Tài liệu Nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân pháp xâm lược( 1951 1952)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH ***************************** LÊ THỊ TÙNG DƯƠNG NGHỆ THUẬT TIẾN HÀNH CHIẾN TRANH DU KÍCH CỦA QUÂN VÀ DÂN TA TRONG CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC (1951-1952) KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng và an ninh HÀ NỘI – 2018 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH ***************************** LÊ THỊ TÙNG DƯƠNG NGHỆ THUẬT TIẾN HÀNH CHIẾN TRANH DU KÍCH CỦA QUÂN VÀ DÂN TA TRONG CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC (1951-1952) KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng và an ninh Người hướng dẫn khóa luận Đại tá, TS. Phan Xuân Dũng HÀ NỘI - 2018 LỜI CẢM ƠN Em xin cảm ơn Đại tá, TS. Phan Xuân Dũng đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn em hoàn thành khóa luận. Em xin được chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, các cán bộ, giảng viên Trung tâm GDQP&AN Trường ĐHSP Hà Nội 2 đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập, rèn luyện tại Trung tâm và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp. Em xin được cảm ơn sự giúp đỡ, động viên, khích lệ của gia đình, bạn bè, người thân trong quá trình học tập, rèn luyện và thực hiện khóa luận. Do điều kiện thời gian nghiên cứu có hạn, nên khóa luận không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Rất mong sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và các bạn để khóa luận được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 15 tháng 05 năm 2018 Tác giả đề tài Lê Thị Tùng Dương LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan đề tài khóa luận tốt nghiệp này là kết quả nghiên cứu của riêng em, dưới sự hướng dẫn của Đại tá, TS. Phan Xuân Dũng. Nếu sai, em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Hà Nội, ngày 15 tháng 05 năm 2018 Tác giả đề tài Lê Thị Tùng Dương MỤC LỤC MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NGHỆ THUẬT TIẾN HÀNH CHIẾN TRANH DU KÍCH ............................................................................ 5 1.1. Quan niệm về nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích .................................. 5 1.1.1. Khái niệm về chiến tranh du kích .................................................................. 5 1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh du kích ............................................. 6 1.2. Đặc điểm chiến tranh du kích ......................................................................... 10 1.2.1. Địa bàn tác chiến ......................................................................................... 11 1.2.2. Lực lượng tiến hành chiến tranh du kích ..................................................... 14 1.2.3. Phương thức tiến hành chiến tranh du kích ................................................. 15 1.3. Kinh nghiệm tiến hành chiến tranh du kích trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ..................................................................................................... 18 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1............................................................................................ 22 CHƯƠNG 2: NGHỆ THUẬT TIẾN HÀNH CHIẾN TRANH DU KÍCH CỦA DÂN TỘC TA TRONG CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC (1951-1952) VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ............... 23 2.1. Bối cảnh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp giai đoạn 1951-1952 ........ 23 2.1.1. Tình hình địch .............................................................................................. 23 2.1.2. Tình hình ta .................................................................................................. 24 2.2. Nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp giai đoạn 1951-1952............................................................ 