Lêi Më ®Çu
sau 15 n¨m ®æi míi, ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ
quan träng, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, t¹o ra ®îc khèi lîng n«ng
s¶n kh«ng chØ ®¸p øng nhu cÇu trong níc mµ cßn cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao
mang vÒ hµng tØ ®« la. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng trëng liªn tôc víi tèc ®é
cao vµ æn ®Þnh, h×nh thµnh nh÷ng vïng chuyªn canh s¶n xuÊt hµng ho¸ víi
quy m« lín. Sù ph¸t triÓn nhanh cña ngµnh n«ng nghiÖp ®· n©ng cao vÞ thÕ
cña ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ, gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn ®é c«ng
nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n chñ
lùc, cµ phª ViÖt Nam cã tèc ®é ph¸t triÓn rÊt cao, hµng n¨m thu vÒ hµng tr¨m
triÖu ®« la tõ viÖc xuÊt khÈu, mang l¹i nguån thu nhËp æn ®Þnh, thêng xuyªn
cho mét nhãm ®«ng d©n c ë n«ng th«n, trung du vµ miÒn nói. Tuy nhiªn, bªn
c¹nh nh÷ng thÕ m¹nh cña m×nh, ngµnh cµ phª vÉn tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ ¶nh
hëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Do ®ã, lµm sao ph¸t huy hÕt néi lùc, hÕt lîi
thÕ ®Ó cµ phª ViÖt Nam cã thÓ ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trªn thÞ trêng thÕ giíi
vÉn lµ mét c©u hái bÊt cËp cÇn cã lêi gi¶i ®¸p.
®Ò tµi “Gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh cµ
phª ViÖt Nam “ mµ em chän lµ mét ®ãng gãp nhá ý kiÕn cña b¶n th©n mong
gãp phÇn gi¶i quyÕt c©u hái ®ã.
Tuy ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn tiÕp cËn víi c¸ch thøc viÕt ®Ò ¸n m«n chuyªn
ngµnh, nhng díi sù híng dÉn tËn t×nh cña Ths NguyÔn §×nh Trung, em ®·
hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy!
Sinh viªn thùc hiÖn
T¹ ThÞ B×nh Minh
0
I.
thùc chÊt vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh
tranh.
I.1 kh¸i niÖm vÒ c¹nh tranh
C¹nh
tranh
lµ
mét
trong
nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ trêng, lµ n¨ng lùc ph¸t triÓn cña kinh tÕ
thÞ trêng. C¹nh tranh cã thÓ ®îc hiÓu lµ sù ganh ®ua nhau gi÷a c¸c nhµ doanh
nghiÖp trong viÖc giµnh mét nh©n tè s¶n xuÊt hoÆc kh¸ch hµng nh»m n©ng
cao vÞ thÕ cña m×nh trªn thÞ trêng, ®Ó ®¹t ®îc mét môc tiªu kinh doanh cô
thÓ.
Quan ®iÓm ®Çy ®ñ vÒ c¹nh tranh cã thÓ ®îc nh×n nhËn nh sau:” c¹nh
tranh lµ cuéc ®Êu tranh gay g¾t, quyÕt liÖt gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh
víi nhau dùa trªn chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt nh»m ®¹t ®îc
nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ tiªu thô cã lîi nhÊt, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thóc
®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.”
I.2. Kh¸i niÖm kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
HiÖn nay, mét doanh nghiÖp muèn cã vÞ trÝ v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng
vµ thÞ trêng ngµy cµng ®îc më réng th× cÇn ph¶i cã mét tiÒm lùc ®ñ m¹nh ®Ó
cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ trêng. C¸i ®ã chÝnh lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét
doanh nghiÖp. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp chÝnh lµ viÖc cã
®îc c¸c lîi thÕ c¹nh tranh so víi c¸c doanh nghiÖp ®èi thñ. C¹nh tranh ®Ó
duy tr× vÞ trÝ cña nã mét c¸ch l©u dµi trªn thÞ trêng c¹nh tranh, ®¶m b¶o thùc
hiÖn møc lîi nhuËn Ýt nhÊt lµ b»ng tû lÖ ®ßi hái cho viÖc thùc hiÖn môc tiªu
cña doanh nghiÖp.
I.3 .Ph©n lo¹i c¹nh tranh
3.1. C¹nh tranh quèc gia.
N¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia ®îc ®Þnh nghÜa lµ n¨ng lùc cña mét nÒn
kinh tÕ ®¹t ®îc t¨ng trëng bÒn v÷ng, thu hót ®îc ®Çu t, b¶o ®¶m æn ®Þnh kinh
tÕ, x· héi, n©ng cao ®êi sèng cña ngêi d©n.
3.2. C¹nh tranh ngµnh.
XÐt theo ph¹m vi ngµnh kinh tÕ, c¹nh tranh ®îc chia lµm hai lo¹i :
- C¹nh tranh trong néi bé ngµnh : lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp cïng
s¶n xuÊt kinh doanh mét lo¹i dÞch vô. C¹nh tranh trong néi bé ngµnh lµ mét
cuéc c¹nh tranh tÊt yÕu ph¶i x¶y ra, tÊt c¶ ®Òu nh»m vµo môc tiªu cao nhÊt lµ
1
lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, mçi doanh nghiÖp ph¶i c¶i tiÕn kü
thuËt, n¨ng lùc qu¶n lý...nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n
phÈm ®Ó t×m lîi nhuËn siªu ng¹ch.
- C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh : lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c chñ doanh nghiÖp s¶n
xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô trong c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau nh»m
môc tiªu lîi nhuËn, vÞ thÕ vµ an toµn. C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh t¹o ra xu híng di chuyÓn cña vèn ®Çu t sang c¸c ngµnh kinh doanh thu ®îc lîi nhuËn
cao h¬n vµ tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n.
3.3. C¹nh tranh s¶n phÈm.
Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trªn thÞ trêng cña c¸c doanh
nghiÖp, vÊn ®Ò s¶n phÈm b¸n tíi tay kh¸ch hµng ®îc coi träng hµng ®Çu. Bëi
s¶n phÈm lµ ®¹i diÖn cho th¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp, cho sù lín m¹nh
hoÆc yÕu kÐm trong lÜnh vùc cung cÊp mÆt hµng cïng c«ng cô sö dông. C¹nh
tranh vÒ s¶n phÈm thêng ®îc thÓ hiÖn qua c¸c mÆt:
C¹nh tranh vÒ tr×nh ®é s¶n phÈm: tuú theo nh÷ng s¶n phÈm kh¸c nhau ®Ó
chóng ta lùa chän nh÷ng nhãm chØ tiªu kh¸c nhau cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh
tr×nh ®é cña s¶n phÈm. Doanh nghiÖp sÏ chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh nÕu
nh lùa chän tr×nh ®é s¶n phÈm phï hîp víi yªu cÇu cña ngêi tiªu dïng.
C¹nh tranh vÒ chÊt lîng: Tïy theo tõng s¶n phÈm víi ®Æc ®iÓm kh¸c nhau ®Ó
lùa chän chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt lîng kh¸c nhau. NÕu t¹o ra nhiÒu lîi thÕ cho
chØ tiªu nµy th× s¶n phÈm cµng cã nhiÒu c¬ héi giµnh th¾ng lîi c¹nh tranh
trªn thÞ trêng.
C¹nh tranh vÒ bao b×: Cïng víi viÖc thiÕt kÕ bao b× cho phï hîp, doanh
nghiÖp cßn ph¶i lùa chän c¬ cÊu s¶n phÈm phï hîp, lùa chän c¬ cÊu hµng
hãa vµ c¬ cÊu chñng lo¹i hîp lý.
C¹nh tranh vÒ nh·n m¸c, uy tÝn s¶n phÈm. Doanh nghiÖp sö dông c«ng cô
nµy ®Ó ®¸nh trùc tiÕp vµo trùc gi¸c cña ngêi tiªu dïng.
C¹nh tranh do khai th¸c hîp lý chu kú sèng cña s¶n phÈm. Sö dông biÖn
ph¸p nµy, doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng quyÕt ®Þnh s¸ng suèt ®Ó ®a ra mét
s¶n phÈm míi hoÆc dõng viÖc cung cÊp mét s¶n phÈm ®· lçi thêi.
I.4. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
4.1. C¸c nh©n tè chñ quan.
4.1.1 Nh©n tè con ngêi
2
Con ngêi ë ®©y ph¶n ¸nh ®Õn ®éi ngò lao ®éng. §éi ngò lao ®éng t¸c
®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp th«ng qua c¸c yÕu tè nh
tr×nh ®é lao ®éng, n¨ng suÊt lao ®éng, th¸i ®é phôc vô kh¸ch hµng, sù s¸ng
t¹o trong s¶n xuÊt... C¸c nh©n tè nµy ¶nh hëng trùc tiÕp tíi viÖc n©ng cao
chÊt lîng s¶n phÈm, chi phÝ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hµng hãa.
4.1.2. Kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh .
BÊt cø mét ho¹t ®éng ®Çu t, s¶n xuÊt ph©n phèi nµo còng ®Òu ph¶i
xÐt, tÝnh to¸n ®Õn tiÒm lùc, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Mét doanh
nghiÖp cã tiÒm n¨ng lín vÒ tµi chÝnh sÏ cã nhiÒu thuËn lîi trong viÖc ®æi míi
c«ng nghÖ, ®Çu t mua s¾m trang thiÕt bÞ, b¶o ®¶m n©ng cao chÊt lîng s¶n
phÈm, h¹ gi¸ thµnh, duy tr× vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸, khuyÕn
khÝch viÖc tiªu thô s¶n phÈm, t¨ng doanh thu, lîi nhuËn vµ cñng cè vÞ thÕ cña
m×nh trªn th¬ng trêng.
