Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
lêi c¶m ¬n
LÇn ®Çu tiªn bíc vµo nghiªn cøu mét vÊn ®Ò nhá nhng Ýt nhiÒu còng lµ
mét vÊn ®Ò khoa häc, t«i kh«ng khái bì ngì vµ lóng tóng. Sau thêi gian miÖt
mµi nghiªn cøu, díi sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o - gi¶ng viªn chÝnh Th¹c sÜ NguyÔn V¨n Mú, t«i ®· hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Em xin ch©n thµnh
c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña thÇy.
§ång thêi, em còng xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn c¸c thÇy c«
trong Ban Gi¸m HiÖu trêng §¹i häc S ph¹m Hµ Néi 2, cïng c¸c thÇy, c« gi¸o
trong khoa Gi¸o dôc TiÓu häc ®· gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em trong
qu¸ tr×nh hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Hµ Néi, th¸ng 5 n¨m 2008
Sinh viªn
TrÇn ThÞ Thu Trang
lêi cam ®oan
Díi sù híng dÉn, chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o - gi¶ng viªn chÝnh th¹c sÜ NguyÔn V¨n Mú, t«i ®· hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. T«i xin
cam ®oan: kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi “Nghệ thuật “tự hát” của trái tim
người mẹ trong thơ viết cho thiếu nhi của Xuân Quỳnh” (qua phần tuyển
thơ trong tập “Bầu trời trong quả trứng”) lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh t×m hiÓu,
K30A - GDTH
1
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
nghiªn cøu cña riªng t«i, cha tõng ®îc c«ng bè trong bÊt k× c«ng tr×nh nµo,
cña bÊt k× t¸c gi¶ nµo.
Hµ Néi, th¸ng 5 n¨m 2008
Sinh viªn
TrÇn ThÞ Thu Trang
môc lôc
Më §ÇU………………………………………………………………..……1
1. Lý do chän ®Ò tµi…………………………………………………………...4
2. LÞch sö vÊn ®Ò………………………………………………………………8
3. §èi tîng nghiªn cøu……………………………………………………..12
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu………………………………………………….12
néi dung………………………………………………………………… 13
Ch¬ng 1 : Nh÷ng kh¸i niÖm chung………………………………………… 13
1. Th¬. Th¬ tr÷ t×nh………………………………………………………….13
2. Vai trß cña t×nh c¶m vµ dÊu Ên c¸ nh©n cña t¸c gi¶ trong th¬…………….15
Ch¬ng 2 : NGHÖ THUËT “Tù H¸T” CñA TR¸I TIM NG¦êI MÑ TRONG TH¥
VIÕT CHO THIÕU NHI CñA xU¢N qUúnh
(Qua phÇn tuyÓn th¬ trong tËp “BÇu trêi trong qu¶ trøng”)………………….19
2.1. N÷ sÜ Xu©n Quúnh trong th¬ ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i……………………..19
2.1.1. Xu©n Quúnh th¬ vµ ®êi……………………………………………19
2.1.2. C¸i nh×n chung vÒ th¬ Xu©n Quúnh viÕt cho thiÕu nhi……………21
K30A - GDTH
2
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
2.2. NghÖ thuËt “tù h¸t” cña tr¸i tim ngêi mÑ trong th¬ viÕt cho thiÕu nhi cña
Xu©n Quúnh (qua phÇn tuyÓn th¬ trong tËp “BÇu trêi trong qu¶ trøng”)……24
2.2.1. CÊu tø……………………………………………………………..24
2.2.2. Giäng ®iÖu………………………………………………………...30
2.2.3. Nh×n ®êi b»ng con m¾t trÎ th¬…………………………………… 35
2.2.3. a Ng«n ng÷………………………………………………………37
2.2.3. b Tëng tîng……………………………………………………39
2.2.4. Hµnh tr×nh t×m kiÕm nh÷ng c©u tr¶ lêi cho trÎ th¬………………..44
2.2.5. §èi tho¹i vµ ®éc tho¹i……………………………………………..48
kÕt luËn………………………………………………………………… 57
tµi liÖu tham kh¶o……………………………………………… 59
më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
Cã nh÷ng t¸c phÈm ®äc mét lÇn lµ ta quªn ngay. Nhng còng cã nhiÒu
t¸c phÈm nh nh÷ng dßng s«ng ch¶y qua t©m hån ta, ®Ó l¹i mét líp phï sa, ®Ó
l¹i bao Ên tîng kh¾c ch¹m trong lßng b¹n ®äc. Nã lµm ngêi ta nhí, nã khiÕn
ngêi ta thuéc, nã buéc ngêi ta kÓ cho nhau nghe, nã th«i thóc ngêi ta ®äc l¹i:
ChØ cã thuyÒn míi hiÓu
BiÓn mªnh m«ng nhêng nµo
ChØ cã biÓn míi biÕt
ThuyÒn ®i ®©u vÒ ®©u
(ThuyÒn vµ biÓn)
Em trë vÒ ®óng nghÜa tr¸i tim em
Lµ m¸u thÞt ®êi thêng ai ch¼ng cã
VÉn ngõng ®Ëp khi cuéc ®êi kh«ng cßn n÷a
Nhng biÕt yªu anh c¶ khi chÕt ®i råi
(Tù h¸t)
(…)
Th¬ Xu©n Quúnh lµ nh÷ng vÇn th¬ khã quªn nh thÕ. Bëi th¬ chÞ lµ
“tiÕng nãi thæn thøc tõ con tim, lµ kh¸t väng sèng, kh¸t väng yªu th ¬ng m·nh
liÖt. §ã lµ giäng th¬ ®Çy n÷ tÝnh, s«i næi, mª say, ®Çy c¸ tÝnh, giµu yªu th¬ng”.
K30A - GDTH
3
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
Bëi “c¶m xóc trong th¬ Xu©n Quúnh lu«n d¹t dµo vµ ch©n thµnh nh chÝnh con
ngêi nhµ th¬ vËy”.
§· trßn 20 n¨m kÓ tõ ngµy chuyÕn xe ®Þnh mÖnh cíp ®i n÷ sÜ tµi hoa
Xu©n Quúnh, cho ®Õn nay, nh÷ng vÇn th¬ trong “ Tù h¸t” , trong “ ThuyÒn vµ
biÓn” … n¨m nµo vÉn thuéc n»m lßng nh÷ng ®«i løa ®ang yªu vµ sÏ yªu.
Riªng t«i, t«i v« cïng Ên tîng víi “Tù h¸t”. Theo t«i, chØ riªng hai ch÷
“ Tù h¸t” cña tiªu ®Ò ®· chiÕm ®Õn gÇn nöa gi¸ trÞ toµn bµi th¬. Kh«ng cã nã,
ch¾c ch¾n ®©y còng vÉn lµ mét bµi th¬ t×nh ®Æc s¾c, nhng thªm “ Tù h¸t”
nh÷ng c©u th¬ bçng nhiªn tho¸t x¸c khái ranh giíi cña mét bµi th¬, víi c©u,
víi ch÷, víi thanh, víi vÇn... mµ bay lªn trë thµnh mét khóc t×nh ca trän vÑn
cña tr¸i tim. §©y kh«ng cßn lµ tiÕng yªu cña mét n÷ thi sÜ thæ lé t×nh c¶m cña
m×nh b»ng giäng nãi du d¬ng, ngät ngµo n÷a, mµ ®ã lµ lêi t©m t×nh cña mét
tr¸i tim biÕt yªu. Kh«ng cÇn t¸c ®éng, kh«ng cÇn thóc giôc, tr¸i tim Êy tù cÊt
lªn tiÕng h¸t nh mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu næi. Èn sau nh÷ng giai ®iÖu ®»m
th¾m Êy, ta võa thÊy c¸i chÊt s«i næi, bét ph¸t cña mét t©m hån trÎ, võa nhËn ra
®é chÝn cña mét t×nh yªu ®· lªn ®Õn ®Ønh cao, mét t×nh yªu vÜnh cöu, vît lªn
khái ranh giíi gi÷a sù sèng vµ c¸i chÕt, cÇn ph¶i trµo ra, tho¸t ra, thèt lªn:
Nhng biÕt yªu anh c¶ khi chÕt ®i råi
Cµng tha thiÕt víi bµi th¬, cµng tr¨n trë víi hai tõ “ Tù h¸t” t«i cµng
b¨n kho¨n. Cã ph¶i chØ cã t×nh yªu ®«i løa míi ®ñ søc m¹nh khiÕn tr¸i tim lªn
tiÕng hay kh«ng ? Hay tr¸i tim cßn cã nhu cÇu nãi lªn ®iÒu g× n÷a ?
LÇn t×m l¹i nh÷ng s¸ng t¸c kh«ng nhiÒu Xu©n Quúnh ®Ó l¹i, t«i ®· rÊt
m·n nguyÖn khi ph¸t hiÖn ra r»ng: Xu©n Quúnh nång nµn, ch¸y báng bao
nhiªu trong t×nh yªu, th× còng s©u nÆng, ®»m th¾m víi trÎ th¬ bÊy nhiªu. H·y
l¾ng nghe tr¸i tim ngêi mÑ Xu©n Quúnh “tù h¸t” lªn nh÷ng giai ®iÖu thiªng
liªng cña t×nh mÉu tö!
