Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống b...

Tài liệu Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)

.PDF
188
272
77

Mô tả:

Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)Nghiên cứu ảnh hưởng của vị trí gây tê và tư thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai (Luận văn thạc sĩ)
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÕNG VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƢỢC LÂM SÀNG 108 TRẦN THẾ QUANG NGHIÊN CỨU ẢNH HƢỞNG CỦA VỊ TRÍ GÂY TÊ VÀ TƢ THẾ SẢN PHỤ TRONG GÂY TÊ TỦY SỐNG BẰNG BUPIVACAIN 0,5% TỶ TRỌNG CAO PHỐI HỢP VỚI FENTANYL TRONG MỔ LẤY THAI LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC HÀ NỘI - 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÕNG VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƢỢC LÂM SÀNG 108 TRẦN THẾ QUANG NGHI£N CøU ¶NH H¦ëNG CñA VÞ TRÝ G¢Y T£ Vµ T¦ THÕ S¶N PHô TRONG G¢Y T£ TñY SèNG B»NG BUPIVACAIN 0,5% Tû TRäNG CAO PHèI HîP VíI FENTANYL TRONG Mæ LÊY THAI Chuyên ngành : Gây mê hồi sức Mã số : 62.72.01.22 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. GS. Nguyễn Thụ 2. TS. Nguyễn Minh Lý HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, tất cả các số liệu, kết quả trong luận án này là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác. Tôi xin đảm bảo tính khách quan, trung thực của số liệu và kết quả xử lý số liệu trong nghiên cứu này. Tác giả Trần Thế Quang LỜI CẢM ƠN Sau thời gian học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận án này, tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới: - GS. Nguyễn Thụ, nguyên chủ tịch Hội GMHS Việt Nam, nguyên Hiệu trƣởng, chủ nhiệm Bộ môn GMHS trƣờng Đại học Y Hà Nội, nguyên chủ nhiệm khoa GMHS Bệnh viện Việt Đức, ngƣời thầy đã hƣớng dẫn, quan tâm, động viên giúp đỡ tôi từ khi còn là sinh viên Đại học Y Hà Nội đến khi tôi hoàn thành bản luận án này. - TS. Nguyễn Minh Lý, Phó chủ nhiệm bộ môn Gây mê - Hồi sức cấp cứu Viện Nghiên cứu khoa học Y dƣợc lâm sàng 108, Chủ nhiệm khoa Gây mê Hồi sức Bệnh viện Trung ƣơng Quân đội 108, ngƣời thầy đã tận tình chỉ dẫn, động viên tôi hoàn thành luận án này. - GS.TS. Nguyễn Hữu Tú, Phó hiệu trƣởng - Chủ nhiệm Bộ môn GMHS Trƣờng Đại học Y Hà Nội, ngƣời thầy đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận án. - PGS.TS Lê Thị Việt Hoa, chủ nhiệm Bộ môn Gây mê - Hồi sức cấp cứu Viện nghiên cứu khoa học Y dƣợc lâm sàng 108, chủ nhiệm khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Trung ƣơng Quân đội 108, ngƣời thầy đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận án. - TS.Nguyễn Duy Ánh, Bí thƣ Đảng ủy - Giám đốc bệnh viện Phụ sản Hà Nội, phó chủ nhiệm Bộ môn Phụ sản, trƣờng Đại học Y Hà Nội, chủ nhiệm bộ môn Phụ sản Đại học Quốc gia Hà Nôi, ngƣời đã tận tình chỉ dẫn, động viên, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong công việc và trong thực hiện luận án này. - TS. Nguyễn Quang Chung, chủ nhiệm Khoa Sau đại học Viện Nghiên cứu khoa học Y dƣợc lâm sàng 108, ngƣời luôn động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận án này. - Xin trân trọng cảm ơn các Thầy, Cô trong Bộ môn Gây mê hồi sức Viện Nghiên cứu khoa học Y dƣợc lâm sàng 108, Đại học Y Hà Nội, Học viện Quân Y 103, Bệnh viện Việt Đức đã tận tình chỉ dẫn và cho tôi những ý kiến quý báu giúp tôi hoàn thành luận án này. - Xin trân trọng cảm ơn các Thầy, Cô trong Hội đồng chấm luận án đã đóng góp ý kiến quý báu để tôi hoàn thiện luận án này. Xin trân trọng cảm ơn tới: - Ban Giám đốc, phòng Đào tạo sau đại học, Bộ môn Gây mê hồi sức Viện Nghiên cứu khoa học Y dƣợc lâm sàng 108 đã nhiệt tình dạy bảo