BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐAI HỌC KINH TẾ
PHẠM THỊ THANH HẰNG
NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG
NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM
CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ:8 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS.HOÀNG VĂN LIÊM
HUẾ 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liệu
tham khảo, các số liệu thống kê phục vụ mục đích nghiên cứu trong luận văn này có
nguồn gốc rõ ràng và được sử dụng đúng quy định. Những kết quả nêu trong luận
văn là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Học viên
Phạm Thị Thanh Hằng
i
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình hoàn thành luận văn, tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới TS.
Hoàng Văn Liêm - người trực tiếp hướng dẫn đã quan tâm, đưa ra những chỉ bảo quý
báu và giúp đỡ về mọi mặt để tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn các Thầy, Cô giáo của Trường Đại học Kinh tế
Huế đã tận tình dạy dỗ và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành khóa học.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới các phòng ban, bộ phận tại Ngân
hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh tỉnh Quảng Bình đã
giúp đỡnhiệt tình trong quá trình nghiêm cứu, cung cấp số liệu và giải đáp mọi thắc
mắc của tôi.
Xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình và bạn bè đã quan tâm, động viên, tạo điều
kiện cho tôi trong suốt thời gian qua.
Xin chân thành cảm ơn!
Học viên
Phạm Thị Thanh Hằng
ii
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN
Họ và tên học viên: PHẠM THỊ THANH HẰNG
Chuyên ngành:
Quản lý kinh tế
Niên khóa:
2016 – 2018
Mã số: 8340410
Người hướng dẫn khoa học: TS. HOÀNG VĂN LIÊM
Tên đề tài: NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG
NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI NHÁNH
QUẢNG BÌNH
1. Mục tiêu và đối tượng nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất giải pháp để nâng cao năng lực
cạnh tranh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi
nhánh Quảng Bình.
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân
hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Quảng Bình.
2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng
Các phương pháp thống kê mô tả: Thu thập và xử lý số liệu, nghiên cứu các hiện
tượng, nghiên cứu mối liên hệ giữa các hiện tượng, dự đoán để đánh giá, làm sáng tỏ
những vấn đề đặt ra trong quá trình nghiên cứuNăng lực cạnh tranh của Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Quảng Bình.
3. Các kết quả nghiên cứu chính và kết luận
- Về mặt lý luận: Luận văn đã hệ thống hóa được những vấn đề cơ bản nhất về
năng lực cạnh tranh của Agribank chi nhánh Quảng Bình.
- Về mặt thực tiễn: Luận văn đã đánh giá được thực trạng, chỉ ra được những tồn
tại và nguyên nhân trongnăng lực cạnh tranh của Agribank chi nhánh Quảng Bình
giai đoạn 2014 - 2016.Từ đó đưa ra các giải pháp, kiến nghị để nâng cao năng lực
cạnh tranh của Agribank chi nhánh Quảng Bình trong thời gian tới.
iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU
TT
VIẾT TẮT
NGHĨA
1
Agribank
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam
2
ATM
Máy rút tiền tự động
3
BIDV
Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam
4
CAR
Hệ số an toàn vốn
5
CBCNV
Cán bộ công nhân viên
6
CBTD
Cán tộ tín dụng
7
CCTG
Chứng chỉ tiền gửi
8
CNTT
Công nghệ thông tin
9
CSTT
Chính sách tiền tệ
10
CSTK
Chính sách tài khóa
11
DNVVN
Doanh nghiệp vừa và nhỏ
12
DNNN
Doanh nghiệp Nhà nước
13
DNNQD
Doanh nghiệp ngoài quốc doanh
14
KBNN
Kho bạc Nhà nước
15
Liên Việt
Ngân hàng thương mại cổ phần Bưu điện Liên Việt
16
NHCSXH
Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam
17
NHNN
Ngân hàng Nhà nước
18
NHNo&PTNT Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
19
NHTM
Ngân hàng thương mại
20
NHTMCP
Ngân hàng thương mại cổ phần
21
PGD
Phòng giao dịch
22
POS
Điểm bán hàng
23
QTD
Quỹ tín dụng
24
ROA
Return on Assets - Hệ số thu nhập trên tài sản.