24 2.2.1. Đường lối chỉ đạo kháng chiến của Đảng.................................................... 24 2.2.2. Đẩy mạnh chiến tranh du kích trong giai đoạn 1951-1952 ......................... 26 2.3. Bài học kinh nghiệm tiến hành chiến tranh du kích trong giai đoạn 1951-1952 .............................................................................................................. 36 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2............................................................................................ 38 CHƯƠNG 3: VẬN DỤNG NGHỆ THUẬT TIẾN HÀNH CHIẾN TRANH DU KÍCH VÀO CHIẾN TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC HIỆN NAY ...................... 39 3.1. Tình hình an ninh thế giới, khu vực và trong nước hiện nay ......................... 39 3.1.1. Tình hình thế giới và khu vực ...................................................................... 39 3.1.2. Tình hình trong nước ................................................................................... 40 3.2. Vận dụng nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích vào chiến tranh bảo vệ Tổ quốc hiện nay ............................................................................................... 42 3.2.1. Xây dựng lực lượng vũ trang ba thứ quân theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ từng bước hiện đại ............................................................... 44 3.2.2. Xây dựng cơ sở trong quần chúng nhân dân rộng rãi, vững mạnh, phát triển lực lượng dự bị động viên, dân quân tự vệ rộng khắp và chất lượng ...................................................................................................................... 46 3.2.3. Kết hợp giữa hiện đại và thô sơ, vũ khí trang bị phải phù hợp với tổ chức lực lượng vũ trang, điều kiện kinh tế, địa hình tác chiến và cách đánh của ta ...................................................................................................................... 47 3.2.4. Kết hợp chặt chẽ chiến tranh nhân dân địa phương với tác chiến của các binh đoàn chủ lực ở các quy mô và hình thức phù hợp................................... 48 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3............................................................................................ 50 KẾT LUẬN ............................................................................................................... 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 52 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong suốt tiến trình lịch sử dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam đã phải đương đầu với rất nhiều cuộc chiến tranh xâm lược của những kẻ thù lớn mạnh hơn cả về tiềm lực kinh tế và quân sự. Vượt qua hết thảy những khó khăn về chênh lệch lực lượng, tranh bị vũ khí dân tộc ta đã kiên cường chiến đấu giành nhiều chiến công oanh liệt, đánh bại các cường quốc để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ. Có được những thắng lợi vẻ vang đó là nhờ có sức mạnh của toàn dân, của cả dân tộc, nhờ vào đường lối lãnh đạo đúng đắn của Đảng cộng sản. Việt Nam có vị trí chiến lược quan trọng - là đầu mối giao thông từ Bắc xuống Nam, từ Tây sang Đông, nơi giao lưu giữa văn hóa Trung Hoa và Ấn Độ. Do vậy, ngay từ những ngày đầu dựng nước và giữ nước, Việt Nam đã luôn bị các thế lực ngoại bang nhòm ngó, xâm lược. Các thế lực xâm lược Việt Nam qua các thời kỳ đều là những nước lớn mạnh hơn ta gấp nhiều lần về kinh tế, quân sự. Đứng trước thách thức đó, cha ông ta đã tìm tòi, sáng tạo nhiều cách đánh địch hiệu quả tiến hành nhiều hình thức chiến tranh độc đáo, trong đó nổi bật là “du kích chiến”. Đây là cách thức để thực hiện nghệ thuật “lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh”, phù hợp với điều kiện cụ thể của đất nước. Nhờ vậy mà qua thực tiễn các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc, chúng ta luôn giành thắng lợi. Từ trước đến nay, trong các cuộc chiến tranh ta luôn ở trong tình thế phải “lấy ít địch nhiều, lấy yếu chống mạnh”. Muốn giành thắng lợi trong điều kiện khó khăn ấy buộc dân tộc ta phải có lối đánh và hình thức tổ chức chiến tranh linh hoạt sáng tạo để phù hợp với điều kiện đất nước. Nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích được hình thành xuất phát từ yêu cầu đó. Trải 1 qua thời gian lịch sử lâu dài nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích ngày càng được hoàn thiện và phát triển đỉnh cao là ở thời đại Hồ Chí Minh khi có Đảng cộng sản lãnh đạo. Hồ Chí Minh khẳng định: “Du kích là cách đánh giặc của dân tộc bị áp bức chống đế quốc”. Chiến tranh du kích là hình thức tác chiến điển hình của các nước nhỏ do sự chênh lệch về lực lượng, trang bị kỹ thuật. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược lần 2 đặc biệt là ở giai đoạn 1951-1952, chiến tranh du kích đã phát triển đến đỉnh cao đóng một vai trò quan trọng đối với thắng lợi của dân tộc ta, tạo nền tảng để phát huy sức mạnh của mình trên chiến trường chính. Đảng ta đã sáng suốt đề ra đường lối, phát động chiến tranh du kích rộng khắp, có phương hướng tác chiến phù hợp. Trong những năm 1951-1952, chiến tranh du kích được đẩy mạnh trên mọi mặt trận làm tiền đề chuẩn bị tốt mọi điều kiện sẵn sàng chuẩn bị cho trận quyết chiến chiến lược 1954. Cùng với sự thất bại của thực dân Pháp là sự phát triển hoàn thiện của chiến tranh du kích. Nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích độc đáo đã phát huy thế mạnh của toàn dân tộc ta đánh đuổi thực dân Pháp và hàng loạt những chiến lược chiến tranh của đế quốc Mỹ một cường quốc thế giới. Cho đến nay chiến tranh du kích Việt Nam vẫn là bài toán khó lý giải đối với các nước xâm lược. Hiện nay, tình hình an ninh thế giới còn bất ổn có nhiều biến động, xung đột tôn giáo sắc tộc, tranh chấp chủ quyền vấn đề biển đảo vẫn diễn ra liên tục. Đối mặt với tình hình phức tạp đó, cách mạng Việt Nam phải luôn trong tư thế sẵn sàng đối mặt với thách thức xảy ra nguy cơ chiến tranh. Vì vậy việc nghiên cứu nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích là cần thiết. Xuất phát từ những vấn đề trên chúng tôi đã chọn “Nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược 1951-1952” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình. 2 2. Mục đích nghiên cứu Phân tích làm sâu sắc thêm nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích của quân và dân ta trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1951-1952). Vận dụng nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích vào chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu, làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích của dân tộc ta. Nghiên cứu, làm rõ nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích của dân tộc ta trong kháng chiến chống thực dân Pháp giai đoạn 1951-1952. Rút ra bài học kinh nghiệm, vận dụng nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích vào giai đoạn cách mạng mới của đất nước. 4. Đối tượng nghiên cứu Nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích của quân và dân ta trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược 1951-1952. 5. Phạm vi nghiên cứu Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp giai đoạn 1951-1952 và sự vận dụng của Đảng ta vào chiến tranh bảo vệ Tổ quốc hiện nay. 6. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng các phương pháp lịch sử, phương pháp phân tích, phương pháp logic, phương pháp tổng hợp, phương pháp tổng kết kinh nghiệm. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 7.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả của nghiên cứu góp phần làm rõ thêm nét đặc sắc độc đáo trong nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích của dân tộc ta đặc biệt là giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp 1951-1952. 