Tr−êng §¹i häc ngo¹i th−¬ng
Khoa kinh tÕ ngo¹i th−¬ng
khãa luËn tèt nghiÖp
§Ò tµi:
N¨ng lùc c¹nh tranh cña C«ng ty cæ phÇn S÷a
ViÖt Nam Vinamilk trong bèi c¶nh héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ
Gi¸o viªn h−íng dÉn: ThÇy Vò ®øc c−êng
Sinh viªn thùc hiÖn: NguyÔn mü h¹nh
Líp:
Nga-k40D
Hµ Néi - N¨m 2005
Môc lôc
Trang
Lêi më ®Çu : ……………………….……………………………………………4
Ch−¬ng I : Lý luËn c¬ b¶n vÒ c¹nh tranh vµ n¨ng lùc
7
c¹nh tranh cña doanh nghiÖp :
I. Kh¸i luËn vÒ c¹nh tranh vµ vai trß cña c¹nh tranh ®èi víi ho¹t ®éng kinh
doanh cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng..………………………….7
1. Kh¸i niÖm vÒ c¹nh tranh :………………….…………………………………….7
2. C¸c h×nh th¸i c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng…………………………..10
2.1. ThÞ tr−êng c¹nh tranh… .....……………………………………..10
2.2. C¹nh tranh cña doanh nghiÖp ..……………………………….…12
3. Vai trß cña c¹nh tranh ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng…………………………….......................................15
II. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ®èi víi doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng…………………………………………………………………………… ...16
1. Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp…………………………...16
Kh¸i niÖm vÒ søc c¹nh tranh , n¨ng lùc c¹nh tranh vµ c¸c cÊp ®é cña n¨ng lùc
c¹nh tranh ………………………………………..16
C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp …21
2. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ……...…….23
Nh©n tè gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô………………………………23
S¶n phÈm vµ c¬ cÊu s¶n phÈm………………………………… 24
ChÊt l−îng hµng ho¸ dÞch vô…………………………….. ……25
Tæ chøc ho¹t ®éng tiªu thô hµng ho¸ dÞch vô…………………. 26
Nh©n tè thêi gian…………………………………………… …27
ChiÕn l−îc kinh doanh cña doanh nghiÖp…………………... …28
Uy tÝn doanh nghiÖp …………………………………………...28
3. ý nghÜa cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp……………..29
III.Sù cÇn thiÕt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña C«ng ty cæ phÇn s÷a ViÖt
Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp KTQT …………………………………..………30
1. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ngµnh s÷a Vinamilk trong qu¸ tr×nh héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc ……………………………………………………...30
1.1. Nh÷ng c¬ héi ®èi víi ngµnh s÷a Vinamilk trong qu¸ tr×nh héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc :…..………………………………………….31
1.1.1. ThÞ tr−êng thÕ giíi ……………………………………31
1.1.2. ThÞ tr−êng trong n−íc…………………………………34
1.2. Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi ngµnh s÷a Vinamilk trong qu¸ tr×nh héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc :…………………………………...……35
1.2.1. ThÞ tr−êng thÕ giíi …………………………………....35
1.2.2. ThÞ tr−êng trong n−íc ………………………….…….36
1
2. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty cæ phÇn S÷a ViÖt Nam
…………………………………………………………………………………..37
2.1. §èi víi ngµnh s÷a :...…….……………………………………….37
2.2. §èi víi c«ng ty cæ phÇn S÷a ViÖt Nam : ……………………….. 38
Ch−¬ng II : Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña 40
Vinamilk trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
I. Kh¸i qu¸t vÒ thÞ tr−êng s÷a vµ giíi thiÖu vÒ C«ng ty Vinamilk ……… ….....40
1. Kh¸i qu¸t vÒ thÞ tr−êng s÷a ThÕ giíi vµ ViÖt Nam ……………………………..40
2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn :…………………………………………...…46
3. Môc tiªu, triÕt lý kinh doanh , cam kÕt vµ chÝnh s¸ch chÊt l−îng ………………48
4. S¶n phÈm vµ thÞ tr−êng ………………………………………………………….49
5. M¹ng l−íi ph©n phèi ……………………………………………………………50
II. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña Vinamilk trong ®iÒu kiÖn héi nhËp …52
1. Ph©n tÝch mét sè chØ tiªu ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña C«ng
ty ………………………………………………………………………..………52
1.1. Nh©n tè gi¸ c¶ …………………………………………………….52
1.2.S¶n phÈm vµ c¬ cÊu…………………………………………...……53
1.3.ChÊt l−îng s¶n phÈm ………………………………………...……55
1.4.Ph©n phèi …………………………………………………….…….56
1.5.Ho¹t ®éng xóc tiÕn b¸n hµng , c«ng t¸c PR……………..…………57
2. §¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña C«ng ty Vinamilk : …………………………58
2.1. Nh÷ng mÆt ®Y ®¹t ®−îc trong nç lùc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh
cña C«ng ty ………………………………………………………………58
2.2. Nh÷ng mÆt ch−a ®¹t ®−îc trong nç lùc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh
cña C«ng ty : …………………………….………………………………60
Ch−¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh
tranh cña Vinamilk
66
I.Môc tiªu ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña c«ng ty Vinamilk ®Õn n¨m 2010:………66
1. §Þnh h−íng vµ Môc tiªu ph¸t triÓn cña ngµnh s÷a ViÖt Nam …………………...66
2. §Þnh h−íng vµ Môc tiªu ph¸t triÓn cña C«ng ty Vinamilk.……………………..71
II. Mét sè biÖn ph¸p ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao NLCT cña C«ng ty Vinamilk….79
1.VÒ phÝa Nhµ n−íc:Thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t− ph¸t triÓn ngµnh s÷a
…………………………………………………..………………………………….79
1.1.VÒ thÞ tr−êng ……………………. ………………………………79
1.2.VÒ ®Çu t− ………………... ………………………………………80
1.3.VÒ nghiªn cøu khoa häc , chuyÓn giao c«ng nghÖ. ……………...80
1.4.VÒ ph¸t triÓn vïng ch¨n nu«i bß s÷a …………………………….81
1.5.Quan t©m ®Õn “ s¶n phÈm ®Çu ra “, ë ®©y chñ yÕu lµ s÷a t−¬i …..82
1.6. Gi¶i ph¸p vÒ thó y vµ vÖ sinh thùc phÈm : ………………………83
2
1.7.VÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc : …………………………………..83
1.8.VÒ huy ®éng vèn . ………………………………………….……83
2.VÒ phÝa doanh nghiÖp . ………………………………………………………..…83
2.1.X©y dùng mét chiÕn l−îc kinh doanh phï hîp víi doanh nghiÖp
……………………...………………………………………………………………83
2.2.X©y dùng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ héi nhËp : …………………..…84
2.3.Ph¸t huy nh©n tè con ng−êi …………………………………...… 86
2.4.§Çu t− hîp lý cho c«ng nghÖ . ……………………………………88
2.5.Gi¶i ph¸p vÒ x©y dùng th−¬ng hiÖu vµ v¨n ho¸ kinh doanh
……………………………………………………………………………………...89
KÕt luËn :…………………………………………………………………….…90
Tµi liÖu tham kh¶o :…………………………………………………………….…91
3
Lêi më ®Çu
1.TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Nh÷ng thµnh tùu vµ lîi Ých to lín do héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mang l¹i cho
mçi n−íc tham gia lµ râ rµng kh«ng thÓ phñ nhËn. Ngµy nay, kh«ng mét d©n téc nµo
cã thÓ ph¸t triÓn ®Êt n−íc m×nh theo con ®−êng tù cung, tù cÊp, c« lËp víi bªn
ngoµi.§èi víi nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− ViÖt Nam, viÖc nhËn thøc ®Çy ®ñ
nh÷ng ®Æc tr−ng quan träng nµy vµ øng dông vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña ®Êt n−íc lµ
cÇn thiÕt. ChÝnh v× vËy, chiÕn l−îc ph¸t triÓn mµ chóng ta ®Y lùa chän vµ kh¼ng ®Þnh
lµ “ H−íng m¹nh vµo xuÊt khÈu ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm trong
n−íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶, chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu sang d¹ng chÕ
biÕn s©u, më ra nh÷ng mÆt hµng míi cã gi¸ trÞ thÆng d− cao “.
