Tài liệu Nghiên cứu ảnh hưởng của tảo Spirulina platensis (Nordst.) geitler lên sự sinh trưởng của tôm thẻ chân trắng (Lipopenaeus vannamei) tại công ty nuôi trồng thủy sản Việt Anh - Kỳ Anh - Hà

1 Môc lôc Trang Më ®Çu ..........................................................................................................1 Ch¬ng 1. Tæng quan tµi liÖu ...........................................3 1.1. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ øng dông t¶o Spirulina platensis trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam............................................................................................ 1.1.1. S¬ lîc vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu vµ øng dông t¶o Spirulina platensis trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam ............................................. 1.1.2. VÞ trÝ, ph©n lo¹i vµ cÊu t¹o h×nh th¸i cña t¶o Spirulina platensis........ 1.1.3. Ph©n bè............................................................................................ 1.1.4. Gi¸ trÞ dinh dìng ............................................................................. 1.1.5. øng dông cña t¶o Spirulina ..........................................................10 1.1.6. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ sö dông t¶o Spirulina platensis ®èi víi nghÒ nu«i trång thñy s¶n..............................................................10 1.2. Vµi nÐt vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc vµ quy tr×nh kÜ thuËt nu«i t«m ThÎ Ch©n tr¾ng..........................................................................................................13 1.2.1. §Æc ®iÓm sinh häc cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng..................................13 1.2.1.1. Tªn gäi................................................................................13 1.2.1.2. Nguån gèc vµ ph©n bè........................................................13 1.2.1.3. H×nh th¸i cÊu t¹o.................................................................13 1.2.1.4. TËp tÝnh sèng......................................................................14 1.2.1.5. §Æc ®iÓm sinh s¶n...............................................................14 1.2.2. Kü thuËt nu«i t«m ThÎ Ch©n tr¾ng................................................15 1.2.2.1. Chän vïng nu«i...................................................................15 1.2.2.2. X©y dùng c«ng tr×nh ao nu«i..............................................15 1.2.2.3. ChuÈn bÞ ao nu«i.................................................................16 1.2.2.4. Thêi vô, chän vµ th¶ gièng.................................................17 1.2.2.5. Qu¶n lý ch¨m sãc...............................................................18 Ch¬ng 2. §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ...19 2.1. §èi tîng nghiªn cøu.................................................................................19 2.2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu.............................................................19 2.2.1. §Þa ®iÓm nghiªn cøu......................................................................19 2.2.2. Thêi gian nghiªn cøu ....................................................................19 2 2.3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.............................................................................19 2.3.1. Ph¬ng ph¸p trång vµ thu sinh khèi t¶o Spirulina platensis...........19 2.3.1.1. Nh©n gièng t¶o trong phßng...............................................19 2.3.1.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu sinh trëng cña t¶o Spirulina platensis .............................................................................21 2.3.1.3. Ph¬ng ph¸p nu«i trång t¶o ngoµi trêi.................................22 2.3.1.4. Ph¬ng ph¸p thu ho¹ch, sÊy kh« vµ b¶o qu¶n t¶o...............22 2.3.2. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch mét sè chØ tiªu hãa sinh cña t¶o Spirulina platensis.........................................................................23 2.3.3. Ph¬ng ph¸p t¹o chÕ phÈm t¶o vµ chÕ biÕn thøc ¨n bæ sung..........23 2.3.4. Ph¬ng ph¸p bè trÝ thÝ nghiÖm.......................................................24 2.3.5. TiÕn hµnh nu«i vµ theo dâi............................................................24 2.3.6. Ph¬ng ph¸p c©n träng lîng vµ ®o kÝch thíc t«m..........................25 2.3.7. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh t¨ng trëng trung b×nh trong ngµy cña t«m................................................................................................26 2.3.8. Ph¬ng ph¸p xö lý sè liÖu...............................................................26 Ch¬ng 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu ...........................................................27 3.1. Sinh trëng cña t¶o Spirulina platensis trong c¸c ®iÒu kiÖn m«i trêng dinh dìng kh¸c nhau............................................................................... 27 3.2. Mét sè chØ tiªu hãa sinh cña t¶o Spirulina platensis trång t¹i Vên thùc nghiÖm khoa Sinh - §¹i häc Vinh............................................................30 3.3. ¶nh hëng cña chÕ phÈm t¶o Spirulina platensis lªn qu¸ tr×nh sinh trëng cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng..................................................................31 3.3.1. ¶nh hëng cña chÕ phÈm t¶o Spirulina platensis lªn qu¸ tr×nh sinh trëng cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng sau 30 ngµy th¶ t«m gièng........32 3.3.2. ¶nh hëng cña chÕ phÈm t¶o Spirulina platensis lªn qu¸ tr×nh sinh trëng cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng sau 45 ngµy th¶ t«m gièng.........35 3.3.3. ¶nh hëng cña chÕ phÈm t¶o