4.1.3. Tr×nh ®é c«ng nghÖ.
T×nh tr¹ng tr×nh ®é c«ng nghÖ m¸y mãc thiÕt bÞ cã ¶nh hëng mét
c¸ch s©u s¾c tíi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. §ã lµ
yÕu tè vËt chÊt quan träng bËc nhÊt thÓ hiÖn n¨ng lùc s¶n xuÊt cña mét doanh
nghiÖp, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn chÊt lîng, n¨ng suÊt s¶n xuÊt. Ngoµi ra, c«ng
nghÖ s¶n xuÊt còng ¶nh hëng ®Õn gi¸ thµnh vµ gi¸ b¸n cña s¶n phÈm. Mét
doanh nghiÖp cã c«ng nghÖ phï hîp sÏ cã mét lîi thÕ c¹nh tranh rÊt lín do
chi phÝ s¶n xuÊt thÊp, chÊt lîng s¶n phÈm vµ dÞch vô cao. Ngîc l¹i doanh
nghiÖp sÏ cã bÊt lîi c¹nh tranh khi hä chØ cã c«ng nghÖ l¹c hËu.
4.2. Nh©n tè chñ quan.
4.2.1. C¸c nh©n tè kinh tÕ.
Trong m«i trêng kinh doanh, c¸c nh©n tè kinh tÕ lu«n cã nh÷ng ¶nh
hëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nãi chung còng
nh søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm doang nghiÖp nãi riªng. C¸c nh©n tè kinh tÕ
bao gåm: tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, l·i suÊt trªn thÞ trêng vèn...
Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao sÏ lµm cho thu nhËp cña ngêi d©n t¨ng lªn. Thu
nhËp t¨ng cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hä khi nhu cÇu
vÒ hµng ho¸ thiÕt yÕu vµ hµng ho¸ cao cÊp còng t¨ng lªn.
L·i cho vay cña ng©n hµng còng ¶nh hëng ®Õn søc c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp. HiÖn nay cã mét phÇn kh«ng nhá vèn ®Çu t cña doanh nghiÖp trong
ngµnh lµ ®i vay. Do ®ã khi l·i suÊt t¨ng lªn sÏ dÉn tíi chi phÝ s¶n xuÊt s¶n
3
phÈm cña doanh nghiÖp t¨ng vµ ngîc l¹i. Nh vËy, doanh nghiÖp nµo cã lîng
vèn chñ së h÷u lín xÐt vÒ mÆt nµo ®ã sÏ thuËn lîi h¬n trong c¹nh tranh vµ râ
rµng n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp sÏ tèt h¬n so víi ®èi
thñ c¹nh tranh.
C¸c nh©n tè kinh tÕ ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn søc c¹nh tranh cña s¶n
phÈm cña doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh. Do ®ã ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i
®¸nh gi¸ ®îc t¸c ®éng cña nã ®Ó t×m ra nh÷ng c¬ héi còng nh th¸ch thøc.
4.2.2. C¸c nh©n tè vÒ chÝnh trÞ ph¸p luËt.
C¸c nh©n tè vÒ chÝnh trÞ ph¸p luËt lµ nÒn t¶ng quy ®Þnh c¸c yÕu tè
kh¸c cña m«i trêng kinh tÕ. NÒn kinh tÕ ¶nh hëng ®Õn hÖ thèng chÝnh trÞ nhng ngîc l¹i hÖ thèng chÝnh trÞ còng t¸c ®éng trë l¹i c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ.
Ph¸p luËt vµ chÝnh trÞ æn ®Þnh sÏ t¹o ra mét c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong tõng lÜnh vùc cô thÓ cã ®îc lîi thÕ c¹nh
tranh trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ cña thÕ giíi.
Nãi tãm l¹i, khi xem xÐt kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét ngµnh, cña mét
doanh nghiÖp thËm chÝ kÓ c¶ cña ®èi thñ c¹nh tranh, cÇn ph¶i xem xÐt ®Çy ®ñ
c¸c nh©n tè t¸c ®éng, tõ ®ã t×m ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m n©ng cao kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh hay cña doanh nghiÖp ®ã.
II.
Thùc tr¹ng vÒ thÞ trêng cµ phª thÕ giíi vµ ngµnh cµ phª
ViÖt Nam
II.1. Tæng quan vÒ thÞ trêng cµ phª thÕ giíi.
Nh×n l¹i sù ph¸t triÓn thÞ trêng tiªu thô cµ phª thÕ giíi cho thÊy sau
thÕ chiÕn II, nhu cÇu dïng cµ phª ë nhiÒu quèc gia t¨ng lªn nhanh chãng. B¾t
®Çu tõ Mü ë thËp niªn 1950-1960 khi nh÷ng cùu chiÕn binh mang së thÝch
uèng cµ phª vÒ truyÒn b¸ trong qu©n ®éi vµ d©n chóng, råi dÇn dÇn ph¸t triÓn
sang Ch©u ¢u ë nh÷ng n¨m 1960-1970. Vµo cuèi thËp niªn 1970, khi thÞ trêng Mü vµ Ch©u ¢u gÇn nh ch÷ng l¹i th× nh÷ng thÞ trêng míi l¹i më ra ë
vïng ViÔn §«ng nh NhËt B¶n vµ gÇn ®©y lµ thÞ trêng §«ng ¢u, Trung Quèc
cã dÊu hiÖu t¨ng. Cïng víi sù më réng thÞ trêng ë kh¾p n¬i, s¶n lîng cµ phª
thÕ giíi kh«ng ngõng t¨ng lªn, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cao cña ngêi tiªu dïng.
S¶n lîng cµ phª toµn cÇu niªn vô 2002-2003 ®¹t 122.6 triÖu bao, t¨ng 10.7%
so víi møc 110.7 triÖu bao cña n¨m tríc. Brazil, níc s¶n xuÊt cµ phª lín nhÊt
thÕ giíi ®¹t møc s¶n lîng kû lôc 46.9 triÖu bao trong khi s¶n lîng cña hai n-
4
íc C«l«mbia vµ ViÖt Nam, níc ®øng thø hai vµ thø ba vÒ s¶n xuÊt cµ phª ®¹t
kho¶ng 10 triÖu tÊn. ICO (tæ chøc cµ phª quèc tÕ) cho r»ng, niªn vô 2003/04
sÏ lµ n¨m mÊt mïa trong k× s¶n xuÊt cµ phª thÕ giíi bëi c©y cµ phª sÏ cÇn
mét thêi gian ®Ó håi phôc sau vô mïa béi thu.
S¶n lîng cµ phª cña nh÷ng níc s¶n xuÊt chÝnh ( ®¬n vÞ : triÖu bao )
2000/01
2001/02
2002/03
Brazil
43.1
33.7
46.9
Col«mbia
10.5
11.0
10.9
Indonesia
6.5
6.0
5.8
Mªxic«
4.8
4.7
5.2
ViÖt Nam
15.3
12.3
10.5
ThÕ giíi
117.0
110.7
122.6
( sè liÖu theo t¹p chÝ Th¬ng nghiÖp thÞ trêng ViÖt Nam*sè th¸ng 2/2001)
Møc tiªu thô cµ phª b×nh qu©n ®Çu ngêi trªn ph¹m vi toµn cÇu Ýt thay ®æi
trong nh÷ng n¨m qua, dao ®éng trong kho¶ng 4.5-4.7 kg/ngêi/n¨m.
Tæng møc tiªu thô cµ phª toµn cÇu ( ®¬n vÞ : triÖu bao ).
2001/02
2000/01
1999/00
Níc NK
78.6
78.1
77.1
Níc SX
27.0
26.4
25.9
Tæng
105.6
104.5
103.3
( sè liÖu theo t¹p chÝ Th¬ng nghiÖp thÞ trêng ViÖt Nam* sè th¸ng 2/2002 )
Víi kho¶ng 1/4 d©n sè thÕ giíi hiÖn uèng cµ phª thêng xuyªn, triÓn
väng t¨ng tiªu thô cµ phª trong nh÷ng n¨m tíi lµ rÊt kh¶ quan. Tuy nhiªn,
nÕu kh«ng cã hµnh ®éng tÝch nµo ®Ó ®Èy m¹nh, tèc ®é t¨ng sÏ kh«ng cã tiÕn
triÓn g× kh¸ h¬n nh÷ng n¨m võa qua. Vµ nÕu cø gi÷ møc t¨ng cha ®Çy 5%
mçi n¨m hiÖn nay, cã lÏ tíi vô 2005/06 míi hy väng tæng lîng tiªu thô ®¹t
møc 1190 triÖu bao.
Brazil lµ níc xuÊt khÈu cµ phª lín nhÊt thÕ giíi chiÕm kho¶ng 26%
tæng lîng xuÊt khÈu cµ phª toµn cÇu, chñ yÕu lµ cµ phª Arabica. C«l«mbia
®øng thø hai vÒ xuÊt khÈu cµ phª Arabica toµn cÇu, chiÕm kho¶ng 19%, chñ
yÕu lµ lo¹i cµ phª Arabica dÞu. §øng thø ba vÒ xuÊt khÈu cµ phª Arabica lµ
Guatªmala, chiÕm kho¶ng 5% tæng s¶n lîng xuÊt khÈu cµ phª toµn cÇu.