C«ng ty Vinamilk lµ mét trong nh÷ng ®iÓn h×nh thµnh c«ng vÒ cæ phÇn ho¸
doanh nghiÖp Nhµ n−íc. LÇn b¸n ®Êu gi¸ cæ phÇn vµo gi÷a th¸ng 2 trong n¨m nay,
Vinamilk ®Y gióp Nhµ n−íc thu vÒ thªm 385 tû ®ång thay v× dù kiÕn ban ®Çu lµ 187
tû ®ång. M−êi n¨m qua, Vinamilk ®Y ®Çu t− 1.169,8 tû ®ång ph¸t triÓn quy m« s¶n
xuÊt, n©ng cÊp, ®æi míi c«ng nghÖ. X©y dùng míi 5 nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a trªn 5
vïng träng ®iÓm cña c¶ n−íc; tiÕn hµnh cuéc “ c¸ch m¹ng tr¾ng “ b»ng viÖc t¹o lËp
vïng nguyªn liÖu néi ®Þa … Nhê ®ã, tèc ®é s¶n xuÊt vµ kinh doanh lu«n t¨ng, tõ 1535%/ n¨m.Tû suÊt lîi nhuËn tr−íc thuÕ/nguån vèn kinh doanh ®¹t tõ 20-30%. Nép
ng©n s¸ch Nhµ n−íc 3.080,7 tû ®ång, tæng vèn chñ së h÷u t¨ng gÊp 10 lÇn, tõ 216 tû
®ång (1992) lªn 2015 tû ®ång n¨m 2005, thÞ phÇn liªn tôc ®−îc gi÷ v÷ng tõ 5090%.Tuy nhiªn, hiÖn nay xuÊt hiÖn mét lo¹t C«ng ty ®ang c¹nh tranh rÊt quyÕt liÖt
víi C«ng ty Vinamilk vµ doanh thu cña hä còng liªn tôc t¨ng (nh− møc t¨ng tr−ëng
nh¶y vät cña Nutifood 50%, Hancofood lµ 100%/n¨m… )
ViÖt Nam s¾p ra nhËp WTO vµo n¨m 2006, sÏ cã nhiÒu C«ng ty n−íc ngoµi
h¬n n÷a x©m nhËp vµo thÞ tr−êng ViÖt Nam, hµng ho¸ ViÖt Nam sÏ ph¶i ®èi mÆt víi
sù c¹nh tranh gay g¾t h¬n vµ sù ®µo th¶i còng nghiÖt ngY h¬n. NÕu c«ng t¸c chuÈn bÞ
4
kh«ng tèt, sù t¸c ®éng nµy lµ rÊt lín, kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng mét sè ngµnh kinh tÕ
sÏ bÞ chÕt yÓu tr−íc søc tÊn c«ng cña hµng ho¸ ngo¹i nhËp.
V× vËy, viÖc nghiªn cøu n¨ng lùc c¹nh tranh cña C«ng ty Vinamilk trong giai
®o¹n hiÖn nay lµ cÇn thiÕt.
2.Môc ®Ých nghiªn cøu
Kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy kh«ng ngoµi môc ®Ých lµm s¸ng tá lý luËn vÒ c¹nh
tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh th«ng qua viÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ n¨ng lùc
c¹nh tranh cña C«ng ty Vinamilk nh»m ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc
c¹nh tranh cña C«ng ty Vinamilk trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
3.§èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
§èi t−îng chÝnh mµ kho¸ luËn tËp trung nghiªn cøu lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña
C«ng ty Vinamilk. Ngoµi ra, kho¸ luËn cßn ®Ò cËp ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô
trªn thÕ giíi vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt mÆt hµng s÷a vµ s¶n phÈm s÷a ë ViÖt Nam.
4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ph−¬ng ph¸p chñ yÕu ®−îc sö dông ®Ó nghiªn cøu ®Ò tµi nµy lµ ph−¬ng ph¸p
ph©n tÝch – tæng hîp, ph−¬ng ph¸p diÔn gi¶i – quy n¹p; ph−¬ng ph¸p ®èi chiÕu – so
s¸nh, ph−¬ng ph¸p l«gÝc, ph−¬ng ph¸p m« t¶ kh¸i qu¸t.
5.Bè côc cña khãa luËn
Ngoµi phÇn lêi më ®Çu vµ kÕt luËn, bè côc cña kho¸ luËn bao gåm 3 ch−¬ng
sau:
Ch−¬ng I : Lý luËn c¬ b¶n vÒ c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp.
Ch−¬ng II : Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña Vinamilk trong ®iÒu
kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
Ch−¬ng III : Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña
Vinamilk.
5
Do thêi gian lµm, ®ång thêi víi kiÕn thøc vµ t− duy cßn h¹n hÑp, nªn ý kiÕn
cña em nªu ra cã thÓ cßn ch−a hîp lý. Em rÊt mong nhËn ®−îc sù gãp ý, phª b×nh
cña c¸c thÇy c«, vµ c¸c b¹n ®äc.