Xu©n Quúnh cã mét tuæi th¬ d÷ déi, cuéc sèng sau nµy còng ®Çy nh÷ng
bÊt h¹nh, cùc nhäc nhng chÞ ®· vît qua tÊt c¶ ®Ó sèng cho ra sèng, sèng ®Ó mµ
lµm th¬, sèng ®Ó mµ yªu con. Xu©n Quúnh ®Õn víi th¬ nh mét ®Þnh mÖnh vµ
®Õn víi th¬ thiÕu nhi nh mét thiªn chøc. Nã nh mét logic tÊt yÕu trong cuéc
®êi Xu©n Quúnh: chÞ sinh ra, yªu, lµm th¬, lµm mÑ vµ viÕt th¬ cho con. Nh÷ng
ai ®· tõng ®äc th¬ Xu©n Quúnh h¼n sÏ thÊy ®©y lµ mét mãn quµ võa quen võa
l¹ dµnh cho thiÕu nhi: nã ®»m th¾m yªu th¬ng nh mét c¸i h«n; dÞu dµng, thanh
tao nh mét ®o¸ hoa; ngät ngµo, ng¸t th¬m nh mét chiÕc b¸nh…
K30A - GDTH
4
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
“Trong t c¸ch ngêi phô n÷, ngêi yªu vµ ngêi vî, Xu©n Quúnh ®Ó l¹i mét
di s¶n th¬ t×nh yªu ®»m th¾m vµ da diÕt ®Õn kh¾c kho¶i... Trong t c¸ch mét
ngêi mÑ, Xu©n Quúnh còng ®Ó l¹i mét gia tµi th¬ viÕt cho con, còng lµ viÕt cho
c¸c thÕ hÖ trÎ th¬ thËt dåi dµo vµ trong trÎo, ngé nghÜnh vµ dÔ th¬ng...” (8, tr.
543)
Nh÷ng vÇn th¬ Êy thu hót chóng ta mª m¶i, say sa, th¶ hån vµo hÕt bµi
th¬ nµy ®Õn bµi th¬ kh¸c, ®Ó råi bÊt chît giËt m×nh: tõ bao giê, ¸nh m¾t ®· trë
nªn m¬ mµng, nô cêi ®· në trªn khoÐ m«i, t©m trÝ ®· d¹t tr«i vÒ mét miÒn kÝ
øc xa x¨m...
Víi th¬ thiÕu nhi Xu©n Quúnh, trÎ th¬ thÊy m×nh trong ®ã, ngêi lín
thÊy m×nh trong ®ã, t«i thÊy t«i mêi n¨m tríc, b¹n thÊy b¹n n¨m n¨m sau, t«i
m¬ íc ®îc bÐ l¹i, b¹n tß mß muèn ®îc thö h¹nh phóc lµm cha... §óng nh L¹i
Nguyªn ¢n ®· tõng nhËn xÐt: “Hai chôc n¨m nay, th¬ Xu©n Quúnh ®· ®i vµo
ngêi ®äc trë thµnh tiÕng nãi t©m t×nh vÒ nh÷ng ngät bïi cay ®¾ng ë ®êi, tiÕng
nãi cña t×nh yªu vµ t×nh mÉu tö, tiÕng nãi hån hËu, dung dÞ, chøa ®ùng sù
sèng ®¬ng thêi mµ còng in dÊu nÕp nghÜ, nÕp c¶m cña ngêi ViÖt tù xa xa.
Nh÷ng thiÕu n÷ bíc vµo tuæi yªu ®¬ng, nh÷ng ngêi mÑ trÎ phËp phång dâi
theo tõng giÊc ngñ, tõng h¬i thë, tõng bíc ®i cña ®øa con m×nh, hä t×m ®Õn víi
th¬ Xu©n Quúnh vµ ë ®ã hä gÆp ®îc mét t©m hån ®ång c¶m, sÎ chia, mét ngêi
b¹n th©n thiÕt ch©n thµnh…” (2, tr 138). Tõ nh÷ng trang th¬ viÕt cho thiÕu
nhi cña Xu©n Quúnh, nh÷ng sîi d©y ®ång c¶m v« h×nh ®· ®îc gi¨ng ra, kÕt
nèi tr¸i tim con ngêi ë mäi løa tuæi, ë mäi thêi ®¹i. Bëi sù ng©y ng«, ®¸ng yªu
trÎ th¬ Êy, t×nh c¶m thiªng liªng cha - con, mÑ - con, bµ - ch¸u … Êy lµ vÜnh
cöu, lµ bÊt diÖt.
Thi ®µn ViÖt Nam ®· cã bao nhiªu t¸c phÈm ®i ®îc vµo lßng ngêi nh
thÕ?
§iÒu g× ®· lµm nªn thµnh c«ng ®¸ng nÓ phôc cho th¬ thiÕu nhi cña
Xu©n Quúnh nãi chung vµ “ BÇu trêi trong qu¶ trøng” nãi riªng? §· cã kh¸
nhiÒu nhµ v¨n, nhµ th¬, nhµ nghiªn cøu phª b×nh v¨n häc vµ nh÷ng ngêi quan
t©m kh¸c ®· ®i s©u nghiªn cøu, t×m kiÕm c©u tr¶ lêi. T«i còng muèn ®ãng gãp
mét vµi ý kiÕn cña m×nh vÒ vÊn ®Ò nµy theo híng t×m hiÓu “NghÖ thuËt “tù
h¸t” cña tr¸i tim ngêi mÑ trong th¬ viÕt cho thiÕu nhi” cña Xu©n Quúnh (qua
phÇn tuyÓn th¬ trong tËp “ BÇu trêi trong qu¶ trøng”).
K30A - GDTH
5
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
H¬n n÷a, qua kh¶o s¸t ch¬ng tr×nh m«n TiÕng ViÖt ë tiÓu häc sau n¨m
2000, t«i thÊy c¸c nhµ gi¸o dôc ®· giíi thiÖu mét sè lîng t¬ng ®èi lín nh÷ng
bµi th¬ hay cña nh÷ng t¸c gi¶ nh: TrÇn §¨ng Khoa, Ph¹m Hæ, NguyÔn ThÞ
M©y… Vµ Xu©n Quúnh ®îc chän ®¨ng 3 t¸c phÈm:
1. Ngêi lµm ®å ch¬i (TiÕng ViÖt 2, tËp 2)
2. Tuæi ngùa (TiÕng ViÖt 4, tËp 1)
3. TruyÖn cæ tÝch vÒ loµi ngêi (TiÕng ViÖt 4, tËp 2)
Ba t¸c phÈm nµy ®· thùc sù cã søc l«i cuèn lín víi thiÕu nhi. Trong ®ît
thùc tËp cuèi kho¸, qua c¸c cuéc trß chuyÖn, t«i thÊy hÇu hÕt c¸c em ®Òu yªu
thÝch 3 t¸c phÈm nµy, nhÊt lµ bµi th¬ “ TruyÖn cæ tÝch vª loµi ngêi”. Tuy nhiªn
chØ ba t¸c phÈm ®· ®ñ ®Ó kh¾c nªn mét c¸ch ®Ëm nÐt c¸i tªn Xu©n Quúnh
trong t©m trÝ trÎ th¬ - løa tuæi mau häc mµ còng mau quªn hay cha? §iÒu nµy
qu¶ lµ mét nuèi tiÕc vµ bÊt c«ng rÊt lín cho mét tµi th¬ ®éc ®¸o, nhiÖt huyÕt
nh Xu©n Quúnh vµ kho tµng th¬ thiÕu nhi phong phó, Ên tîng cña chÞ.
XuÊt ph¸t tõ niÒm say mª, c¶m phôc tríc mét n÷ thi sÜ tµi hoa, b¹c
mÖnh, xuÊt ph¸t tõ lßng mong mái giíi thiÖu ®îc nh÷ng cuèn s¸ch hay vµ phï
hîp víi thiÕu nhi, t«i ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “NghÖ thuËt “tù h¸t” cña
tr¸i tim ngêi mÑ trong th¬ viÕt cho thiÕu nhi cña Xu©n Quúnh (qua phÇn tuyÓn
th¬ trong tËp “ BÇu trêi trong qu¶ trøng”). §©y còng lµ mét nÐn t©m nhang
t«i göi ®Õn Xu©n Quúnh nh©n dÞp kØ niÖm 20 n¨m ngµy mÊt cña chÞ (1988 –
2008)
2. LÞch sö vÊn ®Ò
NÕu trong nÒn V¨n häc trung ®¹i (thÕ kØ XVIII) Hå Xu©n H¬ng ®îc coi
lµ mét hiÖn tîng l¹ víi nh÷ng vÇn th¬ th¸ch thøc c¶ mét nÒn ®¹o ®øc x· héi
lóc bÊy giê, th× m·i ®Õn nöa sau thÕ kØ XX, nÒn v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i
míi l¹i t×m ®îc mét c¸i tªn ®ñ søc lµm cho giíi n÷ ph¶i tù hµo. §ã chÝnh lµ
Xu©n Quúnh. Trong suèt 46 n¨m ng¾n ngñi sèng vµ s¸ng t¸c, sè lîng c¸c t¸c
phÈm cña chÞ kh«ng nhiÒu, nhng còng ®ñ ®Ó kh¾c nªn mét dÊu Ên ®Ëm nÐt
trong phong c¸ch th¬ ca ViÖt Nam.
Xu©n Quúnh thuéc vµo mét sè Ýt nh÷ng thi sÜ bÈm sinh, nghÜa lµ nh÷ng
thi sÜ lµm th¬ tù nhiªn vµ b¶n n¨ng nh “®· lµ ®µn bµ th× ph¶i sinh con ®Î c¸i”,
nh c©y cèi th× ph¶i ®¬m hoa kÕt tr¸i vËy. (theo NguyÔn §¨ng M¹nh). Lµ mét
hiÖn tîng cña th¬ ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i nªn ®· cã kh¸ nhiÒu nhµ v¨n, nhµ th¬,
K30A - GDTH
6
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
nhµ nghiªn cøu phª b×nh v¨n häc ®i s©u t×m hiÓu vÒ thÕ giíi th¬ vµ con ngêi
th¬ Xu©n Quúnh.