3 7.2. Ý nghĩa thực tiễn Vận dụng nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích vào chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới. 8. Bố cục khóa luận Ngoài phần mở đầu và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung khóa luận gồm 3 chương: - Chương 1: Những vấn đề cơ bản về nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích. - Chương 2: Nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1951-1952) và bài học kinh nghiệm. - Chương 3: Vận dụng nghệ thuật tiến hành chiến tranh du kích vào chiến tranh bảo vệ Tổ quốc hiện nay. 4 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NGHỆ THUẬT TIẾN HÀNH CHIẾN TRANH DU KÍCH 1.1. QUAN NIỆM VỀ NGHỆ THUẬT TIẾN HÀNH CHIẾN TRANH DU KÍCH 1.1.1. Khái niệm về chiến tranh du kích Chủ nghĩa Mác- Lênin quan niệm: Chiến tranh là hiện tượng chính trị xã hội mang tính chất lịch sử, là hoạt động đấu tranh vũ trang giữa các tập đoàn người trong một nước, hoặc giữa các nước nhằm thực hiện mục đích chính trị nhất định. Ngày nay, chiến tranh bằng hình thức đấu tranh vũ trang được coi là hình thức cuối cùng giải quyết vấn đề xung đột giữa các lực lượng chính trị với nhau. Tùy vào khả năng huy động các nguồn lực phục vụ nhu cầu chiến tranh mà các lượng lực tham chiến sẽ sử dụng phương thức tiến hành chiến tranh như chiến tranh du kích, chiến tranh chính quy. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Du kích là đánh úp hay đánh lén, đánh lúc kẻ thù không ngờ, không phòng. Du kích là cách đánh giặc của dân tộc bị áp bức chống đế quốc. Đế quốc có khí giới tốt, có quân đội đàng hoàng, quân du kích không có khí giới tốt, chưa thành quân đội đàng hoàng, nhưng quân du kích được dân chúng ủng hộ, thuộc địa hình, địa thế, khéo lợi dụng đêm tối, mưa nắng, khéo xếp đặt kế hoạch, nên quân du kích vẫn có thể đánh được đế quốc”. Chiến tranh du kích là một bộ phận rất cơ bản của chiến tranh nhân dân, là hình thức đấu tranh vũ trang của các tầng lớp nhân dân rộng rãi, chủ yếu là các lực lượng vũ trang và nửa vũ trang địa phương nhỏ yếu hoặc tương đối nhỏ yếu, chống lại quân địch có trang bị mạnh. Theo wikipedia.org: “Chiến tranh du kích là một từ Hán - Việt chỉ một loại hình chiến tranh không thông thường được phe, nhóm quân sự nhỏ và yếu 5 hơn, cơ động hơn áp dụng đối với kẻ thù lớn mạnh hơn và kém cơ động hơn. Lối đánh du kích bao gồm các cuộc phục kích, đánh bất ngờ, chớp nhoáng và rút lui nhanh. Mục tiêu của các cuộc tấn công du kích là những yếu điểm của kẻ thù”. Trên cơ sở đó, có thể khái quát chiến tranh du kích là: Loại hình chiến tranh sử dụng phương thức đánh du kích, bất ngờ nhằm chống lại đối phương có ưu thế hơn về sức mạnh quân sự được tiến hành bởi các lực lượng quân sự mà nòng cốt là dân quân du kích và lực lượng vũ trang địa phương. Ở Việt Nam chiến tranh du kích trở thành một trong những phương thức tiến hành chiến tranh trong kháng chiến chống Pháp và kháng chiến chống Mỹ, trong đó tư tưởng không ngừng tiến công địch và kiên trì trụ bám, làm chủ làng, xã, kết hợp chặt chẽ với đấu tranh chính quy, đấu tranh vũ trang với đấu tranh chính trị, kết hợp tiến công quân sự với nổi dậy của quân chúng giành và giữ quyền làm chủ ở cơ sở là đặc trưng riêng của chiến tranh du kích ở Việt Nam. Trong điều kiện lực lượng vũ trang cách mạng còn nhỏ bé, ta chỉ có thể dùng chiến tranh du kích, lấy dân quân tự vệ và du kích làm lực lượng nòng cốt tác chiến linh hoạt kết hợp mọi vũ khí thô sơ và hiện đại, kết hợp đánh tiêu diệt nhỏ với đánh tiêu hao rộng rãi làm cho địch từ thế chủ động tấn công phải chuyển sang thế bị động phòng thủ. Tuy có lực lượng đông nhưng địch phải dàn ra chiếm đóng làm mất hoặc giảm hẳn sức cơ động và bộc lộ nhiều sơ hở tạo điều kiện và cơ hội cho chủ lực ta chủ động đánh địch. 1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh du kích Tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh du kích và căn cứ địa cách mạng là một bộ phận cấu thành của tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh du kích và căn cứ địa cách mạng được hình thành và phát huy tác dụng trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, góp phần làm nên thắng lợi của sự nghiệp đánh Pháp, đuổi