Qua kho¸ luËn nµy, em xin ®−îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi thÇy gi¸o Vò
§øc C−êng, ng−êi ®Y gióp ®ì vµ chØ dÉn cho em trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn.
C¸m ¬n khoa KTNT, th− viÖn tr−êng §¹i häc Ngo¹i Th−¬ng, th− viÖn Quèc Gia,
Trung t©m th«ng tin thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n … ®Y gióp ®ì vµ
cung cÊp cho em nhiÒu tµi liÖu vµ th«ng tin bæ Ých ®Ó thùc hiÖn kho¸ luËn. C¸m ¬n
mÑ ®Y t¹o ®iÒu kiÖn cho con ®−îc häc tËp ë tr−êng §¹i häc Ngo¹i Th−¬ng, c¸m ¬n
tÊt c¶ thÇy c« ®Y d¹y dç em trong bèn n¨m qua.
NguyÔn Mü H¹nh
6
Ch−¬ng I : Lý luËn c¬ b¶n vÒ c¹nh tranh vµ n¨ng
lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
I. Kh¸i luËn vÒ c¹nh tranh vµ vai trß cña c¹nh tranh ®èi víi ho¹t ®éng kinh
doanh cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
1. Kh¸i niÖm vÒ c¹nh tranh
Doanh nghiÖp lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nªn chÞu sù chi phèi
ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu vµ quy luËt
c¹nh tranh. Trong nÒn kinh tÕ nµy mäi ng−êi ®Òu ®−îc tù do kinh doanh, ®©y chÝnh
lµ nguån gèc dÉn tíi c¹nh tranh. C¹nh tranh trªn thÞ tr−êng rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p
gi÷a c¸c chñ thÓ cã lîi Ých ®èi lËp nhau nh− c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng−êi mua, gi÷a
nh÷ng ng−êi b¸n, gi÷a nh÷ng ng−êi b¸n víi ng−êi mua, gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt, gi÷a
c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa víi doanh nghiÖp n−íc ngoµi,... C¹nh tranh ph¸t triÓn cïng
víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ t− b¶n chñ nghÜa.
VËy c¹nh tranh lµ g×?
XÐt d−íi gi¸c ®é c¸c quèc gia th× c¹nh tranh cã thÓ ®−îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh
®−¬ng ®Çu cña c¸c quèc gia nµy víi c¸c quèc gia kh¸c trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh
tÕ.
XÐt d−íi gi¸c ®é ngµnh kinh tÕ - kü thuËt, tõ tr−íc ®Õn nay, c¹nh tranh ®−îc
chia thµnh 2 lo¹i lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh vµ c¹nh tranh néi bé ngµnh.
- C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh lµ cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong
mäi lÜnh vùc kh¸c nhau nh»m thu ®−îc lîi nhuËn lín vµ cã tû suÊt lîi nhuËn cao h¬n
so víi vèn ®Y bá ra, cïng ®ã lµ viÖc ®Çu t− vèn vµo ngµnh cã lîi nhÊt cho sù ph¸t
triÓn. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh dÉn ®Õn viÖc c¸c doanh nghiÖp lu«n t×m kiÕm
nh÷ng ngµnh ®Çu t− cã lîi nhÊt nªn ®Y chuyÓn vèn ®Çu t− tõ ngµnh cã lîi nhuËn cao
h¬n. §iÒu nµy, v« h×nh chung ®Y h×nh thµnh nªn sù ph©n phèi vèn hîp lý gi÷a c¸c
7
ngµnh kh¸c nhau vµ gióp c¸c doanh nghiÖp ë c¸c ngµnh kh¸c nhau cã sè vèn b»ng
nhau th× thu ®−îc lîi nhuËn ngang nhau.
- C¹nh tranh trong néi bé ngµnh lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt
vµ tiªu thô mét lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ - dÞch vô nµo ®ã. C¹nh tranh trong néi bé
ngµnh dÉn ®Õn sù h×nh thµnh nªn gi¸ c¶ thÞ tr−êng trªn c¬ së gi¸ trÞ xY héi cña lo¹i
hµng ho¸ dÞch vô ®ã. Trong cuéc c¹nh tranh nµy, c¸c doanh nghiÖp ®Êu tranh víi
nhau ®Ó giµnh chiÕn th¾ng. Nh÷ng doanh nghiÖp giµnh chiÕn th¾ng sÏ më réng quy
m« ho¹t ®éng cña m×nh trªn thÞ tr−êng, cßn nh÷ng doanh nghiÖp nµo thua cuéc sÏ
ph¶i thu hÑp ph¹m vi kinh doanh, thËm chÝ c¸c doanh nghiÖp nµy cßn cã thÓ dÉn ®Õn
gi¶i thÓ, ph¸ s¶n.
§Ò cËp tíi c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ TBCN, K. Mark ®Y ®−a ra
kh¸i niÖm c¹nh tranh nh− sau: "C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a
c¸c nhµ t− b¶n nh»m giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô
hµng ho¸ nh»m thu lîi nhuËn siªu ng¹ch".
Nh− vËy, khi nghiªn cøu c¹nh tranh trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, Mark
®Y coi c¹nh tranh lµ cuéc giµnh giËt c¸c lîi thÕ ®Ó thu ®−îc lîi nhuËn siªu ng¹ch.
Tuy nhiªn, còng trong nÒn kinh tÕ TBCN, cuèn s¸ch "Tõ ®iÓn kinh doanh"
(XuÊt b¶n n¨m 1992, Anh) l¹i ®−a ra kh¸i niÖm c¹nh tranh nh− sau: "c¹nh tranh lµ
sù ganh ®ua, sù k×nh ®Þch gi÷a c¸c nhµ kinh doanh nh»m tranh giµnh tµi nguyªn s¶n
xuÊt cïng mét lo¹i vÒ phÝa m×nh" ®Ó ®Ò cËp ®Õn sù c¹nh tranh ë thÞ tr−êng c¸c yÕu tè
®Çu vµo cña c¸c doanh nghiÖp.
Nãi tãm l¹i, c¹nh tranh lµ sù ganh ®ua gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ, gi÷a c¸c quèc
gia trong viÖc giµnh giËt c¸c lîi thÕ ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kh¸c nhau trong tõng
giai ®o¹n c¹nh tranh nhÊt ®Þnh.
