Tài liệu Năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi nghiên cứu từ tỉnh sơn la tt

1 MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu Như chúng ta đã biết, bất cứ quốc gia hay địa phương nào đều cần có một bộ máy tổ chức lãnh đạo, quản lý, điều hành. Quản lý có thể bổ nhiệm, nhưng các nhà lãnh đạo cần được bầu (Surinder, S., August 2012). Theo đó, nhà lãnh đạo phải có ý chí và tư duy độc lập, có khả năng trở nên thông minh hơn khi quyết định những điều quan trọng (IQ); đồng thời cần có khả năng nâng cao phẩm chất, tính cách cá nhân nhằm lấy được niềm tin, sự tôn trọng và đồng thuận, xây dựng các mối quan hệ bền chặt (EQ) cộng với khả năng giao tiếp, huấn luyện, động viên, gây ảnh hưởng, đàm phán, lựa chọn, bỏ chọn, ưu tiên, lãnh đạo thực hiện hiệu quả (XQ). Ở Việt Nam, chính quyền xã là là chính quyền địa phương cấp thấp nhất gồm HĐND và UBND xã do nhân dân địa phương bầu ra; trực tiếp cụ thể hóa chủ trương chính sách của Đảng, nhà nước và đưa vào cuộc sống phục vụ nhân dân cũng như trực tiếp giải quyết mọi vấn đề xã hội nảy sinh; vì thế năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền cấp xã giữ vai trò hết sức quan trọng. Sơn La là một tỉnh miền núi phía Tây Bắc Việt Nam. Toàn tỉnh có 01 thành phố và 11 huyện gồm 204 xã, phường, thị trấn. Trong thời gian qua, Sơn La đã đạt được những kết quả đáng khích lệ về phát triển kinh tế; năm 2016, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) tăng 7,32%; thu ngân sách trên địa bàn đạt 4.006 tỷ đồng (UBND tỉnh Sơn La, 2016). Những thay đổi này là do sự nỗ lực của các cấp, các ngành, đặc biệt là chính quyền xã. Trong đó, nổi lên vai trò của đội ngũ lãnh đạo. Tuy vậy, song năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã ở Sơn La vẫn chưa xứng tầm với yêu cầu, nhiệm vụ mới hiện nay. Để hiện thực hóa mục tiêu phát triển KT-XH nhanh và bền vững, các địa phương thuộc miền núi nói chung, tỉnh Sơn La nói riêng rất cần có cơ sở lý luận khoa học và hệ thống những giải pháp khả thi nhằm nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ này. Mặc dù như vậy, nhưng cho đến nay vẫn chưa có những nghiên cứu chuyên sâu về năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi và sự ảnh hưởng của nó đến kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH địa phương. Vì thế vấn đề nghiên cứu “Năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi” còn đang bỏ ngỏ và đặc biệt cần thiết đối với nước ta khi mà sự chênh lệch giữa các vùng miền còn quá lớn. 2. Mục tiêu nghiên cứu Xác định các loại hình năng lực cơ bản cấu thành năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi; đồng thời xác định mối quan hệ giữa các loại hình năng lực này với kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH địa phương; trên cơ sở đó đưa ra những khuyến nghị về đánh giá, lựa chọn và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu • Đối tượng nghiên cứu: Năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi tỉnh Sơn La. • Giới hạn phạm vi nghiên cứu của luận án: Các xã miền núi thuộc tỉnh Sơn La; thời gian trong nhiệm kỳ 2011-2016. 4. Những đóng góp mới của luận án Đóng góp thứ nhất: Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra và lượng hoá được mối quan hệ thuận chiều giữa: Năng lực tư duy-IQ; Năng lực cảm xúc-EQ; Năng lực huy động sự ủng hộ-XQ của lãnh đạo chính quyền cấp xã với KQLĐ phát triển KT-XH địa phương trong trường hợp tỉnh miền núi Sơn La, từ đó làm cơ sở để đo lường ảnh hưởng này tại các tỉnh miền núi Việt Nam. 3 CHƯƠNG 1 Đóng góp thứ hai: Trong bối cảnh nghiên cứu ở các xã khu vực miền núi tỉnh Sơn La thì kết quả EFA cho ra 10 biến độc lập và 4 biến phụ thuộc. Do vậy, tác giả luận án đã xác định được khung năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi gồm 10 nhóm năng lực cơ bản cấu thành và xác định được 04 nhóm chính các tiêu chí đánh giá KQLĐ phát triển KT-XH xã. Đóng góp thứ ba: Tác giả đã xây dựng thành công thang đo cho biến phụ thuộc “KQLĐ phát triển KT-XH xã” hoàn toàn căn cứ vào thực tiễn và đặc thù các xã miền núi thuộc tỉnh Sơn La. Đóng góp thứ tư: Kết quả nghiên cứu là căn cứ để lựa chọn đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền cấp xã có đủ năng lực lãnh đạo và là cơ sở để xây dựng hay bổ sung thêm các tiêu chí mới trong đánh giá năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo cũng như KQLĐ phát triển KT-XH địa phương. Đây còn là thước đo cho các nhà lãnh đạo chính quyền cấp xã tự nhìn nhận, đánh giá bản thân và là cơ sở để xây dựng chương trình tập huấn, đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi nước ta. 5. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung nghiên cứu được trình bày toàn bộ gồm 5 chương, cụ thể như sau: Chương 1. Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý thuyết Chương 2. Phương pháp nghiên cứu Chương 3. Nghiên cứu tình huống về năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi tỉnh Sơn La Chương 4. Kết quả nghiên cứu định lượng về năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi tỉnh Sơn La Chương 5. Thảo luận kết quả nghiên cứu và khuyến nghị TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT 1.1. Tổng quan nghiên cứu 1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu về năng lực lãnh đạo Trong lĩnh vực lãnh đạo, việc nghiên cứu về năng lực lãnh đạo và ảnh hưởng của năng lực lãnh đạo đến kết quả hoạt động lãnh đạo giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này. Tùy theo đối tượng, bối cảnh, mục tiêu nghiên cứu mà các tác đi sâu nghiên cứu một hay một số loại hình năng lực cơ bản tạo nên năng lực lãnh đạo nói chung và đánh giá sự ảnh hưởng của nó đến kết quả lãnh đạo doanh nghiệp/ tổ chức. Tuy nhiên, trong phạm vi giới hạn về các nguồn lực, dựa trên mô hình nghiên cứu tổng: LQ = IQ + EQ + XQ (Surinder, S., August 2012), tác giả chỉ đi sâu tổng quan những vấn đề cơ bản nhất, đó là những yếu tố chính cấu thành năng lực lãnh đạo (Leadership Quotient-LQ) gồm: năng lực tư duy (Intelligence Quotient-IQ); năng lực cảm xúc (Emotional Quotient-EQ); năng lực huy động sự ủng hộ (eXecution Quotient-XQ) và kết quả hoạt động lãnh đạo nhằm giải quyết mục tiêu nghiên cứu của luận án. 1.1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu về năng lực tư duy (Intelligence Quotient-IQ) Trong thế kỷ 20, lần đầu tiên Intelligence Quotient (IQ) được giới thiệu với thế giới. Theo đó, Intelligence Quotient (IQ) là khả năng tiếp thu, phân loại, xử lý và ghi nhớ thông tin của con người (Anonymous, 2015). Đối với lĩnh vực lãnh đạo thì IQ được đánh giá là một trong những năng lực giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Đến nay, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về loại hình năng lực này. Tổng quan về năng lực tư duy được thể hiện qua bảng 1.1. Bảng 1.1. Các biểu hiện của năng lực tư duy qua các nghiên cứu 5 1.1.1.2. Tổng quan các nghiên cứu về năng lực cảm xúc (Emotional Năm 1990, thuật ngữ trí thông minh cảm xúc hay trí tuệ cảm Quotient-EQ) xúc - Emotional Intelligence hoặc Emotional Quotient – EQ được hay kỹ năng của một người trong cảm nhận, đánh giá, và quản lý đưa ra. Theo đó, Emotional Quotient đo lường năng lực, khả năng cảm xúc của bản thân, của người khác hay của một nhóm người nhiều công trình nghiên cứu về Emotional Quotient - EQ; riêng trong (Peter Salovey & John Mayer, 1990). Đến nay, trên thế giới đã có rất Nguồn: Tác giả tổng hợp lĩnh vực lãnh đạo, vai trò của EQ ngày càng được khẳng định Tổng quan về năng lực cảm xúc được thể hiện qua bảng 1.2. (Surinder, S., August 2012). 1.1.1.3. Tổng quan các nghiên cứu về năng lực huy động sự ủng hộ Ngày nay trên thế giới đã có nhiều người biết đến khái niệm (eXecution Quotient-XQ) (eXecution Quotient-XQ). Tuy nhiên, năm 2001 lần đầu tiên XQ thiếu đối với xã hội. Theo đó, XQ là khả năng lãnh đạo và huy động được giới thiệu như là một loại hình năng lực lãnh đạo không thể các nguồn lực để thực hiện thành công một mục tiêu đã được xác định (Koshima, H., 2001). Tiếp đến, XQ được cho là khả năng tạo thuyết phục, lựa chọn và huy động sự ủng hộ nhằm đạt được kết quả 8 dựng quan hệ lãnh đạo, huấn luyện, gây ảnh hưởng, đàm phán, 7 mong muốn (Surinder, S., August 2012). Đối với lĩnh vực lãnh đạo/ 4 5 6 quản lý, tính đến thời điểm hiện tại đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu 3 Kết quả tổng quan về năng lực huy động sự ủng hộ được thể 2 Nhà nghiên cứu Trần Thị Vân Hoa (2011); Lê Quân & Nguyễn Quốc Khánh (2012); Trung Võ (2016); Azmi, I. A. G., (2010); Lê Quân & cộng sự, (2015). Tầm nhìn; định hướng; tư duy Horton, S., et al. (2002); Horton, S. (2002); Boyatzis, R. E. chiến lược (1982). Hiểu