Nhật, giải phóng dân tộc. Tư tưởng 6 này còn được kế thừa và phát triển một cách sáng tạo trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đem lại thành công to lớn. Kế thừa và phát huy chủ nghĩa Mác-Lênin về vai trò của quần chúng nhân dân trong lịch sử, am hiểu sâu sắc truyền thống, kinh nghiệm đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc: “Cả nước một lòng, toàn dân đánh giặc”, “trăm họ ai cũng là binh”, “giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định đúng vai trò quyết định của nhân dân trong vận động cách mạng, chiến tranh nhân dân giành chính quyền cũng như trong chiến tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc mà chiến tranh du kích là một bộ phận quan trọng trong đó. Kế thừa và phát huy truyền thống dân tộc, Người đã nêu cao truyền thống dân tộc với những lời tâm huyết: “Tấm gương oanh liệt của các bậc lão tiền bối như Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Lương Ngọc Quyến còn treo đó. Tinh thần anh dũng của các liệt sĩ ở Thái Nguyên, Yên Bái, Nghệ An hãy còn đây. Những cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ, Bắc Sơn, Đô Lương vừa rồi đã tỏ rằng: Đồng bào ta quyết nối gót người xưa, phấn đấu, hy sinh đặng phá tan xiềng xích” [5]. Các anh hùng dân tộc và các địa danh lịch sử kể trên đều để lại những bài học quý báu về chiến tranh du kích và căn cứ địa kháng chiến mà Người luôn nhắc nhở phải khai thác, vận dụng... Trong suốt cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp (1945-1954), Người chăm lo phát huy truyền thống chiến tranh nhân dân, chiến tranh du kích, trong đó có kinh nghiệm xây dựng lực lượng và căn cứ địa kháng chiến của ông cha. Nghiên cứu về chiến tranh du kích, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đúc kết những kinh nghiệm từ những cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới, điển hình là cách mạng Trung Quốc. Trong Thư từ Trung Quốc đăng trên báo Tiếng nói của chúng ta ngày 16-4-1939, Người thông tin cụ thể về các biện pháp tổ chức lực lượng du kích và hoạt động của du kích từ các căn cứ địa. Trong bài Chủ nghĩa anh hùng của công nhân Trung Quốc trong chiến 7 tranh chống Nhật Người viết: “… công nhân... được tổ chức thành những đội du kích” [5]. Công nhân được huấn luyện về chiến thuật du kích và được trang bị vũ khí, mỗi người được cung cấp một khẩu súng trường... Du kích quấy rối địch, làm cho chúng mất ăn, mất ngủ... Tổ chức nông dân thành các đội tự vệ, phái họ đi phá hoại..., tổ chức những cuộc phục kích làm chệch bánh xe của các đoàn tàu, tiến công Nhật, trừ bỏ bọn phản bội, những tên thân Nhật có nhiều thế lực nhất và tích cực nhất đã bị treo cổ, lấy vũ khí của Nhật để tự trang bị, tìm cách đánh cắp được cả sơn pháo, tiến hành binh vận: khêu gợi lòng nhớ quê hương và thức tỉnh tinh thần yêu nước của binh lính đối phương, làm tê liệt các hoạt động của địch (điện tắt, máy điện thoại bị cắt, đường sá bị chặn lại), bất ngờ phản công địch thu vũ khí, từ bí mật chuyển sang chiến tranh công khai [5]. Còn về chiến thuật chiến tranh du kích, Người viết: “anh em du kích chúng tôi đánh giặc chủ yếu bằng mưu mẹo và sự bất ngờ. Nếu khi họ thấy chưa chắc thắng được kẻ địch thì họ chưa đánh. Một tên tư lệnh Nhật đã nói một cách chua chát rằng nói đến du kích là làm cho hắn đau đầu... bọn người Trung Quốc đó không biết tiến hành chiến tranh như những người văn minh. Chúng tiến công khi người ta bất ngờ nhất. Khi người ta đi tìm chúng, thì không thấy chúng đâu cả” [5]. Biểu hiện tập trung của tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh du kích và căn cứ địa là công trình tác phẩm Cách đánh du kích của Người, viết năm 1941. Mở đầu công trình, Người khẳng định: “Du kích là cách đánh giặc của dân tộc bị áp bức chống đế quốc. Chuyến này chúng ta vũ trang khởi nghĩa đánh Tây - Nhật, chính dùng lối du kích mà đánh. Biết đánh du kích thế nào cũng thắng lợi”. Trong tác phẩm Người đã trình bày một cách ngắn gọn “Du kích là đánh úp, đánh lén, đánh lúc kẻ thù không