Mü lµ níc nhËp khÈu cµ phª lín nhÊt thÕ giíi, chiÕm kho¶ng 29%
tæng s¶n lîng cµ phª nhËp khÈu. §øng thø hai lµ §øc víi tû träng kho¶ng
18% tæng lîng nhËp khÈu. NhËp khÈu cµ phª cña NhËt B¶n t¨ng nhanh, ®a
NhËt B¶n trë thµnh níc ®øng thø ba thÕ giíi vÒ nhËp khÈu cµ phª trong
5
nh÷ng n¨m qua víi tû träng kho¶ng 9% tæng lîng cµ phª nhËp khÈu toµn
cÇu.
Do mÊt c©n ®èi nghiªm träng trong c¸n c©n cung-cÇu, gi¸ cµ phª ®·
liªn tôc gi¶m trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, gi¶m xuèng tíi møc kû lôc trong
n¨m 2002 chØ b»ng 1/3 møc gi¸ b×nh qu©n cña thËp niªn 60 ( tÝnh theo gi¸
thùc tÕ ). Theo dù b¸o cña WB( ng©n hµng thÕ giíi ), gi¸ c¶ hai lo¹i cµ phª
R«busta vµ Arabica ®Òu t¨ng lªn trong n¨m 2003 vµ sÏ tiÕp tôc t¨ng trong
n¨m 2004. Tuy nhiªn, gi¸ cµ phª khã cã thÓ t¨ng nhanh do nguån cung vÉn ë
trong t×nh tr¹ng d thõa. VÒ dµi h¹n, gi¸ cµ phª cã thÓ håi phôc nhng ch¾c
ch¾n khã cã thÓ trë l¹i møc gi¸ kû lôc cña nh÷ng n¨m 70 hay ®Çu thËp niªn
90 cña thÕ kû 20.
II.2. Thùc tr¹ng ngµnh cµ phª ViÖt Nam.
2.1. VÒ s¶n xuÊt.
C©y cµ phª ®Çu tiªn ®îc ®a vµo ViÖt Nam tõ n¨m 1870, m·i ®Õn ®Çu
thÕ kû 20 míi ®îc ph¸t triÓn trång ë mét sè ®ån ®iÒn cña ngêi Ph¸p. N¨m
1930 ë ViÖt Nam cã 5900 ha. Trong thêi k× nh÷ng n¨m 1960-1970, c©y cµ
phª ®îc ph¸t triÓn ë mét sè n«ng trêng quèc doanh ë c¸c tØnh miÒn B¾c, khi
cao nhÊt ( 1964-1966 ) ®· ®¹t tíi 13000 ha song kh«ng bÒn v÷ng do s©u bÖnh
ë cµ phª Arabica vµ do c¸c yÕu tè tù nhiªn kh«ng phï hîp víi cµ phª
Robusta nªn mét sè lín diÖn tÝch cµ phª ph¶i thanh lý.
Cho ®Õn n¨m 1975, ®Êt níc thèng nhÊt, diÖn tÝch cµ phª cña c¸c níc
cã kho¶ng trªn 13000 ha, cho s¶n lîng 6000 tÊn. Sau 1975, cµ phª ë ViÖt
Nam ®îc ph¸t triÓn m¹nh t¹i c¸c tØnh T©y Nguyªn nhê cã vèn tõ c¸c hiÖp
®Þnh hîp t¸c liªn chÝnh phñ víi c¸c níc : Liªn X« cò, CHDC §øc, Bungary,
TiÖp Kh¾c, Ba Lan, ®Õn n¨m 1990 ®· cã 119300 ha. Trªn c¬ së nµy, tõ 1986,
phong trµo trång cµ phª ph¸t triÓn m¹nh trong nh©n d©n. §Õn nay ®· cã trªn
390000ha, ®¹t s¶n lîng gÇn 700000 tÊn.
Ngµnh cµ phª níc ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn nhanh vît bËc. chØ trong
vßng 15-20 n¨m trë l¹i ®©y chóng ta ®· ®a s¶n lîng cµ phª c¶ níc t¨ng lªn
hµng tr¨m lÇn. HiÖn nay, cµ phª ViÖt Nam ®ang trùc tiÕp xuÊt sang 50 níc
víi khèi lîng lín ®øng hµng thø 4 trªn thÕ giíi. Møc t¨ng trëng lîng cµ phª
xuÊt khÈu hµng n¨m kh¸ lín.
S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1998-2002
6
s¶n lîng ( ngµn tÊn)
s¶n lîng
% t¨ng
409.3
97.3
509.8
124.6
800.4
157.0
847.0
105.5
xuÊt khÈu
s¶n lîng
% t¨ng
1998
382.0
97.5
1999
482.0
126.2
2000
733.0
152.1
2001
931.0
127.0
2002
710.0
76.3
(sè liÖu theo t¹p chÝ Th¬ng nghiÖp thÞ trêng ViÖt Nam * sè th¸ng 2/2002 )
Cµ phª hiÖn ®ang lµ mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ lín ®øng
thø hai sau g¹o. Gi¸ trÞ cµ phª xuÊt khÈu thêng chiÕm gÇn 10% tæng kim
ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m. Ngay c¶ nh÷ng thÞ trêng khã tÝnh nh Mü, §øc,
BØ... còng dÇn bÞ cµ phª ViÖt Nam chinh phôc.
5 níc nhËp khÈu cµ phª ®øng ®Çu niªn vô 2000/01:
STT
1
2
3
4
5
tªn níc
s¶n lîng
trÞ gi¸
tû phÇn so víi
tæng XK (%)
BØ
138.603
57.974.984
15.85
Mü
137.501
59.371.585
15.72
§øc
134.321
60.054.805
15.36
T©y Ban Nha
73.852
31.666.889
8.44
ý
62.559
27.796.789
7.15
( sè liÖu theo trang web : vicofa.com )
2.2. VÒ c«ng nghÖ.
Sau 1975, khi ®i vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt cµ phª, chóng ta míi cã mét
Ýt xëng chÕ biÕn cò kü, ch¾p v¸. ë phÝa b¾c cã mét sè xëng chÕ biÕn ë §ång
Giao, Phñ Quú víi thiÕt bÞ l¾p ®Æt tõ n¨m 1960-1962 do CHDC §øc chÕ t¹o.
ë phÝa nam cã mét sè xëng cña c¸c doanh ®iÒn cò nh Rossi, Delphante ®Ó
l¹i c«ng suÊt kh«ng lín. Cïng víi viÖc më réng diÖn tÝch trång cµ phª, chóng
ta còng ®· b¾t tay vµo x©y dùng c¸c xëng chÕ biÕn míi, b¾t ®Çu tõ nh÷ng
thiÕt bÞ lÎ, råi ®Õn c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt sao chÐp theo mÉu cña Hang-xa
nh nhµ m¸y 1/5 H¶i Phßng, nhµ m¸y A74 Bé C«ng NghiÖp ë Thñ §øcTpHCM. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu c«ng ty, n«ng trßng ®· x©y dùng c¸c xëng chÕ biÕn míi kh¸ hoµn chØnh víi thiÕt bÞ nhËp tõ CHLB §øc, Brazil. Mét
lo¹t h¬n chôc d©y chuyÒn chÕ biÕn cµ phª cña h·ng Pinhalense-Brazil ®îc ®a
vµo ViÖt Nam. TiÕp ®ã l¹i xuÊt hiÖn nhiÒu xëng l¾p r¸p thiÕt bÞ do c¬ së c«ng
nghiÖp ViÖt Nam chÕ t¹o m« pháng cã c¶i tiÕn c«ng nghÖ cña Brazil. Nh thÕ
so víi thêi gian tríc ®©y th× hiÖn t¹i vÊn ®Ò c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt vµ chÕ
biÕn cµ phª ®· ®îc quan t©m chÆt chÏ h¬n.
2.3. VÒ nguyªn liÖu.
7
VÒ nguyªn liÖu, nhê cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu thuËn lîi vµ ®Êt
®ai mµu mì, ph× nhiªu nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c gièng cµ phª ph¸t triÓn
tèt. C¶ níc hiÖn cã kho¶ng 390 ngµn ha cµ phª ph©n bè trªn nhiÒu ®Þa bµn tõ
b¾c chÝ nam. C©y trång ®îc ch¨m sãc tèt, ®¶m b¶o chÊt lîng cho s¶n xuÊt.
V× vËy mµ nguån nguyªn liÖu rÊt dåi dµo, lu«n ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ s¶n lîng cho s¶n xuÊt, xuÊt khÈu vµ dù tr÷.
2.4. VÒ lao ®éng.
Nhê t¹o ®îc c«ng ¨n viÖc lµm vµ mang l¹i nguån thu nhËp æn ®Þnh
thêng xuyªn nªn ngµnh cµ phª ®· thu hót hµng triÖu lao ®éng. Trong ®ã
chiÕm mét lîng lín lµ d©n c c¸c vïng n«ng th«n, trung du vµ miÒn nói cã
®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi nh c¸c tØnh miÒn nói phÝa b¾c, T©y Nguyªn, Gia
Lai, §¨k L¨k… vµ tØnh Thanh Ho¸ lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. §Õn n¨m 2001,
diÖn tÝch cµ phª cña tØnh trång ®îc lµ 3996 ha víi 3213 hé gia ®×nh tham gia
ë 46 x· cung cÊp 6000 lao ®éng. Riªng x· Thanh Xu©n, huyÖn Nh Xu©n,
100% lµ ®ång bµo d©n téc thiÓu sè th× cã tíi 270 hé d©n lao ®éng trong
ngµnh. Tõ ®©y cã thÓ thÊy r»ng nguån lao ®éng trong ngµnh cµ phª ViÖt Nam
rÊt phong phó vµ dåi dµo.