và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. - Ban Giám đốc, tập thể cán bộ nhân viên khoa Gây mê Hồi sức, khoa Đẻ, khoa Sơ sinh và các khoa phòng liên quan Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận án. - Xin đƣợc cảm ơn đến các sản phụ, ngƣời nhà sản phụ đã tham gia và giúp đỡ tôi hoàn thành luận án này. - Cuối cùng, xin trân trọng biết ơn gia đình, vợ, con, bạn bè đã luôn động viên khích lệ, tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi trong cuộc sống cũng nhƣ trong học tập và nghiên cứu khoa học. Hà Nội, ngày 3 tháng 6 năm 2015 Trần Thế Quang MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN........................................................................... 3 1.1. MỘT SỐ THAY ĐỔI GIẢI PHẪU, SINH LÝ CỦA PHỤ NỮ CÓ THAI LIÊN QUAN ĐẾN GÂY TÊ TỦY SỐNG .................................. 3 1.1.1. Cột sống ........................................................................................... 3 1.1.2. Hệ thống dây chằng ......................................................................... 5 1.1.3. Khoang ngoài màng cứng ................................................................ 5 1.1.4. Dịch não tủy ..................................................................................... 6 1.1.5. Tủy sống .......................................................................................... 7 1.1.6. Chi phối thần kinh theo khoanh tủy ................................................ 9 1.1.7. Hệ thần kinh thực vật ..................................................................... 11 1.2. NHỮNG THAY ĐỔI CỦA CÁC CƠ QUAN KHÁC Ở NGƢỜI PHỤ NỮ CÓ THAI ....................................................................................... 14 1.2.1. Thay đổi về hô hấp ........................................................................ 14 1.2.2. Thay đổi về tuần hoàn, huyết học .................................................. 15 1.2.3. Thay đổi hệ thần kinh .................................................................... 16 1.2.4. Thay đổi về nội tiết ........................................................................ 19 1.2.5. Thay đổi hệ tiêu hoá ...................................................................... 19 1.2.6. Tuần hoàn tử cung - rau ................................................................. 19 1.2.7. Các phƣơng pháp đánh giá đau ..................................................... 20 1.3. GÂY TÊ TỦY SỐNG TRONG MỔ LẤY THAI ................................ 22 1.3.1. Sơ lƣợc về lịch sử gây tê tủy sống ................................................. 22 1.3.2. Gây tê tủy sống .............................................................................. 23 1.3.3. Biến chứng và phiền nạn của gây tê tủy sống ............................... 24 1.3.4. Thuốc tê bupivacain....................................................................... 27 1.3.5. Fentanyl ......................................................................................... 30 1.3.6. Dƣợc động học của các thuốc gây tê tủy sống .............................. 33 1.3.7. Nghiên cứu gây tê tủy sống bằng bupivacain trong mổ lấy thai trên thế giới........................................................................................... 39 1.3.8. Nghiên cứu gây tê tủy sống bằng bupivacain ở Việt Nam ............ 44 CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......... 47 2.1. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU .............................................................. 