biết; khả năng hiểu & xử Nguyễn Mạnh Hùng (2012); Trung Võ (2016). lý tình huống Thông minh; khả năng trí lực Lord & cộng sự (1986); Smith & Foti (1998); Trung Võ (2016). Khả năng đổi mới Michel Robert (1991). Khả năng phản ứng; sự nhạy Denison, et al. (1995); Barach & Eckhardt (1996); Trung Võ bén trong suy nghĩ (2016). Khả năng tư duy; năng lực suy Trần Văn Đẩu (2001); Trần Nhật Duật (2009); Hoàng Xuân nghĩ logic, phản biện Lương (2013); Morela Hernandez, et al. (2011). Trung Võ (2016). Khả năng ra quyết định Đặng Ngọc Sự (2011); Wright & Taylor (1994); Trần Ngọc Hiên (2012); Bùi Huy Khiên & Thái Văn Hà (2013); Horton, S., et al. (2002). Các biểu hiện Kiến thức; năng lực học hỏi TT 1 về loại hình năng lực này. hiện qua bảng 1.3. 6 7 Bảng 1.2. Các biểu hiện của năng lực cảm xúc qua các nghiên cứu TT Các biểu hiện Nhà nghiên cứu 1 Khả năng kiềm chế, tự điều Wright & Taylor (1994); Barach & Eckhardt (1996); Trần Nhật chỉnh, truyền thông phi ngôn Duật (2014); Peter Salovey & John Mayer (1990). ngữ 2 Khả năng làm chủ bản thân Trần Nhật Duật (2014); Lê Quân & cộng sự (2015). 3 Trí tuệ cảm xúc Marlowe (1986); Zaccaro., et al. (2004); Goleman, D. (1998). 4 Thái độ, đạo đức, phẩm chất Nguyễn Mạnh Hùng (2012); Lê Quân & Nguyễn Quốc Khánh (2012); Boyatzis, R. E. (1982); Azmi, I. A. G. (2010). 5 Khả năng thấu hiểu Nguyễn Mạnh Hùng (2012); Barach & Eckhardt (1996). 6 Khả năng khuyến khích, Horton, S. (2002); Surinder, S. (2012). động viên 7 Khả năng truyền thông và Barach & Eckhardt (1996); Horton, S., et al. (2002) giao tiếp 8 Khả năng truyền cảm xúc Trần Ngọc Hiên (2012); Morela Hernandez, et al. (2011). Nguồn: Tác giả tổng hợp 8 Bảng 1.3. Biểu hiện của năng lực huy động sự ủng hộ qua các nghiên cứu TT 1 2 3 4 5 6 7 Các biểu hiện Khả năng gây ảnh hưởng Nhà nghiên cứu Trần Thị Vân Hoa (2011); James R. Meindl, et al. (1985); Weber (1947) & Yulk (1999); Daan Van Knippenberg, Michael A. Hogg (2003); Lord & cộng sự (1977, 1978, 1982, 1984, 1986); Nguyễn Mạnh Hùng (2012); Wright & Taylor (1994); Đặng Ngọc Sự (2011); Michael D. Mumford & cộng sự (2000); Surinder, S. (2012); Horton, S., et al. (2002). Khả năng vận động quần chúng Trần Nhật Duật (2009); Nguyễn Xuân Tệ (2004). Khả năng tạo dựng các quan hệ Phùng Xuân Nhạ & cộng sự (2012); Surinder, S. (2012). Khả năng đàm phán, thuyết Phùng Xuân Nhạ & cộng sự (2012); Nguyễn Xuân Tệ (2004); phục Surinder, S. (2012). Cam kết, hiệu quả, trách nhiệm Michael D. Mumford, et al. (2000); Boyatzis, R. E. (1982). Khả năng hướng đích, năng lực Horton, S. (2002); Boyatzis, R. E. (1982); Lê Quân & cộng sự lãnh đạo thực thi (2015). Khả năng truyền bá, thúc đẩy, Williams, et al. (2002); Surinder, S. (2012). thu hút, liên kết hệ thống, huấn luyện, lựa chọn, huy động sự ủng hộ Nguồn: Tác giả tổng hợp Bảng 1.4. Các nghiên cứu về kết quả lãnh đạo doanh nghiệp/ tổ chức Trần Thị Vân Hoa (2011); Hersey, P., & Blanchard, K. H. (1969, May); Hersey, P., & Blanchard, K. H. (1982); Đặng Ngọc Sự (2011); Blake, R. R. and Mouton, J. S. trường (1964); Brown, M. E., Trevino, L. K., & Harrison, D. A. (2005); Lương Xuân Quỳ (2002); Bas A.S. Koene, et al. (2002). Daan Van Knippenberg, Michael A. Hogg (2003); Porter, M. E & Kramer, M. R. 9 1.1.2. Tổng quan các nghiên cứu về kết quả lãnh đạo doanh Kết quả lãnh đạo doanh nghiệp/ tổ chức có thể được đánh giá nghiệp/ tổ chức dưới nhiều góc nhìn và được đo lường bằng những phương pháp khác nhau, dựa trên các tiêu chí cũng như phục vụ các mục đích vẫn thường xem xét kết quả lãnh đạo doanh nghiệp/ tổ chức trên các nghiên cứu khác nhau. Tuy nhiên, cho đến nay các nhà nghiên cứu Tổng hợp các nghiên cứu về kết quả lãnh đạo doanh nghiệp/ Nguồn: Tác giả tổng hợp mặt: kinh tế; môi trường; xã hội. 1.1.3. Tổng quan các nghiên cứu về ảnh hưởng của năng lực lãnh Doãn Vịnh (2005). tổ chức được trình bày cụ thể trong bảng 1.4. 1.1.3.1. Tổng quan các nghiên cứu về ảnh hưởng của năng lực lãnh đạo đến kết quả lãnh đạo Có thể thấy, những nghiên cứu về năng lực lãnh đạo đã xuất đạo đến kết quả lãnh đạo doanh nghiệp/ tổ chức hiện rất sớm cùng với sự phát triển của khoa học lãnh đạo. Trong đó, quả lãnh đạo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự thành công Kết quả nội dung nghiên cứu về mối quan hệ giữa năng lực lãnh đạo và kết Các nghiên cứu về ảnh hưởng của năng lực lãnh đạo đến kết của nhà lãnh đạo cũng như sự phát triển của doanh nghiệp/ tổ chức. 1.1.3.2. Tổng quan các nghiên cứu về ảnh hưởng của năng lực lãnh quả lãnh đạo doanh nghiệp/ tổ chức được tổng hợp trong bảng 1.5. Qua tổng quan tác giả thấy các công trình nghiên cứu về ảnh đạo đến kết quả lãnh đạo chính quyền địa phương hưởng của năng lực lãnh đạo đến KQLĐ chính quyền địa phương ở Việt Nam chưa nhiều. Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng đã mang lại Tổng hợp các nghiên cứu được thể hiện trong bảng 1.6. Nguyễn Mạnh Hùng (2012); Nguyễn Thị Tuyết Mai & Nguyễn Hồng Hà (2013); Ngô hội (2006); Freeman R.E, (1984); Freeman R.E (1994); Antonio Piero, et al. (2005); Về mặt xã 3 Về mặt môi 2 al. (1978); Fare, R., et al. (1985); Trần Văn Đẩu (2001); PGS.TS. Lê Quân (2011). kinh tế Farrell, M.J. (1957); Banker, R.D., et al. (1984); Afriat S.N. (1972); Charnes, A., et Về mặt 1 Nhà nghiên cứu lãnh đạo TT những đóng góp đáng kể về mặt lý luận cũng như về mặt thực tiễn. 10 11 Bảng 1.5. Các nghiên cứu về ảnh hưởng của năng lực lãnh đạo đến kết quả lãnh đạo doanh nghiệp/ tổ chức Loại hình năng lực Năng lực tư duy (IQ) Năng lực cảm xúc (EQ) Năng lực huy động sự ủng hộ (XQ) Yếu tố tác động Nhà nghiên cứu Kiến thức; năng lực học hỏi ... Tầm nhìn; định hướng; khả năng tư duy ... Khả năng đổi mới; khả năng phản ứng; sự nhạy bén ... Khả năng kiềm chế; khả năng làm chủ bản thân ... Trí tuệ cảm xúc; thái độ; khả năng động viên ... Khả năng thấu hiểu; khả năng truyền cảm xúc ... Khả năng gây ảnh hưởng Khả năng vận động quần chúng; huy động sự ủng hộ ... Khả năng hướng đích; năng lực lãnh đạo thực thi ... Trần Thị Vân Hoa (2011); Azmi, I. A. G. (2010) ... Horton, S., et al. (2002); Horton, S. (2002); Boyatzis, R. E. (1982); Trần Văn Đẩu (2001); Trần Nhật Duật (2009) ... Michel Robert (1991); Denison, et al. (1995); Barach và Eckhardt (1996); Trung Võ (2016) ... Wright & Taylor (1994); Barach & Eckhardt (1996); Trần Nhật Duật (2014); Peter Salovey & John Mayer (1990) ... Marlowe (1986); Zaccaro, et al. (2004); Goleman, D. (1998); Nguyễn Mạnh Hùng (2012); Surinder, S. (2012) ... Nguyễn Mạnh Hùng (2012); Barach & Eckhardt (1996); Horton, S., et al. (2002); Trần Ngọc Hiên (2012) ... Trần Thị Vân Hoa (2011); Surinder, S. (2012) ... Trần Nhật Duật (2009); Nguyễn Xuân Tệ (2004); Phùng Xuân Nhạ & cộng sự (2012); Surinder, S. (2012) ... Phùng Xuân Nhạ & cộng sự (2012); Surinder, S. (2012); Michael D. Mumford, et al. (2000) ... Nguồn: Tác giả tổng hợp 12 TT 1 2 3 4 5 6 7 Bảng 1.6. Các nghiên cứu về ảnh hưởng của năng lực lãnh đạo đến kết quả lãnh đạo chính quyền địa phương Nội dung Tác giả Năng lực cá nhân nhà lãnh đạo sẽ giúp nhà lãnh đạo các cấp chính quyền địa Nguyễn Ký & cộng phương đổi mới nội dung hoạt động lãnh đạo phù hợp với yêu cầu của kinh sự (2006) tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế Năng lực lãnh đạo có quan hệ chặt chẽ với phong cách lãnh đạo và ảnh Trần Nhật Duật hưởng trực tiếp đến kết quả lãnh đạo của chính quyền địa phương (2009; 2013; 2014) Năng lực nhà lãnh đạo có ảnh hưởng lớn đến kết quả lãnh đạo của chính Hoàng Văn Hoan quyền địa phương (2002) Năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo được xem như yếu tố mang tính quyết Nguyễn Minh định kết quả lãnh đạo phát triển địa phương Phương (2013) Năng lực lãnh đạo của các nhà quản lý đất nước phải theo kịp thời đại, sớm Trần Ngọc Hiên nắm bắt xu hướng phát triển mới của thực tiễn để phát triển bền vững (2012) Năng lực của cá nhân người lãnh đạo giúp họ ban hành các quyết định hợp Bùi Huy KhiênVăn Hà hiến, hợp pháp và phù hợp với thực tiễn đồng thời cũng giúp họ nhận thức Thái Nguyễn đúng và biết cách xử lý khi xảy ra điểm nóng chính trị - xã hội hoặc có khả (2013); Xuân Tệ (2004) năng chủ động phòng ngừa không để xảy ra các tình huống chính trị Năng lực đội ngũ cán bộ lãnh đạo có ảnh hưởng mang tính quyết định đối Hoàng Xuân Lương với sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương (2013) Nguồn: Tác giả tổng hợp Năng lực tư duy (IQ) 13 Kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH xã 1.1.4. Khoảng trống nghiên cứu Những loại hình năng lực cơ bản nào cấu thành năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi? Mối quan hệ của chúng với KQLĐ phát triển KT -XH địa phương thế nào? Có gì khác biệt so với khung năng lực của lãnh đạo các doanh nghiệp/ tổ chức nói chung, đặc biệt là khung năng lực của lãnh đạo trong mô hình nghiên cứu gốc của tác giả Suri Surinder, 2012? 