VÒ nh÷ng ®ãng gãp cña Xu©n Quúnh trong nÒn V¨n häc ViÖt Nam hiÖn
®¹i, Ph¹m TiÕn DuËt ®· nhËn xÐt: “KÓ tõ n¨m 1945 trë l¹i ®©y, Xu©n Quúnh lµ
nhµ th¬ n÷ ®îc coi lµ mét trong nh÷ng tµi n¨ng næi bËt, míi mÎ vµ phong phó
nhÊt trong nh÷ng c©y bót n÷ lµm th¬”.
§ång t×nh víi Ph¹m TiÕn DuËt, Anh Ngäc cho r»ng: “Th¬ Xu©n Quúnh
®· kh¼ng ®Þnh mét tµi n¨ng phong phó, s¾c s¶o víi nh÷ng ®ãng gãp cã vÞ trÝ
®Æc biÖt trong nÒn th¬ ViÖt Nam hiÖn ®¹i nãi chung vµ theo t«i lµ xuÊt s¾c
nhÊt trong giíi th¬ n÷ nãi riªng”.
Xu©n Quúnh còng ®îc NguyÔn Duy ®¸nh gi¸ rÊt cao: “Xu©n Quúnh mét trang tµi s¾c hiÕm hoi cña lµng v¨n ViÖt Nam hiÖn ®¹i ®· ®Ó l¹i cho ®êi
ngãt nghÐt mêi tËp th¬ víi giäng ®iÖu rÊt riªng, bãng d¸ng rÊt riªng trong
rõng v¨n rËm r¹p. NÕu lËp b¶ng danh s¸ch nh÷ng nhµ th¬ tiªu biÓu nhÊt cña
thêi nay, theo t«i Xu©n Quúnh lµ mét trong vµi ba c¸i tªn ®îc xÕp ë hµng
®Çu”.
§i s©u vµo yÕu tè giäng ®iÖu th¬ Xu©n Quúnh, trong bµi “ C¶m nhËn vÒ
th¬ Xu©n Quúnh”, Lu Kh¸nh Th¬ viÕt: “Th¬ chÞ cã mét giäng ®iÖu riªng rÊt
dÔ nhËn ra. Giäng ®iÖu ë ®©y kh«ng ph¶i lµ c¸ch nãi mµ lµ c¶m xóc, lµ giäng
®iÖu cña t©m hån. Mét giäng ®iÖu kh«ng kiÓu c¸ch, khiªn cìng mµ lu«n lu«n
tù nhiªn, phãng kho¸ng. ChÞ thêng hay chän lêi ru hoÆc lÊy c¶m høng tõ lêi
ru lµm giäng ®iÖu cho bµi th¬ cña m×nh. Víi nh÷ng lêi ru, Xu©n Quúnh ®·
chän ®îc mét giäng ®iÖu thÝch hîp cho tiÕng h¸t cña t©m hån chÞ, t©m hån
mét ngêi mÑ nh©n hËu, mét ngêi yªu ®»m th¾m vµ giµu hy sinh. Sö dông biÖn
ph¸p nghÖ thuËt nµy, cã lÏ chÞ muèn th¬ m×nh lµ nh÷ng lêi ru ngät ngµo, s©u
l¾ng, ch©n thµnh”. (1. tr 15)
Bµn vÒ ng«n ng÷ trong th¬ Xu©n Quúnh, qua bµi viÕt “ Nhí chÞ”, Lª
Minh Khuª ®· viÕt: “VÉn tiÕp tôc kh¸m ph¸ nh÷ng c¸i ®Ñp cña thÕ giíi xung
quanh vµ nãi b»ng ng«n ng÷ th¬ chØ riªng chÞ míi cã ®îc, thø ng«n ng÷ cuèn
hót, thÊm ®îc chÊt d©n gian mµ míi mΔ. (2. tr 174)
NhËn xÐt vÒ ®Æc trng th¬ Xu©n Quúnh, trong bµi “ Con ngêi vµ nhµ
th¬” , L¹i Nguyªn ¢n kh¼ng ®Þnh: “Vµ chÞ ®· v¨n ch¬ng ho¸ kh«ng Ýt, h¬n
n÷a ®· cïng løa t¹o ra mét kiÓu “v¨n ch ¬ng ho¸” míi, mét kiÓu trang søc
K30A - GDTH
7
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
míi. Nhng cèt c¸ch th¬ Xu©n Quúnh qua mäi biÕn th¸i vÉn g¾n bã víi nh÷ng
g× ®· cã n¬i chÞ”. (2. tr 138)
Lª ThÞ Ngäc Quúnh còng ®· ghi l¹i nh÷ng Ên tîng cña m×nh ®èi víi
Xu©n Quúnh trong bµi “ ThÕ giíi thiÕu nhi trong th¬ Xu©n Quúnh”: “Xu©n
Quúnh ®îc nhí nhiÒu nhÊt cã lÏ ë mét phong c¸ch, giäng ®iÖu giµu n÷ tÝnh,
nh¹y c¶m vµ thiÕt tha tríc cuéc ®êi... §äc th¬ chÞ, t«i cø l¹! ChÞ lµm th¬ mµ
cø nh ngêi ta nãi, kÓ, chuyÖn trß. Mµ chÞ kÓ rÊt cã duyªn vÒ nh÷ng thø tëng
nh kh«ng cã g× ®¸ng nãi”. (1. tr 22 - 23)
V¬ng TrÝ Nhµn trong bµi “ Cuéc ®êi ®Ó l¹i” cho r»ng: “Ng êi ta thêng
nãi trong nh÷ng ngêi viÕt v¨n nh m·i m·i cã mét ®øa trÎ con. bì ngì tríc
cuéc ®êi. Trong Xu©n Quúnh còng cã mét ®øa trÎ Êy, ®«n hËu, cëi më, nhng
còng ngç nghÞch, ham hè, liÒu lÜnh vµ ®Æc biÖt lµ rÊt c¶m tÝnh trong nhËn xÐt
vµ ®èi xö”. (3. tr 316 - 317)
Cßn trong “ Xu©n Quúnh - mét chåi th¬ s¾c biÕc” Chu Nga ®· lý gi¶i
nguyªn nh©n nµo khiÕn chÞ yªu th¬ Xu©n Quúnh: “T«i yªu th¬ Xu©n Quúnh tríc tiªn v× c¸i nÐt trÎ trung, t¬i t¾n, c¸i vÎ hån nhiªn, cëi më cña ngêi lµm th¬,
yªu c¸ch viÕt nghÞch ngîm, dÝ dám, kh«ng cÇn lµm duyªn mµ vÉn cã duyªn
cña ngêi cÇm bót. ChÝnh nã còng lµ ®iÓm ph©n biÖt gi÷a Xu©n Quúnh víi mét
vµi nhµ th¬ n÷ kh¸c... Xu©n Quúnh ®Õn víi th¬ mét c¸ch hån nhiªn, kh«ng
chót cè t×nh, gîng Ðp, trong chÞ thùc sù cã hån th¬ - ®ã lµ ®iÒu ®¸ng quý nhÊt
®èi víi nh÷ng ai ®îc gäi lµ thi sÜ”. ( 1 )
Cô thÓ vÒ m¶ng th¬ thiÕu nhi cña Xu©n Quúnh, V©n Thanh trong bµi
“ Xu©n Quúnh víi th¬ thiÕu nhi” ®· ®¸nh gi¸: “Ngé nghÜnh, hån nhiªn, th¬
Xu©n Quúnh nãi chÝnh lêi trÎ th¬, nghÜ c¸ch nghÜ cña trÎ th¬. Råi l¹i cã thÓ
t¸ch ra khái trÎ th¬, ®Ó ngô vµo ®Êy mét triÕt lý hån nhiªn cña sù sèng, thø
triÕt lý mµ ë mçi løa tuæi cã thÓ hÊp thô mét c¸ch riªng. ë ®©y, kh«ng cã sù
cao ®¹o, lªn giäng, truyÒn gi¶ng ®· ®µnh, mµ còng kh«ng ph¶i lµ lèi nh¹i mîn, b¾t chíc, ca sõng lµm nghÐ, kho¸c ¸o hoÆc ®eo b¨ng trÎ em. §äc Xu©n
Quúnh, thÊy chÞ lµm th¬ thËt dÔ dµng. Cø nh m¹ch níc ngät tu«n ra tõ mét
m¹ch nguån trong trÎo”. (4. tr 33)
Trong t¸c phÈm “ Xu©n Quúnh, cuéc ®êi vµ t¸c phÈm” do Lu Kh¸nh
Th¬ vµ §«ng Mai tuyÓn chän cã ®o¹n: “Xu©n Quúnh ®· dµnh cho c¸c em mét
gia tµi th¬ nh lµ sù kÕt tinh tr¶i nghiÖm cña ®êi m×nh. Cã mét ®iÒu l¹ lµ nh÷ng
c©u th¬ ®îc viÕt ra tõ Èn øc cña mét ®øa trÎ c«i cót, sím xa cha, mÊt mÑ l¹i
K30A - GDTH
8
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
mang ®Ëm chÊt tr÷ t×nh, trong s¸ng vµ hÕt søc ngät ngµo. ChÞ ®· t¹o ®îc sù
thÝch thó cho c¸c em vµ cho c¶ ngêi lín b»ng nh÷ng xÐt ®o¸n th«ng minh vµ
trÝ tëng tîng phong phó”. ( 1. tr 50 )
Lý gi¶i nh÷ng nÐt ®¾c s¾c trong th¬ thiÕu nhi Xu©n Quúnh, §«ng Mai
trong “ Xu©n Quúnh - mét nöa cuéc ®êi t«i” ®· viÕt: “Cuéc ®êi må c«i khiÕn
cho Xu©n Quúnh hiÓu t×nh mÉu tö thiªng liªng, cÇn thiÕt vµ quý gi¸ nh thÕ nµo
®èi víi trÎ th¬, nªn khi lµm mÑ, Xu©n Quúnh dån tÊt c¶ t©m hån vµ søc lùc cho
con. Trong th¬ Quúnh, t×nh mÑ con thËt thiÕt tha, s©u ®Ëm. Nh÷ng ®øa con lµ
nguån thi høng kh«ng bao giê c¹n cña Quúnh. Nh÷ng bµi th¬ nãi vÒ con, viÕt
cho con chiÕm sè lîng lín trong th¬ Quúnh. Vµ v× vËy, ta còng hiÓu t¹i sao
v¨n Quúnh viÕt cho thiÕu nhi l¹i dÝ dám, nång Êm t×nh ngêi nh vËy”. (3. tr 221
– 223)
(…)
Trong khu«n khæ mét kho¸ luËn tèt nghiÖp, t«i kh«ng cã tham väng ®a
hÕt nh÷ng lêi bµn vÒ con ngêi vµ th¬ Xu©n Quúnh, còng nh nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ
vÞ trÝ cña Xu©n Quúnh ®èi víi th¬ ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i. Th«ng qua ®Ò tµi nµy,
t«i muèn ®ãng gãp mét phÇn nhá c«ng søc cña m×nh vµo viÖc nghiªn cøu, t×m
hiÓu nghÖ thuËt “ tù h¸t” cña tr¸i tim ngêi mÑ trong th¬ thiÕu nhi cña Xu©n
Quúnh (qua phÇn tuyÓn th¬ trong tËp “ BÇu trêi trong qu¶ trøng”)
Hy väng viÖc thùc hiÖn ®Ò tµi nµy sÏ gióp Ých nhiÒu cho b¶n th©n t«i
trong viÖc gi¶ng d¹y th¬ Xu©n Quúnh ë trêng TiÓu häc còng nh giíi thiÖu ®îc
tËp “ BÇu trêi trong qu¶ trøng” vµ nh÷ng t¸c phÈm kh¸c cña Xu©n Quúnh ®Õn
c¸c em thiÕu nhi.