25
ROE
Return on Equity: Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu
26
Sacombank
Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn thương tín
27
SMS
Tin nhắn ký tự
28
SXKD
Sản xuất kinh doanh
iv
29
TCKT
Tổ chức kinh tế
30
TCTD
Tổ chức tín dụng
31
TCTC
Tổ chức tài chính
32
TG
Tiền gửi
33
Vietcombank
Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam
34
Vietinbank
Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam
35
VP Bank
Ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng
36
VR
Khả năng tồn tại
37
WTO
World Trade Organization - Tổ chức thương mại thế giới
38
XLRR
Xử lý rủi ro
v
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ........................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU ............................................... iv
MỤC LỤC................................................................................................................. vi
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ............................................................................. ix
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ..................................................................... xi
PHẦN MỞ ĐẦU.........................................................................................................1
1.Tính cấp thiết của đề tài ...........................................................................................1
2.Câu hỏi nghiên cứu....................................................................................................2
3.Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................2
4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................................3
5.Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................3
6.Kết cấu của luận văn ................................................................................................3
Chương 1:TỔNG QUAN VỀ CẠNH TRANH VÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC........4
CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .............................................4
1.1.Cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường và cạnh tranh giữa các ngân hàng
thương mại ..................................................................................................................4
1.1.1.Khái niệm cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường ............................................4
1.1.2.Cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại.......................................................4
1.2.Một số vấn đề lý luận về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại...........7
1.2.1.Khái niệm năng lực cạnh tranh ..........................................................................7
1.2.2.Lợi thế cạnh tranh ..............................................................................................8
1.2.3.Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại..............8
1.3.Những vấn đề cơ bản về nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương
mại .............................................................................................................................13
1.3.1. Khái niệm nâng cao năng lực cạnh tranh .......................................................14
1.3.2.Sự cần thiết nâng cao năng lực cạnh tranh.......................................................14
vi
1.3.3.Nội dung nâng cao năng lực cạnh tranh...........................................................16
1.3.4.Nhân tố ảnh hưởng đến nâng cao năng lực cạnh tranh ....................................19
1.4.Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của một số ngân hàng thương mại .....24
1.4.1.Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của chi nhánh Ngân hàng Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh tỉnh Hà Tĩnh...........................24
1.4.2.Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Sài Gòn
Thương Tín chi nhánh tỉnh Quảng Bình ...................................................................26
1.4.3.Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Ngoại
thương chi nhánh tỉnh Quảng Bình ...........................................................................27
1.4.4.Bài học kinh nghiệm rút ra đối với Agribank chi nhánh tỉnh Quảng Bình......27
Tiểu kết chương 1......................................................................................................29
Chương 2:THỰC TRẠNG NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA
NGÂN HÀNG NÔNG NGHỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM CHI
NHÁNH TỈNH QUẢNG BÌNH................................................................................30
2.1.Sự hình thành và phát triển của Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn
Việt Nam Chi nhánh Tỉnh Quảng Bình ....................................................................30
2.1.1.Lịch sử hình thành của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt
Nam Chi nhánh Tỉnh Quảng Bình ............................................................................30
2.1.2.Chức năng nhiệm vụ chủ yếu của Agribank Quảng Bình................................31
2.1.3.Cơ cấu tổ chức nhân sự và nguồn nhân lực tại Chi nhánh...............................31
2.2.Kết quả hoạt động kinh doanh của Agribank chi nhánh tỉnh Quảng Bình giai
đoạn 2014 – 2016 ......................................................................................................33
2.2.1.Hoạt động huy động vốn ..................................................................................34
2.2.2Hoạt động tín dụng............................................................................................37
2.2.3.Các hoạt động dịch vụ khác .............................................................................39
2.3.Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Agribank chi nhánh tỉnh Quảng
Bình giai đoạn 2014 – 2016 ......................................................................................41
2.4.Thực trạng công tác nâng cao năng lực cạnh tranh của Agribank chi nhánh tỉnh
Quảng Bình giai đoạn 2014 - 2016 ...........................................................................66
