Tài liệu Nâng cao năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ THANH THỦY NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ THANH THỦY NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Cù Chí Lợi THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn với đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Giang” là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Số liệu được nêu trong luận văn là trung thực và có trích nguồn. Kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thị Thanh Thủy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: "Nâng cao năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Giang", tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọn kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn PGS.TS. Cù Chí Lợi. - Đại học Thái Nguyên. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó. Thái Nguyên, ngày tháng … năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thanh Thủy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC VIẾT TẮT .......................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ vii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ............................................................................ viii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................3 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài ....................................................................................3 5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................3 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH TRONG LĨNH VỰC NGÂN HÀNG .................................5 1.1. Cạnh tranh trong ngân hàng thương mại ..............................................................5 1.1.1. Khái niệm cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng ...............................................5 1.1.2. Đặc điểm cạnh tranh trong ngân hàng thương mại ...........................................9 1.2. Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ................................................10 1.2.1. Khái niệm năng lực cạnh tranh trong ngân hàng thương mại .........................10 1.2.2. Sự cần thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại .........13 1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại .........15 1.3. Kinh nghiệm nâng cao cạnh tranh trong các ngân hàng thương mại trên thế giới ....23 1.3.1. Kinh nghiệm của các Ngân hàng trên thế giới ................................................23 1.3.2. Bài học kinh nghiệm và điều kiện vận dụng ...................................................26 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................28 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................28 2.2. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................28 2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu ..........................................................................28 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 2.2.2. Phương pháp tổng hợp số liệu .........................................................................29 2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu ........................................................................30 2.3. Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ..............31 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN - CHI NHÁNH BẮC GIANG ............................................................................................................38 3.1. Tổng quan về điều kiện tự nhiên của tỉnh và ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn - chi nhánh Bắc Giang .............................................................38 3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của tỉnh Bắc Giang ..................38 3.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng NN&PTNT chi nhánh Bắc Giang ..................................................................................................................40 3.1.3. Cơ cấu tổ chức của ngân hàng ........................................................................41 3.2. Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn - chi nhánh Bắc Giang .............................................................42 3.2.1. Đánh giá năng lực cạnh tranh qua các chỉ tiêu định lượng .............................42 3.2.2. Nhóm chỉ tiêu định tính...................................................................................59 3.3. Thành tựu, hạn ché về năng lực cạnh tranh của ngân hàng NN&PTNT chi nhánh Bắc Giang .......................................................................................................67 3.3.1. Những thành tựu đạt được...............................................................................67 3.3.2. Hạn chế............................................................................................................68 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN - CHI NHÁNH BẮC GIANG ............................................................................................70 4.1. Phương hướng hoạt động kinh doanh của ngân hàng NN&PTNT chi nhánh Bắc Giang thời gian tới .............................................................................................70 4.1.1. Những thuận lợi và khó khăn trong những năm tới của Ngân hàng ...............70 4.1.2. Phương hướng kinh doanh ..............................................................................71 4.2. Giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của của ngân hàng NN&PTNT - chi nhánh Bắc Giang ...........................................................................73 4.2.1. Đa dạng hóa và mở rộng các sản phẩm, dịch vụ của Ngân hàng....................73 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 4.2.2. Đẩy mạnh công tác Marketing chăm sóc khách hàng .....................................76 4.2.3. Nâng cao chất lượng dịch vụ sản phẩm hiện có ..............................................77 4.2.4. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ..............................................................80 4.2.5. Nâng cao chất lượng tín dụng của Chi nhánh .................................................83 4.3. Kiến nghị ............................................................................................................87 4.3.1. Kiến nghị đối với UBND tỉnh .........................................................................87 4.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước .........................................................88 4.3.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng NN và PTNT Việt Nam ...................................89 KẾT LUẬN ..............................................................................................................90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................91 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC VIẾT TẮT Agribank Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam CBNH Cán bộ ngân hàng CNTT Công nghệ thông tin DN Doanh nghiệp DV Dịch vụ DVNH Dịch vụ ngân hàng KH Khách hàng NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại PGD Phòng giao dịch trực thuộc NHNo loại 3 UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Tình hình huy động vốn của Agribank Bắc Giang ...................................43 Bảng 3.2: Tình hình cho vay của Agribank Bắc Giang ............................................46 Bảng 3.3: Nợ quá hạn và nợ xấu của Agribank Bắc Giang các năm ........................51 Bảng 3.4: Các sản phẩm, dịch vụ mà Agribank cung cấp ........................................60 Bảng 4.1: Mục tiêu hoạt động kinh doanh của Agribank Bắc Giang tới năm 2020 ......73 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 3.1: Bộ máy tổ chức hoạt động của Agribank Bắc Giang ..............................42 Biểu đồ 3.1: Thị phần HĐV của Agribank Bắc Giang giai đoạn 2012 – 2014 ........50 Biểu đồ 3.2: Thị phần HĐV của Agribank Bắc Giang giai đoạn 2012 – 2014 ........51 Biểu đồ 3.3: Thu nhập từ dịch vụ của Agribank Bắc Giang giai đoạn 2012 – 2014 .......53 Biểu đồ 3.4: Thu nhập từ dịch vụ thanh toán trong nước của Agribank Bắc Giang giai đoạn 2012 – 2014 ...................................................................54 Biểu đồ 3.5: Thu nhập từ hoạt động kinh doanh ngoại hối của Agribank Bắc Giang giai đoạn 2012 – 2014 ...................................................................56 Biểu đồ 3.6: Quỹ thu nhập của Agribank Bắc Giang giai đoạn 2012 – 2014 ...........58 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, cùng với nhịp độ phát triển của thế giới, Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức của tổ chức thương mại thế giới WTO. Đây chính là bước ngoặc đánh dấu sự chuyển biến quan trọng của đất nước ta trong tiến trình hội nhập và toàn cầu hoá. Nâng cao năng lực cạnh tranh chính là đáp ứng yêu cầu tất yếu khách quan, phù hợp với quy luật cạnh tranh của thương trường và cũng là phục vụ lợi ích của chính doanh nghiệp. Do vậy để có thể tồn tại, đứng vững trên thương trường và thắng được đối thủ thì tất yếu doanh nghiệp phải tự nâng cao năng lực cạnh tranh của mình bằng cách không ngừng nâng cao chất lượng hạ giá thành, áp dụng thành tựu công nghệ tiên tiến vào trong sản xuất, sử dụng kiến thức quản lý hiện đại vào hoạt động quản trị một cách khoa học, sáng tạo. Cùng với các nước ngành nghề kinh doanh khác, ngành ngân hàng đang đứng trước rất nhiều thử thách mới, đó là hoạt động trong môi trường biến động liên tục và phải đương đầu với sự cạnh tranh gay gắt của các ngân hàng liên doanh và các chi nhánh ngân hàng nước ngoài với ưu thế là vốn lớn, trình độ quản lý cũng như trang bị công nghệ hiện đại... Trước tình hình đó, các Ngân hàng thương mại Việt Nam cần có những chính sách kinh doanh phù hợp và linh hoạt hơn để tồn tại và chiến thắng trong cuộc ganh đua đó. Muốn vậy, năng lực cạnh tranh của các NHTM phải được nâng cao. Bắc Giang là một tỉnh thuộc vùng đông bắc Việt Nam. Về quy hoạch kinh tế trước đây Bắc Giang nằm trong vùng trung du và miền núi phía bắc, từ năm 2012 là tỉnh nằm trong quy hoạch vùng thủ đô Hà Nội. Nằm trên tuyến hành lang kinh tế Nam Ninh (Trung Quốc) - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng, liền kề vùng kinh tế trọng điểm phía bắc, Bắc Giang rất thuận lợi trong phát triển kinh tế và giao lưu văn hóa với các nước trong khu vực. Chính vì vậy, trong những năm qua, mặc dù tình hình kinh tế trong nước nói chung gặp nhiều khó khăn nhưng tỉnh vẫn duy trì được tốc độ phát triển kinh tế ở mức khá. Năm 2014, KT-XH của tỉnh tiếp tục phát triển ổn định và đạt được kết quả tích cực: 16/16 chỉ tiêu phát triển KT-XH chủ yếu đều Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 đạt và vượt kế hoạch, trong đó tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (GRDP) tăng cao hơn cùng kỳ và vượt kế hoạch đề ra, ước đạt 9,2%. Cùng với sự phát triển về kinh tế nói chung, thị trường tiền tệ trên địa bàn tỉnh Bắc Giang hiện nay cũng hoạt động sôi động hơn. Năm 2014, hoạt động ngành ngân hàng Bắc Giang tiếp tục được giữ vững và tương đối ổn định, góp phần kiểm soát lạm phát, từng bước tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Số lượng các NHTM mở chi nhánh trên địa bàn tỉnh ngày càng gia tăng. Bên cạnh các chi nhánh của các NHTM trong nước, các chi nhánh của các NHTM nước ngoài cũng đã bắt đầu mở rộng thị trường trên địa bàn Tỉnh. Điều này tạo ra áp lực cạnh tranh ngày càng lớn trong ngành ngân hàng tại địa phương. Mặc dù là chi nhánh của một trong những NHTM hàng đầu tại Việt Nam hiện nay, nhưng trước áp lực cạnh tranh và sự chuyển biến nhanh chóng của nền kinh tế, của công nghệ thông tin thì để giữ vững vị thế của mình và tăng cường mở rộng hoạt động kinh doanh, NH NN&PTNT Bắc Giang cần thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh. Nhận thức được tầm quan trọng đó, tác giả chọn nghiên cứu đề tài: “Nâng cao năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Giang” làm làm văn tốt nghiệp thạc sỹ. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn - Chi nhánh Bắc Giang. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống những vấn đề cơ bản về năg lực cạnh tranh tại ngân hàng và nâng cao năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng. - Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Giang hiện nay. - Đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Giang. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Giang. 3.2. Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu trong phạm vi thị trường và địa bàn hoạt động của Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam Chi nhánh tỉnh Bắc Giang. + Phạm vi về thời gian: Phân tích thực trạng trong giai đoạn 2012 - 2014 và đề xuất giải pháp đến năm 2020. + Phạm vi nội dung: Những vấn đề liên quan đến nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM. 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài Thứ nhất, đề tài này là một ứng dụng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại. Thứ hai, đề tài góp phần giúp ngân hàng thấy rõ thực trạng năng lực cạnh tranh tại ngân hàng thương mại. Ngoài ra, đề tài đề xuất giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng NN&PTNT Việt Nam- Chi nhánh tỉnh Bắc Giang. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm có 4 chương. Chƣơng 1: Những vấn đề lý luận và thực tiễn về năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng. Chƣơng 2: Phương pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thưc trạng năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - chi nhánh tỉnh Bắc Giang Chƣơng 4: Giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Giang Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH TRONG LĨNH VỰC NGÂN HÀNG 1.1. Cạnh tranh trong ngân hàng thƣơng mại 1.1.1. Khái niệm cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng 1.1.1.1. Khái niệm cạnh tranh Hiện nay có nhiều quan niệm khác nhau về cạnh tranh trong các lĩnh vực kinh tế xã hội. Ở đây, thuật ngữ cạnh tranh được tiếp cận dưới góc độ trong lĩnh vực kinh tế, một dạng cụ thể của cạnh tranh. Theo từ điển Bách khoa Việt Nam thì: Cạnh tranh trong kinh doanh là hoạt động ganh đua giữa những người sản xuất hàng hoá, giữa các thương nhân, các nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trường, bị chi phối bởi quan hệ cung - cầu, nhằm giành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ, thị trường có lợi nhất. Quan niệm này đã xác định rõ các chủ thể của cạnh tranh là các chủ thể kinh tế và mục đích của họ là nhằm giành được các điều kiện sản xuất, tiêu thụ và thị trường có lợi nhất. (Trần Sửu, 2006). Từ điển kinh tế kinh doanh Anh - Việt định nghĩa: Cạnh tranh là sự đối địch giữa các hãng kinh doanh trên cùng một thị trường để giành được nhiều khách hàng, do đó nhiều lợi nhuận hơn cho bản thân, thường là bằng cách bán theo giá cả thấp nhất hay cung cấp một chất lượng hàng hoá tốt nhất. Quan niệm này khẳng định cạnh tranh diễn ra giữa các doanh nghiệp hoạt động trên cùng một thị trường nhằm mục đích tối đa hoá lợi nhuận; đồng thời, cũng chỉ ra hai phương thức cạnh tranh cơ bản là hạ thấp giá bán hoặc nâng cao chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp. Quan niệm này trực diện và rõ ràng hơn nhưng cũng có phạm vi hẹp hơn quan niệm đầu tiên về cạnh tranh. (Vũ Bá Phú, 2007). Theo giáo trình Kinh tế học chính trị Mác - Lênin cho rằng: Cạnh tranh là sự ganh đua, sự đấu tranh về kinh tế giữa các chủ thể tham gia sản xuất - kinh doanh với nhau nhằm giành những điều kiện thuận lợi trong sản xuất - kinh doanh, tiêu thụ hàng hoá và dịch vụ để thu hút được nhiều lợi ích nhất cho mình. Mục tiêu của cạnh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 tranh là giành lợi ích, lợi nhuận lớn nhất, bảo đảm sự tồn tại và phát triển của chủ thể tham gia cạnh tranh. (GS.TS Chu Văn Cấp, Phạm Quang Phan, PGS.TS Trần Bình Trọng, 2008). Đứng trên quan điểm người bán, P.Samuelson định nghĩa: “Cạnh tranh là sự kình địch giữa các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau để giành khách hàng, thị trường”. (TS. Nguyễn Vĩnh Thanh, 2005). Chú trọng hơn đến tính chất cạnh tranh và phương pháp cạnh tranh, Giáo sư Tôn Thất Nguyễn Thiêm cho rằng: “Cạnh tranh trên thương trường phải là cạnh tranh lành mạnh, cạnh tranh không phải để diệt trừ đối thủ của mình mà là để đem lại cho khách hàng những giá trị gia tăng cao hơn hoặc/và mới lạ hơn để khách hàng lựa chọn mình chứ không phải đối thủ của mình.”