Spirulina platensis lªn qu¸ tr×nh sinh trëng cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng sau 60 ngµy th¶ t«m gièng.........38 3.3.4. ¶nh hëng cña chÕ phÈm t¶o Spirulina platensis lªn qu¸ tr×nh sinh trëng cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng sau 90 ngµy th¶ t«m gièng.........40 3.3.5. Sù t¨ng trëng b×nh qu©n trong ngµy vÒ chiÒu dµi th©n vµ träng lîng cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng.........................................................43 KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ ..........................................................................49 3 Tµi liÖu tham kh¶o...............................................................................51 Phô lôc Më ®Çu T¶o Spirulina lµ thùc vËt hiÓn vi, d¹ng sîi ®a bµo, sèng ë níc kiÒm giµu bicacbonat natri (NaHCO3) vµ lµ loµi t¶o cã gi¸ trÞ dinh dìng cao. Ngoµi protein (chiÕm 50 - 70% träng lîng kh«), nã cßn cã ®Çy ®ñ thµnh phÇn víi nhiÒu lo¹i axit amin kh«ng thay thÕ, giµu axit bÐo (®Æc biÖt  - linolenic acid), vitamin (nhÊt lµ vitamin nhãm B trong ®ã cã B 12), giµu s¾c tè (nhÊt lµ  caroten), kho¸ng ®a lîng, vi lîng; h¬n n÷a, nã cßn chøa mét sè chÊt cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch sinh trëng…[12]. Bëi vËy, t¶o Spirulina ®îc xem lµ nguån dinh dìng vµ dîc liÖu quý ®· ®îc nghiªn cøu, nu«i trång vµ øng dông ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt ë Hoa Kú, Mªhic«, Cuba, NhËt B¶n, Ên §é, Th¸i Lan, Trung Quèc vµ §µi Loan...C¸c s¶n phÈm tõ t¶o Spirulina mµ c¸c níc nµy ®· s¶n xuÊt ë d¹ng viªn nÐn hay bét kh« (thùc phÈm chøc n¨ng, thuèc ch÷a bÖnh…) víi nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau. MÆt kh¸c, t¶o Spirulina cßn lµ nguån thøc ¨n bæ sung ®èi víi ®éng vËt, chñ yÕu ë d¹ng chÕ phÈm, dÞch t¶o t¬i hay kh« ®Ó t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm c¸c ®èi tîng vËt nu«i nh lîn, gµ, vÞt, c¸, t»m, ong…®Æc biÖt lµ t«m [31, 44]. Trªn thÞ trêng, t«m lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cña nhiÒu níc. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nghÒ nu«i t«m ®îc xem lµ ngµnh ph¸t triÓn m¹nh nhÊt trong lÜnh vùc nu«i trång thñy s¶n. Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 50 quèc gia nu«i t«m- chñ yÕu tËp trung ë hai khu vùc Nam Mü, vµ §«ng Nam ¸, trong ®ã §«ng Nam ¸ (®iÓn h×nh nh Th¸i Lan, Malaysia, Indonesia,… vµ ViÖt Nam) chiÕm kho¶ng 80% tæng s¶n lîng t«m nu«i trªn thÕ giíi [5]. T«m ThÎ ch©n tr¾ng (Lipopenaeus vannamei) lµ loµi ®îc nu«i phæ biÕn ë Ch©u Mü, s¶n lîng t«m ThÎ Ch©n tr¾ng chØ ®øng sau s¶n lîng t«m Só. §iÓm ®Æc biÖt cña loµi t«m nµy lµ t¨ng trëng nhanh, thÝch nghi réng víi m«i trêng nhÊt lµ khi ao nu«i bÞ ngät hãa vµo mïa ma, yªu cÇu vÒ nguån dinh dìng thøc ¨n thÊp, chÊt thÞt t¬i ngon, thêi gian nu«i ng¾n vµ Ýt bÞ nhiÔm bÖnh ®èm tr¾ng h¬n t«m Só. Víi nh÷ng u ®iÓm kÓ trªn, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë khu vùc Ch©u ¸ (bao gåm §µi Loan, Trung Quèc, Th¸i Lan, ..vµ c¶ ViÖt Nam) ®· ph¸t triÓn m¹nh phong trµo nu«i t«m ThÎ Ch©n tr¾ng [37]. Tõ thùc tÕ trªn, chóng t«i chän ®Ò tµi: 4 “Nghiªn cøu ¶nh hëng cña t¶o Spirulina platensis (Nordst.) Geitler lªn sù sinh trëng cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng (Lipopenaeus vannamei) t¹i C«ng ty nu«i trång thñy s¶n ViÖt Anh - Kú Anh - Hµ TÜnh” Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ: nghiªn cøu ¶nh hëng cña t¶o Spirulina platensis lªn sù sinh trëng cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng (Lipopenaeus vannamei) ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau, trªn c¬ së ®ã nh»m t¹o “chÕ phÈm t¶o” ®Ó øng dông trong nghÒ nu«i trång Thñy s¶n ë ®Þa bµn c¸c tØnh B¾c Trung Bé. §Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn, nhiÖm vô cÇn triÓn khai nghiªn cøu lµ: - Nh©n gièng, nghiªn cøu sù sinh trëng cña t¶o Spirulina platensis trong phßng thÝ nghiÖm; nu«i t¶o ngoµi trêi ®Ó thu sinh khèi lµm nguyªn liÖu cho nghiªn cøu øng dông. - Ph©n tÝch mét sè chØ tiªu hãa sinh cña t¶o Spirulina platensis ®· nu«i trång ®îc (hµm lîng protein, gluxit vµ lipit). - Nghiªn cøu ¶nh hëng cña t¶o Spirulina platensis lªn sù sinh trëng cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng (Lipopenaeus vannamei) ë c¸c giai ®o¹n sinh trëng kh¸c nhau. Ch¬ng 1 Tæng quan tµi liÖu 1.1. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ øng dông t¶o Spirulina platensis trªn ThÕ giíi vµ ë ViÖt Nam 1.1.1. S¬ lîc vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu vµ øng dông t¶o Spirulina platensis trªn ThÕ giíi vµ ë ViÖt Nam T¶o Spirulina lµ mét nguån thøc ¨n ®· cã tõ xa xa. §ã lµ nguån dinh dìng tuyÖt vêi mµ tù nhiªn ban tÆng cho thæ d©n Aztecs (Mªhic«), Mayas (Kenya) còng nh Kanembu (Céng hßa Chad). §©y lµ nh÷ng vïng khÝ hËu 5 nhiÖt ®íi rÊt kh¾c nghiÖt nhng ngêi d©n ë ®©y tõ giµ trÎ lín bÐ ai nÊy ®Òu rÊt khoÎ m¹nh cêng tr¸ng [44]. Thøc ¨n truyÒn thèng mµ ngêi Aztecs quen gäi “tecuilat” ®ã chÝnh lµ t¶o Spirulina maxima (Spirulina geitleri) ®îc b¸n t¹i c¸c chî cña Mªhic« vµ ®îc ¨n cïng víi ng« vµ c¸c ngò cèc kh¸c hoÆc cïng víi níc chÊm gäi lµ “chilmolli”. Thæ d©n Aztecs ®· vít t¶o Spirulina tõ c¸c hå (nh hå Texcoco) ®em ph¬i kh«, cÊt vµo chum v¹i ®Ó ¨n dÇn vµ ®Ó trao ®æi hµng hãa. Nhng ®Õn thÕ kû XVI, khi ngêi T©y Ban Nha sang x©m chiÕm Mªhic«, hä kh«ng thÝch dïng thø thøc ¨n l¹ lïng nµy nªn ®· cho lÊp c¸c hå ®ã. Mét nöa thÕ kû sau ®ã, lo¹i thøc ¨n nµy hoµn toµn biÕn mÊt trªn thÞ trêng cña thñ ®« Mehic«. M·i tíi nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX, khi Leonard J. nhµ thùc vËt häc ngêi BØ trong chuyÕn ®iÒu tra kh¶o s¸t Sahara ®· quan t©m ®Õn b¸nh “®ihª” mµ ngêi d©n Kanembu (sèng ë ven hå thuéc Céng hßa Chad) dïng lµm thøc ¨n kÌm víi níc chÊm cay lµm tõ cµ chua, ít vµ kª. Khi ®em ph©n tÝch b¸nh “®ihª” vµ t¶o ë Ounianya Kebir, «ng ph¸t hiÖn loµi t¶o nµy cã h×nh d¹ng gièng víi t¶o ë Mªhic« vµ ®ã chÝnh lµ Spirulina platensis. Ph¸t hiÖn ®ã ®· thu hót nhiÒu nhµ khoa häc lóc bÊy giê t×m hiÓu vÒ loµi t¶o nµy [theo 31]. N¨m 1963, ViÖn DÇu háa Ph¸p, díi sù chñ tr× cña gi¸o s Clement G. ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ x©y dùng quy tr×nh s¶n xuÊt thö t¶o Spirulina. BÓ t¶o ®Çu tiªn cã diÖn tÝch 100 m2 ®îc x©y dùng t¹i Antibes thuéc miÒn Nam níc Ph¸p. Tuy nhiªn, khÝ hËu ë Ph¸p l¹i kh«ng thuËn lîi cho t¶o Spirulina sinh trëng vµ ph¸t triÓn. Sau ®ã, C«ng ty s¶n xuÊt Soda ë hå Texcoco (Mªhic«) do Durand – Chastel (Ph¸p) chñ tr× ®· øng dông quy tr×nh nµy ®Ó tiÕn hµnh nu«i t¶o Spirulina [theo 31]. Tõ n¨m 1968, Hiroshi Nakamura (NhËt B¶n) vµ Christopher Hill (thuéc Liªn ®oµn vi t¶o Quèc tÕ) cïng mét sè nhµ khoa häc kh¸c b¾t tay nghiªn cøu loµi t¶o nµy. N¨m 1970, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña hä ®îc chuyÓn giao cho C«ng ty DIC (Dainippon Ink Kagakukogyo Kabushikikaisha – C«ng ty Liªn hîp c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mùc hãa häc §¹i NhËt) ®Çu t t¹i Th¸i Lan qua C«ng ty t¶o Xiªm ®· s¶n xuÊt t¶o Spirulina víi quy m« 18.000 m2 trªn m«i trêng Zarrouk. §Õn n¨m 1973, Tæ chøc l¬ng n«ng Quèc tÕ (FAO) vµ Tæ chøc y tÕ ThÕ giíi (WHO) ®· chÝnh thøc c«ng nhËn Spirulina lµ nguån dinh dìng vµ dîc liÖu quý, ®Æc biÖt ®Ó chèng suy dinh dìng vµ chèng l·o hãa [theo 31]. Cho ®Õn nay, ®· cã nhiÒu níc trªn thÕ giíi s¶n xuÊt vµ øng dông t¶o Spirulina vµo nhiÒu lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµm thøc ¨n bæ dìng, thuèc ch÷a bÖnh, 6 øng dông trong ch¨n nu«i, thñy s¶n…§iÓn h×nh nh Mªhic«, Mü, NhËt B¶n, Trung Quèc, Ên §é, Th¸i Lan, §µi Loan, Israel,.. vµ c¶ ViÖt Nam. ë ViÖt Nam, t¶o Spirulina (S. maxima vµ S. platensis) ®îc nhËp néi tõ Ph¸p n¨m 1972 vµ trë thµnh ®èi tîng nghiªn cøu sinh lý, sinh ho¸ t¹i ViÖn Sinh vËt häc do cè gi¸o s NguyÔn H÷u Thíc chñ tr×. C¸c c¸n bé khoa häc ViÖt Nam b¾t ®Çu c«ng t¸c nghiªn cøu t¶o Spirulina trªn c¬ së mét sè th«ng tin kh¸ Ýt ái nhËn tõ Ph¸p, Mªhic«, Mü [18]. N¨m 1976, thÝ nghiÖm trång thö Spirulina lÇn ®Çu tiªn trªn diÖn tÝch 2,15 m2 liªn tôc ngoµi trêi kh«ng che trong thêi gian h¬n 4 th¸ng t¹i NghÜa §« (Hµ Néi) thu ®îc kÕt qu¶ tèt. C¸c thÝ nghiÖm tiÕp theo trång trong bÓ 12 m 2 ®îc bæ sung b»ng níc kho¸ng giµu bicacbonat ®îc tiÕn hµnh t¹i VÜnh H¶o (B×nh ThuËn) còng thu ®îc kÕt qu¶ kh¶ quan. Giai ®o¹n 1981 – 1985, Phßng C«ng nghÖ t¶o thuéc ViÖn C«ng nghÖ sinh häc ®· hîp t¸c chÆt chÏ víi Bé m«n Hãa c«ng nghÖ Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi vµ Ty c«ng nghiÖp t×nh ThuËn H¶i (nay lµ B×nh ThuËn ) ®Ó triÓn khai nu«i trång t¶o Spirulina platensis ë quy m« lín t¹i xÝ nghiÖp níc suèi VÜnh H¶o. Thµnh qu¶ cña nghiªn cøu sinh häc vµ c«ng nghÖ ®· ®îc øng dông t¹i ®©y trªn quy m« 60 bÓ (mçi bÓ t¶o cã diÖn tÝch 43 m2) vµ n¨ng suÊt t¶o thu ®îc xÊp xØ 8 – 10 g t¶o kh«/m2/ngµy. §¬n vÞ ®· tiÕn hµnh hµng lo¹t c¸c nghiªn cøu øng dông sinh khèi Spirulina cho gia cÇm, c¸, vÞt, ong, t»m,…Vµo thêi ®iÓm nµy, hai s¶n phÈm tõ t¶o Spirulina ®· ®îc XÝ nghiÖp dîc phÈm Trung ¬ng sè 24 tung ra thÞ trêng víi tªn gäi “Linvina” vµ “Lactogyl” ®Ó lµm thuèc bæ dìng vµ thuèc kÝch thÝch tiÕt s÷a ë c¸c s¶n phô [27]. Ngµy nay, hµng lo¹t c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ Spirulina trong nhiÒu híng nh nu«i trång, khai th¸c ho¹t chÊt sinh häc, øng dông trong y tÕ, ch¨n nu«i, vµ thñy s¶n …cña nhiÒu nhµ khoa häc ViÖt Nam còng nh ThÕ giíi ®· hoµn toµn kh¼ng ®Þnh tiÒm n¨ng dinh dìng vµ dîc liÖu quý cña loµi t¶o nµy. 1.1.2. VÞ trÝ ph©n lo¹i vµ cÊu t¹o h×nh th¸i cña t¶o Spirulina platensis “Spirulina do nhà nghiên cứu người Đức - Deurben đặt tên năm 1827, trên cơ sở hình thái đặc trưng nhất là dạng sợi xoắn vòng của tảo” [26]. Loµi Spirulina platensis (Nordst.) Geiler thuéc chi Spirulina, hä Oscillatoriaceae, Bé Nostocales, líp Cyanophyceae, ngµnh Cyanophyta hay Vi khuÈn lam (Cyanobacteria) [9]. 7 Loµi t¶o nµy cßn cã tªn khoa häc ®ång nghÜa lµ Arthosphira platensis hay Spirulina jenneri [45]. §Ó thuËn tiÖn cho viÖc theo dâi, chóng t«i sö dông tªn gäi thêng dïng hiÖn nay lµ Spirulina platensis cho toµn luËn v¨n. T¶o Spirulina platensis cã d¹ng sîi xo¾n lß xo víi 5 – 7 vßng xo¾n ®Òu nhau. H×nh d¹ng nµy cã thÓ bÞ duçi th¼ng trong qu¸ tr×nh nu«i trång, nhÊt lµ khi trång ngoµi tù nhiªn. Trong m«i trêng dinh dìng thiÕu nguyªn tè vi lîng hoÆc nång ®é NaHCO3 thÊp th× sè vßng xo¾n gi¶m vµ ®êng kÝnh vßng xo¾n l¹i t¨ng. Dï xo¾n hay th¼ng th× cÊu t¹o cña sîi vÉn kh«ng thay ®æi: sîi t¶o kh«ng ph©n nh¸nh, kh«ng cã bao, gåm nhiÒu tÕ bµo ng¨n c¸ch bëi c¸c v¸ch ng¨n ngang. ChiÒu dµi cña sîi cã thÓ thay ®æi, cã thÓ ®¹t tíi 1/4 mm hoÆc h¬n. KÝch thíc nµy tá ra u viÖt so víi c¸c loµi t¶o kh¸c khi thu ho¹ch, bëi lÏ ta cã thÓ vít t¶o b»ng c¸c lo¹i v¶i vµ läc theo ph¬ng ph¸p träng lùc. H¬n n÷a, loµi t¶o nµy cã thµnh tÕ bµo rÊt máng vµ mÒm m¹i thuËn lîi cho tiªu hãa cña ®éng vËt lóc dïng t¶o lµm thøc ¨n còng nh viÖc sÊy kh« t¶o ngay c¶ khi ph¬i ngoµi n¾ng. T¶o cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®éng theo kiÓu trît víi tèc ®é kho¶ng 5 µm/s. T¶o kh«ng cã kh¶ n¨ng sinh s¶n lìng tÝnh mµ sinh s¶n b»ng nh÷ng ®o¹n ng¾n, mçi ®o¹n ng¾n ®ã ph¸t triÓn thµnh sîi míi (t¹o bµo ®o¹n) [31]. Theo c¸c nghiªn cøu cña Hedenskog G vµ Hofsten A. V (1980) [theo 31] th× tÕ bµo t¶o Spirulina platensis réng kho¶ng 5 m dµi 2 m, kh«ng cã lôc l¹p mµ thay vµo ®ã lµ c¸c h¹t thilakoit ph©n bè trong tÕ bµo. §Æc biÖt ë tÕ bµo giµ cã c¸c h¹t cyanophycin cã ®êng kÝnh 0.5 m ph©n bè trong chÊt nguyªn sinh ®îc coi lµ t¬ng øng víi ty thÓ cña tÕ bµo nh©n thËt lµ trung t©m h« hÊp tÕ bµo. ë trung t©m tÕ bµo cã c¸c h¹t polyphètph¸t cã ®êng kÝnh kho¶ng 0.5 m thêng ®îc c¸c h¹t thilakoit bao quanh (cßn cã tªn gäi lµ c¸c h¹t volutin – Lang, 1968). TÕ bµo t¶o kh«ng cã kh«ng bµo nhng l¹i cã kh«ng bµo khÝ, cha cã nh©n ®iÓn h×nh mµ chØ lµ vïng nh©n kh«ng râ - chøa desoxyribonucleic acid (DNA). 