NÕu xÐt c¹nh tranh d−íi gãc ®é c¸c doanh nghiÖp th× thùc chÊt c¹nh tranh lµ
sù ganh ®ua vÒ lîi Ých kinh tÕ, vÒ chñ thÓ tham gia thÞ tr−êng. §èi víi kh¸ch hµng,
8
bao giê hä còng muèn mua ®−îc hµng ho¸ cã chÊt l−îng cao mµ gi¸ l¹i rÎ, cßn c¸c
doanh nghiÖp l¹i muèn ®−îc tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña m×nh. Víi môc tiªu lµ lîi
nhuËn, c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m c¸ch gi¶m chi phÝ, giµnh giËt kh¸ch hµng vÒ phÝa
m×nh. Tõ ®ã, c¹nh tranh ®Y x¶y ra.
C¹nh tranh lµ quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nã lµ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n
xuÊt, l−u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i nhËn thøc
®óng ®¾n vÒ c¹nh tranh ®Ó tõ ®ã lu«n ph¸t huy néi lùc, n©ng cao chÊt l−îng phôc vô
kh¸ch hµng. MÆt kh¸c, tr¸nh c¹nh tranh bÊt hîp ph¸p dÉn ®Õn lµm tæn h¹i lîi Ých cña
céng ®ång còng nh− lµm suy yÕu chÝnh m×nh.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, mong muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong c¹nh tranh
lu«n lµ môc ®Ých tù th©n cña mçi doanh nghiÖp. Còng trong nÒn kinh tÕ ®ã, kh¸ch
hµng lµ ng−êi tù do lùa chän nhµ cung øng, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i cña c¸c
doanh nghiÖp. Hä kh«ng ph¶i tù t×m kiÕm ®Õn c¸c doanh nghiÖp nh− tr−íc ®©y mµ
buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m kiÕm kh¸ch hµng cho m×nh vµ khai th¸c nhu cÇu n¬i
hä. NghÜa lµ, muèn kh¸ch hµng tiªu thô s¶n phÈm th× c¸c doanh nghiÖp nªn ®−a s¶n
phÈm cña m×nh tíi kh¸ch hµng ®Ó hä biÕt, c¶m nhËn ®−îc vµ cã quyÕt ®Þnh dïng hay
kh«ng dïng. Víi c¬ chÕ thÞ tr−êng, cã ®−îc mét kh¸ch hµng lµ rÊt khã kh¨n, c¸c
doanh nghiÖp ph¶i gi÷ tõng kh¸ch hµng, giµnh giËt tõng kh¸ch hµng, doanh nghiÖp
nµo còng muèn ®−a s¶n phÈm cña m×nh tíi tay kh¸ch hµng. NÕu doanh nghiÖp nµo
nhanh h¬n th× doanh nghiÖp ®ã sÏ chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh. Quy luËt chän läc
nghiÖt ngY nµy ®Y chia doanh nghiÖp thµnh hai nhãm chÝnh, ®ã lµ nhãm doanh
nghiÖp n¨ng ®éng vµ nhãm doanh nghiÖp tr× trÖ. ChÝnh ®iÒu ®ã ®Y khiÕn c¸c doanh
nghiÖp yÕu ph¶i nhanh chãng thÝch nghi, nÕu kh«ng sÏ kh«ng cã c¬ héi ph¸t triÓn vµ
dÉn tíi t×nh tr¹nh bÞ ph¸ s¶n. V× vËy, trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬
chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng th× c¹nh tranh lµ con ®−êng
c¬ b¶n ®Ó c¸c doanh nghiÖp thÝch nghi vµ tån t¹i ®−îc.
9
Cã thÓ nãi, c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lµ
mét tÊt yÕu x¶y ra vµ nã ®ãng vai trß quan träng víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®ã.
Trong ph¹m vi giíi h¹n luËn v¨n cña m×nh, em chñ yÕu tËp trung nghiªn cøu vµ ph©n
tÝch lo¹i h×nh c¹nh tranh nµy.
2. C¸c h×nh th¸i c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
2.1. ThÞ tr−êng c¹nh tranh
H×nh th¸i c¹nh tranh nµy ®−îc xem xÐt d−íi gãc ®é hµnh vi cña thÞ tr−êng,
g¾n liÒn víi ph−¬ng thøc h×nh thµnh vµ vËn ®éng gi¸ trªn thÞ tr−êng. Cã c¸c h×nh th¸i
c¹nh tranh nh− sau:
2.1.1. H×nh th¸i thÞ tr−êng c¹nh tranh hoµn h¶o
- Kh¸i niÖm: thÞ tr−êng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ thÞ tr−êng mµ ë ®ã cã rÊt
nhiÒu ng−êi b¸n mµ kh«ng cã ng−êi nµo cã −u thÕ cung øng mét sè l−îng s¶n phÈm
lín ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ c¶. TÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ hµng ho¸ trªn thÞ tr−êng ®−îc coi lµ
gièng nhau, Ýt cã sù kh¸c biÖt vÒ mÉu mY, h×nh thøc, chÊt l−îng. TÊt c¶ ng−êi mua vµ
ng−êi b¸n ®Òu cã hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn viÖc trao ®æi, v×
vËy, viÖc tham gia vµ rót khái thÞ tr−êng cña hä rÊt dÔ dµng. Hä kh«ng cã kh¶ n¨ng
n©ng gi¸. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp tham gia ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr−êng
nµy chñ yÕu t×m biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ tíi møc thÊp nhÊt.
- T¸c dông cña thÞ tr−êng c¹nh tranh hoµn h¶o:
+ Thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp c¶i tiÕn c«ng nghÖ, thay ®æi s¶n phÈm cho phï
hîp víi thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng.
+ Lµm cho ng−êi tiªu dïng dÔ dµng lùc chän nh÷ng s¶n phÈm võa ý víi møc
gi¸ thÊp nhÊt.
10
+ Nh×n chung, xY héi thu ®−îc lîi Ých do tµi nguyªn ®−îc ph©n phèi theo
h−íng cã lîi nhÊt, lµm cho doanh nghiÖp ph¶i chuyÓn sang kinh doanh mÆt hµng phï
hîp víi yªu cÇu xY héi.
§©y lµ h×nh th¸i c¹nh tranh hÇu nh− kh«ng tån t¹i hoÆc rÊt khã thÊy trong ®iÒu
kiÖn nÒn kinh tÕ n−íc ta hiÖn nay do nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan
g©y ra. Tuy nhiªn, tiÕn tíi mét thÞ tr−êng c¹nh tranh hoµn h¶o vÉn lµ môc tiªu h−íng
tíi cña mçi quèc gia trong xu thÕ héi nhËp th−¬ng m¹i quèc tÕ.