ngờ, không phòng”. Vì sao phải đánh du kích? đến tổ chức đội du kích…cách đánh du kích với 4 nguyên tắc: Giữ quyền chủ động, hết sức nhanh chóng, bao giờ cũng giữ thế công, 8 phải có kế hoạch thích hợp chu đáo và vận dụng 4 mẹo trong truyền thống đánh giặc của tổ tiên ta trong quá trình dựng nước và giữ nước, đó là: “Tránh chỗ mạnh đánh chỗ yếu, náo phía Đông đánh phía Tây, tránh trận gay go, không sống chết giữ đất khi không cần thiết (tiến thoái hợp lý), hoá chỉnh vi linh, hoá linh vi chỉnh (biết phân tán khi cần biết tập trung), mình yên đánh quân thù động, mình khoẻ đánh quân thù mệt”. Chỉ rõ cho du kích 9 động tác đánh giặc: đó là lừa gạt quân giặc, trinh thám, làm cho giặc khốn đốn… làm cho giặc mịt mù hoảng hốt (quân ta ít giặc tưởng là đông, súng ta ít địch tưởng là nhiều), tập kích, phục kích, truy kích quân địch. Tác phẩm được xem như một chương trình huấn luyện, là cẩm nang cho các nhà lãnh đạo chiến tranh du kích và cho từng du kích quân. Ngoài ra, tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh du kích còn được thể hiện trong những bài nói, bài viết của Người như Bài ca du kích(1942), Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến(1946), Gửi nam nữ chiến sĩ dân quân tự vệ và du kích toàn quốc(1947), Thư gửi hội nghị dân quân toàn quốc(1948),Thư gửi báo quân du kích(1949), Bài nói tại hội nghị chiến tranh du kích(1952),…. Nét đặc sắc trong tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến tranh là tư tưởng chiến tranh nhân dân là cuộc chiến tranh toàn dân toàn diện, được phát triển đỉnh cao trong thời đại Hồ Chí Minh. Chiến tranh du kích là một bộ phận rất cơ bản của chiến tranh nhân dân vì đó là hình thức đấu tranh vũ trang rộng rãi nhất, linh hoạt nhất, bất cứ ai, dùng vũ khí gì, không cần thoát ly sản xuất cũng có thể tham gia đánh giặc khiến cho địch đi đến đâu cũng bị quần chúng cách mạng bao vây, đánh tỉa, phải hoang mang sợ hãi, mất hết tinh thần chiến đấu. Nó là một đặc điểm rất ưu thế của chiến tranh nhân dân vì chỉ có nhân dân cách mạng, có trình độ giác ngộ cách mạng sâu sắc quyết đứng dậy đánh giặc giữ bản, giữ làng mới phát huy được hết tinh thần sáng tạo, cách đánh linh hoạt của chiến tranh du kích khiến cho bọn xâm lược không có cách nào chống đỡ nổi. 9 1.2. ĐẶC ĐIỂM CHIẾN TRANH DU KÍCH Chiến tranh du kích là một trong hai phương thức tiến hành chiến tranh cách mạng của nhân dân ta, là một bộ phận cơ bản làm nên chiến tranh nhân dân. Nét đặc sắc của chiến tranh du kích Việt Nam là tư tưởng tiến công địch, kiên trì bám làng xã, phố phường, phát động toàn dân vũ trang, toàn dân đánh giặc nhằm chống lại quân xâm lược đông, trang bị vũ khí mạnh. Đã là chiến tranh du kích thì không nhất thiết phải phân ra mặt trận. Đâu có địch là đánh, đánh bằng mọi cách và mọi thứ vũ khí, phát động nhân dân tham gia mọi hình thức đấu tranh chống địch vừa dùng vũ khí vừa dùng mưu mẹo đánh địch làm cho chúng ăn không ngon ngủ không yên, phải hao mòn mỏi mệt, phải phân tán đối phó mọi nơi, giam chân địch ở từng vùng, tạo điều kiện cho bộ đội chủ lực chủ động đánh địch ở nững nơi cần thiết. Mục đích của chiến tranh du kích là tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch, giữ gìn lực lượng chính trị và kinh tế của ta, tạo điều kiên để xây dựng và phát triển thêm lực lượng phát triển lên chiến tranh chính quy và phối hợp với chiến tranh chính quy để đánh địch. Để chiến tranh du kích thực hiện có hiệu quả thì ngoài việc xác định đường lối đúng đắn cần chú trọng vấn đề xây dựng căn cứ địa, hình thành lực lượng và sử dụng các phương thức tác chiến. Chiến tranh du kích ở khắp nơi có tác dụng khoét sâu mâu thuẫn giữa tập trung và phân tán binh lực của quân xâm lược. Để tiến công quân sự, địch cần tập trung lực lượng, nhưng để giành đất, giữ dân, chúng buộc phải phân tán lực lượng trong những hệ thống đồn bốt dày đặc. Vì thế, càng mở rộng địa bàn chiếm đóng, lực lượng quân sự của đối phương càng bị dàn mỏng, khả năng tác chiến của địch cũng bị yếu đi. Đó lại là điều