(Tôn Thất Nguyễn Thiêm, 2004). Các quan niệm trên đây có sự khác biệt trong diễn đạt và phạm vi, nhưng có những nét tương đồng về nội dung. Từ đó, có thể đưa ra một quan niệm tổng quát sau đây về cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường: Cạnh tranh là quan hệ kinh tế mà ở đó các chủ thể kinh tế ganh đua nhau tìm mọi biện pháp để đạt mục tiêu kinh tế của mình, thông thường là chiếm lĩnh thị trường giành lấy khách hàng cũng như các điều kiện sản xuất, thị trường có lợi nhất. Mục đích cuối cùng của các chủ thể kinh tế trong quá trình cạnh tranh là tối đã hoá lợi ích, đối với người sản xuất – kinh doanh là lợi nhuận, đối với người tiêu dùng là lợi ích tiêu dùng và sự tiện lợi. Cạnh tranh trong lĩnh vực kinh tế có những đặc trưng sau: - Mang bản chất của mối quan hệ kinh tế giữa các chủ thể kinh tế với nhau. Nói đến cạnh tranh là nói đến một quá trình có sự tham gia của nhiều chủ thể. Nếu chỉ có một chủ thể (độc quyền) thì không có cạnh tranh nhưng nếu có nhiều chủ thể mà không cùng một mục tiêu thì cạnh tranh, sức ép cạnh tranh cũng giảm xuống. Do vậy, các chủ thể phải có cùng mục tiêu thì mới xảy ra cạnh tranh. - Các chủ thể cạnh tranh đều phải tuân thủ những ràng buộc chung nhằm hướng tới sự cạnh tranh mang tính lành mạnh. - Phương pháp cạnh tranh rất đa dạng, không chỉ dừng lại ở việc bán giá thấp hay nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn bằng sự đa dạng về chủng loại sản phẩm, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 bằng các dịch vụ khách hàng… - Cạnh tranh diễn ra trong khoảng thời gian và không gian cố định. Cạnh tranh doanh nghiệp là sự ganh đua giữa các doanh nghiệp trên thị trường nhằm tạo lợi thế cho mình và thu được nhiều lợi nhuận hơn, là sự tranh giành về lợi ích giữa các chủ thể tham gia thị trường, bao gồm những người mua và những người bán. Người tiêu dùng, với vai trò là người mua, luôn luôn mong muốn mua được những loại hàng hoá đáp ứng nhu cầu của họ với giá rẻ nhất; còn các doanh nghiệp, với tư cách là người bán, luôn muốn bán được nhiều hàng hoá và thu được lợi nhuận cao nhất. Các doanh nghiệp vừa tìm cách giảm thiểu chi phí sản xuất, vừa phải giành giật khách hàng và mở rộng thị trường cho sản phẩm của mình và đây là cơ sở để cho cạnh tranh xuất hiện. Cạnh tranh là cuộc chạy đua khốc liệt mà doanh nghiệp muốn tồn tại thì không được lẩn tránh, phải trực tiếp đối đầu với thử thách, tìm ra những giải pháp để giành thắng lợi trong cuộc chiến đó. Nói cách khác là các doanh nghiệp phải nâng cao khả năng cạnh tranh của mình. 1.1.1.2. Khái niệm cạnh tranh trong ngân hàng thương mại * Khái niệm ngân hàng thương mại Ngân hàng từ lâu đã trở thành một khái niệm quen thuộc với đại bộ phận dân cư bởi sự tham gia sâu rộng của ngân hàng vào nền kinh tế quốc gia.Ngân hàng với lịch sử hình thành và phát triển lâu đời là một trong những tổ chức tài chính quan trọng nhất trong nền kinh tế. Theo quan điểm của giáo sư Peter S. Rose thuộc Đại học Texas A&M (Hoa Kỳ):“Ngân hàng là loại hình tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế”. (Quản trị Ngân hàng thương mại, Peter S. Rose tr. 7). Theo Luật các TCTD Việt Nam năm 2010 thì Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định nhằm mục tiêu lợi nhuận. Các hoạt động kinh doanh của NHTM - Hoạt động tín dụng: Đây là hoạt động cơ bản và quan trọng nhất của ngân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 hàng thương mại. Bao gồm: + Hoạt động huy động vốn: Hoạt động huy động vốn thực hiện chức năng tạo thêm nguồn vốn kinh doanh cho ngân hàng. Về phía khách hàng, bên cạnh việc được hưởng lợi tức, khách hàng còn được cung ứng các dịch vụ khác như dịch vụ về ngân quỹ, thu chi tài chính, phát hành séc .v.v… Nhóm hoạt động này bao gồm: Dịch vụ nhận tiền gửi tiết kiệm và thanh toán, phát hành các loại giấy tờ có giá, vay của NHTW và các TCTD khác. + Hoạt