Qua nh×n nhËn l¹i thùc tr¹ng ph¸t triÓn ngµnh cµ phª ViÖt Nam
nh÷ng n¨m qua cho thÊy ngµnh ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng ca ngîi. Tuy
nhiªn, trong vµi n¨m gÇn ®©y do kÝch thÝch m¹nh mÏ cña gi¸ c¶ thÞ trêng cµ
phª ®· ra khái kiÓm so¸t cña ngµnh còng nh cña nhµ níc. ChÝnh v× thÕ mµ sù
t¨ng trëng nhanh chãng víi møc ®é lín ®· cã t¸c ®éng quan träng trong viÖc
gãp phÇn ®Èy ngµnh cµ phª thÕ giíi ®Õn kú khñng ho¶ng thõa. Gi¸ cµ phª thÕ
giíi liªn tôc gi¶m ®Õn møc thÊp kû lôc 30 n¨m l¹i ®©y. Ngµnh cµ phª bíc vµo
thêi kú ¶m ®¹m vµ cã phÇn ho¶ng lo¹n. §µi ph¸t thanh vµ b¸o chÝ thêng
xuyªn ®a tin n«ng d©n chÆt ph¸ cµ phª ë n¬i nµy, n¬i kh¸c...Cã thÓ nãi, ®©y
lµ t×nh h×nh chung cña ngµnh cµ phª toµn cÇu vµ nã cã t¸c ®éng lín ®Õn
ngµnh cµ phª níc ta.
II.3. Nh÷ng lîi thÕ vµ bÊt lîi cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam.
3.1. Lîi thÕ cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam.
Qua ®¸nh gi¸ tæng quan vÒ ngµnh cµ phª ViÖt Nam trªn ®©y cã thÓ
thÊy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· nhanh chãng trë thµnh mét
trong nh÷ng níc s¶n xuÊt cµ phª hµng ®Çu thÕ giíi, chiÕm lÜnh ®îc mét thÞ
phÇn ®¸ng kÓ, cã mÆt trªn 50 quèc gia, lµ nguån thu ngo¹i tÖ quan träng sau
8
thñy h¶i s¶n vµ g¹o. Cã ®îc nh÷ng thµnh tùu Êy lµ do ngµnh cµ phª ViÖt Nam
®· cã nh÷ng lîi thÕ to lín, gióp ngµnh ph¸t triÓn.
3.1.1. Lîi thÕ kh¸ch quan.
ViÖt Nam cã thÕ m¹nh vÒ trång c©y cµ phª do ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ
khÝ hËu thuËn lîi. §Êt ®á bazan, rÊt thÝch hîp víi c©y cµ phª, ®îc ph©n réng
kh¾p l·nh thæ, trong ®ã tËp trung nhiÒu ë hai vïng T©y Nguyªn vµ §«ng
Nam Bé víi diÖn tÝch hµng triÖu ha. KhÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa , lîng ma
ph©n bè ®Òu c¸c th¸ng trong n¨m , nhÊt lµ c¸c th¸ng cµ phª sinh trëng. C©y
cµ phª cÇn hai yÕu tè c¬ b¶n lµ ®Êt vµ níc th× c¶ hai yÕu tè Êy ®Òu cã ë ViÖt
Nam.
H¬n n÷a víi nguån nh©n lùc dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng l¹i rÎ vµ n¨ng
xuÊt lao ®éng cao ®· gãp phÇn gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, t¹o ®iÒu kiÖn h¹ gi¸
thµnh s¶n phÈm. Nhê ®ã gióp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña cµ phª ViÖt
Nam trªnthÞ trêng quèc tÕ. Ngoµi ra, do nhu cÇu tiªu dïng cµ phª trªn thÕ
giíi t¨ng nhanh nªn s¶n phÈm cµ phª còng ngµy cµng ®îc tiªu thô m¹nh.
3.1.2. Lîi thÕ chñ quan.
Víi m«i trêng chÝnh trÞ æn ®Þnh ®îc c¶ thÕ giíi c«ng nhËn, ®· t¹o
®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi yªn t©m khi lµm ¨n víi ViÖt Nam.
§êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc ®· t¹o m«i trêng thuËn lîi ®Ó ph¸t
triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª. Nh chÝnh s¸ch giao quyÒn sö dông ruéng
®Êt, vên c©y cho ngêi lao ®éng ®· n©ng ý thøc lµm chñ lªn cao, nhê ®ã vên
c©y ®îc ch¨m sãc tèt, ®Çu t th©m canh t¨ng cao, ®Êt ®ai ®îc sö dông triÖt ®Ó.
Ngoµi ra ngay tõ n¨m 1994, thñ tíng chÝnh phñ ®· chØ ®¹o thµnh lËp quü hç
trî hay b¶o hiÓm ngµnh cµ phª. ( V¨n b¶n sè 140/TB ngµy 1/11/1994 cña v¨n
phßng chÝnh phñ). C¸c n¨m sau chÝnh phñ liªn tiÕp chØ ®¹o vµ yªu cÇu Bé
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n chñ tr× vµ phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh,
Ban vËt gi¸ chÝnh phñ, Bé Th¬ng m¹i x©y dùng quü hç trî hay quü b¶o hiÓm
cho ngµnh cµ phª. ChÝnh phñ chñ tr¬ng “ng©n s¸ch Nhµ níc sÏ hç trî ban
®Çu mét lÇn khi thµnh lËp qòy” ( V¨n b¶n sè 589/KTTH ngµy 3/2/1997 cña
chÝnh phñ ). Ngoµi ra cßn huy ®éng ng©n s¸ch Nhµ níc ®Ó gióp ®ì n«ng d©n
qua khái nh÷ng giai ®o¹n khã kh¨n nh mua cµ phª t¹m tr÷ ®Ó n©ng cao gi¸
cho n«ng d©n, miÔn thuÕ n«ng nghiÖp cho ®Êt trång cµ phª, ho·n nî vµ tiÕp
tôc cho n«ng d©n vay tiÒn ch¨m sãc vên c©y... Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng söa ®æi
c¸c chÝnh s¸ch hµnh chÝnh cho nhanh vµ ®¬n gi¶n thuËn tiÖn, cïng víi c¸c
9
chÝnh s¸ch më cöa thu hót ®Çu t, kªu gäi ®Çu t còng gãp phÇn ph¸t triÓn
ngµnh. §©y chÝnh lµ nh÷ng thÕ m¹nh, lîi thÕ cña cµ phª ViÖt Nam trªn con
®êng c¹nh tranh quèc tÕ.
3.2. Nh÷ng h¹n chÕ cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam vµ nguyªn nh©n.
Tuy cã nhiÒu lîi thÕ vµ thu ®îc nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng khÝch lÖ nhng
trong t×nh h×nh diÔn biÕn phøc t¹p cña thÞ trêng hiÖn nay víi sù c¹nh tranh
ngµy cµng gay g¾t, ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng nhîc
®iÓm vµ h¹n chÕ tõ s¶n xuÊt ®Õn xuÊt khÈu, ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh
tranh.
VÊn ®Ò ®Æt ra lín nhÊt trong xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam hiÖn nay lµ
tÝnh bÒn v÷ng cha cao. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tuy s¶n lîng xuÊt khÈu nhanh
nhng gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh, trong ®ã mét sè n¨m gi¶m sót lín nªn kim ng¹ch
xuÊt khÈu t¨ng chËm hoÆc sót gi¶m. VÊn ®Ò nµy cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt,
chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu, dÉn ®Õn cung vît cÇu, c«ng nghÖ chÕ biÕn b¶o qu¶n
sau thu ho¹ch kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu t¨ng s¶n lîng vµ chÊt lîng, thÞ trêng xuÊt khÈu cha æn ®Þnh. BiÓu hiÖn cô thÓ lµ:
3.2.1. TÝnh bÒn v÷ng cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam cha cao.
ThËt thÕ, thÞ trêng quy gom cµ phª ViÖt Nam phô thuéc chÆt chÏ vµo
thÞ trêng quèc tÕ. Khi thÞ trêng cµ phª quèc tÕ s«i ®éng lµm cho ho¹t ®éng
thu mua, quy gom nhén nhÞp, viÖc tiªu thô cµ phª ë c¸c hé s¶n xuÊt thuËn
lîi. Khi thÞ trêng quèc tÕ thu hÑp, cµ phª tôt gi¸, thÞ trêng thu mua néi ®Þa sÏ
chao ®¶o, ¸ch t¾c, viÖc tiªu thô cña c¸c hé s¶n xuÊt gÆp nhiÒu khã kh¨n. Gi¸
b¸n ra kh«ng bï ®¾p ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt, lîng hµng tån nhiÒu g©y nªn ø ®äng
vèn.