47 2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn....................................................................... 47 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ......................................................................... 47 2.1.3. Tiêu chuẩn đƣa ra khỏi nghiên cứu ............................................... 48 2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................ 48 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ....................................................................... 48 2.2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ................................................. 48 2.2.3. Cỡ mẫu ........................................................................................... 48 2.2.4. Chia nhóm đối tƣợng nghiên cứu .................................................. 49 2.2.5. Phƣơng tiện nghiên cứu ................................................................. 49 2.2.6. Nội dung nghiên cứu ..................................................................... 50 2.2.7. Kỹ thuật tiến hành ......................................................................... 52 2.2.8. Theo dõi các biến số ...................................................................... 54 2.3. XỬ LÝ SỐ LIỆU.................................................................................. 64 2.4. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU ................................................... 65 CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................... 66 3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG ........................................................................... 66 3.1.1. Các chỉ số chung ............................................................................ 66 3.1.2. Phân độ ASA ................................................................................. 67 3.1.3. Tỉ lệ con so, con rạ......................................................................... 68 3.1.4. Chẩn đoán trƣớc mổ ...................................................................... 68 3.1.5. Tuổi thai ......................................................................................... 69 3.1.6. Lƣợng dịch truyền và lƣợng thuốc điều chỉnh mạch, huyết áp sử dụng trong mổ ............................................................................... 70 3.1.7. Thời gian gây tê và các thì phẫu thuật, thời gian phẫu thuật ......... 71 3.1.8. Thời gian nằm ở phòng hồi tỉnh, thời gian nằm viện .................... 72 3.2. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÔ CẢM ..................................................... 73 3.2.1. Hiệu quả ức chế cảm giác đau ....................................................... 73 3.2.2. Hiệu quả ức chế vận động ............................................................. 77 3.3. CÁC THAY ĐỔI KHÁC TRÊN SẢN PHỤ ........................................ 82 3.4. CÁC THAY ĐỔI TRÊN TRẺ SƠ SINH ........................................... 100 CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN .......................................................................... 102 4.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ....................................... 102 4.1.1. Các chỉ số chung .......................................................................... 102 4.1.2. Phân độ ASA ............................................................................... 103 4.1.3. Tỷ lệ con so, con rạ ...................................................................... 103 4.1.4. Chẩn đoán trƣớc mổ .................................................................... 103 4.1.5. Tuổi thai ....................................................................................... 