1.1.3. Ph©n bè Spirulina ph©n bè réng trong ®Êt, níc ngät, níc lî, níc mÆn vµ suèi níc nãng. §é pH tèi u cho sinh trëng cña loµi t¶o nµy lµ 8.3 – 10.3. §©y lµ u thÕ lín gióp t¶o Spirulina Ýt bÞ l©y nhiÔm c¸c loµi t¶o kh¸c. Trong phßng thÝ nghiÖm, sinh trëng tèi u cña Spirulina ë nhiÖt ®é 35 – 370C [18]. §iÒu nµy 8 gi¶i thÝch v× sao loµi t¶o nµy l¹i ph¸t triÓn m¹nh nhÊt ë nh÷ng vïng nhiÖt ®íi nãng Èm, ®Æc biÖt lµ nh÷ng hå tù nhiªn ë Ch©u Phi vµ Ch©u Mü nhiÖt ®íi. N¬i ®©y lµ nh÷ng c¸i n«i thuéc vµnh ®ai sa m¹c, thêng x¶y ra sù mÊt c©n b»ng níc do sù chªnh lÖch vÒ t¬ng quan gi÷a ma vµ bèc h¬i g©y nªn hiÖn tîng cã nång ®é muèi cao vµ ®ã chÝnh lµ nguån gèc cña nh÷ng ao hå mÆn vµ kiÒm (c¸c hå ë Céng hoµ Chad, hå Texcoco ë Mehico, …). PhÇn lín c¸c thñy vùc nµy giµu bicacbonat natri vµ cacbonat natri. Ngoµi ra, nhiÒu tµi liÖu khoa häc cßn cho biÕt t¶o Spirulina cã ë miÒn B¾c vµ Nam Ch©u Phi, B¾c vµ Nam Ch©u Mü, Nam vµ Trung Ch©u ¸ vµ c¶ §«ng ©u [31]. ë níc ta, D¬ng §øc TiÕn vµ céng sù (1976) [33] ®· ®iÒu tra thÊy c¸c loµi t¶o thuéc chi Spirulina ph©n bè trong c¸c thñy vùc kh¸c nhau: s«ng, hå, ao, ruéng lóa, vòng níc, ...chóng thêng sèng ®¬n ®éc hoÆc tËp hîp l¹i thµnh vòng nhÇy, ®· t×m ®îc h¬n 10 loµi trong ®ã cã t¶o Spirulina platensis sèng tr«i næi trong c¸c hå níc cã pH = 7 – 8. 1.1.4. Gi¸ trÞ dinh dìng Spirulina platensis ®Æc biÖt ®îc xem lµ nguån protein xanh cña cuéc sèng hiÖn ®¹i. Hµm lîng protein trong Spirulina thuéc vµo lo¹i cao nhÊt trong thùc phÈm hiÖn nay (50 – 70% träng lîng kh«) - cao h¬n ba lÇn thÞt bß, hai lÇn ®Ëu t¬ng. Do hµm lîng protein cao vµ n¨ng suÊt còng cao (b¶ng 1.1) nªn s¶n lîng protein thu ®îc trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch trång t¶o Spirulina platensis dÜ nhiªn lµ rÊt lín. B¶ng 1.1: N¨ng suÊt c¸c lo¹i c©y ngò cèc vµ cña t¶o Spirulina (Macrina T. Zafaralla vµ céng sù, 1985) [theo 31] N¨ng suÊt Hµm lîng N¨ng suÊt protein Thùc vËt (tÊn/ha/n¨m) protein % (tÊn/ha/n¨m) Lóa m× 6.7 9.5 0.64 Ng« 14.0 7.4 1.04 Lóa 8.0 7.1 0.57 §Ëu t¬ng 4.0 35.0 1.4 60 - 70 65.0 39 - 45 Spirulina platensis 40.0 70.0 28.0 Spirulina maxima VÒ mÆt chÊt lîng protein, Spirulina cµng tá ra u viÖt h¬n protein tõ c¸c nguån thøc ¨n kh¸c, thÓ hiÖn ë chç: Thø nhÊt, hiÖu suÊt hÊp thô ®¹m cña Spirulina cao, ®¹t 37% (chØ ®øng sau trøng - 44%), trong khi ®ã ®èi víi s÷a 9 bét kh« lµ 30%, bét ®Ëu nµnh - 23%, c¸ - 18%, thÞt gµ - 16% vµ thÞt bß - 16% (theo Kelly J. Moorhead Helen C. Morgan, 1992) [44]. Thø hai, thµnh phÇn axit amin trong protein cña Spirulina rÊt c©n ®èi. Sè lîng axit amin kh«ng thay thÕ vît tiªu chuÈn do Tæ chøc l¬ng n«ng Liªn Hîp Quèc (FAO) quy ®Þnh; bao gåm 18 lo¹i axit amin cÇn thiÕt cho c¬ thÓ, trong ®ã cã c¸c lo¹i kh«ng thÓ thiÕu nh: l¬xin, isol¬xin, lyzin, methionin, phenylalanin, threonin, tryptophan vµ valin , ®Æc biÖt hµm lîng valin vµ methionin cao h¬n h½n so víi c¸c loµi thùc vËt kh¸c . Theo Nefecdova E.L (1980) [theo 31] th× t¶o Spirulina cã ®Æc ®iÓm lµ giµu tinh bét (chiÕm 70% tæng sè gluxÝt, hªmixenlulo chØ 6%) nhiÒu d¹ng gluxÝt dÔ ®ång hãa (mono oligosaccarit, c¸c polysaccarit cã ph©n tö lîng thÊp) chiÕm tíi 95% tæng sè gluxit cña t¶o Spirulina platensis, trong khi ®ã c¸c lo¹i gluxÝt nµy ë t¶o Chlorella chØ 67 – 69%, Chlamidomonas chØ 74%. T¶o Spirulina cã hµm lîng axit bÐo kh«ng b·o hßa kh¸ cao (25% - 60% axÝt bÐo tæng sè) [16], ®iÓn h×nh lµ axÝt linolenic. AxÝt nµy cã hai d¹ng lµ linolenic,  - linolenic. D¹ng  - linolenic chiÕm tû lÖ lín cßn  th× rÊt Ýt. Sù cã mÆt cña axÝt linolenic (vitamin F) víi hµm lîng cao (1 g/100 g bét t¶o kh«) cïng víi vitamin E, vÒ ®iÒu trÞ häc cã t¸c dông chèng nhiÔm mì x¬ m¹ch, b¶o vÖ tÕ bµo thÇn kinh vµ gan (NguyÔn ThiÖn Thµnh, 1985) [theo 31]. §èi víi Êu trïng th©n mÒm, axÝt bÐo cã vai trß quan träng cho sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña chóng (Welb vµ Chu, 1983) [theo 16]. T¶o Spirulina giµu s¾c tè: Chlrophill a chiÕm 0.8% träng lîng kh«, phycocyanin (C-phycocyanin vµ allo – phycocyanin), phycoerythrin vµ carotenoit (carotenoit tæng sè kho¶ng 0.3 – 0.5% träng lîng kh«. C¸c carotenoit chÝnh ë t¶o Spirulina lµ oscillaxanthin, myxoxanthophyll, zeaxanthin, hydroxy- echinenon, -caroten, -cryptoxanthin, echinenon) [16]. Kh¸c víi Sprulina maxima, Spirulina platensis l¹i rÊt giµu  - caroten (ho¹t tÝnh kÐp cña vitamin A). Hµm lîng c¸c carotenoit trong t¶o nµy kho¶ng 4mg/g t¶o kh«. Hµm lîng nµy lµ cao khi so s¸nh víi c¸c lo¹i thùc vËt kh¸c vµ rÊt quan träng ®èi víi dinh dìng cña ®éng vËt vÝ dô nh lµm t¨ng mµu s¾c lßng ®á trøng, t¨ng tû lÖ t¬ t»m. Hµm lîng vitamin trong t¶o Spirulina platensis rÊt phong phó. Cø 1 g t¶o Spirulina platensis chøa 55 mg vitamin B1, 40 mg vitamin B2, 3 mg vitamin B6, 2 mg vitamin B12, 113 mg vitamin PP, 190 mg vitamin E, 400 mg carotene 10 trong ®ã β - caroten kho¶ng 1700 mg (t¨ng 1000% so víi cµ rèt), 0,5 mg axit folic, inosite kho¶ng 500 - 1000 mg. Ngoµi ra, t¶o Spirulina chøa nhiÒu c¸c nguyªn tè kho¸ng cã ý nghÜa ®èi víi dinh dìng cña ngêi vµ ®éng vËt nh K, Na, Ca, Mg, Fe, Zn, Mn, Cu, Co. Trong sè nµy cÇn lu ý c¸c nguyªn tè kim lo¹i cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cña hÖ thÇn kinh vµ tim m¹ch nh K, Mg hoÆc cho t¹o m¸u nh Fe ®Òu cã hµm lîng cao [3, 40, 41]. TÝnh an toµn khi sö dông loµi t¶o nµy lµm nguån dìng dîc cho ngêi vµ ®éng vËt thÓ hiÖn ë chç hµm lîng kim lo¹i nÆng tÝch luü trong chóng rÊt thÊp. H¬n n÷a, cho ®Õn nay ë t¶o nµy ngêi ta vÉn cha ph¸t hiÖn ®îc ®éc tè g©y h¹i cho ngêi vµ ®éng vËt. Khi cho ®éng vËt ¨n t¶o Spirulina 10% trong thêi gian 90 ngµy kh«ng thÊy mét ¶nh hëng cã h¹i nµo ®Õn hång cÇu trong m¸u, ®Õn níc tiÓu, ®Õn c¸c c¬ quan kh¸c nhau cña ®éng vËt. Khi nu«i ®éng vËt víi chÕ ®é ¨n protein do Spirulina cung cÊp hoµn toµn hoÆc