Mét dÉn chøng thùc tÕ lµ niªn vô 1999-2000. Khi thÞ trêng cµ phª thÕ
giíi gi¶m m¹nh ®· g©y ra nh÷ng ¶nh hëng lín ®Õn thÞ trêng cµ phª trong níc. Theo b¸o c¸o cña Tæng c«ng ty cµ phª ViÖt Nam, trong 9 th¸ng ®Çu n¨m
2000, toµn Tæng c«ng ty ®· xuÊt khÈu ®îc lîng cµ phª b»ng 255.3% so cïng
kú n¨m 1999, nhng kim ng¹ch xuÊt khÈu chØ b»ng 131.6%, chñ yÕu do gi¸
xuÊt khÈu cµ phª (FOB) gi¶m m¹nh vµ liªn tôc tõ ®Çu n¨m 2000, tÝnh ra gi¸
xuÊt khÈu b×nh qu©n 9 th¸ng ®Çu n¨m 2000 chØ b»ng 51.6% so víi møc gi¸
b×nh qu©n cïng kú n¨m 1999 ( 709.8/1376 USD/tÊn ). Cô thÓ lµ ( FOB ViÖt
Nam ): th¸ng 1/2000 ®¹t møc 850-900 USD/ tÊn; ®Õn th¸ng 3/2000 xuèng
cßn 700-750 USD/ tÊn; trong kho¶ng cuèi quý 2/2000 gi¸ ®øng ë møc 70010
720 USD/ tÊn, nhng sang ®Çu quý 3 gi¶m xuèng cßn 600-650 USD/ tÊn. Cã
thÓ nãi, ®©y lµ møc gi¸ thÊp nhÊt trong vßng 8 n¨m tõ n¨m 1992 cho ®Õn
n¨m 2000. T×nh h×nh thùc tÕ ®ã ®· g©y ra nh÷ng khã kh¨n thua thiÖt to lín
cho c¶ ngêi s¶n xuÊt vµ c¸c nhµ kinh doanh xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam.
Còng theo sè liÖu b¸o c¸o cña Tæng c«ng ty cµ phª ViÖt Nam, trong 9 th¸ng
®Çu n¨m 2000, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt khÈu cµ phª ®·
ph¶i chÞu lç xÊp xØ 84 tû ®ång; trong khi ®ã, lîng cµ phª tån kho tÝnh ®Õn
®Çu th¸ng 10/2000 lµ xÊp xØ 30000 tÊn.
Qua nh×n nhËn l¹i niªn vô cµ phª 1999-2000 trªn ®©y cã thÓ kh¼ng
®Þnh l¹i tÝnh bÒn v÷ng cña ngµnh cµ phª cha cao, cßn phô thuéc nhiÒu vµo
thÞ trêng thÕ giíi
3.2.2. C¬ cÊu c©y trång thiÕu hîp lý.
C¬ cÊu c©y trång kh«ng hîp lÝ, tËp trung qu¸ nhiÒu vµo cµ phª Robusta lµ
lo¹i cµ phª ph¶i c¹nh tranh víi nh÷ng níc cã bÒ dµy kinh nghiÖm vµ thÞ trêng
xuÊt khÈu æn ®Þnh nh Brazil,Achentina, Indonesia...Cha quan t©m ®Õn më
réng diÖn tÝch cµ phª Arabica, lo¹i cµ phª cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh m¹nh h¬n,
®îc thÞ trêng a chuéng h¬n, gi¸ l¹i cao vµ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn lín. Nh÷ng
n¨m gÇn ®©y tuy cã mét sè doanh nghiÖp cã quan t©m chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n
xuÊt theo híng t¨ng diÖn tÝch cµ phª Arabica, nhng gi¶i ph¸p cha ®ång bé
nªn kÕt qu¶ thÊp.
3.2.3. ChÊt lîng cµ phª cha cao.
ChÊt lîng cµ phª ViÖt Nam cßn thÊp cha t¬ng xøng víi lîi thÕ vÒ ®Êt
®ai vµ khÝ hËu ViÖt Nam, cßn kho¶ng c¸ch xa so víi yªu cÇu cña thÞ trêng
thÕ giíi. ¤ng Daniele Giovannucci, cè vÊn cao cÊp cña Ng©n hµng ThÕ giíi,
lÊy h×nh ¶nh Brazil, mét ®Êt níc s¶n xuÊt cµ phª hµng ®Çu thÕ giíi vµ so
s¸nh:“ ChÊt lîng æn ®Þnh lµ ®iÒu dÔ nhËn thÊy nhÊt ®èi víi cµ phª Brazil,
trong khi ®ã vÊn ®Ò nµy ®èi víi cµ phª ViÖt Nam th× ngîc l¹i.”Cµ phª lo¹i I
chiÕm tõ 16-18%, lo¹i II A chiÕm tíi trªn 70%, cßn l¹i lµ lo¹i thÊp h¬n...Gi¸
cµ phª Robusta II 5% cña ViÖt Nam thÊp h¬n gi¸ cµ phª cïng lo¹i cña
Indonesia kho¶ng 90USD/ tÊn, gi¸ cµ phª Robusta I ( trªn sµng 16 ) thÊp h¬n
gi¸ cµ phª Uganda ( trªn sµng 15 ) ®Õn 200 USD/ tÊn. C¸c chuyªn gia vÒ lÜnh
vùc nµy tõ Bé NN vµ PTNT ®¸nh gi¸, t×nh tr¹ng gi¶m sót chÊt lîng cµ phª
xuÊt khÈu níc ta thêi gian qua lµ tõ nhiÒu yÕu tè.
11
Ngay tõ kh©u chän gièng ®· tån t¹i nhiÒu bÊt cËp. Gièng cµ phª ë níc ta tõ tríc ®Õn nay vÉn chñ yÕu lµ do bµ con n«ng d©n tù chän, ¬m gièng
vµ trång nªn kh«ng ®¶m b¶o chÊt lîng. C©y ph¸t triÓn kÐm, h¹t nhá, ®en, tû
lÖ ®ång ®Òu gi÷a c¸c h¹t thÊp. §Çu t trong lÜnh vùc thuû lîi ®Ó tíi tiªu cho cµ
phª ®¹t thÊp ( 22.4% tæng diÖn tÝch ). NhiÒu vïng vµo mïa kh« h¹n kh«ng ®ñ
níc tíi, ¶nh hëng xÊu ®Õn qu¸ tr×nh sinh trëng cña c©y.Thªm n÷a, cµ phª níc
ta vÉn thu h¸i theo kiÓu tuèt cµnh lµ phæ biÕn, qu¶ xanh chÝn lÉn lén, dÉn ®Õn
chÊt lîng cµ phª chÕ biÕn thÊp, tû lÖ tæn thÊt sau thu ho¹ch còng cao ( thu h¸i
xanh 50% cã tû lÖ tæn thÊt lªn ®Õn 8% ).
Ngoµi ra, kh©u chÕ biÕn còng cßn nhiÒu bÊt cËp, gãp phÇn ¶nh hëng
kh«ng nhá ®Õn chÊt lîng cµ phª. Trong kh©u chÕ biÕn níc ta hiÖn nay vÉn sö
dông hai ph¬ng ph¸p, chÕ biÕn kh« vµ chÕ biÕn ít. Trong ®ã ph¬ng ph¸p chÕ
biÕn kh« vÉn ®îc dïng phæ biÕn ( kho¶ng 80% s¶n lîng ). Ph¬ng ph¸p nµy
cho h¬ng vÞ cµ phª kh«ng b»ng ph¬ng ph¸p ít. MÆt kh¸c l¹i phô thuéc nhiÒu
vµo thêi tiÕt, tèn nhiÒu c«ng ph¬i ®¶o, ®ßi hái diÖn tÝch kho vµ s©n ph¬i lín.
HiÖn nay, ë níc ta chÕ biÕn cµ phª vÉn chñ yÕu ë quy m« gia ®×nh ( 80% s¶n
lîng cµ phª ). v× thÕ, tÝnh ®ång bé kÐm, thiÕt bÞ chÕ biÕn ®¬n gi¶n, chñ yÕu
lµ c¸c m¸y x¸t nhá. HiÖn t¹i, c¶ níc míi cã 50 d©y chuyÒn chÕ biÕn c«ng
nghiÖp, trong ®ã cã 14 d©y chuyÒn nhËp ngo¹i ( mét cña Anh vµ 3 cña
Brazil), sè cßn l¹i ®îc chÕ t¹o trong níc víi tæng c«ng suÊt 100000 tÊn nh©n/
n¨m ( c«ng suÊt mçi d©y chuyÒn tõ 1-4 tÊn/ giê ). Tõ nh÷ng thùc tÕ trªn ®©y,
mÆc dï chÊt lîng vèn cã cña cµ phª vèi ( Robusta ) trång ë níc ta ®îc ®¸nh
gi¸ cao: chÊt lîng thö nÕm cã 35% rÊt tèt; 50% tèt; 10% ë møc trung b×nh vµ
chØ cã 5% lµ lo¹i trung b×nh kÐm. Song trªn thùc tÕ, chÊt lîng cµ phª nh©n
suÊt khÈu cña ViÖt Nam l¹i kh«ng thÓ hiÖn nh÷ng chØ tiªu trªn. MÊy n¨m gÇn
®©y, tû lÖ cµ phª xuÊt khÈu lo¹i I ë níc ta chØ ®¹t møc díi 20%. Ngoµi c¸c
nguyªn nh©n trªn, chÊt lîng cµ phª xuÊt khÈu cña ta bÞ gi¶m sót do sù ®Çu t
cho c«ng nghÖ sau thu ho¹ch cha t¬ng xøng víi tèc ®é t¨ng nhanh cña s¶n lîng. Thªm vµo ®ã, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cµ phª ë níc ta so víi c¸c níc lµ t¬ng
®èi cao( tíi hµng triÖu ®ång/tÊn ).Gi¸ thµnh s¶n xuÊt t¹i c¸c doanh nghiÖp
thuéc Tæng c«ng ty Cµ phª ViÖt Nam lµ kho¶ng 13-15 triÖu ®ång/tÊn; ë khu
vùc t nh©n gi¸ thµnh kho¶ng díi 10 triÖu/tÊn. Cã thùc tÕ nµy lµ do khÊu hao
c¬ b¶n vµ x©y dùng h¹ tÇng chiÕm tû träng lín trong gi¸ thµnh. Chi phÝ vÒ
chÕ biÕn cã sù dao ®éng lín ( tõ 800-1800®/kg ) phô thuéc vµo quy m«, lo¹i
12
h×nh vµ møc ®é trang bÞ. Theo ý kiÕn cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cµ phª,
vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ chÊt lîng cµ phª cña níc ta còng cã nhiÒu bÊt cËp víi c¸c
tiªu chuÈn quèc tÕ, g©y ¶nh hëng kh«ng nhá tíi hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. C¸ch
tÝnh lçi cña tiªu chuÈn ViÖt Nam quy ®Þnh theo %, trong khi tiªu chuÈn thÞ
trêng kú h¹n Lu©n §«n tÝnh lçi theo c¸ch ®Õm. Tiªu chuÈn ViÖt Nam quy
®Þnh kÝch cì h¹t trªn sµng sè 16 ( 6.3 mm ), trong khi nhiÒu kh¸ch níc ngoµi
l¹i yªu cÇu cµ phª lo¹i kÝch thíc trªn sµng lµ sè 18 ( tøc 7.15 mm ). Nh÷ng
bÊt ®ång trong c¸ch x¸c ®Þnh tiªu chuÈn trªn ®©y ®· ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn
kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña cµ phª ViÖt Nam. V× vËy, thèng nhÊt tiªu chuÈn
trong ®¸nh gi¸ chÊt lîng lµ viÖc lµm cÇn thiÕt, tr¸nh nh÷ng bÊt lîi cho ngµnh
cµ phª níc ta.