kiện thuận lợi để phát triển chiến tranh du kích. Phát triển chiến tranh du kích và xây dựng lực lượng dân quân du kích bảo đảm có lực lượng tại chỗ rộng khắp, có khả năng giải quyết yêu cầu tác chiến tập trung và phân tán, chủ động đánh địch trong mọi 10 lúc mọi nơi, kết hợp nhiều hình thức và quy mô tác chiến, thường xuyên chiến đấu giam chân, tiêu hao và chia cắt địch. Bằng hình thức chiến tranh du kích, mọi người Việt Nam yêu nước đều có thể tham gia đánh giặc. 1.2.1. Địa bàn tác chiến Một là lựa chọn địa hình, địa lợi có vị trí hiểm yếu, có lợi cho ta, bất lợi cho địch, được quần chúng đồng tình ủng hộ. Địa bàn tác chiến của chiến tranh du kích tùy theo tình hình của lực lượng du kích. Có thể là rừng rậm, đô thị hoặc thậm chí là ngay trong lòng địch. Nơi đây thường là nơi có những lợi thế về hậu cần tại chỗ, vị trí ẩn nấp thuận lợi, nguồn bổ sung lực lượng, trang bị đạn dược hoặc có địa hình có lợi để lực lượng du kích có thể chiến đấu về lâu về dài. Địa bàn đó phải tương đối an toàn cho lực lượng du kích huấn luyện, nghỉ ngơi, cất giấu súng đạn, vũ khí,.... và khó có khả năng bị địch phát hiện. Trong trường hợp bị địch phát hiện lực lượng du kích cũng có thể phân tán lực lượng để ẩn nấp nhằm bảo toàn lực lượng. Trong đó, cùng với “địa thế, địa hình” cần quan tâm tới yếu tố “địa chính trị”, tức là sự ủng hộ, che chở của quần chúng cách mạng. Tác phẩm Cách đánh du kích của Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: “Nơi ấy phải có địa thế hiểm yếu che chở và quần chúng cảm tình ủng hộ”. Muốn đánh du kích cần phải có dân chúng tham gia và giúp sức. “Du kích như cá, dân chúng như nước. Cá không có nước thì cá chết, du kích không có dân chúng thì du kích chết”. Có thể nói thắng lợi của chiến tranh du kích là do quân dân một lòng chung sức chiến đấu, bởi thế căn cứ địa phải gắn với nhân dân, gắn với làng xã, quân du kích bảo vệ nhân dân, quần chúng nhân dân che chở du kích. Hai là xây dựng các địa bàn căn cứ du kích có lực lượng quần chúng cách mạng ủng hộ, bảo vệ làm tăng sức mạnh khi tác chiến và thuận lợi cho ta chủ động tiến công hay phòng thủ. 11 Ngay khi thực hiện chiến lược chiến tranh du kích, Trung ương Đảng đứng đầu là chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định: Quy luật của chiến tranh du kích là dựa vào quần chúng, là sinh sôi nảy nở, là cơ động, linh hoạt, biến hóa không cùng, lúc tập trung khi phân tán, luôn luôn giữ thế chủ động. Địa bàn tác chiến phải có lực lượng quần chúng cách mạng ủng hộ, bảo vệ. Lực lượng quần chúng phải được giác ngộ. Trong Cách mạng Tháng Tám ở những căn cứ địa mạnh, đại đa số quần chúng đều được tổ chức vào Mặt trận Việt Minh. Như ở Cao Bằng - Bắc Kạn, đã có những “xã hoàn toàn”, “châu hoàn toàn”, những nơi tất cả quần chúng đều gia nhập Việt Minh - tức là có ưu thế về địa chính trị. Phải thành lập cho được chính quyền cách mạng ở khu căn cứ. Chính quyền cách mạng không chỉ bảo đảm an ninh trật tự, phòng gian, trừ gian, diệt tề... cho khu căn cứ, mà còn có thể vận động quần chúng ủng hộ về kinh tế, vũ khí cho khu căn cứ. Chính quyền đó, trong Cách mạng Tháng Tám lúc đầu còn là Ủy ban Việt Minh, làm nhiệm vụ chính quyền cách mạng khi chính quyền địch ở cơ sở còn tồn tại. Sau khi xóa được chính quyền địch mới tiến lên thành lập các ủy ban giải phóng rồi ủy ban nhân dân cách mạng. Nhờ có chính quyền căn cứ địa ra đời mới phát huy được tính địa kinh tế, địa văn hóa của căn cứ. Việc xây dựng chính quyền căn cứ địa là vô cùng quan trọng, như đồng chí Nguyễn Ái Quốc đã nhấn mạnh: “Chưa thành lập được chính quyền địa phương thì căn cứ địa khó thành lập và không thể củng cố được”. Phải liên tục phát triển lực lượng vũ trang từ nhỏ đến lớn, từ yếu đến mạnh. Từ các đội tự vệ phải tiến lên xây dựng các đội tự vệ chiến đấu, các đội du kích địa phương, rồi du kích thoát ly. Trong quá trình vận động Cách mạng Tháng Tám, nhiều căn cứ địa cách mạng đã ra đời, ở khắp mọi nơi lực lượng quân sự ra đời và chiến tranh du kích phát triển. Những