mét phÇn, sau 550 ngµy thÝ nghiÖm, ®éng vËt t¨ng träng tèt vµ còng kh«ng cã hiÖn tîng nhiÔm ®éc hoÆc g©y ra hiÖn tîng dÞ h×nh [theo 31]. Mét ®iÒu ®¸ng chó ý kh¸c lµ ë t¶o Spirulina cã chøa c¸c chÊt cã t¸c dông kÝch thÝch sinh trëng. B¶n chÊt cña nh÷ng chÊt nµy cßn cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau. Cã thÓ ®ã lµ c¸c chÊt h÷u c¬ nh c¸c axÝt amin (Muzafarov A.M, Kytkarova M.A) hoÆc c¸c nucleotid. Còng cã thÓ lµ c¸c vitamin hoÆc c¸c chÊt cã b¶n chÊt indol hoÆc c¸c chÊt kÝch thÝch sinh trëng. ChÝnh nhê c¸c chÊt nµy mµ t¶o Spirulina g©y ®îc hiÖu øng cao nh lµm t¨ng sinh trëng cña ®éng vËt hoÆc thùc vËt kh¸c. Níc chiÕt t¶o cã t¸c dông lµm t¨ng gÊp ®«i sè lîng tÕ bµo nÊm men Saccharomyces cerevisia (§Æng Hanh Kh«i, Hoµng Nh Mai vµ Cs, 1973) [theo 31] hay kÝch thÝch sinh trëng cña mÇm h¹t lóa (§Æng Hoµng Phíc HiÒn, Phan Ph¬ng Lan, §Æng §×nh Kim) [11]. 1.1.5. øng dông cña t¶o Spirulina Lµ thøc ¨n cã gi¸ trÞ dinh dìng cao, dÔ tiªu hãa l¹i kh«ng cã ®éc tè còng nh kim lo¹i nÆng, t¶o Spirulina ®· vµ ®ang ®îc sö dông rÊt cã hiÖu qu¶ ®Ó hç trî ®iÒu trÞ c¸c bÖnh nh suy dinh dìng trÎ em, tiÓu ®êng, viªm loÐt d¹ dµy vµ t¸o bãn, viªm gan vµ x¬ gan, thiÕu m¸u, phôc håi thÞ lùc ®· mÊt, rông tãc, thõa c©n, [31] bÖnh AIDS, bÖnh thËn, c¸c bÖnh tim m¹ch, ung th, rông tãc [40]. Kh«ng nh÷ng sö dông cho ngêi bÖnh, Spirulina cßn cã chøc n¨ng t¨ng cêng søc khoÎ cho ngêi kh«ng cã bÖnh, ®Æc biÖt lµm nguån dinh dìng c©n b»ng trong giai ®o¹n dËy th× cña thanh thiÕu niªn, duy tr× sinh lùc dåi dµo cho ngêi trëng thµnh, lµm chËm sù l·o hãa cña ngêi giµ, dïng cho phô n÷ mang thai, dìng da, lµm ®Ñp, còng nh cung cÊp dìng khÝ cho c¸c nhµ du hµnh vò trô [40, 44]. 11 Ngoµi ra, t¶o nµy cßn lµm thøc ¨n cho ®éng vËt vµ nu«i trång thñy s¶n. TÊt c¶ c¸c loµi vËt nu«i nh: lîn, gµ, vÞt, ong, t»m, c¸, t«m,…®· ®îc nghiªn cøu cho ¨n toµn phÇn hay mét phÇn thøc ¨n tõ t¶o Spirulina ®Òu ph¸t triÓn rÊt tèt [6, 7, 8, 31]. 1.1.6. T×nh h×nh nghiªn cøu vµ sö dông t¶o Spirulina platensis ®èi víi nghÒ nu«i trång thñy s¶n Nu«i trång thñy s¶n lµ mét trong nh÷ng nghÒ mang l¹i thu nhËp cao, ®Æc biÖt ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c quèc gia cã bê biÓn dµi nh ë níc ta. N¨ng suÊt thñy s¶n nãi chung phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, tõ nguån gièng, c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh ®Õn tr×nh ®é kü thuËt nu«i; trong ®ã thøc ¨n lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®ãng vai trß rÊt quan träng, quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt mét vô nu«i. §Ó n©ng cao n¨ng suÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, c¸c nhµ khoa häc ®· tËp trung nhiÒu nghiªn cøu vÒ dinh dìng trªn c¸c ®èi tîng thñy, h¶i s¶n, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n Êu trïng nh tËn dông nguån thøc ¨n tù nhiªn, s¶n xuÊt thøc ¨n tæng hîp chÊt lîng cao,..Mét trong nh÷ng nguån thøc ¨n tù nhiªn ®· vµ ®ang ®îc sö dông nh mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi nu«i trång thñy s¶n lµ sö dông sinh khèi thùc vËt phï du, ®Æc biÖt lµ c¸c loµi vi t¶o. “V× vi t¶o lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña dßng n¨ng lîng th«ng qua chuçi dinh dìng thñy sinh nªn viÖc nghiªn cøu s¶n xuÊt thùc vËt phï du lµ hîp phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng nu«i trång thñy s¶n” [16]. Tuy nhiªn, cã kh«ng Ýt trî ng¹i trong kh©u gi¶i quyÕt thøc ¨n theo híng nµy. Thø nhÊt, kh«ng ph¶i c¸c loµi vi t¶o ®éng vËt thñy sinh ®Òu cã thÓ sö dông lµm thøc ¨n, v× ®Ó lµm thøc ¨n loµi vi t¶o ®ã ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn nh: kh«ng ®éc, kÝch thíc phï hîp ®Ó ®éng vËt nuèt ®îc, thµnh phÇn dinh dìng phong phó vµ thµnh tÕ bµo dÔ tiªu hãa. Thø hai, viÖc s¶n xuÊt t¶o l¹i gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n nh chi phÝ cao, dÔ bÞ nhiÔm bÖnh vµ nh÷ng biÕn ®æi theo thêi gian trong gi¸ trÞ thøc ¨n cña t¶o vÉn lµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i ®èi víi bÊt k× ho¹t ®éng nu«i trång thñy s¶n nµo cã sö dông t¶o [16]. Mét trong nh÷ng híng kh¾c phôc ®Ó gi¶m bít nh÷ng vÊn ®Ò trªn lµ sö dông sinh khèi t¶o ®· s¬ chÕ ®îc s¶n xuÊt trªn quy m« c«ng nghiÖp víi chi phÝ thÊp ®Ó lµm thøc ¨n bæ sung cho c¸c loµi thñy s¶n mµ trong ®ã t¶o lam Spirulina platensis lµ kh«ng ngo¹i lÖ. §· cã nhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu sö dông t¶o Spirulina platensis trªn c¸c ®èi tîng thñy s¶n nh c¸, t«m...cho kÕt qu¶ tèt. Khi sö dông t¶o Spirulina platensis lµm thøc ¨n cho c¸ Ictiobus cyprinellus vµ Tilapia aurea (R« Phi) ngêi ta thÊy hÖ sè chuyÓn hãa thøc ¨n t¶o kh« thµnh träng lîng c¸ t¬i t¬ng øng 12 víi 2 lo¹i c¸ trªn lµ 2.02 vµ 1.99. Cho c¸ ChÐp §á vµ c¸ Vµng (Kyngo) ¨n tõ 5 - 10% t¶o Spirulina, sau 15 ngµy mµu s¾c ®Ëm h¬n vµ sÆc sì h¬n, v× thÕ nh©n d©n NhËt B¶n rÊt a thÝch (Durand Chastel H, Santillan Sauchez, 1975) [theo 31]. NhiÒu thÝ nghiÖm ®îc tiÕn hµnh ë Trung t©m Quèc Gia khai th¸c §¹i D¬ng vïng Polinesia ë Ph¸p. Nhê ¨n t¶o Spirulina mµ c¸c loµi t«m cã tØ lÖ sèng h¬n 90% trong khi ë ®iÒu kiÖn tù nhiªn tØ lÖ sèng chØ 1%. KÕt qu¶ rÊt tèt ®èi víi t«m con khi khÈu phÇn cã bæ sung 10%, 25% vµ 50% t¶o Spirulina. HÖ sè chuyÓn hãa thøc ¨n thay ®æi tõ 3 - 4 lÇn. Ngoµi ra t¶o cßn chøa c¸c chÊt kÝch thÝch sinh trëng cã t¸c dông rót ng¾n thêi gian sinh trëng ®èi víi Macrobrachium vµ Artemia (Durand- Chastel H., Santillan Sauchez C.,1975) [theo 31]. ë ViÖt Nam, n¨m 1972 b¾t ®Çu ®Æt vÊn ®Ó nghiªn cøu Spirulina th× chØ sau mét n¨m (1973) ®· cã c¸c thÝ nghiÖm th¨m dß ®Çu tiªn cña NguyÔn H÷u Thíc, NguyÔn TiÕn C, §Æng §×nh Kim (ViÖn khoa häc ViÖt Nam) cïng víi Mai §×nh Yªn (trêng §¹i häc Tæng Hîp Hµ Néi) sö dông t¶o Spirulina t¬i vµ kh« cho c¸ bét Tr«i (Cirshina molitorella) vµ c¸ h¬ng mÌ tr¾ng (Hypophtalnichtys mobirtix). KÕt qu¶ cho thÊy chóng ®Òu lín. Dïng t¶o Spirulina t¬i ¬ng nu«i c¸, m«i trêng tèt h¬n. C¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam ®· thö nghiÖm ®a sinh khèi Spirulina vµo thøc ¨n cña c¸ MÌ Tr¾ng, MÌ Hoa, Tr¾m Cá, R« Phi víi tû lÖ 5% ®· lµm t¨ng tû lÖ sèng vµ t¨ng tèc ®é t¨ng trëng cña c¸ (NguyÔn H÷u Thíc & cs, 1988) [theo 31]. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Ng« ThÞ Tè, Ph¹m ThÞ V©n Song (Së n«ng nghiÖp Hµ Néi) cho thÊy t¶o Spirulina lµ nguån thøc ¨n bæ sung cã gi¸ trÞ cho c¸ MÌ Tr¾ng, MÌ Hoa vµ Tr¾m Cá. C¸ bét ®îc ¨n t¶o Spirulina ®¹t tû lÖ sèng cao, cã thÓ nu«i ë mËt ®é dµy trong bÓ. TiÕp theo, Hµ ký, TrÇn V¨n Vü vµ Ng« Tö Kh¸nh ë Tr¹m nghiªn cøu c¸ níc ngät §×nh B¶ng (Hµ B¾c) ®· thÝ nghiÖm bæ sung sinh khèi t¶o Spirulina t¬i ra ao nu«i c¸ (mçi ao cã diÖn tÝch 20 m 2 vµ s©u 0,8 - 0,9 m). Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ trªn th× c¸c ao ®îc bæ sung t¶o Spirulina cho c¸ ¨n th× c¸ MÌ ®· sinh trëng tèt h¬n râ rÖt so víi c¸c ao ®èi chøng. §µo Xu©n Léc vµ NguyÔn Duy Ph¬ng sö dông t¶o Spirulina ®Ó nghiªn cøu th¨m dß nu«i c¸ M¨ng tõ c¸ bét 5 - 7 ngµy ®Õn c¸ h¬ng 35 ngµy trong bÓ kÝnh. KÕt qu¶ cho thÊy dïng t¶o Spirulina lµm thøc ¨n h¬n h¼n hçn hîp t¶o + c¸m g¹o hoÆc chØ cã c¸m g¹o [31]. Trªn c¬ së nghiªn cøu s©u vµ réng thµnh phÇn hãa häc cña mét sè vi t¶o, Phßng C«ng nghÖ t¶o (ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, giai ®o¹n 1991-1995) do 13 §Æng §×nh Kim, NguyÔn TiÕn C chñ tr× kÕt hîp víi §oµn V¨n DÇu, Lª ViÔn TrÝ (ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n H¶i Phßng) ®· tiÕn hµnh x©y dùng c«ng thøc thøc ¨n cho Êu trïng t«m tõ giai ®o¹n Zoea ®Õn P 15. §ã lµ chÕ phÈm “TATAT” cã thµnh phÇn chÝnh lµ Spirulina platensis. ChÕ phÈm ®· thay thÕ hoµn toµn hoÆc mét phÇn c¸c lo¹i thøc ¨n t¬i sèng cho Êu trïng t«m do ®¬n vÞ s¶n xuÊt thö nghiÖm ®· ®îc mét sè c¬ së nu«i t«m gièng chÊp nhËn vµ ®¸nh gi¸ t¬ng ®¬ng víi thøc ¨n nhËp ngo¹i mµ gi¸ thµnh l¹i rÎ h¬n [17]. 1.2. Vµi nÐt vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc vµ quy tr×nh kÜ thuËt nu«i t«m ThÎ Ch©n tr¾ng 1.2.1. §Æc ®iÓm sinh häc cña t«m ThÎ Ch©n tr¾ng 1.2.1.1. Tªn gäi - Tªn khoa häc: Lipopenaeus vannamei - Tªn tiÕng ViÖt: T«m Ch©n tr¾ng, t«m ThÎ Ch©n tr¾ng, t«m b¹c Th¸i B×nh D¬ng, t«m b¹c T©y Ch©u Phi [37, 43]. 1.2.1.2. Nguån gèc vµ ph©n bè T«m ThÎ Ch©n tr¾ng lµ t«m nhiÖt ®íi, ph©n bè ë vïng ven bê phÝa §«ng Th¸i B×nh D¬ng, tõ biÓn Pªru ®Õn Nam Mªhic« vµ vïng biÓn Equado. HiÖn nay nã ®· ®îc di gièng ®Õn nhiÒu níc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ nh Trung Quèc, Th¸i Lan, Philippin, Indonexia, Malaysia vµ ViÖt Nam [37]. 1.2.1.3. H×nh th¸i cÊu t¹o T«m ThÎ Ch©n tr¾ng cã vá máng, cã mµu tr¾ng ®ôc nªn cã tªn lµ t«m b¹c, b×nh thêng cã mµu xanh lam, ch©n bß cã mµu tr¾ng ngµ nªn gäi lµ t«m Ch©n tr¾ng. Chïy lµ phÇn kÐo dµi tiÕp víi bông. Díi chïy cã 2- 4 r¨ng ca, ®«i khi cã 5 - 6 r¨ng ca ë phÝa bông, nh÷ng r¨ng ca ®ã kÐo dµi ®Õn ®èt thø hai. Vá ®Çu ngùc cã nh÷ng gai g©n vµ r©u rÊt râ, kh«ng cã gai m¾t vµ gai ®u«i (gai telson), kh«ng cã r·nh sau m¾t, ®êng bê sau chïy kh¸ dµi, gê bªn chïy ng¾n. Cã 6 ®èt bông, ë ®èt mang trøng r·nh bông rÊt ng¾n hoÆc kh«ng cã. Gai ®u«i kh«ng ph©n nh¸nh. R©u kh«ng cã gai phô vµ chiÒu dµi r©u ng¾n h¬n so víi vá gi¸p [14, 37, 43]. 1.2.1.4. TËp tÝnh sèng ë vïng biÓn tù nhiªn, t«m ThÎ Ch©n tr¾ng kh«ng thÝch nghi sèng n¬i ®¸y bïn, ®é s©u kho¶ng 72m, cã thÓ sèng ë ®é mÆn trong ph¹m vi 5 - 50‰, thÝch hîp víi ®é mÆn níc biÓn tõ 28 - 34‰, pH = 7.5 – 8.3, nhiÖt ®é tõ 25 – 32 oC, tuy nhiªn chóng cã thÓ sèng ®îc ë nhiÖt ®é 12 – 28oC [37]. §èi víi t«m nu«i, yªu cÇu m«i trêng cÇn tho¶ m·n c¸c yÕu tè sau: - NhiÖt ®é níc tõ 25 – 30oC, ®é mÆn: 0 – 40‰, pH = 7.5 – 8.5, oxy hßa tan: > 4 mg/l, ®é trong: 25 – 40 cm, mµu níc: xanh lôc, xanh vá ®Ëu 14 hoÆc mµu mËn chÝn, muèi hßa tan nh: PO4-P tõ 0.1 – 0.3 mg/l; SiO 4-S : 2 mg/l; NH4-N: 0.4 mg/l trë lªn; NH 3 < 0.1 mg/l; Tû lÖ N/P lín th× t¶o SilÝc nhiÒu; H2S < 0.03 mg/l; nÕu pH thÊp th× H2S dÔ lµm cho t«m bÞ ngé ®éc [43]. T«m ThÎ Ch©n tr¾ng lµ loµi ¨n t¹p gièng nh nh÷ng loµi t«m kh¸c. T«m ThÎ Ch©n tr¾ng cã tèc ®é sinh trëng nhanh, chóng lín nhanh h¬n t«m Só ë tuæi trëng thµnh [37]. 1.2.1.5. §Æc ®iÓm sinh s¶n T«m ThÎ Ch©n tr¾ng lµ mét trong nh÷ng loµi cã tói tinh d¹ng më (kh¸c h¼n víi t«m Só cã tói tinh d¹ng kÝn vµ thelycum. T«m Ch©n tr¾ng thµnh thôc sím, con c¸i cã khèi lîng tõ 30 – 45 g/con lµ cã thÓ tham gia sinh s¶n. T«m c¸i sau khi thµnh thôc sÏ ®Î trøng trùc tiÕp vµo trong m«i trêng níc, trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ ®é mÆn thÝch hîp trøng sÏ në thµnh Êu trïng. Lîng trøng cña mçi vô ®Î phô thuéc vµo cì t«m mÑ. NÕu t«m mÑ cì 30 – 45 g th× lîng trøng tõ 100000 – 250000 trøng. Sau mçi lÇn ®Î hÕt trøng, buång trøng l¹i tiÕp tôc ph¸t triÓn. Thêi gian gi÷a hai lÇn ®Î c¸ch nhau 2 – 3 ngµy. Con ®Î nhiÒu nhÊt tíi 10 lÇn/n¨m. Thêng t«m sau 3 – 4 lÇn ®Î liªn tôc th× cã 1 lÇn lét vá. Sau khi ®Î 14 – 16 giê, trøng në ra Êu trïng Nauplius. Tr¶i qua 6 giai ®o¹n Nauplius, 3 giai ®o¹n Zoea, 3 giai ®o¹n Mysis lµ tíi giai ®o¹n Postlavae [37]. 1.2.2. Kü thuËt nu«i t«m ThÎ Ch©n tr¾ng 1.2.2.1. Chän vïng nu«i §Þa h×nh: chän vïng cao triÒu ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc cÊp tho¸t níc vµ ph¬i kh« ®¸y ao khi c¶i t¹o, nªn chän n¬i gÇn víi cöa s«ng ®Ó cã thÓ dÉn níc mÆn vµo ®îc, ®ång thêi cã hÖ thèng ®iÖn vµ giao th«ng thuËn tiÖn. NÒn ®¸y ao: T«m ThÎ kh«ng thÝch sèng ë ®¸y bïn nªn ®Êt n¬i lµm ®¸y ao nu«i ph¶i lµ ®Êt thÞt pha c¸t hoÆc ®Êt c¸t (®èi víi nÒn ®¸y c¸t nªn lãt b¹t ë ®¸y ao ®Ó chèng thÊm), Ýt mïn b· h÷u c¬. ChÊt lîng vµ nguån cung cÊp níc: chän n¬i cã nguån níc s¹ch, dåi dµo quanh n¨m, c¸ch xa n¬i cã thÓ bÞ « nhiÔm bëi chÊt th¶i c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, níc th¶i sinh ho¹t, trang tr¹i ch¨n nu«i [43]. 