vii
2.4.1.Về việc tăng cường năng lực tài chính theo hướng mở rộng quy mô và an toàn
...................................................................................................................................66
2.4.2.Đẩy mạnh công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ...............................68
2.4.3.Đa dạng hóa dịch vụ ngân hàng gắn liền với định hướng phân khúc thị trường ....69
2.4.4.Hiện đại hóa công nghệ ngân hàng ..................................................................70
2.4.5.Việc xây dựng uy tín, giá trị thương hiệu của ngân hàng ................................72
2.5.Những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong nâng cao năng lực
cạnh tranh của Agribank chi nhánh tỉnh Quảng Bình ...............................................73
2.5.1.Những hạn chế chủ yếu trong nâng cao năng lực cạnh tranh của Agribank chi
nhánh tỉnh Quảng Bình .............................................................................................73
2.5.2.Nguyên nhân của những hạn chế trong nâng cao năng lực cạnh tranh của
Agribank chi nhánh tỉnh Quảng Bình .......................................................................75
Tiểu kết chương 2......................................................................................................77
Chương 3:ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH
TRANH CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
VIỆT NAM CHI NHÁNH TỈNH QUẢNG BÌNH ...................................................78
3.1.Mục tiêu định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của Agribank chi nhánh tỉnh
Quảng Bình ...............................................................................................................78
3.2.Các nhóm giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Agribank chi
nhánh tỉnh Quảng Bình .............................................................................................79
Tiểu kết chương 3......................................................................................................89
KẾT LUẬN ...............................................................................................................90
KIẾN NGHỊ ..............................................................................................................92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................95
QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
NHẬN XÉT CỦA PHẢN BIỆN 1+2
BẢN GIẢI TRÌNH
XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN
viii
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1:
Tình hình cơ cấu nguồn nhân lực tại Agribank Quảng Bình giai đoạn
2014 - 2016 .......................................................................................34
Bảng 2.2:
Tình hình nguồn vốn huy động của Agribank Quảng Bình giai đoạn
2014 - 2016 .......................................................................................36
Bảng 2.3:
Tình hình hoạt động tín dụng của Agribank Quảng Bình giai đoạn
2014 – 2016.......................................................................................39
Bảng 2.4:
Kết quả thu dịch vụ của Agribank chi nhánh tỉnh Quảng Bình giai
đoạn 2014 - 2016...............................................................................41
Bảng 2.5:
Kết quả tài chính của Agribank Quảng Bình giai đoạn 2014-2016 ..41
Bảng 2.6:
Thị phần nguồn vốn huy động của các ngân hàng trên địa bàn tỉnh
Quảng Bình giai đoạn 2014 - 2016 ...................................................42
Bảng 2.7:
Thị phần nguồn vốn huy động tiền gửi dân cư của các ngân hàng trên
địa bàn tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2014 - 2016 ...............................43
Bảng 2.8:
Tình hình nguồn vốn và dư nợ của Agribank Chi nhánh tỉnh Quảng
Bình giai đoạn 2014 – 2016 ..............................................................49
Bảng 2.9:
Kết quả hoạt động tín dụng của Agribank Chi nhánh tỉnh Quảng
Bình giai đoạn 2014 - 2016 phân theo thời hạn cho vay ..................50
Bảng 2.10:
Thị phần tín dụng của các ngân hàng trên địa bàn tỉnh Quảng Bình
giai đoạn 2014 - 2016........................................................................48
Bảng 2.11.
Số lượng thẻ của các NHTM trên địa bàn tỉnh Quảng Bình giai đoạn
2014- 2016 ........................................................................................50
Bảng 2.12:
Doanh số chi trả kiều hối của một số ngân hàng lớn trên địa bàn tỉnh
Quảng Bình giai đoạn 2014 - 2016 ...................................................51
Bảng 2.13:
Tỷ lệ chi phí trên thu nhập của một số ngân hàng trên địa bàn tỉnh
Quảng Bình giai đoạn 2014 - 2016 ...................................................52
Bảng 2.14:
Tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh
Quảng Bình giai đoạn 2014 – 2016 ..................................................53
ix
Bảng 2.15:
Bảng theo dõi lãi suất tiền VND dành cho KHCN gửi tại thời điểm
30.12.2017..........................................................................................58
Bảng 2.16:
So sánh biểu phí giữa các NHTM .....................................................59
Bảng 2.17:
Mạng lưới của một số đối thủ cạnh tranh chủ yếu của Agribank .....63
Bảng 2.18:
Số lượng máy ATM chấp nhận thanh toán thẻ của một số ngân hàng
trên địa bàn tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2014 - 2016 ........................64
Bảng 2.19:
So sánh mạng lưới và nhận diện thương hiệu các ngân hàng ...........65
x
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ 2.1:
Kết quả hoạt động tín dụng của Agribank Quảng Bình giai đoạn
2014 - 2016 phân theo ngành, lĩnh vực đầu tư..................................46
Sơ đồ 2.1:
Cơ cấu tổ chức quản lý Agribank Quảng Bình ................................33
xi
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong sự nghiệp đổi mới cơ chế quản lý kinh tế của Đảng và Nhà nước, kinh
tế nước ta liên tục tăng trưởng và ổn định, cơ cấu kinh tế có sự chuyển dịch ngày
càng hợp lý. Hội nhập kinh tế quốc tế trở thành một xu thế thời đại, và diễn ra mạnh
mẽ trên nhiều lĩnh vực, biểu hiện xu hướng tất yếu khách quan của nền kinh tế.
Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt,cùng với sự phát triển của nền kinh
tế thì hoạt động kinh doanh của ngân hàng cũng từng bước đổi mới và phát triển đa
dạng,sự mở cửa của hệ thống ngân hàng với những quy định nới lỏng và một lộ
trình giảm dần sự bảo hộ của Chính phủ tạo điều kiện cho các ngân hàng nước
ngoài và các tổ chức tín dụng khác tham gia, mở rộng hoạt động kinh doanh tại Việt
Nam, được đối xử ngang bằng đã làm cho cuộc cạnh tranh giữa các Ngân hàng
thương mại Việt Nam ngày càng trở nên khốc liệt. Hệ thống Ngân hàng Việt Nam
đang đối mặt với những đối thủ cạnh tranh mạnh về thương hiệu, vốn, sản phẩm,
công nghệ, nhân lực, kinh nghiệm,…Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để có thể cạnh
tranh và phát triển trước các đối thủ này?
Agribank chi nhánh Quảng Bình là một ngân hàng thương mại thành lập sớm
nhất trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, với các lợi thế về mạng lưới, số lượng cán bộ và
một lượng lớn các khách hàng truyền thống đã giúp cho Agribank chi nhánh tỉnh
Quảng Bình có những thành tựu lớn trong hoạt động kinh doanh những năm qua. Đến
nay, dù vẫn là một ngân hàng có tiềm lực mạnh trên địa bàn song thị phần của
Agribank bị chia sẻ và Agribank chi nhánh tỉnh Quảng Bình không còn là ngân hàng số
một trên địa bàn tỉnh như trước đó.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thị phần Agribank bị chia sẻ, những nguyên
nhân khách quan như sự xuất hiện ngày càng nhiều các NHTM trên địa bàn và các
nguyên nhân khác nảy sinh trong hoạt động cung ứng dịch vụ của chính Agribank
Quảng Bình (mức độ quan tâm đến khách hàng, các chương trình hậu mãi...), yếu tố
con người, sản phẩm, công nghệ,...Trong thực tế hiện nay, các NHTM nói chung và
các NHTM trên địa bàn tỉnh Quảng Bình nói riêng không còn có thể chạy đua trong
việc tung ra thị trường các sản phẩm, dịch vụ mới mà đi sâu hơn nữa là các dịch vụ
đi kèm, các dịch vụ chăm sóc khách hàng, các công cụ hạn chế rủi ro, tư vấn cho
1
khách hàng. Thương hiệu của ngân hàng được đặt lên hàng đầu. Đối với khách hàng
cũng vậy, khi đặt mối quan hệ với bất cứ ngân hàng nào, các cá nhân, các nhà đầu
tư cũng phải nghiên cứu, phân tích khả năng kinh doanh, uy tín, chất lượng dịch vụ
của ngân hàng đó. Muốn nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo được uy tín với khách
hàng và phát triển một cách vững chắc đòi hỏi ngân hàng phải có một đội ngũ quản
lý giỏi biết nắm bắt các nhu cầu và phải đáp ứng được các nhu cầu khách hàng tạo
mối quan hệ tốt đẹp với khách hàng và gây dựng lòng tin tuyệt đối của khác hàng
với ngân hàng.
Với nhận thức đó, qua thực tế tìm hiểu tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển
Nông thôn Việt Nam Chi nhánh tỉnh Quảng Bình tôi đã lựa chọn đề tài: "Nâng cao
năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam
chi nhánh Quảng Bình” để làm luận văn tốt nghiệp. Với mong muốn góp một phần
nhỏ cho sự nghiệp phát triển của Chi nhánh Agribank tỉnh Quảng Bình trong thời gian
tới.