động cho vay: Hoạt động cho vay nhằm thực hiện chức năng cấp tín dụng, nguồn tài chính nhằm đáp ứng các nhu cầu sử dụng vốn khác nhau của các chủ thể trong nền kinh tế. Bao gồm các hoạt động như chiết khấu các giấy tờ có giá, cho vay tiêu dùng, cho vay đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh, cho thuê tài chính. - Nhóm dịch vụ thanh toán và các dịch vụ khác: Các NHTM đang chú trọng phát triển nhóm dịch vụ này vì thu nhập của nhóm khá cao nhưng có mức độ rủi ro thấp hơn so với nhóm dịch vụ sử dụng vốn. Trong tương lai, tỷ trọng thu nhập từ dịch vụ sẽ tăng mạnh. * Khái niệm cạnh tranh trong ngân hàng thương mại Hoạt động Ngân hàng là một loại hình kinh doanh đặc biệt trong số các loại hình kinh doanh trong nền kinh tế thị trường. Hoạt động Ngân hàng được hiểu là hoạt động kinh doanh tiền tệ và các dịch vụ tài chính có liên quan. Do đó cạnh tranh trong Ngân hàng chính là chủ thể Ngân hàng cùng với nghệ thuật sử dụng tổng hợp các phương thức, yếu tố,… nhằm giành được phần thắng trên thị trường, với lợi nhuận cao nhất, nâng cao vai trò và vị thế của mình trên thị trường. Đối với nền kinh tế, thì cạnh tranh trong hoạt động Ngân hàng là một động lực nhằm phát triển kinh tế - xã hội. Bởi vì hoạt động Ngân hàng là một trong số các loại hình hoạt động kinh doanh trong nền kinh tế thị trường, mà cạnh tranh là một đặc trưng cơ bản của nền kinh tế thị trường. Cho nên, cạnh tranh ngân hàng cũng là sự đối đầu giữa các ngân hàng để giành giật khách hàng, giành giật những điều kiện thuận lợi nhất cho họ trong việc cung cấp những sản phẩm dịch vụ đặc biệt, có chất lượng cao, có sự khác biệt tương đối so với sản phẩm dịch vụ của đối thủ cạnh tranh trên thị trường nhằm thu lại Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 nhiều lợi ích nhất. 1.1.2. Đặc điểm cạnh tranh trong ngân hàng thương mại Môi trường hoạt động kinh doanh của các NHTM có sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Do xuất phát từ những đặc thù của hoạt động kinh doanh ngân hàng và những ảnh hưởng của hoạt động ngân hàng đối với nền kinh tế, cạnh tranh của NHTM có những đặc trưng riêng. Đó là: Các NHTM vừa cạnh tranh gay gắt vừa hợp tác với nhau: Cũng như bất kỳ một doanh nghiệp sản xuất kinh doanh nào, trong hoạt động của mình, các ngân hàng luôn phải cạnh tranh gay gắt với nhau để mở rộng thị trường và thu hút khách hàng nhằm mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận. Tính chất gay gắt trong cạnh tranh ngân hàng xuất phát từ đặc thù của sản phẩm, dịch vụ ngân hàng là có tính tương đồng cao và rất dễ bị bắt chước. Mặt khác, trong cạnh tranh, các ngân hàng không chỉ sử dụng các công cụ mang tính truyền thống như phí, lãi suất, các dịch vụ ngân hàng,... mà còn sử dụng công nghệ hiện đại để đa dạng hoá các sản phẩm dịch vụ, đưa ra các kênh phân phối mới và nâng cao chất lượng các sản phẩm, dịch vụ, tinh thần, thái độ phục vụ khách hàng... Bên cạnh đó, do điều kiện về vốn, mạng lưới, công nghệ có hạn trong khi nhu cầu, đòi hỏi về sản phẩm, dịch vụ ngân hàng ngày càng cao do đó các ngân hàng cũng phải liên kết với nhau để cùng cung cấp một hay một số sản phẩm, dịch vụ nhất định cho khách hàng. Vì vậy, để tránh đổ vì toàn hệ thống cũng như tiết kiệm chi phí, đảm bảo an toàn trong kinh doanh, các NHTM một mặt cạnh tranh với nhau, một mặt, lại hợp tác chặt chẽ với nhau trong cung cấp các sản phẩm dịch vụ cho khách hàng. Cạnh tranh ngân hàng luôn phải hướng tới một thị trường lành mạnh, tránh khả năng xảy ra rủi ro hệ thống: Các NHTM phải cạnh tranh lành mạnh thông qua cung cấp các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng có chất lượng, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của khách hàng. Ngân hàng là doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ, đi vay để cho vay lại nếu các ngân hàng cạnh tranh không lành mạnh, hoặc cạnh tranh thông qua việc tăng lãi suất huy động tiền gửi, giảm lãi suất cho vay, phí dịch vụ, nới láng các điều kiện tín dụng... sẽ làm cho nguồn thu của các ngân hàng giảm sút, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/