căn cứ địa lớn đều trở thành các chiến khu cách mạng như: Căn cứ địa Cao Bằng - Bắc Kạn; căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai; căn cứ địa Quỳnh Lưu (Nho Quan - Ninh Bình); căn 12 cứ địa Đông Triều - Chí Linh (Hải Dương) (sau được mệnh danh là đệ nhất, đệ nhị, đệ tam, đệ tứ chiến khu); căn cứ địa Ba Tơ sau chuyển về xuôi phát triển thành căn cứ liên hoàn Vĩnh Sơn - Núi Lớn (Quảng Ngãi); căn cứ U Minh ở cực nam Nam Bộ. Khi trải rộng ra nhiều căn cứ địa vừa và nhỏ ở hầu khắp các địa phương trong toàn quốc, còn gọi là các chiến khu, khu du kích. Ba là lấy hậu phương làm địa bàn tác chiến, đẩy mạnh hoạt động ở vùng sau lưng địch. Hội nghị cán bộ Trung ương họp dưới sự chủ tọa của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào cuối tháng 4 năm 1947 tại Việt Bắc đã chủ trương: “Phát triển du kích chiến ngay trong vùng địch kiểm soát, và ngay trong các thành phố địch tạm thời làm chủ, vừa tiêu hao vừa tiêu diệt địch”. Lực lượng du kích đóng quân phân tán trong nhân dân vừa chiến đấu vừa làm công tác dân vận tích cực củng cố hậu phương, căn cứ địa cách mạng, dân quân du kích cùng nhân dân bám địa phương đánh giặc từng bước phá vỡ âm mưu bình định của địch. Sau một thời gian ngắn nhiều căn cứ du kích đã được hình thành ở vùng sau lưng địch, như căn cứ Lang Tài (Bắc Ninh), Kinh Môn (Hồng Quảng), Mường Bó, Kim Nọi, Bàn Kết, Mường Lung (Tây Bắc),… Đây là những căn cứ của từng tỉnh, từng huyện, nằm giữa những vùng có cơ sở chính trị đang không ngừng được củng cố và mở rộng tạo cơ sở phát triển dần sang nhiều vùng khác. Đồng thời nhiều nơi còn xây dựng những pháo đài chiến đấu ngay trong lòng địch. Tiêu biểu như làng chiến đấu Vật Lại (Sơn Tây), Hùng Thắng (Kiến An), Cự Nẫm, Cảnh Dương, Hưng Đạo (Quảng Bình),… Với làng chiến đấu và căn cứ du kích hình thành ở nhiều nơi, hình thái chiến tranh xen kẽ, cài răng lược giữa ta và địch xuất hiện ngày càng rõ rệt. Tại các căn cứ, các đội du kích tập trung được củng cố, lớn mạnh nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng. 13 1.2.2. Lực lượng tiến hành chiến tranh du kích Đảng và Hồ Chí Minh hết sức quan tâm chỉ đạo xây dựng lực lượng dân quân du kích và nhấn mạnh vai trò của chiến tranh du kích: "Dân quân tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận kẻ địch hung bạo thế nào, hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã". "Làng nào, huyện nào, tỉnh nào cũng có du kích, thì nó thành một tấm lưới sắt, một thứ "thiên la địa võng" mà địch không tài nào thoát ra được". 1.2.2.1. Lực lượng tại chỗ, dân quân hoặc người dân địa phương được đào tạo qua về vũ khí Chiến tranh du kích thường sử dụng lực lượng tác chiến nhỏ. Gồm những người thông thạo địa hình khu vực tác chiến, có thể dân quân hoặc người dân bản địa được đào tạo qua về vũ khí. Tại Việt Nam, lực lượng tác chiến tham gia đánh du kích chủ yếu là cách đánh của người dân, có súng và không có súng, có khi chỉ dùng giáo mác gậy gộc, như vậy bất kỳ đàn ông, đàn bà, người già, người trẻ đều có thể đánh được, tạo nên một hình thái chiến tranh thực sự của toàn dân. Những đơn vị bộ đội nhỏ cũng tham gia đánh du kích, thường ở mức tổ đội, tiểu đội, trung đội, có khi đến đại đội. Quần chúng nhân dân rộng rãi sẽ tiến hành những hoạt động chiến đấu thích hợp với khả năng của mình, trong đó không ít hoạt động mà chỉ họ, những người dân, mới làm được. Đây là một đặc điểm cơ bản trong kháng chiến toàn dân của ta. Nó cho phép ta duy trì cuộc chiến đấu ở những vùng tạm chiếm, ở những nơi không có quân đội hoặc quân đội đã rút đi. Nói cách khác, lực lượng sử dụng trong chiến tranh du kích ở Việt Nam là toàn bộ người dân bất kẻ già trẻ lớn bé, dưới sự chỉ đạo của bộ đội địa phương. 1.2.2.2. Lực lượng quân sự tại địa phương tham gia tác chiến nhỏ Chiến tranh du kích bên cạnh sử dụng lực lượng tác chiến nhỏ, còn có lực lượng quân sự tại địa phương, thường ở mức tiểu đội hay trung đội, không vượt quá cấp tiểu đoàn trong quân đội. Chiến tranh du kích, bộ đội địa phương 14