1.2. Cơ sở lý thuyết Luận án sử dụng mô hình lý thuyết Leadership Quotient: LQ = IQ + EQ + XQ (Surinder, S., August 2012). Theo đó: IQ (Intelligence Quotient) là năng lực tư duy gắn với kiến thức, sự thông minh, khả năng ra quyết định … ; EQ (Emotional Quotient) là năng lực cảm xúc gắn với khả năng kiềm chế, tự làm chủ bản thân, thấu hiểu …; XQ (eXecution Quotient) là năng lực huy động sự ủng hộ gắn với khả năng gây ảnh hưởng, tạo động lực … của nhà lãnh đạo. 1.3. Các giả thuyết và mô hình nghiên cứu Giả thuyết 1: IQ của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi có quan hệ thuận chiều với KQLĐ phát triển KT-XH xã. Giả thuyết 2: EQ của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi có quan hệ thuận chiều với KQLĐ phát triển KT-XH xã. Giả thuyết 3: XQ của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi có quan hệ thuận chiều với KQLĐ phát triển KT-XH xã. Năng lực cảm xúc (EQ) Năng lực huy động sự ủng hộ (XQ) Nguồn: Tác giả tổng hợp đề xuất Hình 1.3. Mô hình nghiên cứu của luận án 14 CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Khuôn khổ các khái niệm, nhân tố/Các yếu tố cấu thành Kết quả nghiên cứu Quy trình nghiên cứu của luận án được thể hiện qua hình 2.4 2.1. Thiết kế nghiên cứu Quy trình/ Các bước nghiên cứu Nghiên cứu tổng quan Đánh giá giá trị & độ tin cậy của thang đo, kiểm định giả thuyết Kiểm tra & Hiệu chỉnh thang đo Kiểm tra mô hình lý thuyết Nghiên cứu định lượng chính thức Các giải pháp và khuyến nghị Nghiên cứu sơ bộ định tính Nghiên cứu định tính chính thức Nghiên cứu định lượng mẫu nhỏ Thảo luận kết quả và khuyến nghị Hình 2.4. Quy trình nghiên cứu của luận án Nguồn: Tác giả 2.2. Nghiên cứu định tính Những phát hiện cơ bản từ nghiên cứu định tính được mô tả trong bảng 2.8. 1 2 4 5 8 9 10 11 12 13 14 15 16 18 19 TT Nguồn: Tác giả Ghi chú: Dấu “x” đánh vào ô tương ứng được xác định là phù hợp. Khả năng đoàn kết, thống nhất cao trong đảng, chính quyền và nhân dân Khả năng tư duy chính xác, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm Khả năng bám sát cơ sở bản, kịp thời nắm bắt nguyện vọng của nhân dân Khả năng đổi mới, cải cách phương thức quản lý lãnh đạo, phát hiện cơ hội Khả năng thấu hiểu và tuyên truyền vận động, thuyết phục nhân dân Khả năng giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp trong dân Khả năng lãnh đạo, dự báo, phòng ngừa các vấn đề chính trị xã hội Khả năng có thể kiểm soát được cảm xúc của bản thân, phân biệt công tư Khả năng thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ Khả năng thích ứng, mềm dẻo trong công tác lãnh đạo địa phương Khả năng nêu gương, làm đi đôi với nói Khả năng nhanh chóng nắm bắt phong tục tập quán của dân Khả năng kết thân với dân Khả năng thâm nhập quần chúng nhân dân, hòa nhập nhưng không hòa tan Khả năng tạo sự đồng thuận, nhất trí trong nhân dân Những phát hiện qua nghiên cứu định tính Bảng 2.8. Những phát hiện cơ bản qua nghiên cứu định tính 15 Loại hình năng lực IQ EQ XQ x x x x x x x x x x x x x x x 16 2.3. Nghiên cứu định lượng Quy trình xây dựng phiếu điều tra được thể hiện qua hình 2.5 Quy trình xây dựng Kết quả Nghiên cứu tổng quan Xác định & định nghĩa các biến, thang đo cho từng biến Xây dựng phiên bản tiếng Việt của thang đo Thang đo tiếng Việt bản nháp Nghiên cứu định tính (sơ bộ & chính thức) Bảng hỏi nháp Nghiên cứu định lượng mẫu nhỏ Bảng hỏi chính thức Hình 2.5. Quy trình xây dựng phiếu điều tra Nguồn: Tác giả 17 CHƯƠNG 3 CHƯƠNG 4 NGHIÊN CỨU TÌNH HUỐNG VỀ NĂNG LỰC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG VỀ NĂNG LỰC CỦA LÃNH ĐẠO CHÍNH QUYỀN CẤP XÃ KHU VỰC CỦA LÃNH ĐẠO CHÍNH QUYỀN CẤP XÃ MIỀN NÚI TỈNH SƠN LA KHU VỰC MIỀN NÚI TỈNH SƠN LA Nghiên cứu về “Năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi” là nghiên cứu năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền xã nói chung, dựa trên cơ sở nghiên cứu, xem xét, đánh giá nó trong mối quan hệ hữu cơ với KQLĐ phát triển KT-XH xã. Tuy đều thuộc khu vực miền núi nhưng KQLĐ phát triển KT-XH xã rất khác nhau. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt, song một trong những nguyên nhân cơ bản là do sự khác nhau hay chênh lệch về năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền các xã. Để góp phần luận giải về nội dung nêu trên, tác giả chọn 03 xã điển hình đại diện cho những xã có điều kiện KT-XH phát triển tốt; những xã có điều kiện KT-XH phát triển trung bình và những xã có điều kiện KT-XH kém phát triển thuộc tỉnh Sơn La và tiến hành nghiên cứu định tính thông qua phỏng vấn sâu. Kết quả cho thấy cả 03 giả thuyết mà luận án đưa ra đều được ủng hộ. Giả thuyết 1: Năng lực tư duy (IQ) của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi có quan hệ thuận chiều với kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH xã. Giả thuyết 2: Năng lực cảm xúc (EQ) của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi có quan hệ thuận chiều với kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH xã. Giả thuyết 3: Năng lực huy động sự ủng hộ (XQ) của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi có quan hệ thuận chiều với kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH xã. 4.1. Thống kê mô tả mẫu Tổng số có 95 đơn vị cấp xã được lựa chọn để tiến hành khảo sát với 1.140 phiếu điều tra. Kết quả thu phiếu điều tra cho thấy có một số phiếu không đạt yêu cầu, do vậy, tác giả đã tiến hành điều tra khảo sát bổ sung. Sau đó, tất cả 1.140 phiếu khảo sát được thu về đầy đủ, đảm bảo cung cấp những thông tin hữu ích cho nghiên cứu. Mẫu nghiên cứu có đặc điểm: Về nghề nghiệp: Lãnh đạo chính quyền xã chiếm 33,33%; Trưởng bản chiếm 33,33%; Nhân dân chiếm 33,34%. Giới tính: Nam chiếm 68,25%; Nữ chiếm 31,75%. Độ tuổi: ≤ 35 tuổi chiếm 35,52%; Từ 36 đến 54 tuổi chiếm 51,32%; ≥ 55 tuổi chiếm 13,16%. Trình độ học vấn: Trung cấp, Cao đẳng chiếm 42,11%; Đại học chiếm 24,12%; Chưa qua đào tạo chiếm 33,77%. 4.2. Kết quả kiểm định thang đo Tất cả 78 biến quan sát thuộc 4 thang đo đảm bảo độ tin cậy và có tương quan biến tổng > 0,3. Cụ thể: Thang đo Năng lực tư duy (IQ): được đo lường bằng 20 biến quan sát có hệ số Cronbach’s Aalpha bằng 0,920; Thang đo Năng lực cảm xúc (EQ): được đo lường bằng 20 biến quan sát có hệ số Cronbach’s Alpha bằng 0,850; Thang đo Năng lực huy động sự ủng hộ (XQ): được đo lường bằng 18 biến quan sát có hệ số Cronbach’s Alpha bằng 0,884; Thang đo Kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH xã: được đo lường bằng 33 biến quan sát; sau khi tiến hành loại 13 biến không thoả mãn điều kiện có tương quan biến tổng > 0,3 còn lại 20 biến quan sát có hệ số Cronbach’s Aapha là 0,905. 19 4.3. Kết quả phân tích EFA Sau khi EFA lần 1 và lần 2 nhiều biến không được rút trích vào các nhân tố, nên tác giả loại bỏ. Kết quả EFA lần 3, chỉ số KMO = 0,938; sig = 0,000; chứng tỏ dữ liệu phân tích phù hợp để EFA; 69 biến quan sát được trích vào 14 nhân tố tại Eigenvalues = 1,057; tổng phương sai trích bằng 57,11%. Trong đó 03 biến độc lập: IQ; EQ; XQ được tách ra thành 10 nhóm năng lực cơ bản (IQ.N2; IQ.N3; IQ.N4; EQ.N9; EQ.N10; EQ.N11; EQ.N13; EQ.N14; XQ.N1; XQ.N6) và 01 biến phụ thuộc “KQLĐ phát triển KT-XH xã” được tách ra thành 4 nhóm chính các tiêu chí đánh giá KQLĐ phát triển KT-XH xã (KQ.N5; KQ.N7; KQ.N8; KQ.N12). Các biến quan sát đã được rút trích vào các nhân tố, đồng thời hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha của các thang đo được kiểm tra lại đều đạt yêu cầu. 4.4. Kết quả phân tích hồi quy Phương trình hồi quy đối với các biến đã được chuẩn hoá có dạng: KQLĐ = 0,419 IQ + 0,289 EQ + 0,414 XQ. Theo đó, IQ ảnh hưởng mạnh nhất đến KQLĐ có Beta bằng 0,419; XQ ảnh hưởng khá mạnh đến KQLĐ có Beta bằng 0,414. Sau cùng EQ ảnh hưởng ít nhất có Beta bằng 0,289. Tổng hợp kết quả kiểm định mô hình hồi quy với 03 biến độc lập và 01 biến phụ thuộc cho thấy, cả 03 giả thuyết H1; H2; H3 mà luận án đưa ra đều đã được chấp nhận. 4.5. Kiểm định mô hình nghiên cứu Kết quả SEM mô hình lý thuyết chính thức (chuẩn hoá) cho thấy: Chi-square/df=1,507; GFI=0,931; TLI=0,946; CFI=0,958; RMSEA=0,051, chứng tỏ mô hình lý thuyết thích hợp với dữ liệu của luận án. Đồng thời, kết quả kiểm định mối quan hệ nhân quả giữa các khái niệm trong mô hình này cũng cho thấy, IQ, EQ, XQ đều có mức ý nghĩa thống kê sig. < 0,05. Trong đó: IQ ảnh hưởng mạnh nhất đến KQLĐ có Beta bằng 0,510. Tiếp đến XQ ảnh hưởng khá mạnh có Beta bằng 0,388. Cuối cùng là EQ với Beta bằng 0,271. CHƯƠNG 5 THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ KHUYẾN NGHỊ 5.1. Thảo luận kết quả nghiên cứu chính của luận án 5.1.1. Đối với kết quả nghiên cứu định tính Kết quả cho thấy, khung năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi hay của lãnh đạo doanh nghiệp/ tổ chức đều bao gồm 03 loại hình năng lực cơ bản (IQ; EQ; XQ) tạo nên. Đồng thời cũng chỉ ra mối quan hệ thuận chiều giữa các loại hình năng lực lãnh đạo với KQLĐ. Trong đó, mỗi loại hình năng lực có vai trò và mức độ quan trọng khác nhau tuỳ thuộc vào mục tiêu lãnh đạo cụ thể. 5.1.2. Đối với kết quả nghiên cứu định lượng 5.1.2.1. Kết quả Cronbach’s Alpha Các thang đo của IQ; EQ; XQ đều đảm bảo độ tin cậy. Riêng thang đo KQLĐ phát triển KT-XH xã chỉ có 20 biến quan sát đảm bảo độ tin cậy, chứng tỏ năng lực của lãnh đạo chính quyền xã không hoàn toàn ảnh hưởng đến tất cả các chỉ tiêu phát triển KT-XH địa phương. 5.1.2.2. Kết quả EFA Sau khi Cronbach’s Alpha và EFA, kết quả còn 69 biến quan sát được trích vào 14 nhóm nhân tố thuộc 4 nhóm yếu tố nghiên cứu. Như vậy, nghiên cứu này đã xác định được các nhóm năng lực lãnh đạo cần thiết của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi và các nhóm chỉ tiêu phản ánh KQLĐ phát triển KT-XH địa phương. 5.1.2.3. Kết quả phân tích hồi quy và kiểm định mô hình nghiên cứu Một là, các kết quả đều cho thấy: IQ ảnh hưởng mạnh nhất đến KQLĐ; điều này phù hợp với nhận định của Suri Surinder đối với bối cảnh nghiên cứu mới là những nơi có điều kiện KT-XH còn kém phát triển, dân trí thấp; tiếp đến XQ có ảnh hưởng khá mạnh; cuối cùng EQ ảnh hưởng ít nhất. Đây là sự khác biệt, XQ đã vượt lên EQ trong bối cảnh nghiên cứu là các xã miền núi tỉnh Sơn La. 21 Hai là, phương trình hồi quy đối với các biến viết theo hệ số chưa chuẩn hoá được lấy từ bảng Ý nghĩa các hệ số hồi quy riêng phần trong mô hình – Coefficientsa có dạng: KQLĐ = 0,759 + 0,335 IQ + 0,229 EQ + 0,304 XQ cho thấy, hệ số tự do bằng 0,759 chứng tỏ còn rất nhiều yếu tố ảnh hưởng tác động đến KQLĐ phát triển KT-XH xã. Tuy nhiên, nghiên cứu này đã lượng hoá được mối quan hệ giữa (IQ; EQ; XQ) với KQLĐ phát triển KT-XH xã. Ba là, không xuất hiện bất cứ mâu thuẫn nào giữa kết quả phân tích hồi quy và kết quả SEM cũng như kết quả nghiên cứu định tính. Điều đó đã khẳng định kết quả nghiên cứu này đáng tin cậy. 5.2. Khuyến nghị 5.2.1. Đối với các cấp chính quyền địa phương khu vực miền núi Cần chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng; làm đúng ngay từ khâu tuyển dụng, đề bạt cán bộ lãnh đạo chính quyền cấp xã; thực hiện việc kiểm tra năng lực thông qua thi tuyển; đầu tư nhiều hơn cho cấp xã, tạo thuận lợi để lãnh đạo chính quyền cấp xã khẳng định năng lực của mình, kết hợp làm tốt công tác kiểm tra, đánh giá năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã; tích cực chung sức cùng với đội ngũ cán bộ này tìm hướng đi giúp dân xoá đói, giảm nghèo. 5.2.2. Đối với lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi Cần tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo thông qua học tập, rèn luyện từ thực tiễn. Tăng cường bám sát cơ sở. Nâng cao khả năng tuyên truyền, thuyết phục để dân hiểu, dân tin và dân làm theo. Tích cực tiếp cận với lãnh đạo cấp trên để kêu gọi đầu tư vào xã, thuyết phục họ cho phép và ủng hộ chiến lược phát triển KT-XH của địa phương. 5.3. Đóng góp của luận án Luận án đã chỉ ra 03 loại hình năng lực cơ bản cấu thành năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi tỉnh Sơn La gồm: IQ; EQ; XQ. Đồng thời cho thấy và lượng hoá được mối quan hệ thuận chiều giữa chúng với KQLĐ phát triển KT-XH xã. Sau khi EFA, tác giả xác định được khung năng lực của lãnh đạo chính quyền (10 nhóm) và các tiêu chí đánh giá KQLĐ phát triển KT-XH (4 nhóm) cho các xã miền núi tỉnh Sơn La. Luận án đã xây dựng thành công thang đo cho biến phụ thuộc “KQLĐ phát triển KT-XH xã” dựa vào thực tiễn các xã ở Sơn La. Kết quả nghiên cứu là gợi ý giúp các nhà tổ chức cấp trên, chính quyền và nhân dân các xã khu vực miền núi có cơ sở đánh giá năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã cũng như KQLĐ phát triển KT-XH địa phương. Đồng thời có căn cứ để lựa chọn, đề bạt, cho đi đào tạo nâng cao năng lực lãnh đạo đối với đội ngũ cán bộ này. 5.4. Hạn chế của nghiên cứu và các hướng nghiên cứu tiếp theo 5.4.1. Hạn chế của nghiên cứu