2.1.2. H×nh th¸i thÞ tr−êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o.
§©y lµ mét thÞ tr−êng mµ phÇn lín søc m¹nh thÞ tr−êng thuéc vÒ mét sè doanh
nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh lín. C¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng kinh doanh c¸c
s¶n phÈm hµng ho¸ - dÞch vô cïng chñng lo¹i nh−ng kh¸c nhau vÒ nhYn hiÖu. ChÝnh
nh÷ng nhYn hiÖu nµy l¹i mang nh÷ng h×nh ¶nh, uy tÝn kh¸c nhau do ng−êi tiªu dïng
nghÜ ra, cã thÓ ®óng hoÆc kh«ng ®óng. Do ®ã, mét sè ng−êi tiªu dïng (chø kh«ng
ph¶i lµ tÊt c¶) sÏ tr¶ gi¸ cao h¬n cho s¶n phÈm mµ m×nh thÝch. Cã thÓ nãi, thÞ tr−êng
c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o lµ mét thÞ tr−êng phæ biÕn trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ
hiÖn nay. Cã hai h×nh th¸i thÞ tr−êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o sau:
* §éc quyÒn tËp ®oµn:
Trong thÞ tr−êng nµy chØ cã mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt toµn bé hay hÇu hÕt
tæng s¶n l−îng. Trong sè ®ã, mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu thu ®−îc lîi
nhuËn ®¸ng kÓ trong dµi h¹n, v× cã c¸c rµo c¶n gia nhËp lµm cho c¸c doanh nghiÖp
míi kh«ng thÓ gia nhËp vµo thÞ tr−êng ®−îc. Tuy nhiªn, mét ®iÒu cÇn chó ý ë ®©y lµ
c¸c doanh nghiÖp trong thÞ tr−êng bÞ phô thuéc lÉn nhau trong viÖc ®Þnh gi¸ còng
nh− s¶n l−îng b¸n ra. Bëi lÏ, khi mét doanh nghiÖp trong nhãm ®éc quyÒn gi¶m gi¸
hµng b¸n th× lîi thÕ ®èi víi hä sÏ kh«ng ®−îc l©u, c¸c doanh nghiÖp kh¸c còng sÏ
nhanh chãng gi¶m gi¸, nh− vËy, lîi Ých cña hä sÏ nhanh chãng gi¶m sót. Ng−îc l¹i,
khi doanh nghiÖp t¨ng gi¸ ch−a ch¾c c¸c doanh nghiÖp kh¸c sÏ t¨ng gi¸ theo, nh−
vËy, doanh nghiÖp sÏ lµm mÊt kh¸ch hµng.
11
* C¹nh tranh ®éc quyÒn:
§Æc ®iÓm næi bËt cña thÞ tr−êng ®éc quyÒn lµ sè l−îng c¸c doanh nghiÖp tham
gia thÞ tr−êng t−¬ng ®èi lín, mçi doanh nghiÖp sÏ cã ¶nh h−ëng lín ®Õn c¸c quyÕt
®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh cña riªng doanh nghiÖp m×nh. Trong thÞ tr−êng c¹nh tranh
®éc quyÒn, s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®ång nhÊt. Ng−êi tiªu dïng ph©n
biÖt ®−îc c¸c s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp th«ng qua nhYn hiÖu, bao b× vµ c¸c
dÞch vô kÌm theo. Trªn thÞ tr−êng nµy, doanh nghiÖp cã quyÒn quyÕt ®Þnh gi¸ hµng
ho¸ nh−ng vÉn kh«ng ph¶i hoµn toµn theo ý m×nh, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ mua b¸n hµng
ho¸ còng kh¸c nhau, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ cã h×nh ¶nh, uy tÝn kh¸c nhau trong
t©m trÝ mçi kh¸ch hµng.
2.1.3. H×nh th¸i thÞ tr−êng ®éc quyÒn
§©y lµ h×nh th¸i thÞ tr−êng mµ ë ®ã chØ cã mét ng−êi b¸n nh−ng nhiÒu ng−êi
mua (gäi lµ ®éc quyÒn b¸n) hoÆc lµ chØ cã mét ng−êi mua (gäi lµ ®éc quyÒn mua).
§iÒu kiÖn gia nhËp còng nh− rót lui khái thÞ tr−êng nµy v« cïng khã kh¨n do vèn
®Çu t− s¶n xuÊt kinh doanh th−êng rÊt lín hoÆc do sù ®éc quyÒn vÒ kü thuËt c«ng
nghÖ. ChÝnh v× vËy, ®Æc ®iÓm næi bËt cña thÞ tr−êng nµy kh«ng cã sù c¹nh tranh vÒ
gi¸ c¶ mµ gi¸ c¶ phô thuéc vµo quyÒn kiÓm so¸t cña ng−êi mua ®éc quyÒn hoÆc
ng−êi b¸n ®éc quyÒn.
Trªn thÞ tr−êng ®éc quyÒn, ®−êng cÇu cña toµn bé xY héi vÒ mét lo¹i hµng ho¸
dÞch vô còng nh− l−îng hµng ho¸ mua vµo, b¸n ra trªn thÞ tr−êng b»ng c¸c chiÕn
l−îc kinh doanh cña m×nh.
Víi h×nh th¸i nµy, chØ cã ng−êi tiªu dïng cuèi cïng lµ gÆp nhiÒu bÊt lîi nhÊt,
doanh nghiÖp ®éc quyÒn cã thÓ t¹o ra sù khan hiÕm hµng ho¸ hoÆc b¸n hµng ho¸ víi
gi¸ cao. §Ó b¶o vÖ lîi Ých cña ng−êi tiªu dïng hiÖn nay, ®Y cã nhiÒu quèc gia ®Ò ra
luËt chèng ®éc quyÒn. Tuy nhiªn, ®éc quyÒn còng cã mÆt tÝch cùc, nã ®em l¹i lîi Ých
cho xY héi nhê qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc- kü thuËt. Doanh
12
nghiÖp ®éc quyÒn th−êng cã tr×nh ®é tËp trung ho¸ s¶n xuÊt cao, më réng ®−îc quy
m« s¶n xuÊt nªn gi¶m ®−îc chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.
2.2. C¹nh tranh cña doanh nghiÖp
Trong cïng mét thÞ tr−êng, c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh c¹nh tranh víi nhau
trong viÖc lùa chän yÕu tè ®Çu vµo, c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô
s¶n phÈm.
2.2.1. C¹nh tranh trong viÖc lùa chän yÕu tè ®Çu vµo
Thùc chÊt, ®©y lµ viÖc c¸c doanh nghiÖp t×m kiÕm cho m×nh mét nguån cung
øng tèt nhÊt, ®Çy ®ñ, th−êng xuyªn nhÊt vµ chi phÝ cho c¸c yÕu tè ®Çu vµo nhá nhÊt.
Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, nhiÒu nhµ cung øng vµ nhiÒu doanh nghiÖp cïng cã nhu cÇu
vÒ mét sè yÕu tè ®Çu vµo nhÊt ®Þnh sÏ song song tån t¹i cïng mét lóc. Mçi nhµ cung
øng cã mét møc gi¸ cho c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c nhau, do ®ã, c¸c doanh nghiÖp sÏ
chän cho m×nh mét nhµ cung øng cã møc gi¸ thÊp còng nh− cã dÞch vô cung øng tèt.
Tuy nhiªn, ®Ó tr¸nh t×nh tr¹nh cã nhµ cung øng ®éc quyÒn c¸c doanh nghiÖp nªn
chän cho m×nh mét sè nhµ cung øng trong ®ã cã mét nhµ cung øng chÝnh. §iÒu nµy
v« h×nh chung sÏ dÉn tíi mét sè nhµ cung øng cã gi¸ cao sÏ bÞ lo¹i bá. Ng−îc l¹i,
c¸c nhµ cung øng l¹i muèn lùa chän kh¸ch mua c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt víi møc gi¸ cao.
2.2.2. C¹nh tranh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
C¹nh tranh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÝnh lµ qu¸ tr×nh ganh ®ua gi÷a c¸c
doanh nghiÖp trong viÖc t×m c¸c c©u tr¶ lêi tèi −u nhÊt cho c¸c c©u hái sau: s¶n xuÊt
c¸i g×? s¶n xuÊt cho ai vµ s¶n xuÊt nh− thÕ nµo ? Bëi v× tr¶ lêi tèt ®−îc c¸c c©u hái
nµy th× c¸c doanh nghiÖp míi cã c¬ héi tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®−îc.
S¶n xuÊt c¸i g×? Thùc ra, doanh nghiÖp cÇn ph¶i suy tÝnh xem s¶n xuÊt mÆt
hµng nµo th× sÏ thu ®−îc lîi nhuËn tèi −u nhÊt. Tr−íc hÕt, c¸c doanh nghiÖp cÇn t×m
hiÓu thÞ tr−êng, n¾m b¾t nhu cÇu kh¸ch hµng, ®Ó tõ ®ã tËp trung s¶n xuÊt nh÷ng mÆt
13
hµng phï hîp. Doanh nghiÖp nµo t×m ra ®−îc nhu cÇu ®Çu tiªn vµ nhanh chãng ®¸p
øng nhu cÇu ®ã th× sÏ giµnh chiÕn th¾ng. Tuy nhiªn, hiÖn nay, quan ®iÓm vÒ c¹nh
tranh kh«ng dõng ë møc ®é nµy mµ c¹nh tranh cßn lµ viÖc c¸c doanh nghiÖp cïng
nhau kÝch thÝch t¹o ra nhu cÇu míi trªn thÞ tr−êng ®Ó tõ ®ã khai th¸c c¸c nhu cÇu
nµy.
S¶n xuÊt cho ai? §©y chÝnh lµ c©u hái khiÕn c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®i t×m cho
m×nh c¸c kh¸ch hµng môc tiªu, ®Ó tõ ®ã cã c¸c chiÕn l−îc ®Þnh vÞ s¶n phÈm. §iÒu
nµy còng lµ mét trong c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù c¹nh tranh cña c¸c doanh
nghiÖp.
S¶n xuÊt nh− thÕ nµo? ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái nµy sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp
t×m ra ph−¬ng thøc s¶n xuÊt tèt nhÊt víi chi phÝ tèt nhÊt ®Ó tõ ®ã h¹ gi¸ thµnh vµ
n©ng cao lîi thÕ c¹nh tranh. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, c¸c doanh nghiÖp ®Y
kh«ng ngõng ¸p dông khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã gi¸ trÞ
cao vµ gi¸ thµnh h¹.
Tãm l¹i, c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ sù ganh ®ua trong s¶n xuÊt
nh»m t¹o ra s¶n phÈm phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr−êng, ®Èy nhanh doanh sè b¸n hµng
còng nh− viÖc ¸p dông c¸c ph−¬ng thøc s¶n xuÊt nh»m gi¶m thiÓu chi phÝ ®Ó mong
muèn cã ®−îc lîi nhuËn cao cña c¸c doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp nµo thùc sù lµm
®−îc ®iÒu nµy th× doanh nghiÖp ®ã sÏ giµnh chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh.
2.2.3. C¹nh tranh trong qu¸ tr×nh tiªu thô hµng ho¸ dÞch vô.
Cã thÓ nãi, ®©y lµ lÜnh vùc c¹nh tranh gay g¾t nhÊt, nã quyÕt ®Þnh tÝnh sèng
cßn cña mçi doanh nghiÖp. Träng t©m cña cuéc c¹nh tranh nµy lµ sù giµnh giËt thÞ
tr−êng vµ kh¸ch hµng cña mçi doanh nghiÖp. Qua ®ã, doanh nghiÖp sÏ cã ®iÒu kiÖn
®Èy nhanh tèc ®é tiªu thô, thùc hiÖn môc tiªu cuèi cïng lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. §Ó
lµm ®−îc ®iÒu nµy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m mäi c¸ch nh»m thu hót kh¸ch hµng vÒ
phÝa m×nh, t×m ®−îc chç ®øng æn ®Þnh vµ l©u dµi trªn thÞ tr−êng b»ng viÖc thùc hiÖn
c¸c chiÕn l−îc vµ c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau. Trong cuéc c¹nh tranh nµy, doanh nghiÖp
14
nµo t×m ®−îc cho m×nh mét l−îng kh¸ch hµng lín, hµng ho¸ dÞch vô tiªu thô nhiÒu
sÏ lµ doanh nghiÖp chiÕn th¾ng vµ ng−îc l¹i.