3.2.4. ThiÕu tÝnh ®ång bé gi÷a c¸c kh©u
Ngµnh cµ phª ViÖt Nam vÉn cha g¾n s¶n xuÊt víi chÕ biÕn, thu mua,
xuÊt khÈu. Thùc tr¹ng hiÖn t¹i lµ ngêi s¶n xuÊt chØ biÕt s¶n xuÊt cßn c¸c kh©u
s¬ chÕ, chÕ biÕn, thu gom, xuÊt khÈu hoµn toµn do c¸c doanh nghiÖp, t th¬ng
lo liÖu. T×nh h×nh trªn ®· dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ s¶n lîng cµ phª d thõa, ø ®äng
lín, chÊt lîng vµ gi¸ c¶ gi¶m. Mét sè n¨m nhµ níc ph¶i bï lç l·i suÊt ng©n
hµng ®Ó mua cµ phª t¹m tr÷ xuÊt khÈu. Ngêi trång cµ phª lu«n trong c¶nh
thiÕu th«ng tin vµ th«ng tin kh«ng ®îc cËp nhËt lµm hä kh«ng n¾m ®îc gi¸
c¶ diÔn biÕn trong n¨m ®Ó cã ph¬ng híng ®iÒu chØnh møc cÇu thÝch hîp víi
diÔn biÕn cña thÞ trêng cho mïa vô tíi. ThiÕu th«ng tin ngêi n«ng d©n kh«ng
cßn kiÓm so¸t ®îc viÖc b¸n s¶n phÈm, khi nµo th× nªn b¸n, b¸n víi gi¸ bao
nhiªu, v× vËy thêng xuyªn bÞ Ðp gi¸. Ngêi trång cµ phª cho biÕt hä kh«ng
nhËn ®îc sù gióp ®ì nµo khi b¸n s¶n phÈm cho nh÷ng c«ng ty chÕ biÕn hoÆc
xuÊt khÈu cµ phª. H¬n n÷a, viÖc s¶n xuÊt ph©n t¸n t¹o ra nh÷ng khã kh¨n lín
trong viÖc tËp trung nguån hµng vµ giao hµng ®óng h¹n theo hîp ®ång ®· kÝ
kÕt. Víi trªn 150 ®¬n vÞ xuÊt khÈu vµ gÇn chôc c«ng ty níc ngoµi ®Æt c¬
quan ®¹i diÖn t¹i ViÖt Nam ®Ó kinh doanh, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lén xén trong
kinh doanh, tranh mua, tranh b¸n, lµm gi¶m gi¸ cµ phª xuÊt khÈu vµ mÊt uy
tÝn ®èi víi kh¸ch hµng. ViÖc cha h×nh thµnh tËp ®oµn xuÊt khÈu cµ phª ViÖt
Nam cho ®Õn nay lµ nhîc ®iÓm vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý, cÇn ph¶i ®îc xem xÐt.
ë Brazil, ñy ban c¸c nhµ xuÊt khÈu cµ phª Brazil ( Cecafe ) ®· ®îc thµnh lËp
tõ l©u, ®ang chØ ®¹o cã hiÖu qña mäi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª níc nµy,
®ång thêi cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn thÞ trêng cµ phª thÕ giíi.
13
3.2.5. ThiÕu vèn
XÐt cho cïng, nguyªn nh©n s©u xa cña sù yÕu kÐm vÒ chÊt lîng, sù
bÊt cËp trong s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn còng lµ do nguån kinh phÝ, nguån vèn ®Çu
t. ThËt thÕ, ngêi trång cµ phª ë ViÖt Nam ®a phÇn lµ c¸c hé n«ng d©n nghÌo
vµ vèn hä ®Çu t chñ yÕu lµ vèn vay ng©n hµng, ph¶i tr¶ l·i suÊt. Do ®ã viÖc
®Çu t cho s¶n xuÊt cã phÇn h¹n chÕ, ¶nh hëng ®Õn s¶n lîng vµ chÊt lîng cµ
phª. Cho dï cã nhiÒu doanh nghiÖp lín tham gia vµo kinh doanh cµ phª th×
kh¶ n¨ng tµi chÝnh vÉn cha ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn
®¹i phôc vô cho s¶n xuÊt. ThÕ nªn, vèn ®Çu t lu«n lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m,
cã ¶nh hëng rÊt lín. ViÖc t×m gi¶i ph¸p hç trî vèn lµ rÊt quan träng cho
ngµnh cµ phª ë c¸c tØnh nãi riªng vµ toµn quèc nãi chung. Tuy nhiªn, thùc
hiÖn ®îc c¸c gi¶i ph¸p hç trî vèn kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc dÔ dµng. §©y vÉn
lµ vÊn ®Ò bÊt cËp ®ßi hái cÇn cã gi¶i ph¸p hîp lý. Tríc t×nh h×nh mÊt gi¸ cña
cµ phª trong mét thêi gian dµi, hiÖp héi c¸c níc xuÊt khÈu cµ phª ( ACPC )
yªu cÇu c¸c níc thµnh viªn gi÷ l¹i 20% lîng cµ phª xuÊt khÈu ë mçi níc
nh»m c©n b»ng c¸n c©n cung cÇu, kÝch cho gi¸ cµ phª quèc tÕ t¨ng lªn. §Ó
bï lç cho ngêi s¶n xuÊt vµ kinh doanh cµ phª, níc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt
khÈu cµ phª lµ Brazil bá ra 100 triÖu USD, Colombia còng chi tíi 60 triÖu
USD. ViÖt Nam còng cã chñ tr¬ng ñng hé quyÕt ®Þnh cña ACPC vµ ®ang t×m
gi¶i ph¸p hç trî cho ngêi trång cµ phª trong níc nh khoanh nî cho ngêi
n«ng d©n, lËp c¸c dù ¸n cho n«ng d©n vay ph©n bãn víi l·i suÊt u ®·i. Tuy
nhiªn, nh÷ng ch¬ng tr×nh hç trî ®ã Ýt thu ®îc kÕt qu¶ kh¶ quan. Ngêi trång
cµ phª cho biÕt, c¸c dù ¸n cho n«ng d©n vay ph©n bãn víi gi¸ u ®·i víi ®iÒu
kiÖn ph¶i tr¶ tríc mét kho¶n tiÒn, ngêi nghÌo nÕu muèn vay còng khã cã tiÒn
øng tríc nªn ®µnh chÞu. H¬n n÷a, c¸c ch¬ng tr×nh hç trî nµy thêng do c¸n bé
®Þa ph¬ng ®iÒu hµnh viÖc ph©n phèi vµ thu nî nªn hä còng cã t©m lý “ ng¹i “
nh÷ng hé nghÌo v× sî sau nµy hä kh«ng tr¶ ®îc tiÒn ph©n bãn. ThÕ nªn khã
kh¨n th× vÉn trång chÊt, ngêi n«ng d©n nghÌo vÉn lµ ngêi chÞu thiÖt nhÊt khi
thÞ trêng cµ phª khñng ho¶ng. §¶m b¶o sù c«ng b»ng hîp lý trong hç trî,
®Çu t vèn còng lµ vÊn ®Ò cÇn bµn tíi.