2. Câu hỏi nghiên cứu
Làm thế nào để nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển Nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1. Mục tiêu chung
Mục tiêu nghiên cứu chung của luận văn là đề xuất giải pháp để nâng cao năng
lực cạnh tranh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi
nhánh Quảng Bình.
3.2. Mục tiêu cụ thể
- Khái quát những vấn đề lý luận và thực tiễn về năng lực cạnh tranh của NHTM.
- Đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông
thôn Việt Nam - Chi nhánh Quảng Bình.
- Đề xuất phương hướng và giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Quảng
Bình.
2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân
hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Quảng Bình.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu nội dung cơ bản về công tác
nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại.
- Về không gian : Luận văn được nghiên cứu tạiNgân hàng Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Tỉnh Quảng Bình.
- Về thời gian: Thời kỳ nghiên cứu của luận văn từ năm 2014 đến năm 2016,
định hướng nghiên cứu đến năm 2020.
5. Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp thống kê mô tả: Thu thập và xử lý số liệu, nghiên cứu các
hiện tượng, nghiên cứu mối liên hệ giữa các hiện tượng, dự đoán để đánh giá, làm
sáng tỏ những vấn đề đặt ra trong quá trình nghiên cứu Năng lực cạnh tranh của
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam chi nhánh Quảng Bình.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục các
bảng biểu, nội dung của luận văn được kết cấu bao gồm 3 chương.
Chương 1: Tổng quan về cạnh tranh và nâng cao năng lực cạnh tranh của
ngân hàng thương mại
Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển Nông thôn Việt Nam Chi nhánh tỉnh Quảng Bình
Chương 3: Định hướng và giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân
hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam Chi nhánh tỉnh Quảng Bình
3
Chương 1:
TỔNG QUAN VỀ CẠNH TRANH VÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC
CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1. Cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường và cạnh tranh giữa các ngân hàng
thương mại
1.1.1. Khái niệmcạnh tranh trong nền kinh tế thị trường
Thuật ngữ "Cạnh tranh" được sử dụng rất phổ biến hiện nay trong nhiều lĩnh
vực như kinh tế, thương mại, luật, chính trị, quân sự, sinh thái, thể thao. Theo nhà
kinh tế học Michael Porter của Mỹ thì: Cạnh tranh (kinh tế) là giành lấy thị phần.
Bản chất của cạnh tranh là tìm kiếm lợi nhuận, là khoản lợi nhuận cao hơn mức lợi
nhuận trung bình mà doanh nghiệp đang có. Kết quả quá trình cạnh tranh là sự bình
quân hóa lợi nhuận trong ngành theo chiều hướng cải thiện sâu dẫn đến hệ quả giá
cả có thể giảm đi.
Ở góc độ thương mại, cạnh tranh là một trận chiến giữa các doanh nghiệp và
các ngành kinh doanh nhằm chiếm được sự chấp nhận và lòng trung thành của
khách hàng. Hệ thống doanh nghiệp tự do đảm bảo cho các ngành có thể tự mình
đưa ra các quyết định về phương thức và mặt hàng cần sản xuất, và tự định giá cho
sản phẩm hay dịch vụ.
Như vậy có thể nói cạnh tranh kinh tế là sự ganh đua giữa các chủ thể kinh tế
(nhà sản xuất, nhà phân phối, bán lẽ, người tiêu dùng, thương nhân…) nhằm giành
lấy những vị thế tạo nên lợi thế tương đối trong sản xuất, tiêu thụ hay tiêu
dùng hàng hóa, dịch vụ hay các lợi ích về kinh tế, thương mại khác để thu được
nhiều lợi ích nhất cho mình. Cạnh tranh có thể xảy ra giữa nhà sản xuất, phân phối
với nhau hoặc có thể xảy ra giữa người sản xuất với người tiêu dùng khi người sản
xuất muốn bán hàng hóa, dịch vụ với giá cao, người tiêu dùng lại muốn mua với giá
thấp. Cạnh tranh của một doanh nghiệp là chiến lược của một doanh nghiệp với các
đối thủ trong cùng một ngành…
1.1.2. Cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại
1.1.2.1. Khái niệm
Ngân hàng là loại hình doanh nghiệp đặc biệt, các sản phẩm của ngân hàng
chủ yếu là dịch vụ nhằm đem lại những hỗ trợ tài chính cho người tiêu dùng. Như
4
vậy cạnh tranh trong ngành ngân hàng là một loại hình cạnh tranh đặc biệt, dựa trên
tiêu chí đánh giá chất lượng sản phẩm dịch vụ cung ứng cho khách hàng.
Cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng là sự ganh đua hợp pháp giữa các ngân
hàng thông qua các hành động, nỗ lực và các biện pháp nhằm đạt đến các mục tiêu
cụ thể của mình như thị phần, lợi nhuận, vốn, hiệu quả, an toàn, danh tiếng…
1.1.2.2. Sự cần thiết phải cạnh tranh
Để tồn tại doanh nghiệp phải nâng cao năng lực cạnh tranh.
Trong điều kiện hội nhập kinh tế với khu vực và thế giới, để tồn tại và đứng
vững trên thị trường các doanh nghiệp cần phải cạnh tranh gay gắt không chỉ với
các doanh nghiệp trong nước mà còn phải cạnh tranh với các Công ty tập đoàn
xuyên quốc gia. Đối với các doanh nghiệp, cạnh tranh luôn là con dao hai lưỡi. Quá
trình cạnh tranh sẽ đào thải các doanh nghiệp không đủ năng lực cạnh tranh để đứng
vững trên thị trường. Mặt khác cạnh tranh buộc các doanh nghiệp phải không ngừng
cố gắng trong hoạt động tổ chức sản xuất kinh doanh của mình để tồn tại và phát
triển. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật công
nghệ đang phát triển nhanh nhiều công trình khoa học công nghệ tiên tiến ra đời tạo
ra các sản phẩm tốt, đáp ứng nhu cầu mọi mặt của con người. Người tiêu dùng đòi
hỏi ngày càng cao về sản phẩm mà nhu cầu của con người thì vô tận, luôn có
"ngách thị trường" đang chờ các nhà doanh nghiệp tìm ra và thoả mãn. Do vậy các
doanh nghiệp phải đi sâu nghiên cứu thị trường, phát hiện ra những nhu cầu mới
của khách hàng để qua đó có thể lựa chọn phương án phù hợp với năng lực kinh
doanh của doanh nghiệp để đáp ứng nhu cầu khách hàng. Trong cuộc cạnh tranh
này doanh nghiệp nào nhạy bén hơn thì doanh nghiệp đó sẽ thành công.
NHTM cũng như các doanh nghiệp trên thị trường, hoạt động của nó cũng
chịu tác động của quy luật cạnh tranh và các quy luật khác. Tuy nhiên, lĩnh vực hoạt
động của NHTM là tiền tệ và các dịch vụ liên quan nên cạnh tranh trong NHTM có
tính nhạy cảm hơn nhiều so với các ngành, các doanh nghiệp khác trong nền kinh
tế, hơn nữa sản phẩm kinh doanh của NHTM là sản phẩm dịch vụ mang tính vô
hình nên việc đánh giá sự khác biệt giữa các NHTM tương đối khó.
Nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM trong nền kinh tế thị trường cũng có
nghĩa là nâng cao uy tín, tên tuổi, là lợi thế để phát triển, giữ vững và mở rộng thị
5
trường. Hoạt động cạnh tranh thúc đẩy các ngân hàng phát triển, thúc đẩy sự phát
triển của nền kinh tế cũng như xã hội. Nhờ cạnh tranh, khách hàng có nhiều cơ hội
lựa chọn các sản phẩm dịch vụ tốt nhất phục vụ nhu cầu của mình với chi phí thấp
nhất, qua đó tiết kiệm chi phí chung cho toàn xã hội, nâng cao hiệu quả hoạt động
của toàn bộ nền kinh tế.
Thực tế, không một khách hàng nào thỏa mãn được đầy đủ tất cả những yêu
cầu của mình. Ngân hàng có lợi thế về mặt này và hạn chế về mặt khác. Các Ngân
hàng cần nhận biết được để tăng cường khả năng cạnh tranh thông qua việc phát
huy những điểm mạnh để đáp ứng tốt nhất yêu cầu của khách hàng.