103 4.1.6. Lƣợng dịch truyền và lƣợng thuốc điều chỉnh mạch, huyết áp sử dụng trong mổ ............................................................................. 104 4.1.7. Thời gian các thì phẫu thuật ........................................................ 105 4.1.8. Thời gian nằm ở phòng hồi tỉnh .................................................. 107 4.2. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÔ CẢM VÀ VẬN ĐỘNG ...................... 107 4.2.1. Hiệu quả ức chế cảm giác đau ..................................................... 107 4.2.2. Hiệu quả ức chế vận động ........................................................... 112 4.3. ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG ĐẾN TUẦN HOÀN, HÔ HẤP VÀ CÁC TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN ................................. 116 4.3.1. Thay đổi tần số tim trong và sau mổ ........................................... 116 4.3.2. Thay đổi huyết áp tâm thu trong và sau mổ ................................ 118 4.3.3. Thay đổi huyết áp tâm trƣơng trong và sau mổ ........................... 121 4.3.4. Thay đổi huyết áp động mạch trung bình trong và sau mổ ......... 122 4.3.5. Thay đổi tần số thở trong và sau mổ ........................................... 123 4.3.6. Thay đổi độ bão hòa oxy máu trong mổ và sau mổ .................... 124 4.3.7. Một số tác dụng không mong muốn ............................................ 125 4.3.8. Đánh giá mức độ hài lòng của phẫu thuật viên ........................... 130 4.3.9. Đánh giá về độ hài lòng của sản phụ ........................................... 131 4.4. BÀN VỀ LIỀU LƢỢNG THUỐC, VỊ TRÍ CHỌC KIM, TƢ THẾ SẢN PHỤ TRONG VÀ SAU GÂY TÊ ...................................................... 131 4.5. ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG ĐẾN TRẺ SƠ SINH............................. 136 4.5.1. Cân nặng sơ sinh .......................................................................... 136 4.5.2. Đánh giá chỉ số Apgar ................................................................. 137 4.5.3. Đánh giá các chỉ số khí máu động mạch rốn sơ sinh .................. 138 KẾT LUẬN .................................................................................................. 139 KIẾN NGHỊ ................................................................................................. 141 CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Đà ĐƢỢC CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN APGAR : Chỉ số đánh giá tình trạng sơ sinh lúc đẻ, mổ ASA : Xếp loại sức khoẻ theo hội gây mê Hoa Kỳ (American Society of Anesthesiology) BMI : Chỉ số khối của cơ thể (Body Mass Index) CK : Chu kỳ CS : Cột sống L : Đốt sống thắt lƣng (Lombes) DNT : Dịch não tủy G : Gauge - đơn vị đo kích thƣớc kim tiêm GMHS : Gây mê hồi sức HA : Huyết áp HAĐM : Huyết áp động mạch HATT : Huyết áp tâm thu HATTr : Huyết áp tâm trƣơng HATB : Huyết áp động mạch trung bình Max : Tối đa Min : Tối thiểu n : Số sản phụ NKQ : Nội khí quản SaO2 : Độ bão hòa oxy máu động mạch (Saturation artery Oxygen) SP : Sản phụ SpO2 : Độ bão hoà oxy máu mao mạch (Saturation Pulse Oxygen) T : Đốt sống ngực (Thoracic) TNMC : Tê ngoài màng cứng TTS, GTTS : Tê tủy sống, gây tê tủy sống VAS : Thang điểm hình đồng dạng đánh giá độ đau (Visual Analogue Scale) DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Các yếu tố ảnh hƣởng tới sự phân bố của thuốc tê trong khoang dƣới nhện .................................................................................... 37 Bảng 2.1. Đánh giá của phẫu thuật viên về cuộc mổ ................................... 