Tuy nhiªn, gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò cho vay th× vÊn ®Ò tr¶ nî l¹i lµ
chuyÖn còng cÇn ph¶i xem xÐt. Trêng hîp vay vèn ®èi víi cµ phª §¨k L¨k lµ
mét vÝ dô.Thùc hiÖn chñ tr¬ng cña Nhµ níc gióp c¸c doanh nghiÖp, ngêi
trång kinh doanh, xuÊt khÈu cµ phª vît qua giai ®o¹n khã kh¨n, niªn vô cµ
14
phª 2002-2003, c¸c chi nh¸nh ng©n hµng th¬ng m¹i ®· cho vay ®èi víi lÜnh
vùc s¶n xuÊt, kinh doanh cµ phª trªn ®Þa bµn tØnh §¨k L¨k lµ 3073 tû ®ång,
t¨ng 66.3% so víi niªn vô tríc vµ ®¹t tæng doanh sè cho vay lµ 2866 tû ®ång,
t¨ng 71%. Doanh sè cho vay vµ thu nî trªn chñ yÕu ®îc thùc hiÖn ë lÜnh vùc
thu mua xuÊt khÈu cµ phª ( chiÕm 82.4% doanh sè cho vay vµ 79.7% doanh
sè thu nî; phÇn cßn l¹i lµ kho¶n cho vay ch¨m sãc cµ phª kinh doanh.
Niªn vô cµ phª 2002-2003, gi¸ cµ phª vÉn cha ®îc c¶i thiÖn bao
nhiªu, nÕu so s¸nh gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ xuÊt khÈu th× ngêi s¶n xuÊt,
kinh doanh cµ phª vÉn lç; thùc hiÖn ChØ thÞ 06/2001/CT-NHNH cña Thèng
®èc NHNN ViÖt nam, c¸c ng©n hµng ®· tiÕp tôc cho vay ®Ó ngêi d©n vµ
doanh nghiÖp trong tØnh cã ®iÒu kiÖn ch¨m sãc duy tr× vên cµ phª. ë lÜnh
vùc thu mua, xuÊt khÈu, c¸c ng©n hµng ®· ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu vay vèn
cña c¸c doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, thùc hiÖn NghÞ quyÕt 05/2002/NQ-CP
cña ChÝnh phñ vÒ viÖc miÔn l·i vay ng©n hµng cho c¸c hé n«ng d©n ë c¸c
tØnh T©y Nguyªn vay vèn ch¨m sãc cµ phª niªn vô 2001-2002; ®Çu niªn vô
2002-2003, c¸c chi nh¸nh ng©n hµng th¬ng m¹i, quü tÝn dông nh©n d©n thùc
hiÖn lËp hå s¬ vµ tiÕn hµnh c¸c thñ tôc ®Ó miÔn l·i ®èi víi c¸c hé cha tr¶ l·i
cho ng©n hµng vµ hoµn l·i ®èi víi 97 ngh×n hé ®· tr¶ l·i cho ng©n hµng
( trong ®ã ®a sè lµ ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ) víi tæng sè tiÒn ®Õn h¬n 92 tû
®ång. Tuy nhiªn, khi thùc hiÖn chñ tr¬ng khoanh nî cho ngêi trång, ch¨m
sãc, thu mua vµ chÕ biÕn cµ phª, c¸c ng©n hµng vÉn cßn gÆp mét sè khã kh¨n
sau: thø nhÊt, theo chØ ®¹o cña Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam, Chñ tÞch
UBND tØnh §¨k L¨k vµ c«ng v¨n chØ ®¹o cña Ng©n hµng Nhµ níc chi nh¸nh
tØnh §¨k L¨k, c¸c ng©n hµng ®· cã kÕ ho¹ch vµ biÖn ph¸p thu håi nî khoanh
tríc thêi h¹n ®èi víi ngêi vay tù nguyÖn tr¶ nî, ®iÒu nµy sÏ gióp lµm gi¶m
g¸nh nÆng tr¶ nî cho c¸c doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt khi hÕt thêi h¹n
khoanh nî, nhng nhiÒu doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt cha thÊy hÕt ý nghÜa cña
vÊn ®Ò nµy nªn khi cã tiÒn vÉn kh«ng tr¶ cho ng©n hµng mµ sö dông vµo viÖc
kh¸c, trong khi ®ã ng©n hµng kh«ng ®ñ nguån vèn cÇn thiÕt ®Ó tiÕp tôc cho
nh÷ng doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt kh¸c vay. Thø hai, ®Õn nay c¸c ng©n
hµng thùc hiÖn chñ tr¬ng miÔn vµ hoµn l·i cho c¸c hé n«ng d©n trong viÖc
vay ch¨m sãc cµ phª niªn vô tríc vÉn cha nhËn ®îc sè tiÒn cÊp bï tõ ChÝnh
phñ. Thø ba, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cµ phª ®· vay vèn ng©n
hµng hiÖn nay ®Òu cã t×nh h×nh tµi chÝnh rÊt xÊu, tuy gi¸ cµ phª cã phÇn ® îc
15
c¶i thiÖn, nhng c¸c doanh nghiÖp vÉn tiÕp tôc thua lç, trong khi thêi h¹n tr¶
nî ®îc khoanh ®· gÇn kÒ ( 01/8/2004 ) nªn t×nh h×nh thu håi nî cña c¸c ng©n
hµng ch¾c ch¾n sÏ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. Thø t , t×nh tr¹ng ch©y ú kh«ng tr¶
nî, chØ tr«ng vµo c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc trong mét sè kh¸ch hµng còng
¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn c«ng t¸c thu håi nî cña c¸c ng©n hµng. Thø n¨m,
mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh cµ phª cña Nhµ níc thuéc diÖn
gi¶i thÓ, ph¸ s¶n theo QuyÕt ®Þnh 261/Q§-TTg ®ang cßn d nî vay t¹i c¸c
ng©n hµng rÊt lín, trong khi c©n ®èi gi÷a c¸c kho¶n ph¶i tr¶( chñ yÕu lµ
nh÷ng kho¶n vay ng©n hµng kh«ng cã tµi s¶n b¶o ®¶m ) víi trÞ gi¸ tµi s¶n
cßn l¹i vµ c¸c kho¶n ®îc thu cña c¸c doanh nghiÖp cã sù chªnh lÖch rÊt lín,
do ®ã nguy c¬ rñi ro mÊt vèn cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lµ khã tr¸nh khái
nÕu kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p thu håi.
Tõ nh÷ng thùc tÕ trªn, cã thÓ thÊy vÊn ®Ò nguån vèn ®Çu t cho ngµnh
cµ phª cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp, ®ßi hái ph¶i cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt hîp lÝ, kÞp
thêi, sím gióp ngµnh kh¾c phôc khã kh¨n, ®Èy m¹nh c¹nh tranh quèc tÕ.
3.2.6. Cha tró träng ®Õn thÞ trêng néi ®Þa.
Tuy cha cã mét thèng kª chÝnh thøc nµo vÒ lîng cµ phª tiªu thô
trong níc, song theo mét sè nghiªn cøu ®éc lËp th× con sè nµy cã thÓ dao
®éng tõ 30 ngµn ®Õn 70 ngµn tÊn mét n¨m, mét con sè cha thÓ gäi lµ lín ®èi
víi mét níc 80 triÖu d©n. Trong khi tËp trung lín cho thÞ trêng xuÊt khÈu,
ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· bá ngá thÞ trêng néi ®Þa, mét b·i phï sa mµu mì
cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. C¸c ®¹i gia thÕ giíi ®ang trµn vµo víi nh÷ng th¬ng hiÖu nh Nestle, King, American Eagle... V× vËy bá qua thÞ trêng trong níc, qu¸ tró träng ®Õn thÞ trêng xuÊt khÈu lµ híng ®i cha ®óng ®¾n, cÇn ®îc
nh×n nhËn l¹i vµ söa ®æi trong thêi gian tíi.
III. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh cµ
phª ViÖt Nam
NhiÒu dù b¸o vÒ t×nh h×nh bu«n b¸n vµ cung cÇu cµ phª cho thÊy:
trong nh÷ng n¨m tíi, t×nh tr¹ng cung vît cÇu vÉn lµ xu híng chñ yÕu vµ v×
vËy gi¸ cµ phª khã cã kh¶ n¨ng phôc håi trë l¹i nh÷ng thêi ®iÓm huy hoµng.
§iÒu ®ã còng cã nghÜa, c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi ngµy cµng quyÕt
liÖt. Do ®ã, muèn ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn, kh«ng ®Ó bÞ lo¹i trõ, ngµnh cµ phª
16
ViÖt Nam ph¶i sím cã nh÷ng ph¬ng híng, gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n
chÕ, nh÷ng tån t¹i ®ang ®e däa ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh.
III.1. Ph¬ng híng.
Ngµnh cµ phª ViÖt Nam hiÖn nay ®ang thùc hiÖn ®iÒu chØnh ph¬ng
híng chiÕn lîc nh»m vµo nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y:
T¨ng cêng vèn ®Çu t, t×m gi¶i ph¸p huy ®éng vèn hiÖu qu¶.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, x¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn lîc cho ngµnh.
S¶n xuÊt hµng ho¸ chÊt lîng cao, phï hîp yªu cÇu cña thÞ trêng. ¸p dông
tiªu chuÈn chÊt lîng s¶n phÈm Nhµ níc phï hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ, h¹
gi¸ thµnh s¶n phÈm.
§æi míi c«ng nghÖ, thiÕt bÞ chÕ biÕn, x©y dùng mét hÖ thèng ®ång bé gi÷a
c¸c kh©u.
§æi míi quan hÖ mua b¸n, më réng thÞ trêng cho cµ phª ViÖt Nam, quan t©m
®Çy ®ñ h¬n ®Õn thÞ trêng néi ®Þa.
Lµm tèt nh÷ng ph¬ng híng, chiÕn lîc ®· ®Ò ra nh trªn chÝnh lµ ph¸t triÓn mét
ngµnh cµ phª bÒn v÷ng ë ViÖt Nam, s½n sµng c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc
tÕ.
III.2. C¸c gi¶i ph¸p.