3. Vai trß cña c¹nh tranh ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.
C¹nh tranh lµ mét trong ba quy luËt chi phèi c¬ chÕ thÞ tr−êng. Nguån gèc cña
c¹nh tranh lµ sù tù ph¸t triÓn trong kinh doanh vÒ quy m« ho¹t ®éng, thµnh phÇn
tham gia còng nh− c¸c s¶n phÈm t¹o thµnh. C¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong
c¬ chÕ thÞ tr−êng cã thÓ vÝ nh− cuéc ch¹y ®ua kh«ng cã ®Ých, bÊt kú doanh nghiÖp
nµo mµ x¸c ®Þnh cho m×nh mét c¸i ®Ých trong cuéc ch¹y ®ua nµy th× sÏ t¹o thµnh
nhÞp cÇu cho doanh nghiÖp kh¸c ch¹y qua. Tuy nhiªn, c¹nh tranh l¹i lµ cuéc ch¹y
®ua trªn hai trËn tuyÕn. §ã lµ c¹nh tranh gi÷a doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp vµ
cuéc c¹nh tranh gi÷a doanh nghiÖp víi ng−êi tiªu dïng. ChÝnh v× lý do nµy mµ c¹nh
tranh gióp cho gi¸ c¶ cña hµng ho¸ dÞch vô cã xu h−íng gi¶m xuèng, trong khi ®ã,
chÊt l−îng hµng ho¸, dÞch vô ngµy cµng ®−îc n©ng cao phï hîp víi mong muèn cña
ng−êi tiªu dïng.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nhê cã c¹nh tranh mµ
c¸c doanh nghiÖp nµy ®Y kh«ng ngõng nç lùc, phÊn ®Êu v−¬n lªn trong mäi lÜnh vùc,
tõ viÖc gi¶m thiÓu chi phÝ cho ®Õn thùc hiÖn c¸c môc tiªu chung. ChÝnh ®iÒu nµy ®Y
lµ ®éng lùc gióp c¸c doanh nghiÖp v−¬n lªn trong qu¸ tr×nh tån t¹i. H¬n n÷a, c¹nh
tranh cßn lµ c«ng cô gióp c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh doanh vµ
còng nhê cã c¹nh tranh sÏ t¹o ra cho doanh nghiÖp nh÷ng th¸ch thøc vµ c¬ héi trong
kinh doanh, ®Ó tõ ®ã, gióp c¸c doanh nghiÖp khai th¸c mäi c¬ héi vµ tr¸nh ®−îc c¸c
rñi ro.
Ngoµi ra, khi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng xuÊt hiÖn c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt vÜ m«, cã sù
dÞch chuyÓn c¬ cÊu ngµnh nghÒ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cho phï hîp víi
®iÒu kiÖn thùc tÕ th× c¹nh tranh sÏ lo¹i bá c¸c doanh nghiÖp cã chi phÝ cao, kh«ng
®¸p øng ®−îc nhu cÇu xY héi. §ång thêi, ®©y còng lµ c¬ héi ®Ó c¸c doanh nghiÖp
lµm ¨n cã hiÖu qu¶ tiÕp tôc ph¸t triÓn ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh
15
tÕ. Tõ ®ã, c¹nh tranh sÏ t¹o nªn sù rµng buéc gi÷a c¸c doanh nghiÖp t¹o ra mét søc
m¹nh tæng thÓ cho sù ph¸t triÓn qua viÖc phèi hîp hµi hoµ c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô
gi÷a c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau trong c¸c ngµnh kinh tÕ. Víi sù phèi hîp nµy sÏ
gióp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp diÔn ra th«ng suèt, s¶n
phÈm hµng ho¸ s¶n xuÊt ra tiªu thô dÔ dµng h¬n, c¸c doanh nghiÖp sÏ gi¶m bít lo
l¾ng lµ kh«ng cã thÞ tr−êng tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm ®ã.
Tãm l¹i: Khi cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng th× tÊt yÕu sÏ tån t¹i quy luËt c¹nh
tranh, ®ã lµ quy luËt gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ xY héi. Tuy
nhiªn, ®øng trªn tõng gi¸c ®é kh¸c nhau th× c¹nh tranh lu«n lµ hai mÆt cña mét vÊn
®Ò. Mét mÆt c¹nh tranh lµ ®éng lùc ph¸t triÓn ®èi víi mçi doanh nghiÖp. MÆt kh¸c,
c¹nh tranh l¹i mang nh÷ng ®e do¹, nguy c¬ tiÒm tµng s½n sµng lo¹i bá nh÷ng thµnh
phÇn tham gia nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nÕu nh− kh«ng kÞp thêi thÝch øng víi nã.
H¬n n÷a, c¹nh tranh kh«ng ph¶i lµ sù huû diÖt mµ lµ sù thay thÕ, thay thÕ
nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c lµm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu xY héi,
thóc ®Èy nÒn kinh tÕ mçi quèc gia ph¸t triÓn.
NhËn thøc ®−îc vÊn ®Ò nµy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang ®øng trong thêi
kú ®Çu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ph¶i kh«ng ngõng tÝch luü nh÷ng kiÕn thøc, s½n
sµng cã nh÷ng øng xö cÇn thiÕt vµ thÝch hîp tr−íc nh÷ng hoµn c¶nh do c¹nh tranh
mang l¹i cho doanh nghiÖp, cho nÒn kinh tÕ vµ ®Êt n−íc.
II. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ®èi víi doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng
1. Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
1.1. Kh¸i niÖm vÒ søc c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ c¸c cÊp ®é cña n¨ng
lùc c¹nh tranh
1.1.1.Kh¸i niÖm vÒ søc c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh
16
- VÒ søc c¹nh tranh
Søc c¹nh tranh lµ kh¸i niÖm ®−îc dïng cho ph¹m vi doanh nghiÖp trong lý
thuyÕt tæ chøc c¸c doanh nghiÖp. Mét doanh nghiÖp ®−îc coi lµ cã søc c¹nh tranh
(hay n¨ng lùc c¹nh tranh) vµ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cã thÓ ®øng v÷ng cïng c¸c nhµ s¶n
xuÊt kh¸c, khi c¸c s¶n phÈm thay thÕ hoÆc c¸c s¶n phÈm t−¬ng tù ®−îc ®−a ra víi
møc gi¸ thÊp h¬n c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i; hoÆc cung cÊp c¸c s¶n phÈm t−¬ng tù víi
c¸c ®Æc tÝnh vÒ chÊt l−îng vµ dÞch vô ngang b»ng hay cao h¬n. Nh×n chung, khi x¸c
®Þnh søc c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp hay mét ngµnh cÇn xem xÐt ®Õn
tiÒm n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh mét hµng ho¸ hay mét dÞch vô ë møc gi¸ ngang
b»ng hay thÊp h¬n møc gi¸ phæ biÕn mµ kh«ng ph¶i trî cÊp.
DiÔn ®µn cao cÊp vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp cña Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn
kinh tÕ (OECD) ®Y lùa chän mét ®Þnh nghÜa cè g¾ng kÕt hîp cho c¶ doanh nghiÖp,
ngµnh vµ quèc gia nh− sau: .Søc c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng cña c¸c doanh nghiÖp,
ngµnh, quèc gia, khu vùc trong viÖc t¹o ra viÖc lµm vµ thu nhËp cao h¬n trong ®iÒu
kiÖn c¹nh tranh quèc tÕ.. §Þnh nghÜa nµy theo em lµ phï hîp vµ ph¶n ¸nh ®−îc kh¸i
niÖm c¹nh tranh quèc gia trong mèi liªn hÖ g¾n kÕt víi ho¹t ®éng c¹nh tranh cña c¸c
doanh nghiÖp, t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp vµ møc sèng nh©n d©n.