61 Bảng 2.2. Đánh giá mức độ hài lòng của sản phụ ....................................... 62 Bảng 2.3. Chỉ số Apgar ................................................................................ 63 Bảng 2.4. Giá trị bình thƣờng của khí máu động mạch rốn trẻ sơ sinh ............ 64 Bảng 3.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi, chiều cao, cân nặng, BMI ............ 66 Bảng 3.2. Tỉ lệ con so, con rạ ...................................................................... 68 Bảng 3.3. Lƣợng dịch truyền và lƣợng thuốc điều chỉnh mạch, huyết áp sử dụng trong mổ.............................................................................. 70 Bảng 3.4. Thời gian gây tê và các thì phẫu thuật, thời gian phẫu thuật ...... 71 Bảng 3.5. Thời gian nằm ở phòng hồi tỉnh, thời gian nằm viện .................. 72 Bảng 3.6. Thời gian khởi phát ức chế cảm giác đau tại T12, T10, T6 và T4 .. 73 Bảng 3.7. Mức ức chế cảm giác đau cao nhất ............................................. 74 Bảng 3.8. Thời gian khởi phát ức chế cảm giác đau theo chiều cao ........... 74 Bảng 3.9. Thời gian ức chế cảm giác đau .................................................... 75 Bảng 3.10. Mức ức chế cảm giác đau ở T12, T10, T6, T4 ở thời điểm t3 ......... 76 Bảng 3.11. Mức ức chế cảm giác đau ở T12, T10, T6, T4 ở thời điểm t5 ......... 76 Bảng 3.12. Thời gian khởi phát ức chế vận động .......................................... 77 Bảng 3.13. Mức ức chế vận động cao nhất sau gây tê 5 phút........................ 78 Bảng 3.14. Thời gian ức chế vận động ở các mức ......................................... 78 Bảng 3.15. Đánh giá hiệu quả giảm đau sau mổ............................................ 79 Bảng 3.16. Đánh giá VAS trong mổ .............................................................. 79 Bảng 3.17. Tỷ lệ sản phụ phải dùng thêm thuốc an thần giảm đau trong mổ ..... 80 Bảng 3.18. Lƣợng thuốc giảm đau paracetamol sử dụng sau mổ .................. 81 Bảng 3.19. Thay đổi tần số tim trong mổ ...................................................... 82 Bảng 3.20. Thay đổi huyết áp tâm thu trong mổ ........................................... 85 Bảng 3.21. Thay đổi huyết áp tâm trƣơng trong mổ ...................................... 88 Bảng 3.22. Thay đổi huyết áp trung bình trong mổ ....................................... 91 Bảng 3.23. Tỉ lệ sản phụ có các thay đổi về huyết động ............................... 94 Bảng 3.24. Trên trẻ sơ sinh .......................................................................... 100 Bảng 3.25. Các chỉ số khí máu động mạch rốn sơ sinh ............................... 101 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi ................................................... 67 Biểu đồ 3.2. Phân độ ASA ........................................................................... 67 Biểu đồ 3.3. Chẩn đoán trƣớc mổ ................................................................ 68 Biểu đồ 3.4. Tuổi thai .................................................................................. 69 Biểu đồ 3.5. Chất lƣợng vô cảm .................................................................. 75 Biểu đồ 3.6. Điểm VAS sau mổ ở trạng thái tĩnh sau khi đã chống đau ..... 80 Biểu đồ 3.7. Điểm VAS sau mổ ở trạng thái động sau khi đã chống đau ... 81 Biểu đồ 3.8. Thay đổi tần số tim trong mổ .................................................. 83 Biểu đồ 3.9. Thay đổi tần số tim sau mổ ..................................................... 84 Biểu đồ 3.10. Thay đổi huyết áp tâm thu trong mổ ....................................... 