2.1. T¹o nguån vèn ®Çu t.
Víi nh÷ng thùc tÕ ®· ®îc dÉn chøng ë trªn, cã thÓ kh¼ng ®Þnh l¹i
r»ng vèn ®Çu t cã tÇm quan träng to lín ®Õn mäi mÆt ho¹t ®éng cña ngµnh cµ
phª ViÖt Nam vµ chÊt lîng s¶n phÈm. Do ®ã, t×m vµ t¹o nguån vèn lu«n lµ
vÊn ®Ò ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu. §èi víi Nhµ níc, bªn c¹nh c¸c h×nh thøc trùc
tiÕp, th× cÇn cã sù hç trî gi¸n tiÕp cho n«ng nghiÖp. Kinh nghiÖm hiÖn ®¹i
ho¸ n«ng nghiÖp ë mét sè níc nh §µi Loan, Th¸i Lan cho thÊy ngoµi nh÷ng
ch¬ng tr×nh ®Çu t trùc tiÕp vÒ giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn khÝ ho¸, tÝn dông...
( hiÖn nay chóng ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn tõng bíc nh÷ng ch¬ng tr×nh nµy),
th× ®Çu t gi¸n tiÕp còng tá ra cã hiÖu qu¶. §Çu t gi¸n tiÕp lµ nh÷ng chÝnh s¸ch
u ®·i vÒ thuÕ kho¸, b¸n ®iÖn, x¨ng dÇu vËt t...HiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch nµy sÏ
lµm h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh.Bªn c¹nh ®ã, Nhµ níc
còng nªn giao mét phÇn c¸c nguån vèn trong ®ã cã vèn x©y dùng c¬ b¶n,
vèn ®Þnh canh, ®Þnh c, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh
cµ phª ( mét lùc lîng tÝch cùc tham gia vµo c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi t¹i
17
c¸c vïng s¶n xuÊt cµ phª ), vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh cµ phª ®îc sö dông
mét phÇn nguån vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ®Ó x©y dùng c¬ së
h¹ tÇng.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp, cÇn t¨ng cêng huy ®éng vèn vµ vay
ng©n hµng, nhanh chãng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp cµ phª ®Ó huy ®éng
vèn nhµn rçi trong c¸c tÇng líp d©n c. Gi¶i ph¸p nµy cÇn u tiªn b¸n cæ phiÕu
cho ngêi lao ®éng trùc tiÕp tham gia s¶n xuÊt, chÕ biÕn cµ phª.
VÒ phÝa ng©n hµng cÇn nghiªn cøu cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn
víi l·i suÊt u ®·i ®Ó c¸c doanh nghiÖp æn ®Þnh ®îc ch©n hµng xuÊt khÈu.
Ngoµi ra, ng©n hµng còng quan t©m gi¶i quyÕt cho n«ng d©n vay ®Ó më réng
s¶n xuÊt. Thµnh lËp hÖ thèng tÝn dông n«ng th«n ®Ó hç trî vèn kÞp thêi cho
n«ng d©n b»ng c¸ch thµnh lËp c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, x©y dùng
c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n«ng nghiÖp t¹i c¸c vïng cµ phª träng ®iÓm. Thªm
n÷a , nªn gi¶m bít thñ tôc hµnh chÝnh rêm rµ, g©y l·ng phÝ thêi gian vµ tiÒn
b¹c trong viÖc gi¶i quyÕt vay hay hç trî vèn.
Vµ cuèi cïng viÖc khuyÕn khÝch, thu hót c¸c doanh nghiÖp níc
ngoµi ®Çu t, hç trî vèn lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ mang l¹i hiÖu qu¶ to lín.
2.2. ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång.
Ngµnh cµ phª ViÖt Nam chñ tr¬ng ®æi míi ph¬ng híng s¶n xuÊt
theo hai híng. Thø nhÊt lµ gi¶m bít diÖn tÝch cµ phª Robusta, chuyÓn c¸c
diÖn tÝch cµ phª kÐm ph¸t triÓn, kh«ng cã hiÖu qu¶ sang c¸c lo¹i c©y trång
l©u n¨m kh¸c nh cao su, h¹t ®iÒu, hå tiªu...Thø hai lµ më réng diÖn tÝch cµ
phª Arabica ë n¬i cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Êt ®ai thËt thÝch hîp.
Môc tiªu cuèi cïng trong chiÕn lîc nµy lµ gi÷ tæng diÖn tÝch cµ phª kh«ng
®æi ë møc hiÖn nay, hoÆc gi¶m chót Ýt, n»m trong kho¶ng tõ 450000 ha ®Õn
500000 ha, nhng c¬ cÊu chñng lo¹i cµ phª cÇn thay ®æi. Trong ®ã cµ phª
Robusta lµ 350000 ha ®Õn 400000 ha ( gi¶m 100000-150000 ha ). Cµ phª
Arabica lµ 100000 ha ( t¨ng 60000 ha so víi kÕ ho¹ch cò ). Tæng s¶n lîng cµ
phª ®¶m b¶o ë møc 600000 tÊn t¬ng ®¬ng 10 triÖu bao so víi hiÖn nay, gi¶m
5 triÖu bao cµ phª Robusta. Tham kh¶o tõ kinh nghiÖm trong níc vµ quèc tÕ
cho thÊy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu nµy lµ hîp lý ®èi víi n«ng nghiÖp ViÖt Nam
còng nh víi thÞ trêng cµ phª quèc tÕ . §iÒu kiÖn ®Êt ®ai khÝ hËu ë ViÖt Nam
cho phÐp ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i c©y trång cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh cao su, ca
18
cao, hå tiªu, h¹t ®iÒu, c©y ¨n qu¶...gi¶m bít ®Êt cµ phª ®Ó nhêng chç cho c©y
trång kh¸c lµ cÇn thiÕt.
TÊt nhiªn tiÕn ®é chuyÓn dÞch nµy nhanh hay chËm còng cßn tuú thuéc vµo
kh¶ n¨ng cung cÊp tµi chÝnh cña Nhµ níc cho n«ng d©n v× ®©y còng lµ mét
viÖc lµm tèn kÐm vµ ®ßi hái mét sù chuyÓn giao kÜ thuËt ®Çy ®ñ, chu ®¸o.
2.3. N©ng cao n¨ng suÊt, chÊt lîng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cµ phª.
N©ng cao chÊt lîng cµ phª ViÖt Nam ®ãng vai trß quan träng. C¸c
doanh nghiÖp xuÊt khÈu cµ phª cÇn nghiªn cøu vµ triÓn khai ¸p dông hÖ
thèng tiªu chuÈn ISO 9000. ChØ cã ¸p dông tèt hÖ tiªu chuÈn nµy th× míi ®¹t
®îc môc tiªu n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµo thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi.
Ngoµi ra, ViÖt Nam còng cÇn tham gia vµo ch¬ng tr×nh phèi hîp khuyÕn
khÝch th¬ng m¹i cña c¸c níc ASEAN ( gåm 15 mÆt hµng n«ng-l©m-thuû s¶n,
trong ®ã cã mÆt hµng cµ phª ) ®Ó tõ ®ã x©y dùng tiªu chuÈn chÊt lîng chung
phï hîp víi tiªu chuÈn chÊt lîng cña WTO, tham gia luång hµng cïng lo¹i
cña c¸c níc ASEAN vµo thÞ trêng thÕ giíi.
ViÖc bè trÝ c¬ cÊu gièng hîp lý lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh»m t¨ng n¨ng
suÊt, n©ng cao chÊt lîng vµ phßng chèng s©u bÖnh. Bªn c¹nh ®ã, cÇn cã
chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nghiªn cøu c¸c gièng míi cã n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cao, ®ång thêi n©ng viÖc qu¶n lý c©y trång vµ quy ho¹ch. Trong thêi
gian tíi, c«ng t¸c gièng cÇn ph¸t triÓn theo c¸c híng x©y dùng c¬ cÊu gièng
phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng, tõng bíc t¨ng diÖn tÝch cµ phª
chÌ ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung. CÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c trung t©m gièng vÒ
vèn vµ thiÕt bÞ, t¹o c¬ héi cho c¸n bé nghiªn cøu tiÕp cËn víi c¸c trung t©m
gièng cña c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ giíi. T¨ng cêng c«ng t¸c khuyÕn
n«ng th«ng qua HiÖp héi cµ phª ViÖt Nam phèi hîp víi Tæng c«ng ty cµ phª
ViÖt Nam thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o tËp huÊn kÜ thuËt trång vµ ch¨m sãc cµ phª,
cã sù phèi hîp gióp ®ì cña Côc KhuyÕn n«ng vµ Côc B¶o vÖ thùc vËt Bé NN
vµ PTNT còng nh c¸c trung t©m, chi côc cña tõng ®Þa ph¬ng. C«ng t¸c b¶o vÖ
thùc vËt lµ kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh gieo trång, ch¨m bãn c©y cµ phª.
Tríc hÕt c¸c nhµ s¶n xuÊt cµ phª cÇn hîp t¸c víi trung t©m b¶o vÖ thùc vËt ®Ó
triÓn khai ch¬ng tr×nh phßng trõ s©u bÖnh cho c©u trång. Nhµ níc cã biÖn
ph¸p tÝch cùc ®Ó ®iÒu hµnh c«ng t¸c nhËp khÈu ph©n bãn nhanh, ®óng chñng
lo¹i, tõng bíc khuyÕn khÝch ngêi d©n sö dông ph©n bãn h÷u c¬ thay thÕ ph©n
19
- Xem thêm -
.DOC 
30 
68862 
200 