Một là, về chọn mẫu, tác giả mới chỉ tập trung nghiên cứu ở các xã thuộc tỉnh Sơn La trong 01 nhiệm kỳ 2011-2016. Do vậy, tính đại diện cho việc đo lường tại các tỉnh miền núi khác chưa cao. Hai là, trong nghiên cứu này, tác giả chưa đề cập đến sự thay đổi về chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước, ý chí lãnh đạo chủ quan của cấp trên ảnh hưởng đến KQLĐ phát triển KT-XH của xã. Ba là, khi xây dựng thang đo cho biến phụ thuộc “KQLĐ phát triển KT-XH xã” đã có 13 biến quan sát bị loại. Như vậy, việc xây dựng thang đo cho biến phụ thuộc còn có hạn chế. 5.4.2. Các hướng nghiên cứu tiếp theo Một là, nghiên cứu: Năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi - Nghiên cứu từ một số tỉnh miền núi khu vực miền bắc, miền trung và miền nam. Hai là, nghiên cứu: Tác động do chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước đến mối quan hệ giữa năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã và KQLĐ phát triển KT-XH các xã khu vực miền núi. Ba là, xây dựng bộ tiêu chí đánh giá kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH của các xã khu vực miền núi - Nghiên cứu từ một số tỉnh miền núi khu vực miền bắc, miền trung và miền nam. Bốn là, nghiên cứu: Sự khác biệt giữa năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi với năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền xuôi. Năm là, nghiên cứu mối quan hệ giữa IQ hoặc EQ hay XQ của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi hoặc miền xuôi với kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH xã. 23 KẾT LUẬN Có thể khẳng định, năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền cấp xã giữ vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển KT-XH địa phương. Tuy nhiên cho đến nay chưa có nhiều nghiên cứu liên quan đến vấn đề này, đặc biệt là những nghiên cứu chuyên sâu về năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền cấp cơ sở và sự ảnh hưởng của nó đến kết quả lãnh đạo phát triển KTXH các xã ở khu vực miền núi. Bằng cách kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính và phương pháp nghiên cứu định lượng, tác giả đã tiến hành phỏng vấn sâu, phát phiếu khảo sát, thu thập, xử lý và trình bày một cách có hệ thống những thông tin về năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã; kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH xã; mối quan hệ giữa năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo và kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH các xã khu vực miền núi trên địa bàn tỉnh Sơn La. Kết quả nghiên cứu cho thấy, năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi gồm 03 loại hình năng lực cơ bản: Năng lực tư duy (IQ); năng lực cảm xúc (EQ) và năng lực huy động sự ủng hộ (XQ) cấu thành; Đồng thời kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng: Năng lực tư duy (IQ); năng lực cảm xúc (EQ); năng lực huy động sự ủng hộ (XQ) của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi có ảnh hưởng tác động thuận chiều đến kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH xã. Trong đó: Năng lực tư duy (IQ) của nhà lãnh đạo có ảnh hưởng mạnh nhất đến kết quả lãnh đạo phát triển KT-XH xã; tiếp theo là năng lực huy động sự ủng hộ (XQ); và cuối cùng là năng lực cảm xúc (EQ). Như vậy, với các kết quả nghiên cứu trên, luận án đã có những đóng góp mới nhất định, cụ thể: Về mặt lý luận, luận án đã khẳng định năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã khu vực miền núi gồm 03 loại hình năng lực cơ bản (IQ; EQ; XQ) cấu thành, đồng thời cho thấy và lượng hoá mối quan hệ thuận chiều giữa chúng với KQLĐ phát triển KT-XH xã; đưa ra khung năng lực của lãnh đạo chính quyền cấp xã và xác định các nhóm chỉ tiêu chính đánh giá KQLĐ phát triển KT-XH xã. Về mặt thực tiễn, luận án giúp các nhà tổ chức cấp trên, chính quyền và nhân dân các xã khu vực miền núi có thêm căn cứ đánh giá năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính quyền xã. Từ đó có cơ sở để sáng suốt lựa chọn cũng như đề bạt, đưa đi đào tạo những người đủ năng lực lãnh đạo, giúp lãnh đạo thành công phát triển KT-XH địa phương. Mặt khác, cũng như nhiều công trình nghiên cứu, tác giả tiến hành thảo luận kết quả nghiên cứu chính của luận án; đưa ra các khuyến nghị; chỉ ra một số hạn chế và gợi mở các hướng nghiên cứu tiếp theo. 25