86 Biểu đồ 3.11. Thay đổi huyết áp tâm thu sau mổ .......................................... 87 Biểu đồ 3.12. Thay đổi huyết áp tâm trƣơng trong mổ ................................. 89 Biểu đồ 3.13. Thay đổi huyết áp tâm trƣơng sau mổ .................................... 90 Biểu đồ 3.14. Thay đổi huyết áp động mạch trung bình trong mổ ................ 92 Biểu đồ 3.15. Thay đổi huyết áp động mạch trung bình sau mổ ................... 93 Biểu đồ 3.16. Thay đổi tần số thở trong mổ .................................................. 95 Biểu đồ 3.17. Thay đổi SpO2 trong mổ ......................................................... 95 Biểu đồ 3.18. Thay đổi SpO2 sau mổ............................................................. 96 Biểu đồ 3.19. Tỉ lệ nôn và buồn nôn ............................................................. 96 Biểu đồ 3.20. Các tác dụng không mong muốn ............................................ 97 Biểu đồ 3.21. Đánh giá của phẫu thuật viên .................................................. 98 Biểu đồ 3.22. Đánh giá độ hài lòng của sản phụ ........................................... 99 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Giải phẫu cột sống nhìn tƣ thế thẳng và nghiêng ........................................4 Hình 1.2: Sơ đồ chi phối cảm giác các khoanh tủy ..................................................10 Hình 1.3: Giao cảm cạnh sống ..................................................................................12 Hình 1.4: Chi phối giao cảm cho tuần hoàn ..............................................................12 Hình 1.5: Chi phối thần kinh giao cảm đến các tạng ................................................13 Hình 1.6: Sơ đồ chi phối thần kinh của các cơ quan sinh dục ..................................17 Hình 1.7: Những đƣờng dẫn truyền thần kinh chi phối tử cung ...............................18 Hình 1.8: Phân bố của thuốc gây tê...........................................................................28 Hình 1.9: Sơ đồ tác dụng của bupivacain .................................................................29 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Vô cảm trong mổ lấy thai hiện nay là vấn đề quan tâm của nhiều bác sỹ gây mê hồi sức sản khoa, có nhiều phƣơng pháp vô cảm nhƣ gây tê tủy sống (GTTS), gây tê ngoài màng cứng, gây mê nội khí quản. Trên thế giới, cũng nhƣ ở Việt Nam hiện nay, tỷ lệ GTTS trong mổ lấy thai chiếm trên 95%. Gây tê tủy sống là phƣơng pháp hữu hiệu, thực hiện nhanh, dễ dàng, làm hài lòng phẫu thuật viên, hài lòng sản phụ và ít ảnh hƣởng nhất đến trẻ sơ sinh [15], [27], [29]. Đặc biệt, GTTS giúp tránh đƣợc cho các sản phụ phải gây mê toàn thân với các nguy cơ nhƣ đặt nội khí quản khó, nôn, trào ngƣợc dịch dạ dày vào phổi …, phần nào giúp giảm tỷ lệ tử vong mẹ và sơ sinh [52], [54], [96], [97], [108], [129]. Lợi ích của GTTS trong mổ lấy thai rất lớn, tuy nhiên phƣơng pháp này có thể gây tụt huyết áp sau gây tê và theo một số nghiên cứu tỷ lệ tụt huyết áp có thể lên tới 90%. Tỷ lệ tụt huyết áp tỷ lệ thuận với liều thuốc tê sử dụng, để hạn chế tác dụng không mong muốn này, đã có nhiều phƣơng pháp đƣợc áp dụng nhƣ sử dụng các thuốc tê thế hệ mới, giảm liều thuốc tê, phối hợp thuốc tê với một số thuốc họ morphin, truyền dịch tinh thể và dịch keo trƣớc và trong gây tê, sử dụng các thuốc co mạch …. Hiện nay, phác đồ GTTS để mổ lấy thai đƣợc áp dụng phổ biến nhất trên thế giới cũng nhƣ ở Việt Nam là phối hợp bupivacain 0,5% tỷ trọng cao với fentanyl. Để đạt đƣợc kết quả gây tê tốt phải kết hợp các yếu tố: liều lƣợng, thể tích, nồng độ thuốc tê; tỷ trọng của thuốc tê, tỷ lệ hòa