1.2.2.2. X©y dùng c«ng tr×nh ao nu«i Ao nu«i t«m ThÎ cã kÕt cÊu t¬ng tù ao nu«i t«m Só, vÒ nguyªn t¾c nã bao gåm: hÖ thèng ao nu«i, ao chøa l¾ng, ao xö lý níc th¶i, hÖ thèng cÊp tho¸t níc riªng biÖt. * Ao nu«i: ao nu«i nªn cã diÖn tÝch tõ 0.3 – 0.5 ha ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc qu¶n lý, ®é s©u mùc níc tèi thiÓu 1.2 m. H×nh d¹ng ao phæ bÕn hiÖn nay lµ ao h×nh ch÷ nhËt hoÆc h×nh vu«ng, ao cµng Ýt gãc c¹nh cµng tèt, thuËn tiÖn cho viÖc lu chuyÓn cña dßng níc ®Ó dån chÊt th¶i vµo gi÷a ao, dÔ dµng cho viÖc thu gom vµ tÈy dän. §¸y ao cÇn thiÕt kÕ b»ng ph¼ng cã ®é dèc nghiªng 15 vÒ cèng tho¸t. Bê ao cÇn ®îc gia cè kü, nh»m tr¸nh thÈm thÊu vµ s¹t lì khi ma b·o [43]. * Ao chøa l¾ng: cã vai trß quan träng trong viÖc kiÓm so¸t m«i trêng ao nu«i vµ gi÷ níc ®Ó cung cÊp cho ao nu«i. DiÖn tÝch ao chøa l¾ng chiÕm kho¶ng 20 – 30% tæng diÖn tÝch ao nu«i. §¸y ao chøa l¾ng nªn cao b»ng mÆt níc cao nhÊt cña ao nu«i ®Ó cã thÓ tù cÊp níc cho ao nu«i b»ng h×nh thøc th¸o cèng mµ kh«ng cÇn ph¶i b¬m [43]. * Ao xö lý níc th¶i: chiÕm 5 - 10% diÖn tÝch nu«i t«m ®Ó xö lý níc th¶i cña ao nu«i tríc khi th¶i ra ngoµi, tr¸nh lµm « nhiÔm m«i trêng. * HÖ thèng cèng cÊp vµ tho¸t níc: ë mçi ao nªn thiÕt kÕ 2 cèng cÊp vµ tho¸t níc riªng biÖt., khÈu ®é cèng phô thuéc vµo diÖn tÝch ao nu«i, th«ng thêng khÈu ®é cèng tõ 0.4 – 0.6 m [37]. 1.2.2.3. ChuÈn bÞ ao nu«i * C¶i t¹o ao - §èi víi ao cò: cÇn lo¹i bá hÕt chÊt th¶i h÷u c¬ sau mét vô nu«i ra khái ao b»ng mét trong hai c¸ch sau (tuú ®iÒu kiÖn tõng vïng nu«i): + §èi víi ao kh«ng thÓ th¸o c¹n th× ta sôc bïn lªn råi dïng m¸y b¬m cao ¸p ®Ó b¬m chÊt th¶i ra khái ao. + §èi víi ao cã thÓ th¸o c¹n ®îc th× tiÕn hµnh n¹o vÐt b»ng m¸y hay b»ng ph¬ng ph¸p thñ c«ng ®Ó ®a hÕt chÊt l¾ng ®äng ra khái ao. Sau ®ã ph¬i kh« ®¸y ao cho ®Õn khi ®Êt nøt ch©n chim, nÕu cã thÓ th× cµy lËt nÒn ®¸y ao phÝa díi lªn (s©u kho¶ng 5 – 10 cm) cho tiÕp xóc trùc tiÕp víi kh«ng khÝ vµ ¸nh s¸ng vµ r¶i v«i tïy thuéc vµo ®é pH cña ®Êt ®Ó lµm s¹ch nÒn ®¸y, lo¹i bá khÝ ®éc (H2S, NH3) vµ h¹n chÕ vi khuÈn cã h¹i ph¸t triÓn trong tÇng yÕm khÝ. Sau khi ph¬i kh« th× ph¶i ®Çm nÐn ®¸y ao l¹i nh cò tríc khi lÊy níc vµo ao nÕu kh«ng c¸c chÊt h÷u c¬ sÏ bung lªn sau khi lÊy níc [43]. - §èi víi ao míi ®µo: cho níc vµo ng©m 4 – 5 ngµy, sau ®ã x¶ ra, lÆp l¹i 2 – 3 lÇn nh vËy råi míi bãn v«i. * Xö lý níc: Sau khi ®· xö lý vµ th¸o röa ao, lÊy níc vµo ao qua líi läc mÞn vµ diÖt t¹p, sö dông Saponin hoÆc rÔ c©y thuèc c¸ ®Ó diÖt t¹p. Cã thÓ sö dông Chlorine víi liÒu lîng 10 – 20 ppm b»ng c¸ch hßa tan trong níc råi r¶i ®Òu kh¾p ao. Hçn hîp nµy sÏ diÖt c¸c loµi ®éng vËt cã vµ kh«ng cã x¬ng sèng, do chÊt nµy cÇn cã ®é pH thÊp do ®ã kh«ng nªn dïng v«i qu¸ møc khi chuÈn bÞ ao. Sau khi diÖt t¹p, kiÓm tra ®é pH, nÕu ®¹t yªu cÇu th× tiÕn hµnh g©y mµu níc [37, 43]. Bãn ph©n g©y mµu níc: níc ®¹t yªu cÇu ®Ó th¶ t«m cã mµu vµng xanh ®Õn n©u cña t¶o lôc, t¶o vµng ¸nh. Cã thÓ tiÕn hµnh g©y mµu níc theo mét trong hai c¸ch sau ®©y: - Bãn ph©n h÷u c¬: 1kg ®Ëu nµnh rang kh« + 1 kg bét c¸m g¹o + 0.5 kg bét c¸ nÊu chÝn, trén ®Òu ñ qua ®ªm sau ®ã läc lÊy phÇn níc hßa vµo níc ao, t¹t ®Òu kh¾p ao nu«i, lµm nh vËy liªn tôc 3 – 4 ngµy. 16 - Bãn ph©n v« c¬: NPK víi liÒu lîng 10 – 15 kg/ha [43]. * KiÓm tra c¸c chØ tiªu m«i trêng tríc khi th¶ gièng Tríc khi th¶ gièng 2 – 3 ngµy ph¶i kiÓm tra mét sè chØ tiªu lý, hãa quan träng ¶nh hëng ®Õn t«m nu«i. C¸c chØ tiªu ph¶i ®¶m b¶o nh ë b¶ng 1.2 B¶ng 1.2 Nh÷ng yªu cÇu vÒ chÊt lîng níc ao nu«i [Theo 37] Th«ng sè Giíi h¹n tèi u Møc ®Ò nghÞ pH 7.5 – 8.5 Dao ®éng hµng ngµy <0.5 §é mÆn 10 – 25‰ Dao ®éng hµng ngµy <5 Oxy hßa tan 4 – 6 mg/l NhiÖt ®é 20 – 300C 100 – 250 §é kiÒm mg/l §é trong 30 – 50 cm COD < 6 mg/l BOD 25 – 35 mg/l H2S < 0.03 ppm §éc h¬n khi pH gi¶m thÊp NH3 < 0.1 ppm §éc h¬n khi pH vµ nhiÖt ®é t¨ng cao 1.2.2.4. Thêi vô, chän vµ th¶ gièng * Thêi vô - MiÒn B¾c: vô ®Çu cuèi th¸ng 3, ®Çu th¸ng 4 ®Õn hÕt th¸ng 7; vô sau tõ th¸ng 10 ®Õn hÕt th¸ng 12 - MiÒn Nam Trung Bé vµ Nam Bé: tõ th¸ng 1, 2 ®Õn th¸ng 8, mçi vô 3 - 4 th¸ng [32]. * Chän gièng Nªn mua t«m gièng ë nh÷ng tr¹i cã uy tÝn, t«m gièng lÊy tõ lÇn ®Î thø nhÊt vµ thø hai. Khi chän t«m gièng cÇn quan s¸t: - Ngo¹i quan: t«m ®Òu cì, cã mµu tr¾ng, ho¹t ®éng nhanh nhÑn, cã kh¶ n¨ng b¬i ngîc dßng vµ ph¶n øng nhanh víi t¸c ®éng bªn ngoµi. T«m s¸ng ®Ñp, r©u vµ phô bé ®Çy ®ñ, s¹ch sÏ, kh«ng dÞ h×nh, kh«ng bÞ th¬ng, c¸c ®èt bông h×nh ch÷ nhËt, t«m në vµ ch¾c, t«m ®Òu vÒ kÝch cì cã tû lÖ chªnh lÖch ®µn kh«ng lín h¬n 10%, ruét chøa ®Çy thøc ¨n. KÝch cì gièng th¶ thÝch hîp kho¶ng 0.8 – 1.0 cm, v× lóc nµy hÖ thèng mang ®· hoµn chØnh. - G©y sèc ®Ó kiÓm tra chÊt lîng t«m gièng: lÊy kho¶ng 100 con gièng cho vµo x« chøa 1 – 2 lÝt níc ao nu«i, sau ®ã ®æ trùc tiÕp vµo 3 lÝt níc ngät vµo ®Ó h¹ ®é mÆn ®ét ngét. NÕu sau 2 giê, kiÓm tra lîng t«m gièng chÕt nhá h¬n 10% lµ tèt nhÊt [43]. * Th¶ gièng Nªn th¶ gièng vµo s¸ng sím hoÆc chiÒu m¸t. Kh«ng nªn th¶ gièng vµo lóc trêi ma hoÆc vµo buæi tra khi n¾ng g¾t. N¬i th¶ gièng lµ n¬i s©u nhÊt cña 17 ao vµ ®Çu ngän giã. C©n b»ng nhiÖt ®é níc trong ao vµ trong tói nilon ®ùng t«m gièng tríc khi th¶ gièng ra ao b»ng c¸ch ng©m tói ®ùng gièng xuèng ao trong mét thêi gian. MËt ®é th¶: mËt ®é th¶ tïy thuéc vµo h×nh thøc nu«i vµ ®iÒu kiÖn nu«i, trung b×nh 60 – 80 con/m2, cã n¬i th¶ ®Õn 200 – 300 con/m2 [37, 14, 43]. 1.2.2.5. Qu¶n lý, ch¨m sãc * Thøc ¨n vµ c¸ch cho ¨n: Thøc ¨n lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña viÖc nu«i t«m. Thøc ¨n tèt ph¶i ®¶m b¶o chÕ biÕn ®óng thµnh phÇn, ®ñ chÊt vµ lîng, hÖ sè thøc ¨n thÊp, qu¸ tr×nh phèi chÕ hîp vÖ sinh. ChÊt lîng thøc ¨n: ®¶m b¶o hµm lîng ®¹m tõ 30 – 35 %, ngoµi ra ph¶i thêng xuyªn bá sung c¸c lo¹i vitamin, kho¸ng vi lîng, chÕ phÈm sinh häc,… ®Ó t¨ng cêng søc khoÎ cho t«m [37]. §Ó tÝnh to¸n lîng thøc ¨n cho t«m hîp lý, kh«ng thiÕu còng kh«ng thõa ph¶i n¾m ®îc 5 ®Æc ®iÓm sau: sè lîng t«m cã trong ao; kÝch cì cña t«m; t×nh tr¹ng søc khoÎ cña t«m vµ t×nh tr¹ng lét x¸c cña t«m; chÊt lîng níc ao nu«i vµ t×nh h×nh dïng thuèc cho t«m trong thêi gian qua [14]. * Qu¶n lý m«i trêng níc: t«m ThÎ tuy cã søc chèng chÞu víi m«i trêng cao h¬n t«m Só nhng khi chóng bÞ sèc m«i trêng th× x¸c t«m chÕt sÏ n»m ë ®¸y ao chø kh«ng næi trªn mÆt níc nh t«m Só. Do ®ã viÖc qu¶n lý m«i trêng tèt lµ yÕu tè hÕt søc quan träng mang tÝnh quyÕt ®Þnh s¶n lîng cña vô nu«i. Sù thay ®æi m«i trêng níc cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh sinh trëng b×nh thêng cña t«m. V× vËy, qu¸ tr×nh nu«i ph¶i duy tr× c¸c chØ tiªu vÒ chÊt lîng níc thËt æn ®Þnh [43]. Ch¬ng 2 §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi tîng nghiªn cøu - T¶o Spirulina platensis - T«m ThÎ Ch©n tr¾ng (Lipopenaeus vannamei) 2.2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu 2.2.1. §Þa ®iÓm nghiªn cøu 18 - Phßng thÝ nghiÖm Bé m«n Thùc vËt, Bé m«n Hãa sinh, Vên thùc nghiÖm Khoa Sinh - §¹i häc Vinh. - Tr¹i nu«i t«m cña C«ng Ty nu«i trång thñy s¶n ViÖt Anh - Kú Anh - Hµ TÜnh. 2.2.2. Thêi gian nghiªn cøu §Ò tµi ®îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 1/2008 ®Õn th¸ng 9/2008, cô thÓ: - Tõ th¸ng 1/2008 – 3/2008: nh©n gièng t¶o - Tõ th¸ng 3/2008 – 5/2008: nghiªn cøu sù sinh trëng cña t¶o Spirulina platensis trªn hai m«i trêng Zarrouk vµ Zarrouk c¶i tiÕn. - Tõ th¸ng 5/2008 – 7/2008: trång t¶o ngoµi trêi vµ thu sinh khèi lµm nguyªn liÖu cho nghiªn cøu øng dông vµ t¹o “chÕ phÈm t¶o”. - Tõ th¸ng 6/2008 – 9/2008: øng dông “chÕ phÈm t¶o” vµo nu«i t«m ThÎ Ch©n tr¾ng t¹i C«ng ty nu«i trång thñy s¶n ViÖt Anh – Kú Anh – Hµ TÜnh. 2.3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.3.1. Ph¬ng ph¸p trång vµ thu sinh khèi t¶o Spirulina platensis 2.3.1.1. Nh©n gièng t¶o trong phßng thÝ nghiÖm Trång t¶o trong phßng ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp gièng ban ®Çu cho c¸c bÓ nu«i ë ngoµi trêi. T¶o Spirulina platensis ®îc Phßng C«ng nghÖ t¶o §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi cung cÊp. T¶o sau khi lÊy vÒ ®îc trång trong phßng thÝ nghiÖm b»ng m«i trêng Zarrouk vµ m«i trêng Zarrouk c¶i tiÕn cña ViÖn C«ng nghÖ thùc phÈm Ên §é (b¶ng 2) B¶ng 2. Thµnh phÇn m«i trêng nu«i trång t¶o Spirulina platensis (g/l) (Theo ViÖn nghiªn cøu Trung t©m vÒ CNTP ë Myore (Ên §é) [theo 31]). Thµnh phÇn m«i trêng M«i trêng Zarrouk M«i trêng cña viÖn CNTP Ên ®é 19 NaHCO3 K2HPO4 NaNO3 NaCl Muèi biÓn th« MgSO4.7H2O FeSO4.7H2O K2SO4 CaCl2.2H2O EDTA Dung dÞch A5 Dung dÞch B6 Tro ph©n bß Níc tiÓu bß pH 16.80 0.50 2.50 1.00 0.20 0.01 1.00 0.04 0.08 1 ml/l 1 ml/l 8-10 4.50 0.50 1.50 1.00 0.20 0.01 1.00 0.04 8-10 C¸c dung dÞch vi lîng cã thµnh phÇn nh sau (g/l) : - Dung dÞch A5 bao gåm : H3BO3 – 2.86 ; MnCl2.2H2O – 4.81; ZnSO4.7H2O – 0.222; CuSO4 .5H2O – 0.979; MoO3 – 0.015. - Dung dÞch B6 bao gåm : NH4NO3 – 229.5.10 – 4; K2Cr2(SO4)4.24H2O – 960.10-4; Na2SO4.7H2O – 478.5.10-4; Na2WO4 – 479.4. 10-4; CO(NO2)2.6 H2O – 439.8.10-4. 2.3.1.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu sinh trëng cña t¶o Spirulina platensis Tèc ®é sinh trëng còng nh n¨ng suÊt cña t¶o phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, trong ®ã m«i trêng dinh dìng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt. T¶o trong c¸c b×nh cÇu khi ®· ph¸t triÓn tèt ®em ra nh©n vµo c¸c bÓ kÝnh (dung tÝch 30 lÝt). §Ó so s¸nh tèc ®é t¨ng trëng cña t¶o, mçi bÓ kÝnh ®Òu ®ù¬c cho vµo 20 lÝt dung dÞch m«i trêng dinh dìng ®· ®ù¬c chuÈn bÞ 20 nh ®· nªu trªn trªn (1 bÓ lµ m«i trêng Zarrouk, cßn bÓ kh¸c lµ m«i trêng Zarrouk c¶i tiÕn). - Cho vµo mçi bÓ 100 ml dÞch t¶o lÊy tõ 4 b×nh cÇu ®· nh©n - BÓ ®îc ghi nh·n, ®Æt díi hÖ thèng dµn ®Ìn huúnh quang (4 èng ®Ìn dµi 1.2 m; c«ng suÊt 20 W, chiÕu s¸ng 12 h/ngµy) - So s¸nh tèc ®é t¨ng trëng cña t¶o Spirulina platensis trong hai m«i trêng b»ng ph¬ng ph¸p so mµu (®o mËt ®é quang-DO) trªn m¸y quang phæ. * Ph¬ng ph¸p so mµu Th«ng qua chØ sè t¨ng mËt ®é quang häc (DO) cña t¶o trªn m¸y so mµu quang phæ. LÊy mÉu t¶o ®Ó so mµu ®Þnh kú 5 ngµy/1lÇn vµo lóc 9 giê s¸ng (so mµu vµ c©n träng lîng kh« lÇn ®Çu lµ khi cÊy t¶o vµo m«i trêng). Khi lÊy mÉu, khuÊy bÓ ®Òu ®Ó t¶o ph©n phèi ®Òu trong dung dÞch m«i trêng. LÊy mÉu ë 4 gãc vµ trung t©m bÓ mçi n¬i 25 ml cho vµo b×nh tam gi¸c cã ghi nh·n m«i tr êng t¬ng øng. So mµu trªn m¸y so mµu quang phæ UV-VIS -1201 ë bíc sãng 560 nm. So mµu mÉu ®èi chøng lµ m«i trêng pha s½n. TiÕn hµnh so mµu 3 lÇn, lÊy gi¸ trÞ trung b×nh. * Ph¬ng ph¸p lËp ®å thÞ sinh trëng (®êng cong sinh trëng) Chóng t«i nghiªn cøu sinh trëng cña t¶o Spirulina platensis trong phßng thÝ nghiÖm theo ph¬ng ph¸p nu«i trång theo mÎ, nghÜa lµ ph¬ng ph¸p kh«ng thªm vµo còng kh«ng lÊy ®i thø g× trong m«i trêng nu«i t¶o ®· cã t¶o gièng cho ®Õn khi thu ho¹ch [19]. Bëi vËy, cã thÓ lËp ®êng cong sinh trëng dùa trªn c¸c chØ sè DO ®o ®îc theo c¸c pha: pha lag, pha logarit, pha c©n b»ng vµ pha suy vong [29]. 2.3.1.3. Ph¬ng ph¸p nu«i trång t¶o ngoµi trêi T¶o ®îc trång trong bÓ xi m¨ng ë Vên thùc nghiÖm (nhµ líi) khoa Sinh §¹i häc Vinh. BÓ xi m¨ng ®îc x©y cã kÝch thíc 3.5 m x 1.15 m x 1.25 m. Nhµ líi ®îc lîp bëi c¸c tÊm nhùa trong ®¶m b¶o ng¨n bít ¸nh s¸ng trùc tiÕp nªn thuËn lîi cho t¶o sinh trëng. BÓ ®îc ng¨n ®«i b»ng v¸ch ng¨n trung t©m, hai nöa bÓ ®îc th«ng víi nhau. Hai ®Çu bÓ bè trÝ hai m¸y sôc khÝ ho¹t ®éng ®Òu ®Æn, ®¶m b¶o cho m«i trêng dinh dìng lu«n vËn chuyÓn mét chiÒu vßng quanh qua hai nöa bÓ. Sau khi chuÈn bÞ m«i trêng nu«i trång (dung m«i lµ níc m¸y), kiÓm tra pH, duy tr× mùc níc trong bÓ kho¶ng 30cm (t¬ng øng víi dung tÝch 1000 lÝt dung dÞch m«i trêng) vµ cho t¶o gièng vµo. Sau mét thêi gian sinh trëng (kho¶ng 20 ngµy ®Õn mét th¸ng), khi ®ã sinh khèi t¶o ®· ®Ëm ®Æc, tiÕn hµnh thu ho¹ch bít t¶o trong bÓ (xem phô lôc 1) vµ gi÷ l¹i mËt ®é kh«ng thÊp h¬n 0.6 – 0.8 g/l. 2.3.1.4. Ph¬ng ph¸p thu ho¹ch, sÊy kh« vµ b¶o qu¶n t¶o