3. §èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu
Xu©n Quúnh bíc vµo sù nghiÖp s¸ng t¸c v¨n ch¬ng tõ n¨m 1963 víi tËp
th¬ ®Çu tay “ T¬ t»m - Chåi biÕc” (in chung víi CÈm Lai) ®· ®îc ®¸nh gi¸ kh¸
cao vµ kÕt thóc sù nghiÖp s¸ng t¸c b»ng tËp th¬ “ Hoa cá may” hÕt søc thµnh
c«ng - ®¹t gi¶i thëng V¨n häc n¨m 1990 cña Héi Nhµ v¨n. Trong sù nghiÖp
th¬ chØ trßn 25 n¨m cña Xu©n Quúnh kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn m¶ng ®Ò tµi viÕt
cho thiÕu nhi cña chÞ ®· ®îc c¸c em nång nhiÖt ®ãn nhËn vµ yªu thÝch.
C¸c t¸c phÈm tiªu biÓu Xu©n Quúnh viÕt cho thiÕu nhi :
1. TËp th¬ “ C©y trong phè - Chê tr¨ng” (in chung víi ý Nhi)
2. TËp th¬ “ BÇu trêi trong qu¶ trøng” (Gi¶i thëng V¨n häc 1982 1983 cña Héi Nhµ v¨n)
K30A - GDTH
9
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
3. TruyÖn th¬ “ TruyÖn Lu NguyÔn”
4. Ngoµi ra Xu©n Quúnh cßn viÕt 5 tËp truyÖn cho thiÕu nhi ®îc in
r¶i r¸c vµ ®Õn n¨m 1995, NXB Phô n÷ ®· tËp hîp l¹i vµ cho ra ®êi cuèn
“ TuyÓn tËp truyÖn viÕt cho thiÕu nhi”
Trong khu«n khæ mét kho¸ luËn tèt nghiÖp, t«i kh«ng thÓ kh¶o s¸t hÕt
tÊt c¶ c¸c t¸c phÈm viÕt cho thiÕu nhi cña Xu©n Quúnh, mµ chØ kh¶o s¸t ®îc
m¶ng th¬ viÕt cho thiÕu nhi cña chÞ, ®Æc biÖt lµ tuyÓn th¬ trong tËp “ BÇu trêi
trong qu¶ trøng”, ®Ó tõ ®ã thÊy ®îc nÐt ®éc ®¸o, míi l¹ vÒ nghÖ thuËt “ tù
h¸t” cña Xu©n Quúnh.
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, ngoµi viÖc thu thËp tµi liÖu tham kh¶o, t«i cßn
sö dông mét sè ph¬ng ph¸p sau:
- Ph¬ng ph¸p thèng kª.
- Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch.
- Ph¬ng ph¸p so s¸nh.
néi dung
ch¬ng 1 : nh÷ng kh¸i niÖm chung
1.1 Th¬. Th¬ tr÷ t×nh
Th¬ lµ thÓ lo¹i v¨n häc n¶y sinh rÊt sím trong ®êi sèng con ngêi, nh÷ng
bµi h¸t trong lao ®éng cña ngêi nguyªn thuû, nh÷ng lêi cÇu nguyÖn nãi lªn
mong íc tèt lµnh cho mïa mµng, cã thÓ coi lµ nh÷ng h×nh thøc ®Çu tiªn cña
th¬ ca. Ph¶i nãi r»ng th¬ thùc sù h×nh thµnh khi con ngêi cã nhu cÇu tù biÓu
hiÖn. (theo Lý luËn v¨n häc)
Cô thÓ h¬n, th¬ lµ h×nh thøc s¸ng t¸c v¨n häc ph¶n ¸nh cuéc sèng, thÓ
hiÖn nh÷ng t©m tr¹ng c¶m xóc m¹nh mÏ b»ng ng«n ng÷ hµm xóc, giµu h×nh
¶nh vµ nhÊt lµ cã nhÞp ®iÖu. §óng nh ngêi xa ®· nãi “thi trung h÷u ho¹, thi
trung h÷u nh¹c” vËy.
Bµn vÒ th¬, Sãng Hång nhËn xÐt: “Th¬ lµ mét h×nh th¸i nghÖ thuËt cao
quý, tinh vi. Ngêi lµm th¬ ph¶i cã t×nh c¶m m·nh liÖt, thÓ hiÖn sù nång ch¸y
trong lßng. Nhng th¬ lµ t×nh c¶m vµ lý trÝ kÕt hîp mét c¸ch nhuÇn nhuyÔn vµ
cã nghÖ thuËt. T×nh c¶m vµ lý trÝ Êy ®îc diÔn ®¹t b»ng nh÷ng h×nh tîng ®Ñp ®Ï
qua nh÷ng lêi th¬ trong s¸ng vang lªn nhÞp ®iÖu kh¸c thêng”.
K30A - GDTH
10
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
B»ng c¸ch nãi rÊt míi mÎ vµ tr÷ t×nh, §ç §øc HiÓu trong cuèn “ Thi
ph¸p hiÖn ®¹i” ®· ®a ra quan ®iÓm cña m×nh vÒ th¬: “Trªn trang giÊy th¬ cã
nhiÒu kho¶ng tr¾ng trªn kh«ng gian th¬. L©u ®µi th¬ lµ mét khèi kiÕn tróc ®Çy
©m vang vµ mang trong m×nh chÊt nh¹c trµn ®Çy.”
§a ra c¸i nh×n tæng quan nhÊt, NguyÔn §¨ng §iÖp trong cuèn “ Giäng
®iÖu trong th¬ tr÷ t×nh” (qua mét sè nhµ th¬ tiªu biÓu trong phong trµo Th¬
míi) ®· kh¸i qu¸t lªn ®îc nh÷ng ®Æc trng b¶n chÊt cña th¬ :
1. Do ®Æt lªn hµng ®Çu viÖc t¸i hiªn ®êi sèng néi t©m cña chñ thÓ s¸ng
t¹o, ë ®©y, vai trß cña “c¸i t«i” nhµ th¬ cã ý nghÜa cùc kú quan träng. Ngay
c¶ khi “c¸i t«i” t¸c gi¶ kh«ng xuÊt hiÖn trùc tiÕp, viÖc t¸i hiÖn thÕ giíi trong
th¬ tá ra hÕt søc kh¸ch quan th× ë m¹ch ngÇm v¨n b¶n, vÉn lé ra c¸i nh×n,
th¸i ®é, giäng ®iÖu cña chñ thÓ s¸ng t¹o.
2. Trong th¬ cã nhiÒu d¹ng ph¸t ng«n, cã thÓ ë ng«i mét (qua h×nh thøc
®éc tho¹i), cã thÓ ë nh©n vËt tr÷ t×nh, cã thÓ ë c¸ch miªu t¶ sù vËt... Nhng c¸c
d¹ng ph¸t ng«n nµy nh×n chung ®Òu n»m trong tõ trêng cña t¸c gi¶.
3. Ng«n ng÷ th¬ lµ mét “hµnh vi ” ng«n tõ tù t¹i, ®a nghÜa. Nã cã kh¶
n¨ng tù t¹o giäng nãi vµ c¸c s¾c th¸i c¸ nh©n cña chñ thÓ s¸ng t¹o (5. tr 70 71)
Khi nãi ®Õn th¬ ca, theo quan niÖm th«ng thêng, hµm nghÜa cho c¶ c¸c
lo¹i thÓ tù sù vµ tr÷ t×nh. Ngêi ta thêng xÐt trêng ca, truyÖn th¬ thuéc ph¬ng
thøc biÓu hiÖn tù sù. Phong c¸ch th¬ ca biÓu hiÖn trong th¬ tù sù lÉn tr÷ t×nh
nhng ®Æc trng cña th¬ béc lé tËp trung nhÊt trong th¬ tr÷ t×nh.
Theo tõ ®iÓn TiÕng ViÖt, trang 1196, “Th¬ tr÷ t×nh lµ thiªn vÒ bµy tá
t×nh c¶m con ngêi”.
“Lo¹i tr÷ t×nh” ®îc ®Þnh nghÜa sím nhÊt bëi Arixtote. ¤ng cho r»ng ®ã
lµ ph¬ng thøc m« pháng hiÖn thùc mµ “ng êi m« pháng tù nãi vÒ m×nh mµ
kh«ng thay ®æi ng«i xng”.
KÕ thõa quan ®iÓm Êy, Bielinxki trong bµi b¸o “ Sù ph©n chia th¬ ra
lo¹i vµ kiÓu” (1841), tËp 5, ®· kh¼ng ®Þnh: “Lo¹i tr÷ t×nh lµ c¸c t¸c phÈm
th«ng qua sù béc lé t×nh c¶m cña t¸c gi¶ mµ ph¶n ¸nh hiÖn thùc, t¸c gi¶ trùc
tiÕp béc b¹ch nh÷ng t×nh c¶m yªu ghÐt cña m×nh tríc hiÖn thùc cuéc sèng”.
Hay nãi nh Heghen: “ë tr÷ t×nh cã sù trïng hîp cña chñ thÓ vµ kh¸ch
thÓ trong mét ng«i, nÕu ë tù sù nh©n vËt t¸ch rêi t¸c gi¶, th× nh©n vËt trung
K30A - GDTH
11
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
t©m cña t¸c phÈm tr÷ t×nh l¹i chÝnh lµ ngêi t¹o ra t¸c phÈm, tríc hÕt lµ thÕ
giíi bªn trong anh ta.” (8. tr 362).
Tùu trung l¹i, cã thÓ nãi th¬ tr÷ t×nh lµ “thuËt ng÷ chØ chung c¸c thÓ th¬
thuéc lo¹i tr÷ t×nh trong ®ã nh÷ng c¶m xóc vµ suy t cña nhµ th¬ hoÆc cña
nh©n vËt tr÷ t×nh tríc c¸c hiÖn thùc ®êi sèng ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch trùc tiÕp.
TÝnh chÊt c¸ thÓ ho¸ cña c¶m nghÜ vµ tÝnh chÊt chñ quan ho¸ cña sù thÓ hiÖn
lµ nh÷ng dÊu hiÖu c¬ b¶n cña th¬ tr÷ t×nh. Lµ tiÕng h¸t cña t©m hån, th¬ tr÷
t×nh cã kh¶ n¨ng thÓ hiÖn nh÷ng biÓu hiÖn phøc t¹p cña thÕ giíi néi t©m,
nh÷ng cung bËc t×nh c¶m cho ®Õn nh÷ng chÝnh kiÕn, nh÷ng t tëng triÕt häc.”
(theo Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc).
Kh¸c víi th¬ tù sù, th¬ tr÷ t×nh cã nh÷ng ®Æc trng riªng:
1. C¸i chñ quan mang tÝnh tr÷ t×nh kh«ng cÇn c¸c kho¶ng c¸ch, c¸c
hoµn c¶nh cô thÓ mang tÝnh kh«ng gian - thêi gian cña nh©n vËt trong tù sù vµ
kÞch.
2. C¸i chñ quan mang tÝnh tr÷ t×nh chøa ®ùng cêng ®é lín cña c¶m xóc
chñ thÓ. Sù ®a d¹ng cña thÕ giíi néi t©m cña nhµ th¬ phô thuéc vµo tr×nh ®é
suy t cña t¸c gi¶ mang tÝnh lÞch sö cô thÓ.
Nh vËy, th¬ vµ th¬ tr÷ t×nh nãi riªng ®¸nh gi¸ rÊt cao vai trß cña t×nh
c¶m vµ dÊu Ên c¸ nh©n cña t¸c gi¶ trong th¬.
1.2 Vai trß cña t×nh c¶m vµ dÊu Ên c¸ nh©n cña t¸c gi¶
trong th¬.
Lµ mét thÓ lo¹i v¨n häc n»m trong ph¬ng thøc tr÷ t×nh nhng b¶n chÊt
cña th¬ l¹i rÊt ®a d¹ng, víi nhiÒu biÕn th¸i vµ mµu s¾c phong phó. Th¬ t¸c
®éng ®Õn ngêi ®äc võa b»ng sù nhËn thøc cuéc sèng, võa b»ng kh¶ n¨ng gîi
c¶m s©u s¾c, võa trùc tiÕp víi nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ cô thÓ, võa gi¸n tiÕp
th«ng qua nh÷ng liªn tëng vµ tëng tîng m¹nh mÏ, võa theo nh÷ng m¹ch c¶m
nghÜ, võa b»ng sù rung ®éng cña ng«n tõ giµu nh¹c ®iÖu.
Th¬ thuéc ph¬ng thøc tr÷ t×nh nªn th¬ lÊy ®iÓm tùa ë sù béc lé thÕ giíi
néi t©m cña nhµ th¬ tríc cuéc ®êi. Nh÷ng suy nghÜ, nhËn thøc, t×nh c¶m x· héi
s©u s¾c, nh÷ng c¶m gi¸c víi nhiÒu s¾c th¸i c¶m nhËn vµ rung ®éng tinh vi ®Òu
thuéc vÒ thÕ giíi s©u kÝn cña nhµ th¬, ®ã chÝnh lµ ®èi tîng biÓu hiÖn cña th¬.
Cã rung ®éng míi cã c¶m xóc ®Ó s¸ng t¹o th¬, vµ th¬ viÕt lªn còng lµ ®Ó ghi
l¹i nh÷ng rung ®éng ®ã. §©y lµ mèi quan hÖ hai chiÒu mËt thiÕt, kh«ng thÓ
thiÕu gi÷a th¬ vµ t×nh c¶m cña nhµ th¬.
K30A - GDTH
12
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
Vai trß cña t×nh c¶m trong th¬ ®· sím ®îc c¸c nhµ th¬ cæ, kim, §«ng,
T©y nhËn biÕt vµ ®Ò cao. Nãi nh Lª Quý §«n: “Th¬ khëi ph¸t tõ trong lßng
ngêi ta”, hay nh Ng« Th× NhËm: “M©y, giã, cá, hoa xinh t¬i k× diÖu ®Õn ®©u,
hÕt th¶y còng ®Òu tõ trong lßng mµ n¶y ra... H·y xóc ®éng hån th¬ ®Ó cho
ngän bót cã thÇn”. Víi §uy Bel©y: “Th¬ lµ ngêi th kÝ trung thµnh cña tr¸i
tim”. Víi Anphret §¬ Vinhi: “Th¬ lµ nhiÖt t×nh kÕt tinh l¹i ”. Biekinxki còng
cho r»ng, lo¹i tr÷ t×nh chÊp nhËn vµ xem nh tµi s¶n chÝnh thøc cña m×nh “tÊt
c¶ nh÷ng g× lµm cho ph¶i quan t©m, g©y xóc ®éng ®Õn niÒm vui, nçi buån, thó
say mª, sù ®au khæ, nçi lo l¾ng, an t©m... tãm l¹i tÊt c¶ nh÷ng g× t¹o nªn cuéc
sèng tinh thÇn cña chñ thÓ, hoµ nhËp vµ n¶y sinh trong t¸c gi¶ ”. Hay nãi ®¬n
gi¶n nhÊt nh M. Gorki: “Th¬ tríc hÕt mang tÝnh chÊt t×nh c¶m”.
T×nh c¶m trong th¬ g¾n bã trùc tiÕp ®Õn chñ thÓ s¸ng t¹o, nhng nã
kh«ng ph¶i lµ yÕu tè ®¬n ®éc, tù nã n¶y sinh vµ ph¸t triÓn. Thùc ra, ®ã chÝnh
lµ qu¸ tr×nh tÝch tô nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ cña nhµ th¬ do cuéc sèng t¸c
®éng vµ t¹o nªn. Kh«ng cã cuéc sèng th× kh«ng cã th¬ ca. Nhµ th¬ chÝnh lµ
con ong hót nhôy tõ nh÷ng b«ng hoa cña ®êi sèng, kh«ng cã sù t¸i t¹o tµi t×nh
cña con ong th× phÊn hoa dï tinh tuý ®Õn ®©u còng kh«ng thÓ trë thµnh mËt
ngät. Nhng râ rµng kh«ng cã nh÷ng chuyÕn bay xa ®Ó ®em vÒ tr¨m lo¹i h¬ng
phÊn cña ®êi th× ong còng kh«ng thÓ n»m m·i trªn mét b«ng hoa mµ sinh mËt.
Cuéc sèng - c¶m xóc - nhµ th¬ - th¬ ca, tù nã ®· cã sù rµng buéc, t¸c ®éng,
n¶y sinh ra nhau. Tè H÷u ®· cã lý khi chØ ra c¨n nguyªn s©u xa nµy cña th¬:
“Nãi cho cïng, th¬ lµ kÕt qu¶ cña sù nhËp t©m” - nhËp t©m ®êi sèng, trÝ tuÖ
cña nh©n d©n. “§Õn mét møc ®é nµo ®ã th× th¬ Êy h×nh thµnh. Cã thÓ nãi, th¬
chØ trµn ra khi trong tim ta cuéc sèng ®· thËt ®Çy”.
Tr¸i tim thi sÜ nµo mµ ch¼ng lµ “c©y ®µn mu«n ®iÖu”. ThÕ nhng mçi c©y
®µn l¹i rung lªn nh÷ng thanh ©m kh¸c nhau, t¹o nªn mét b¶n hoµ tÊu mu«n
mµu vÒ cuéc sèng. Cïng ®øng tríc mét mïa thu l¹nh lÏo, hanh heo, se l¹nh,
Xu©n DiÖu m¶i mª dâi m¾t vÒ hµng liÔu bªn hå:
RÆng liÔu ®×u hiu ®øng chÞu tang
Tãc buån bu«ng xuèng lÖ ngµn hµng
(§©y mïa thu tíi)
cßn Lu Träng L th× l¾ng lßng m×nh l¹i ®Ó nghe thø ©m thanh tinh kh«i cña
rõng thu:
Em kh«ng nghe rõng thu
K30A - GDTH
13
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
L¸ thu r¬i xµo x¹c
Con nai vµng ng¬ ng¸c
§¹p trªn l¸ vµng kh«
(TiÕng thu)
ChÝnh nh÷ng dÊu Ên c¸ nh©n nµy ®· “cép dÊu” c¸ tÝnh cho tõng c¸i tªn
t¸c gi¶, khiÕn cho th¬ ca lµ mét vên hoa lung linh s¾c mµu vµ ®ñ lo¹i h¬ng
th¬m. ThÕ míi cã chuyÖn, cïng lµ th¬ viÕt nªn cuéc sèng mµ quª mïa nh
NguyÔn BÝnh; k× dÞ nh ChÕ Lan Viªn; kiªn nghÞ nh Tè H÷u, Hå ChÝ Minh;
mÒm m¹i nh Puskin, Lecmontop, Xu©n DiÖu; lý tÝnh nh BrÕch; suy tëng nh
Tago; bÝ hiÓm nh Maclame, P«n Clo®en...
VËy lµ th¬ cã thªm mét tÝnh chÊt n÷a v« cïng ®Æc trng : tÝnh chÊt c¸
nh©n.
Dùa vµo nh÷ng hiÓu biÕt vÒ th¬, th¬ tr÷ t×nh, vai trß cña t×nh c¶m vµ dÊu
Ên c¸ nh©n trong th¬, t«i ®· phÇn nµo nhËn ra v× sao th¬ Xu©n Quúnh, ®Æc biÖt
lµ m¶ng th¬ chÞ viÕt cho thiÕu nhi l¹i truyÒn c¶m vµ ®éc ®¸o ®Õn thÕ.
Xu©n Quúnh tríc hÕt lµ mét phô n÷, mét ngêi mÑ. ChÞ cã mét tr¸i tim
®Çy ¾p nh÷ng yªu th¬ng, tr¨n trë, ®am mª, kú väng ... cho con, cho gia ®×nh
vµ cho chÝnh m×nh. Nh÷ng t×nh c¶m Êy ch©n thµnh, m·nh liÖt, cÇn ph¶i béc lé
ra nh mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu. Còng nh chÞ sèng lµ ®Ó yªu mµ ®· yªu th×
ph¶i nãi. Nhu cÇu tù nhiªn, thiÕt thùc vµ b¶n n¨ng Êy ®· khiÕn tr¸i tim ngêi
mÑ trong chÞ tù h¸t lªn. Cã lÏ hai tõ “lµm th¬” h¬i qu¸ nÆng nÒ víi chÞ. Bëi chÞ
viÕt ra th¬ thËt dÔ dµng, Ýt khi ®¾n ®o, kh«ng cÇn ®Ïo gät. Sù th« méc, tù nhiªn
®· trë thµnh mét nghÖ thuËt, mét c¸ tÝnh cña riªng th¬ Xu©n Quúnh. ChÞ lµm
th¬ nh ngêi th kÝ trung thµnh cña chÝnh tr¸i tim m×nh.
Ch¼ng cÇn ®Õn sù t¸c ®éng, th«i thóc nµo, tr¸i tim ngêi mÑ Xu©n Quúnh
vÉn m·i h¸t lªn nh÷ng giai ®iÖu dÞu dµng mµ s©u s¾c. Tr¸i tim Êy h¸t g×, nãi
lªn nh÷ng nhu cÇu nµo? §ã lµ t×nh mÑ yªu con, t×nh con yªu mÑ, lµ nh÷ng lý
gi¶i ngé nghÜnh tho¶ m·n kh¸t khao t×m hiÓu, kh¸m ph¸ cña trÎ th¬, lµ nh÷ng
lêi khuyªn nhñ nhÑ nhµng mµ thÊm thÝa... Tr¸i tim Êy h¸t víi giäng ®iÖu nh
thÕ nµo, sö dông nh÷ng chÊt liÖu ©m nh¹c nh thÕ nµo? §©y chÝnh lµ c¸i ®Ých
®Õn cña t«i trong ®Ò tµi nµy: t×m hiÓu “NghÖ thuËt “tù h¸t” cña tr¸i tim ngêi
mÑ trong th¬ viÕt cho thiÕu nhi cña Xu©n Quúnh (qua phÇn tuyÓn th¬ trong tËp
“ BÇu trêi trong qu¶ trøng”) theo híng ®i t×m nh÷ng biÓu hiÖn cña nhu cÇu tù
h¸t mang ®Ëm mµu s¾c c¸ nh©n cña n÷ sÜ Xu©n Quúnh.
K30A - GDTH
14
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
ch¬ng 2: nghÖ thuËt “tù h¸t” cña tr¸i tim ngêi mÑ
trong th¬ viÕt cho thiÕu nhi cña xu©n quúnh
(qua phÇn tuyÓn th¬ trong tËp
“bÇu trêi trong qu¶ trøng”)
2.1 N÷ sÜ Xu©n Quúnh trong th¬ ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i
2.1.1 Xu©n Quúnh - th¬ vµ ®êi
Xu©n Quúnh tªn thËt lµ NguyÔn ThÞ Xu©n Quúnh, sinh ngµy 6 - 10 1942 t¹i x· La Khª, huyÖn Hoµi §øc, tØnh Hµ T©y trong mét gia ®×nh c«ng
chøc. Xu©n Quúnh må c«i mÑ tõ rÊt sím, cha l¹i tôc huyÒn nªn ë víi bµ néi vµ
chÞ g¸i §«ng Mai. Th¸ng 2 n¨m 1955, khi míi 13 tuæi, Xu©n Quúnh ®îc
tuyÓn chän vµo §oµn V¨n c«ng nh©n d©n Trung ¬ng vµ ®îc ®µo t¹o thµnh diÔn
viªn móa. Xu©n Quúnh ®· ®i biÓu diÔn ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi vµ dù §¹i héi
Thanh niªn, sinh viªn thÕ giíi n¨m 1959 t¹i Viªn (¸o). TËp lµm th¬ tõ n¨m
1959 - 1960, ®Õn n¨m 1962 - 1963, Xu©n Quúnh häc ë trêng båi dìng nh÷ng
nhµ viÕt v¨n trÎ (khãa I) cña Héi Nhµ v¨n. Ngµy 5 th¸ng 8 n¨m 1963, sau khi
tõ ®¶o C« T« trë vÒ, Xu©n Quúnh quyÕt t©m theo ®uæi con ®êng v¨n häc. Tõ
n¨m 1964 trë ®i, Xu©n Quúnh trë thµnh biªn tËp viªn b¸o V¨n nghÖ, NXB T¸c
phÈm míi. T¹i §¹i héi c¸c nhµ v¨n ViÖt Nam lÇn thø 3, Xu©n Quúnh ®îc bÇu
vµo Ban chÊp hµnh Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam. Mét sè t¸c phÈm th¬ cña Xu©n
Quúnh ®· ®îc dÞch vµ in t¹i Liªn X« (cò), CHDC §øc, Ph¸p...
Xu©n Quúnh - mét c« g¸i nghÌo khæ, lín lªn gi÷a thêi k× ®Êt níc ph¶i
®¬ng ®Çu víi v« vµn khã kh¨n vÒ kinh tÕ, chiÕn tranh nhng Xu©n Quúnh kh¸c
nµo mét c©y x¬ng rång kiªn cêng vµ k× diÖu trªn sa m¹c, v¾t kiÖt søc m×nh ®Ó
në nh÷ng b«ng hoa quý gi¸ cho ®êi. Ngay tõ tËp th¬ ®Çu tay “ T¬ t»m - Chåi
biÕc”, Xu©n Quúnh ®· ®îc chó ý v× phong c¸ch th¬ míi mÎ, dÔ mÕn. Trong ®ñ
25 n¨m cÇm bót, Xu©n Quúnh ®· ®Ó l¹i cho ®êi mét hån th¬ võa hån nhiªn, t¬i t¾n, võa ch©n thµnh, ®»m th¾m, s«i næi m·nh liÖt, cã khi c¶m tÝnh bång bét
mµ kh«ng kÐm phÇn ý nhÞ s©u xa.
K30A - GDTH
15
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
Còng nh c¸c n÷ sÜ kh¸c, Xu©n Quúnh lµm th¬ cèt ®Ó diÔn t¶ cuéc sèng
xung quanh m×nh ë mäi ph¬ng diÖn: nh÷ng khao kh¸t, nh÷ng rung ®éng yªu
th¬ng, nh÷ng nghÜ suy, tr¨n trë cña ngêi phô n÷. V× lÏ ®ã, hÇu hÕt th¬ Xu©n
Quúnh ®Òu lµ th¬ tr÷ t×nh. HiÖn thùc s«i ®éng, phong phó thÊm s©u vµo hån
th¬ Xu©n Quúnh. Th¬ Xu©n Quúnh t¬i rãi sù sèng, thÊm ®îm t×nh ngêi vµ
chan chøa mét t×nh yªu lín: yªu cuéc ®êi, yªu ®Êt níc, yªu con ngêi, yªu gia
®×nh, yªu bÌ b¹n…
Con ®êng th¬ ca cña Xu©n Quúnh kh¸ thuËn lîi, thµnh c«ng cña Xu©n
Quúnh t¨ng lªn theo thêi gian nhê vµo sù nç lùc hÕt m×nh cña nhµ th¬: “Cø
®Òu ®Òu vµi ba n¨m l¹i cã mét tËp th¬ ra ®êi. Trong khi nhiÒu ngêi giµ ®i, cò
®i, tù lÆp l¹i m×nh trong th¬ th× trªn ®¹i thÓ, th¬ Xu©n Quúnh vÉn gi÷ ®îc c¸i
duyªn riªng, vµ cã ®îc c¸i h¬i th¬ trÎ trung, t¬i t¾n” (3. tr 317 – 318)
Ngßi bót Xu©n Quúnh ®· ®îc thö th¸ch qua thêi gian víi nhiÒu lo¹i chñ
®Ò kh¸c nhau. Trong ®ã cã nh÷ng bµi th¬ t×nh yªu ®¹t tíi ®Ønh cao. T×nh yªu
trong th¬ Xu©n Quúnh thËt nång nµn, s©u l¾ng vµ còng ®îm nçi th¶ng thèt, lo
©u. TÊt c¶ ®Òu ®îc diÔn ®¹t b»ng thø ng«n ng÷ gi¶n dÞ, trong s¸ng, hÇu nh
kh«ng c¸ch ®iÖu. §ã lµ thø th¬ ®¹t ®Õn tÇm cao cña nghÖ thuËt, nhng vÉn dÔ
hiÓu víi ®«ng ®¶o quÇn chóng, vÉn cã thÓ g©y ®îc nh÷ng xóc ®éng kh¸c thêng. Th¬ t×nh cña Xu©n Quúnh ®îc ®¸nh gi¸ rÊt cao: “Xu©n Quúnh tõ con ngêi cã nhu cÇu tù ca h¸t vÒ t×nh yªu vµ cuéc s¨n ®uæi h¹nh phóc cña chÝnh
m×nh thµnh mét nhµ th¬ viÕt vÒ t×nh yªu vµo lo¹i phong phó nhÊt trong sè
nh÷ng nhµ th¬ cïng thÕ hÖ”. (3. tr 211)
Trong m¶ng th¬ ca thêi chèng Mü, c¸i tªn Xu©n Quúnh ®îc biÕt ®Õn
qua hai tËp th¬ “ Hoa däc chiÕn hµo” vµ “ Giã Lµo c¸t tr¾ng” cã nh÷ng bµi
th¬ mang c¶m høng c«ng d©n, cã tÇm kh¸i qu¸t réng lín cã thÓ sÏ tån t¹i m·i
m·i nh b»ng chøng vÒ sù phÊn ®Êu cña líp ngêi trÎ tuæi nh÷ng n¨m chèng
Mü.
Trong ®êi th¬ kh«ng dµi, nÕu kh«ng muèn nãi lµ ng¾n ngñi, Xu©n
Quúnh vÉn ®Ó l¹i mét gia tµi th¬ cho thiÕu nhi nh lµ sù kÕt tinh, tr¶i nghiÖm
cña ®êi m×nh. NÕu m¶ng th¬ vÒ t×nh yªu lµ lêi nãi cña tr¸i tim biÕt yªu: “Em
trë vÒ ®óng nghÜa tr¸i tim em”, th× nh÷ng bµi th¬ viÕt cho thiÕu nhi còng lµ
nh÷ng lêi “tù h¸t” cña tr¸i tim ngêi mÑ Xu©n Quúnh. ChÞ ®· mét lÇn n÷a tõ
tuæi th¬ cña m×nh mµ ®Õn víi tuæi th¬ cña c¸c em. Nh÷ng mÈu chuyÖn gän,
K30A - GDTH
16
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
ng¾n vµ xinh x¾n ®êi thêng, hiÖn t¹i mµ ®Ñp nh cæ tÝch ®Çy nh÷ng høng thó vµ
bÊt ngê, còng lµ mãn quµ th¬m th¶o mµ chÞ dµnh cho trÎ th¬.
Trong ®êi th¬ cña m×nh, sè lîng t¸c phÈm ®Ó l¹i kh«ng nhiÒu song
Xu©n Quúnh còng cã phÇn ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo nÒn V¨n häc ViÖt Nam hiÖn
®¹i. “Th¬ Xu©n Quúnh tiªu biÓu cho phong c¸ch cña líp nhµ th¬ tr ëng thµnh
tõ thêi chèng Mü. Nã vÉn gi÷ ®îc nÐt ®Ñp cæ ®iÓn trong th¬ ca d©n téc, ®ång
thêi l¹i cã nh÷ng kh¸m ph¸ s¸ng t¹o hÕt søc míi l¹ vµ ®éc ®¸o” (3. tr 184)
Ngµy 29 th¸ng 8 n¨m 1988, ®Þnh mÖnh kh¾c nghiÖt ®· cíp ®i ngêi n÷ sÜ
tµi hoa cña chóng ta. Xu©n Quúnh ®· ra ®i vÜnh viÔn ë tuæi 46 - c¸i tuæi mµ tµi
n¨ng v¨n häc ®ang ë ®é chÝn, trong mét tai n¹n giao th«ng t¹i ®Çu cÇu Phó L¬ng, thÞ x· H¶i D¬ng, tØnh H¶i D¬ng, cïng chång lµ nhµ th¬, nhµ viÕt kÞch Lu
Quang Vò vµ con trai ót lµ Lu Quúnh Th¬ (13 tuæi). ThÕ nhng, g¹t nçi ®au
sang mét bªn, ta vÉn ph¶i c«ng nhËn r»ng, chÝnh sù kÕt thóc bÊt ngê Êy ®·
khiÕn cho t×nh yªu mµ Xu©n Quúnh h»ng t«n thê trë thµnh bÊt tö, ®· lµm cho
Xu©n Quúnh vµ th¬ Xu©n Quúnh dêng nh cµng ®Ñp ngêi thªm lªn bëi mét
võng s¸ng k× diÖu cña huyÒn tho¹i.
2.1.2 C¸i nh×n chung vÒ th¬ Xu©n Quúnh viÕt cho thiÕu nhi.
Cã thÓ nãi, V¨n häc thiÕu nhi ViÖt Nam tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m
1945 ngµy cµng ph¸t triÓn, phong phó vÒ ®Ò tµi, thÓ lo¹i, ®a d¹ng vÒ phong
c¸ch vµ trë thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña nÒn v¨n häc d©n téc. Nh×n
l¹i tõng chÆng ®êng ®· ®i qua, ®Æc biÖt lµ tõ khi NXB Kim §ång ®îc thµnh
lËp (1957) ta thÊy th¬ thiÕu nhi ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c vµ ®ang
tiÕp tôc ®i lªn cïng sù ph¸t triÓn chung cña v¨n häc ViÖt Nam. Ph¶i nãi r»ng
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, th¬ viÕt cho thiÕu nhi cã nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ,
®ãng gãp to lín vµo viÖc nu«i dìng t©m hån c¸c em. Ngµy cµng cã nhiÒu tËp
th¬, bµi th¬ cã néi dung s©u s¾c, cã gi¸ trÞ nghÖ thuËt cao, vµ cã søc sèng l©u
bÒn trong lßng b¹n ®äc.
Sau khi ®Êt níc gi¶i phãng, xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu c©y bót n÷ ®em ®Õn cho
c¸c em nh÷ng t¸c phÈm Êm ¸p t×nh mÑ con, c« ch¸u... Trong ®ã c¸i tªn ®Çu
tiªn ph¶i kÓ ®Õn lµ Xu©n Quúnh. Cã thÓ nãi, Xu©n Quúnh ®Õn víi v¨n häc
thiÕu nhi lµ tõ lßng mÑ yªu con tha thiÕt. Trong m¶ng ®Ò tµi v¨n häc viÕt cho
thiÕu nhi cña Xu©n Quúnh th× thÓ lo¹i th¬ tr÷ t×nh lµ thµnh c«ng h¬n c¶. Xu©n
Quúnh viÕt tríc hÕt lµ cho con vµ sau lµ cho c¸c trÎ em kh¸c: “ChÞ bÇn thÇn
c¶ buæi v× gÆp mét g· ®µn «ng ®Ó hai ®øa con n»m trªn bao t¶i, kÐo trªn hÌ ®-
K30A - GDTH
17
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
êng, kÐo qua c¶ ®èng níc bÈn ®Ó ¨n xin” (2, tr 174). ChÞ kh«ng viÕt g× ngoµi
kinh nghiÖm sèng cña m×nh nh cã lÇn chÝnh nhµ th¬ ®· nãi: Th¬ - ®ã lµ “mãn
quµ cña mét b¹n nhá ngµy xa tÆng c¸c b¹n nhá b©y giê”.
Lµ c« bÐ må c«i mÑ, Xu©n Quúnh sím thiÕu t×nh yªu th¬ng vµ bµn tay
ch¨m sãc cña mÑ, cßn cha, th× xa c¸ch ngay tõ bÐ. §øa trÎ thiÕu t×nh th¬ng
trong suèt thêi th¬ Êu Êy lµ Xu©n Quúnh, khi lµm mÑ ®· dån biÕt bao nång
nµn cña t×nh th¬ng cho nh÷ng ®øa con, tùa nh ®Ó bï ®¾p cho nh÷ng thiÕu hôt
vµ trèng tr¶i cña chÝnh ®êi m×nh. Trong th¬ Xu©n Quúnh, ®øa con lµ thiªn
thÇn, lµ ®èi tîng chë che vµ còng lµ ®iÓm tùa tinh thÇn cho ngêi mÑ.
§i vµo mét t×nh c¶m vèn quen thuéc trong ®êi sèng vµ th¬ ca - t×nh mÑ
con, Xu©n Quúnh vÉn mang l¹i cho ngêi ®äc nh÷ng ®iÒu míi mÎ vµ xóc ®éng.