trộn; tƣ thế bệnh nhân khi gây tê, sau gây tê; vị trí tiêm, chiều cong cột sống, tốc độ tiêm [15], [27], [29], [35]. Đã có nhiều nghiên cứu về liều lƣợng, phối hợp thuốc trong GTTS, nhƣng ở nƣớc ta chƣa có nghiên cứu nào về tác dụng của vị trí gây tê, tƣ thế sản phụ trong và sau GTTS bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với 2 fentanyl để mổ lấy thai. Trong khi vị trí gây tê và tƣ thế sản phụ có ảnh hƣởng rất lớn đến mức phong bế cảm giác, vận động và thần kinh thực vật. Khi gây tê cao trên L2-3 có thể gây tổn thƣơng tủy sống, khi gây tê thấp dƣới L3-4 không đủ ức chế cảm giác, vận động để mổ lấy thai. Trong thực tế lâm sàng gây mê sản khoa, chúng tôi thƣờng gặp các trƣờng hợp chỉ định mổ lấy thai cấp cứu vì thai suy. Lúc này cần phải lấy thai rất nhanh mà không muốn gây mê để tránh các nguy cơ của gây mê toàn thân, vì vậy khi GTTS các sản phụ này sẽ cần thời gian khởi tê nhanh, trong khi không thể tăng liều thuốc tê để tránh nguy cơ tụt huyết áp sẽ làm nặng lên tình trạng thiếu oxy trong thai suy. Vậy giải pháp gây tê tủy sống ở vị trí L2-3 hoặc gây tê L3-4 phối hợp với để đầu thấp cho thuốc dễ dàng lan lên phía trên có thể làm rút ngắn thời gian khởi tê trong các trƣờng hợp này đƣợc không. Từ thực tế đó, chúng tôi tiến hành đề tài: "Nghiên cứu ảnh hƣởng của vị trí gây tê và tƣ thế sản phụ trong gây tê tủy sống bằng bupivacain 0,5% tỷ trọng cao phối hợp với fentanyl trong mổ lấy thai", với các mục tiêu: 1. So sánh hiệu quả ức chế cảm giác, vận động của gây tê tủy sống ở L2-3 tư thế đầu ngang với gây tê tủy sống ở L3-4 tư thế đầu thấp trong mổ lấy thai. 2. Đánh giá ảnh hưởng của hai kỹ thuật trên đến tuần hoàn, hô hấp của sản phụ và các tác dụng không mong muốn khác. 3. Đánh giá ảnh hưởng của hai kỹ thuật trên đến chỉ số Apgar, pH máu động mạch rốn của trẻ sơ sinh. 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN 1.1. MỘT SỐ THAY ĐỔI GIẢI PHẪU, SINH LÝ CỦA PHỤ NỮ CÓ THAI LIÊN QUAN ĐẾN GÂY TÊ TỦY SỐNG 1.1.1. Cột sống Cột sống đƣợc tạo thành từ nhiều đốt sống tiếp giáp mặt dƣới xƣơng chẩm đến hết xƣơng cụt. Cột sống bao bọc và bảo vệ tủy sống. Cột sống có từ 33 - 35 đốt sống xếp chồng lên nhau, 24 đốt trên rời nhau gồm có 7 đốt sống cổ, 12 đốt sống ngực và 5 đốt sống lƣng. Năm đốt sống tiếp dƣới dính lại tạo thành xƣơng cùng và 4 - 6 đốt sống cuối cùng rất nhỏ dính lại tạo thành xƣơng cụt [25], [26], [27]. Cột sống có hai vị trí cong ngay sau khi sinh là ở ngực và ở vùng xƣơng cùng. Khi cơ thể lớn lên và có tƣ thế thẳng đứng, cột sống xuất hiện thêm hai chỗ cong ở cổ và ở thắt lƣng đều lồi ra trƣớc. Mỗi đốt sống cấu tạo gồm thân đốt sống và cung đốt sống vây quanh lỗ đốt sống. Khuyết sống dƣới của đốt sống phía trên cùng với khuyết sống trên của đốt sống phía dƣới tạo nên lỗ gian đốt sống, nơi mà các dây thần kinh sống và các mạch máu đi qua. Lỗ đốt sống nằm giữa thân đốt sống và cung đốt sống. Khi các đốt sống chồng lên nhau tạo thành cột sống thì các lỗ này tạo thành ống sống chứa tủy sống. Khi nằm ngang, đốt sống thấp nhất là T4 - T5, đốt sống cao nhất là L2 - L3. Giữa hai gai sau của hai đốt sống nằm cạnh nhau là khe liên đốt. Khi ngƣời phụ nữ mang thai, cột sống bị cong ƣỡn ra trƣớc, làm cho khe giữa hai gai đốt sống hẹp hơn so với ngƣời không mang thai, làm giảm khoảng cách giữa các gai sau, nên việc xác định vị trí và kỹ thuật GTTS gặp khó khăn và ảnh hƣởng đến phân bố của thuốc tê; tổ chức dƣới da vùng lƣng thƣờng dày lên do tích nƣớc nên việc xác định mốc chọc kim cũng khó khăn 4 hơn ngƣời bình thƣờng, điểm cong ƣỡn ra trƣớc nhất là L4. Do vậy, ở tƣ thế nằm ngửa, điểm L4 tạo đỉnh cao nhất, điều này cần lƣu ý để dự đoán độ lan toả của thuốc tê nhất là thuốc tê có tỷ trọng cao [29], [35], [36]. Ở phụ nữ có thai, xƣơng chậu thƣờng giãn rộng do đó khi sản phụ đƣợc GTTS ở tƣ thế nằm nghiêng thì cột sống sẽ dốc về phía đầu [35], [36]. Hình 1.1: Giải phẫu cột sống nhìn tư thế thẳng và nghiêng [26] 5 1.1.2. Hệ thống dây chằng Cột sống đƣợc gắn kết lại với nhau bởi các dây chằng chắc và dai: - Dây chằng trên gai nối hai đầu mỏm gai. - Dây chằng liên gai, chạy giữa hai mỏm gai, tƣơng đối chắc - Dây chằng dọc sau và dọc trƣớc ở phía sau và phía truớc thân sống - Dây chằng vàng nối hai bờ của bản sống, là sợi đàn hồi chắc, bền, dày 3 - 3,5 mm. Ở ngƣời già dây chằng này bị vôi hoá nên cứng và khó xuyên kim [25], [27]. 1.1.3. Khoang ngoài màng cứng Khoang ngoài màng cứng (NMC) là một khoang kín. Giới hạn trên là lỗ chẩm, giới hạn dƣới là khoang xƣơng cùng và tận cùng là màng cùng cụt. Ở lỗ chẩm, màng cứng nối liền với màng xƣơng chẩm nên khoang NMC không thông với hộp sọ, trong vùng xƣơng cùng, túi màng cứng dừng lại ở đốt sống cùng thứ 2. Mặt trƣớc khoang NMC đƣợc giới hạn bởi dây chằng dọc sau, mặt sau là dây chằng vàng, hai bên là lỗ liên hợp nơi 31 đôi rễ thần kinh từ tủy sống đi ra. Phần trƣớc, bên phải, bên trái của khoang NMC rất hẹp, chỉ có phần sau là rộng, ở cổ rộng khoảng 3 mm, ở lƣng khoảng 3 - 5 mm, ở thắt lƣng khoảng 5 - 6 mm. Trong khoang NMC có: - Mô liên kết lỏng lẻo: mô mỡ, mạch bạch huyết. - Các mạch máu: động mạch sống và các đám rối tĩnh mạch Batson. Tĩnh mạch NMC là đƣờng hồi lƣu của tủy sống và màng não nối với tuần hoàn toàn thân bằng tĩnh mạch chậu trong, tĩnh mạch liên sƣờn, tĩnh mạch cột sống và tĩnh mạch đơn. Tĩnh mạch NMC phân bố phần lớn ở hai bên khoang NMC, không có van và truyền vào khoang NMC các dao động áp lực từ khoang ổ bụng và lồng ngực. Bình thƣờng khoang NMC có áp lực từ - 1 đến - 2 mmHg, ở vùng lƣng chịu áp lực khoang NMC có thể dƣơng khi bệnh nhân ho, rặn. Vùng thắt lƣng có áp lực âm cao nhất. 6 Thể tích khoang NMC khoảng 80 - 150 ml. Theo nghiên cứu ở ngƣời Việt Nam là khoảng 120 ml và cứ mỗi 1,5 ml thuốc tê tiêm vào khoang NMC có thể lan tỏa một đốt sống. Tại các lỗ liên hợp, khoang NMC có thể thông với khoang sau phúc mạc và màng phổi, cấu trúc của màng não tủy ở đây bám sát vào thân thần kinh là nơi để thuốc tê dễ dàng phân bố vào thân thần kinh và dịch não tủy [172], [174]. Khi tiêm thuốc tê vào khoang ngoài màng cứng, các rễ thần kinh này ngập trong thuốc tê, từ đó thuốc tê sẽ ngấm vào dây thần kinh và gây ra hiệu quả tê [18], [25], [29]. 1.1.4. Dịch não tủy Dịch não tủy đƣợc tạo ra từ đám rối tĩnh mạch mạc não thất (thông với khoang dƣới nhện qua lỗ Magendie và lỗ Luschka), một phần nhỏ dịch não tủy đƣợc tạo ra từ tủy sống. Dịch não tủy đƣợc hấp thu vào máu bởi các búi mao mạch nhỏ nằm ở xoang tĩnh mạch dọc (hạt Pachioni). Tuần hoàn dịch não tủy rất chậm vì vậy khi đƣa thuốc vào khoang dƣới nhện, thuốc sẽ khuếch tán trong dịch não tủy là chủ yếu. Thể tích dịch não tủy vào khoảng 120 - 140 ml tức khoảng 2 ml/kg, trong đó các não thất chứa khoảng 25 ml. Tốc độ trao đổi dịch não tủy khoảng 0,5 ml/phút tức khoảng 30 ml/1 giờ. Tỷ trọng và thành phần dịch não tủy: dịch não tủy có tỷ trọng từ 1,003 1,009 ở nhiệt độ 370C. Thành phần: glucose 50 - 80 mg/l, Cl- 120 - 130 mEq/l, Na+ 140 - 150 mEq/l, bicarbonat 25 - 150 mEq/l, nitơ không phải protein 20 30%, Mg và protein rất ít, pH từ 7,4 - 7,5. Áp suất và tuần hoàn dịch não tủy: Áp suất dịch não tủy đƣợc điều hòa rất chặt chẽ thông qua sự cân bằng lƣu lƣợng sản xuất dịch não tủy và sự hấp thu dịch não tủy qua nhung mao của màng nhện.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan