2014 trên toàn c u có kho ng 183,1 tri u ha r ng tư ng đư ng v i 1.303 ch ng ch đã đư c c p. Trong đó ph n l n là Châu âu chi m 44.49%, ti p theo là Nam mỹ chi m 38,64% và th p nh t là Châu đ i dư ng chi m 1,41%[65], c th di n tích vƠ ch ng ch r ng trên toƠn c u đư c th ng kê theo b ng sau: B ng 1.1: Di n tích vƠ s ch ng ch FSC theo khu v c Khu v c TT Di n tích (ha) S l ng (Ch ng ch ) 1 Châu phi 5.672.979 45,0 2 Châu á 9.496.830 189,0 3 Châu âu 81.844.151 536,0 4 Chơu Mỹ Latin vƠ Caribê 12.745.115 246,0 5 Nam Mỹ 70.761.471 248,0 6 Chơu Đ i Dư ng 2.582.594 39,0 T ng (79 n c) 183.103.140,0 1.303,0 (Nguồn: Website: https://ic.fsc.org/en/facts-figures/facts-figures-2014) Di n tích, ch ng ch FSC theo khu v c trên toƠn c u đư c mô t theo s đ sau: (Nguồn: Website: https://ic.fsc.org/en/facts-figures/facts-figures-2014) Hình 1.1: Bi u đ di n tích ch ng ch FSC theo t ng khu v c 10 (Nguồn: Website: https://ic.fsc.org/en/facts-figures/facts-figures-2014) Hình 1.2: Bi u đ s l ng ch ng ch FSC theo t ng khu v c Theo s li u vƠ bi u đ thì Châu âu và Nam mỹ là hai châu l c đư c c p ch ng ch nhi u nh t, lý do là: - Các nư c hai châu l c này h u h t là nh ng nư c phát tri n, ch t lư ng qu n lý r ng đã đ t trình độ cao, h u như đã đ t tiêu chuẩn CCR c a các quy trình ch ng ch ngay t trư c khi có tiêu chuẩn v qu n lý r ng b n v ng. - Quy mô qu n lý r ng thư ng là r t l n, hàng trăm nghìn ha hay h n n a vƠ ph n l n là r ng tr ng nên vi c đánh giá c p ch ng ch d dàng và ít t n kém h n nhi u so v i di n tích r ng t nhiên khu v c nhi t đ i. - Do s n xu t lâm nghi p các qu c gia này có quy mô l n, mỗi năm khai thác hàng ch c tri u m3 gỗ, nhu c u thâm nh p th trư ng có ch ng ch rộng, làm cho động l c th trư ng c a CCR r t l n. Mặt khác quy n s h u r ng t i các qu c gia này ch y u là s h u tư nhân, do v y tính t ch , độc l p c a ch r ng trong mọi ho t động v qu n lý, tái đ u tư, sử d ng tài chính 11 trong kinh doanh và qu n lý r ng r t cao, t o đi u ki n thu n l i cho vi c nâng cao và duy trì qu n lý r ng đ t yêu c u đ ra. S phơn b di n tích vƠ s lư ng ch ng ch FSC có s chênh l ch l n gi a các ch s h u, trong đó s lư ng ch ng ch l n nh t thuộc v kh i tư nhơn, ti p theo lƠ kh i cộng cộng vƠ ngư i b n đ a chi m s lư ng r t ít, c th di n tích, s ch ng ch theo ch s h u trên toƠn c u đư c th ng kê như sau: B ng 1.2: T ng h p di n tích, s ch ng ch FSC theo ch s h u TT Ch s h u 1 Cộng đ ng 2 Chính ph 3 Ngư i b n đ a 4 5 Di n tích (tri u ha) S lư ng (ch ng ch ) 1,96 93,00 36,62 172,00 0,27 3,00 Tư nhơn 55,23 699,00 Công cộng 89,02 337,00 183,1 1.304,00 T ng (Nguồn: Website: https://ic.fsc.org/en/facts-figures/facts-figures-2014) Đ i v i t ng lo i r ng thì k t qu th ng kê cho th y r ng t nhiên lƠ đ i tư ng có di n tích vƠ s lư ng ch ng ch l n nh t, ti p theo r ng bán t nhiên vƠ r ng tr ng hỗn h p & r ng t nhiên, c th cho mỗi lo i r ng đư c th ng kê theo b ng 1.3: B ng 1.3: T ng h p di n tích, s ch ng ch FSC theo lo i r ng TT Lo i r ng 1 R ng t nhiên 2 Di n tích (tri u ha) S l ng (ch ng ch ) 114,62 542,00 R ng tr ng 15,56 340,00 3 R ng bán t nhiên vƠ r ng tr ng h n h p&r ng t nhiên 52,87 420,00 4 R ng bán t nhiên vƠ r ng tr ng 0,06 2,00 183,11 1.304,00 T ng (Nguồn: Website: https://ic.fsc.org/en/facts-figures/facts-figures-2014)