Nhµ th¬ cè g¾ng ®i ®Õn tËn cïng yªu th¬ng trong lßng ngêi mÑ vµ hoµ ®ång
víi t©m hån trÎ th¬. Lµ ngêi mÑ, ngoµi sù giµu cã nhÊt lµ t×nh yªu th¬ng nh
nh÷ng bµ mÑ kh¸c, Xu©n Quúnh cßn cã tÊm lßng ®é lîng bao dung vµ trÝ tuÖ
th«ng minh cña riªng m×nh. ChÝnh ®ã lµ chiÕc ch×a kho¸ gióp nhµ th¬ ®Õn ®îc,
nh×n thÊu ®îc vµ ph¸t hiÖn ®îc nhiÒu ®iÒu l¹ ë thÕ giíi vèn ®Ñp, lung linh vµ
rÊt sèng ®éng trong t©m hån trÎ th¬. Tõ ®ã, t¹o nªn vÎ ®Ñp, nÐt ®Æc s¾c riªng
trong nh÷ng bµi th¬ Xu©n Quúnh viÕt cho con, còng lµ cho c¸c thÕ hÖ trÎ th¬
nãi chung.
Lµ ngêi mÑ, Xu©n Quúnh nãi ®îc c¸i mªnh m«ng cña t×nh mÑ mét c¸ch
thÊm thÝa vµ gi¶n dÞ :
DÉu con ®i ®Õn suèt ®êi
VÉn kh«ng ®i hÕt nh÷ng lêi mÑ ru
Xu©n Quúnh m¹nh vÒ híng trong s¸ng, tr÷ t×nh. §ã lµ Ên tîng ®Ëm nÐt
nhÊt khi ®äc th¬ viÕt cho thiÕu nhi cña nhµ th¬. Nh÷ng nhËn xÐt thÝch hîp víi
t©m lý tuæi th¬, nh÷ng c¶m xóc trµn ®Çy cña mét t©m hån tinh tÕ ®· mang l¹i
cho c¸c em mét c¶m gi¸c thó vÞ :
ThÕ mµ n¾ng còng sî rÐt
N¾ng chui vµo ch¨n cïng em
Chóng ta cßn gÆp trong th¬ Xu©n Quúnh lèi nãi quen thuéc, nh÷ng so
s¸nh ngé nghÜnh dÔ th¬ng cña c¸c em. B»ng xÐt ®o¸n th«ng minh vµ trÝ tëng tîng phong phó, Xu©n Quúnh lµm vui cho trÎ vµ lµm kinh ng¹c c¶ ngêi lín
chóng ta :
MÝ biÕt lµm ra giã
K30A - GDTH
18
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
ChØ b»ng mét chiÕc qu¹t con
MÝ cßn lµm ra c¶ ®ªm
ChØ cÇn nh¾m hai con m¾t
§óng lµ logic ®¶o ngîc, nh©n thµnh ra qu¶ mµ qu¶ l¹i thµnh nh©n, nhng
l¹i kh«ng cã chót nµo phi lý.
§¸ng yªu vµ cã ý nghÜa nhÊt lµ bµi: “ C¸i ngoan cña MÝ”. Em bÐ cña
MÝ bÞ èm nªn ph¶i tiªm nhng kh«ng khãc. MÝ ®· thëng phiÕu bÐ ngoan cña
m×nh cho em. C¸c b¹n b¶o MÝ :
Cho thÕ th× m×nh mÊt ngoan
Nçi b¨n kho¨n cña MÝ thËt ng©y th¬, triÕt lý “nhËn” vµ “cho” ®èi víi trÎ
®· ®îc bµ gi¶i thÝch nh mét ch©n lý hån nhiªn :
C¸i ngoan mµ ®em cho
Th× l¹i ngoan h¬n n÷a
Cø b»ng nh÷ng lêi th¬ nhÑ nhµng mµ s©u s¾c nh vËy, Xu©n Quúnh ®·
nãi ®îc víi c¸c em nh÷ng lêi khuyªn bæ Ých mét c¸ch gi¶n di, dÔ nhí vµ thÊm
s©u.
B¶n n¨ng cña ngêi mÑ, nh÷ng c¶m xóc tinh tÕ vµ c¸i nh×n sù vËt b»ng
con m¾t trÎ th¬ ®· t¹o nªn nÐt ®¸ng yªu, ®¸ng nhí ë c¸c bµi th¬ viÕt cho thiÕu
nhi cña Xu©n Quúnh. Trong khi ®i thËt s©u vµo nh÷ng tr¶i nghiÖm cña b¶n
th©n, qua mét lèi c¶m, nghÜ vµ nhËn xÐt tinh tÕ, th«ng minh, Xu©n Quúnh ®·
gÆp tÊt c¶ nh÷ng bËc lµm cha, lµm mÑ, ®· biÓu ®¹t hé hä nh÷ng ch©n lý th«ng
thêng mµ kh«ng dÔ ai còng nãi ®îc tá têng víi biÕt bao rung ®éng vµ xóc
®éng.
Trong th¬ Xu©n Quúnh, ta gÆp l¹i t©m thøc quen thuéc vÒ h¹nh phóc lµ
“ nhËn” vµ “cho”: “§øng tríc c¸c em, t«i lu«n c¶m thÊy t«i lµ ngêi m¾c nî,
ngêi cã lçi... T«i tin r»ng, cã c¸c em trªn mÆt ®Êt nµy, c¸c em sÏ gióp ®ì t«i
theo kÞp ®îc c¸c em ®Ó nh÷ng trang viÕt cña t«i gÇn gòi vµ cã Ých cho c¸c em
h¬n”. (Xu©n Quúnh, (1979) Lêi xin lçi tríc c¸c em, B¸o V¨n nghÖ sè 812).
TiÕc thay, t¸c ®éng hai chiÒu nh nhµ th¬ mong muèn vµ sù kh¬i nguån ë m¹ch
viÕt nµy, víi Xu©n Quúnh ph¶i dõng l¹i ®ét ngét ë tuæi 46.
2.2 nghÖ thuËt “tù h¸t” cña tr¸i tim ngêi mÑ trong th¬
viÕt cho thiÕu nhi cña xu©n quúnh (qua phÇn tuyÓn th¬
trong tËp “BÇu trêi trong qu¶ trøng” )
2.2.1 CÊu tø
K30A - GDTH
19
Niªn kho¸: 2004 - 2008
Khãa luËn tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Thu Trang
CÊu tø hay kÕt cÊu lµ sù s¾p xÕp, ph©n bè c¸c thµnh phÇn h×nh thøc
nghÖ thuËt. Tøc lµ sù cÊu t¹o t¸c phÈm tuú theo néi dung vµ thÓ tµi. KÕt cÊu
g¾n kÕt c¸c yÕu tè cña h×nh thøc vµ phèi thuéc chóng víi tinh thÇn. KÕt cÊu
khiÕn t¸c phÈm trë nªn m¹ch l¹c, cã “vÎ duyªn d¸ng cña sù trËt tù”
(Horacius). H×nh thøc kÕt cÊu lµ kÕt qu¶ cña nhËn thøc thÈm mÜ, ph¶n ¸nh
nh÷ng mèi liªn hÖ bÒ s©u cña t©m tr¹ng vµ trÝ tuÖ. Nãi cho dÔ hiÓu kÕt cÊu lµ
bé khung vµ lµ c¸i ¸o bäc ngoµi cña bµi th¬.
Mçi bµi th¬ l¹i thÝch hîp víi mét cÊu tø riªng. Mçi nhµ th¬ còng l¹i a
thÝch mét h×nh thøc kÕt cÊu riªng, cø nh mçi phô n÷ l¹i ®Ñp nhÊt, duyªn d¸ng
nhÊt trong mét kiÓu trang phôc vËy. Víi Xu©n Quúnh, c¶ th¬ t×nh yªu vµ th¬
viÕt cho thiÕu nhi thêng cã chung mét kiÓu kÕt cÊu. §ã lµ “cÊu tø tù nhiªn nhng ch¾c ch¾n, gän ghÏ vµ s¾c s¶o.” (Lu Kh¸nh Th¬) vµ chÞ thÝch dån c¸i s¾c
s¶o Êy vµo phÇn cuèi cña bµi th¬. “Víi nh÷ng h×nh ¶nh vµ c¶m xóc thËt tù
nhiªn ®Õn dÔ dµng, ngêi ®äc kh«ng hÒ nhËn thÊy sù gß bã nµo trong cÊu tø ”.
Cho ®Õn ®o¹n cuèi, víi c¸i kÕt thóc bÊt ngê, nhiÒu khi t¸o b¹o, chñ ®Ò cña bµi
th¬, ý tëng cña nhµ th¬ míi vôt s¸ng lªn g©y Ên tîng m¹nh. Sù bÊt ngê ®îc ®Ó
dµnh ®Õn phót chãt, cø nh Xu©n Quúnh ®ang ch¬i ó tim b»ng c©u ch÷ víi trÎ
th¬ vËy. “Chóng ta kh«ng dÔ dµng nhËn thÊy bµi th¬ ®· ® îc dÉn d¾t nh thÕ
nµo, bëi nh÷ng m¹ch trong cÊu tø th¬ uyÓn chuyÓn vµ tinh tÕ” :
Cø vµo mïa ®«ng
Giã vÒ rÐt buèt
C©y bµng trôi tr¬
L¸ cµnh rông hÕt
Ch¾c lµ nã rÐt!
Khi vµo mïa nãng
T¸n l¸ xoÌ ra
Nh c¸i « to
§ang lµm bãng m¸t
Bãng bµng trßn l¾m
Trßn nh c¸i nong
Em ngåi vµo trong
M¸t ¬i lµ m¸t.
(C©y bµng)
K30A - GDTH
20
Niªn kho¸: 2004 - 2008
- Xem thêm -
.DOC 
48 
1262 
135 