- VÒ n¨ng lùc c¹nh tranh:
N¨ng lùc c¹nh tranh (cßn gäi lµ søc c¹nh tranh; Anh: Competitive Power;
Nga: Cancurentia; Ph¸p: CapacitÐ de Concurrence), kh¶ n¨ng giµnh ®−îc thÞ phÇn
lín tr−íc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng, kÓ c¶ kh¶ n¨ng giµnh l¹i mét phÇn
hay toµn bé thÞ phÇn cña ®ång nghiÖp (Tõ ®iÓn thuËt ng÷ kinh tÕ häc, 2001, NXB Tõ
®iÓn B¸ch khoa Hµ néi, trang 349). Theo ®Þnh nghÜa nµy, cã thÓ thèng nhÊt bèn
thuËt ng÷ hiÖn ®ang ®−îc sö dông: n¨ng lùc c¹nh tranh, søc c¹nh tranh, kh¶
n¨ng c¹nh tranh vµ tÝnh c¹nh tranh ®Òu cã néi dung t−¬ng tù nhau vµ hiÓu tªn
cña chóng mét c¸ch nhÊt qu¸n trong ®Ò tµi nµy lµ "n¨ng lùc c¹nh tranh".
17
1.1.2. C¸c cÊp ®é cña n¨ng lùc c¹nh tranh:
N¨ng lùc c¹nh tranh cã thÓ ®−îc ph©n biÖt thµnh bèn cÊp ®é:
N¨ng lùc c¹nh tranh cÊp ®é quèc gia
N¨ng lùc c¹nh tranh cÊp ®é ngµnh
N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
N¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm hµng ho¸
N¨ng lùc c¹nh tranh ë bèn cÊp ®é ph©n biÖt trªn ®©y cã mèi t−¬ng quan mËt
thiÕt víi nhau, phô thuéc lÉn nhau. Do ®ã, khi xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ ®Ò ra gi¶i
ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nãi chung cÇn
thiÕt ph¶i ®Æt nã trong mèi t−¬ng quan chung gi÷a c¸c cÊp ®é n¨ng lùc c¹nh
tranh nªu trªn. Mét mÆt, tæng sè n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cña mét
n−íc t¹o thµnh n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ quèc gia ®ã. N¨ng lùc c¹nh tranh
cña doanh nghiÖp bÞ h¹n chÕ khi n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp quèc gia vµ cña s¶n phÈm
doanh nghiÖp ®ã ®Òu thÊp. MÆt kh¸c, n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia thÓ hiÖn qua m«i
tr−êng kinh doanh, c¹nh tranh quèc tÕ vµ trong n−íc (®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ). Trong ®ã, c¸c cam kÕt vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, c¸c chÝnh
s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ hÖ thèng luËt ph¸p cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn n¨ng lùc c¹nh
tranh cña doanh nghiÖp, cña ngµnh vµ cña s¶n phÈm hµng ho¸ trong quèc gia ®ã. V×
vËy, tr−íc khi ®Ò cËp ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, em xin ®−îc s¬
l−îc vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp ®é quèc gia vµ cña s¶n phÈm. Cßn n¨ng lùc c¹nh
tranh cÊp ngµnh cã mèi quan hÖ vµ chÞu ¶nh h−ëng cña n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia
vµ cña s¶n phÈm t−¬ng tù nh− n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nªn kh«ng ®Ò
cËp ®Õn.
1.1.2.1. N¨ng lùc c¹nh tranh cÊp ®é quèc gia
Trong mét b¸o c¸o vÒ tÝnh c¹nh tranh tæng thÓ cña DiÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi
(WEF) n¨m 1997 ®Y nªu ra: "n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét quèc gia lµ n¨ng lùc cña
18
nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m ®¹t ®−îc vµ duy tr× møc t¨ng tr−ëng cao trªn c¬ së c¸c
chÝnh s¸ch, thÓ chÕ bÒn v÷ng t−¬ng ®èi vµ c¸c ®Æc tr−ng kinh tÕ kh¸c". Nh− vËy,
n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp quèc gia cã thÓ ®−îc hiÓu lµ viÖc x©y dùng mét m«i tr−êng
c¹nh tranh kinh tÕ chung, ®¶m b¶o ph©n bè cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc, ®Ó ®¹t vµ duy
tr× møc t¨ng tr−ëng cao, bÒn v÷ng. M«i tr−êng c¹nh tranh kinh tÕ chung cã ý nghÜa
rÊt lín ®èi víi viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®Çu t−, tù ®iÒu chØnh, lùa chän cña c¸c nhµ
kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp theo c¸c tÝn hiÖu thÞ tr−êng ®−îc th«ng tin ®Çy ®ñ.
MÆt kh¸c, m«i tr−êng c¹nh tranh thuËn lîi sÏ t¹o kh¶ n¨ng cho chÝnh phñ ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®Çu t−, t¨ng c−êng hîp t¸c quèc tÕ vµ héi nhËp ngµy
cµng cã hiÖu qu¶, sÏ ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp. Ngoµi nh÷ng yÕu tè vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý kinh tÕ ... cã 8
yÕu tè chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia, bao gåm:
§é më cöa kinh tÕ
Vai trß cña chÝnh phñ: vai trß vµ møc ®é can thiÖp cña nhµ n−íc vµo
ho¹t ®éng c¹nh tranh
Tµi chÝnh ng©n hµng
C«ng nghÖ: lµ møc ®é ®Çu t− cho nghiªn cøu triÓn khai (R&D); tr×nh
®é c«ng nghÖ vµ tÝch luü kiÕn thøc c«ng nghÖ
C¬ së h¹ tÇng
HÖ thèng qu¶n lý, chÊt l−îng qu¶n lý nãi chung
Lao ®éng: lµ sè l−îng vµ chÊt l−îng lao ®éng, hiÖu lùc vµ tÝnh linh
ho¹t cña thÞ tr−êng lao ®éng
ThÓ chÕ, hiÖu lùc cña ph¸p luËt vµ thÓ chÕ xY héi ®Æt nÒn mãng cho
nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i mang tÝnh c¹nh tranh, bao gåm quy ®Þnh cña luËt
ph¸p vµ quyÒn së h÷u.
19
- Xem thêm -
.PDF 
91 
94 
59 