Nâng cao năng lực cạnh tranh là mộttất yếu trong nền kinh tế thị trường, có
vai trò rất lớn quyết định đến sự sống còn và không thể thiếu trong quá trình hoạt
động của doanh nghiệp nói chung cũng như NHTM nói riêng.
1.1.2.3. Đặc điểm kinh doanh của ngân hàng ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh
của ngân hàng
Thứ nhất, hoạt động của NHTM là hoạt động kinh doanh có tính rủi ro cao
như rủi ro tín dụng, Ngân hàng có khả năng mất vốn khi khách hàng kinh doanh
không hiệu quả, không trả được nợ hay khách hàng lừa đảo, rủi ro về lãi suất khi có
biến động… Ngoài ra, Ngân hàng có thể gặp rủi ro về thanh khoản khi không cân
đối được luồng tiền và có thể mất cân đối về khả năng chi trả trong thời điểm nhất
định; rủi ro về tỷ giá khi cung cấp các dịch vụ về ngoại hối, rủi ro về chính sách
Nhà nước khi có sự thay đổi các chính sách liên quan…là ngành kinh doanh trong
lĩnh vực nhạy cảm, bất cứ sự thay đổi nhỏ nào của nền kinh tế, các chính sách xã
hội, tâm lý khách hàng hay sự xuất hiện của luồng thông tin bên ngoài…cũng ảnh
hưởng rất lớn đến hoạt động của Ngân hàng.
Thứ hai, hoạt động kinh doanh của ngân hàng có tác động trực tiếp và mạnh
mẽ tới toàn bộ nền kinh tế, liên quan chặt chẽ đến hoạt động của các ngân hàng
khác, có tính hệ thống cao, chỉ một ngân hàng kinh doanh không hiệu quả, không
lành mạnh, gặp khó khăn sẽ ảnh hưởng lớn đến cả hệ thống, do vậy hoạt động kinh
doanh của Ngân hàng chịu sự giám sát chặt chẽ của Ngân hàng Nhà nước và hệ
thống pháp luật, chịu sự chi phối của nhiều yếu tố trong nước và quốc tế, điều này
ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động kinh doanh và cạnh tranh của các Ngân hàng.
6
1.2. Một số vấn đề lý luận về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại
1.2.1. Khái niệm năng lực cạnh tranh
Năng lực cạnh tranh được hiểu là năng lực doanh nghiệp có thể duy trì vị trí của
nó một cách lâu dài và có ý chí trên thị trường cạnh tranh, đảm bảo việc thực hiện một
tỷ lệ lợi nhuận ít nhất bằng tỷ lệ đòi hỏi tài trợ những mục tiêu của doanh nghiệp, đồng
thời đạt được những mục tiêu đặt ra. Năng lực cạnh tranh có thể chia làm 03 cấp:
- Năng lực cạnh tranh quốc gia: một nền kinh tế đạt được tăng trưởng bền vững,
thu hút được đầu tư, đảm bảo ổn định kinh tế, xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân.
- Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp: năng lực duy trì và mở rộng thị phần,
thu lợi nhuận của doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh trong và ngoài nước,
thể hiện qua hiệu quả kinh doanh, lợi nhuận và thị phần.
- Năng lực cạnh tranh của sản phẩm dịch vụ: được đo bằng thị phần của sản
phẩm dịch vụ thể hiện trên thị trường, năng lực cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ
phụ thuộc vào lợi thế cạnh tranh của nó, dựa vào chất lượng, tính độc đáo, yếu tố
công nghệ chứa trong sản phẩm dịch vụ đó.
Ngân hàng là một đơn vị kinh tế độc lập, một chủ thể gồm những bộ phận gắn
bó với nhau, có vốn và các phương tiện vật chất kỹ thuật, hoạt động theo những
nguyên tắc và mục tiêu thống nhất, thực hiện hạch toán kinh doanh hoàn chỉnh, có
nghĩa vụ và được hệ thống pháp luật thừa nhận cũng như bảo vệ. Năng lực cạnh tranh
của ngân hàng thể hiện thực lực và lợi thế của ngân hàng so với đối thủ cạnh tranh
trong việc thỏa mãn tốt nhất các đòi hỏi của khách hàng để thu lợi ngày càng cao hơn.
Ta có thể khái quát: Cạnh tranh là một trong những quy luật của nền kinh tế,
tồn tại khách quan và phát huy tác dụng cùng các quy luật khác, hoạt động cạnh
tranh luôn diễn ra còn năng lực cạnh tranh là khái niệm liên quan đến năng lực của
các chủ thể sản xuất và kinh doanh. Sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp phụ
thuộc vào năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nền kinh tế.
Năng lực cạnh tranh của Ngân hàng trước hết được tạo ra từ thực lực của Ngân
hàng thể hiện qua năng lực tạo ra và tận dụng những lợi thế cạnh tranh khi so sánh với
những đối thủ cạnh tranh khác trong việc cung cấp sản phẩm dịch vụ. Trên cơ sở so
sánh đó, Ngân hàng cần tạo lập lợi thế so sánh với đối tác của mình, nhờ đó, Ngân
hàng tạo ra ưu thế, sự khác biệt, và thị phần. Ngân hàng có lợi thế cạnh tranh khi tỷ
suất lợi nhuận của Ngân hàng đó cao hơn mức trung bình ngành, được đánh giá qua
7
ROA, ROE. Lợi thế cạnh tranh được xây dựng bởi 4 yếu tố cơ bản là: hiệu quả, chất
lượng, cải tiến, đổi mới hoàn thiện và thỏa mãn yêu cầu của khách hàng; phụ thuộc
vào đồng thời nhiều nhân tố khác nhau, và năng lực bản thân của Ngân hàng, sự yếu
kém của bất kỳ nhân tố nào sẽ làm giảm năng lực cạnh tranh của Ngân hàng đó.
Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại là khả năng do chính ngân
hàng tạo ra trên cơ sở nắm bắt kịp thời các cơ hội để duy trì và phát triển những lợi
thế vốn có nhằm củng cố và mở rộng thị phần, gia tăng lợi nhuận, chống đỡ và vượt
qua những biến động bất lợi của môi trường kinh doanh hoặc sức ép của các lực
lượng cạnh tranh.
1.2.2. Lợi thế cạnh tranh
Lợi thế cạnh tranh là những yếu tố làm cho doanh nghiệp nổi bật hay khác biệt
so với các đối thủ, là thế mạnh mà tổ chức có hoặc khai thác tốt hơn những đối thủ
cạnh tranh có thể về chi phí hay sự khác biệt hóa…
Với nhiều ngân hàng cùng cung cấp các dịch vụ sản phẩm tương tự nhau, vậy
cạnh tranh như thế nào, bí quyết tồn tại cần tạo ra sự khác biệt, bất kỳ sự khác biệt
nào cũng trở nên quan trọng. Thực tế, lợi thế sẽ thuộc về ngân hàng tạo ra sự khác
biệt để sản phẩm dịch vụ của họ trở thành lựa chọn ưu tiên; vì vậy các ngân hàng
cần lắng nghe và đáp ứng nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của người tiêu dùng về
mạng lưới, hệ thống, dịch vụ thẻ, các mức phí dịch vụ, các chương trình ưu đãi…
1.2.3. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại
1.2.3.1. Năng lực tài chính
Năng lực tài chính là một chỉ tiêu tổng hợp được tổng hòa từ nhiều chỉ tiêu khác
nhau như: vốn điều lệ, vốn tự có, qui mô và khả năng huy động vốn, khả năng thanh
toán, khả năng sinh lời, tỷ lệ thu nhập trên vốn chủ sở hữu (ROE), tỷ lệ thu nhập trên
tổng tài sản (ROA), mức độ rủi ro như hệ số an toàn vốn, chất lượng tín dụng…Trích
dẫn theo Đặng Hữu Mẫn, “ Năng lực cạnh tranh của các Ngân hàng thương mại
Việt Nam”, Tạp chí khoa học và công nghệ, số 6(41).2010, trang 165 - 173.
Đây là yếu tố quan trọng quyết định khả năng kinh doanh cũng là yếu tố hàng
đầu để đánh giá quy mô ngân hàng. Một ngân hàng có tiềm lực tài chính mạnh sẽ có
khả năng trang bị các dịch vụ hoàn hảo, đảm bảo chất lượng, hạ phí dịch vụ, tổ chức
các hoạt động quảng cáo khuyến mại mạnh mẽ để nâng cao năng lực cạnh tranh.
8
- Xem thêm -