Tài liệu Nâng cao chất lượng tín dụng tại chi nhánh habubank hoàng quốc việt

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 LỜI MỞ ĐẦU Trong công cuộc đổi mới kinh tế đất nước theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, Ngân hàng với chức năng kinh doanh tiền tệ của mình đã đóng góp một vai trò rất quan trọng, nhất là trong lĩnh vực tín dụng. Đây là một nghiệp vụ chính của NHTM, nó không chỉ có ý nghĩa với nền kinh tế mà còn có ý nghĩa quyết định đến sự thành bại của một Ngân hàng. Vì vậy, nâng cao chất lượng tín dụng là một vấn đề luôn bất cập mà bất kỳ một Ngân hàng nào cũng quan tâm. Tuy nhiên, không phải một ngân hàng nào cũng đạt được chất lượng tín dụng đạt yêu cầu. Xuất phát từ lý do này và những thực tế trong thời gian thực tập tại Chi nhánh, em đã chọn đề tài: “Nâng cao chất lƣợng tín dụng tại chi nhánh Habubank Hoàng Quốc Việt” làm chuyên đề tốt nghiệp. Chuyên đề tốt nghiệp gồm ba chương: Chƣơng 1: Chất lƣợng tín dụng của các NHTM. Chƣơng 2: Thực trạng chất lƣợng tín dụng tại Chi nhánh Habubank Hoàng Quốc Việt. Chƣơng 3: Giải pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng tại Chi nhánh Habubank Hoàng Quốc Việt. Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo PGS. TS Vũ Duy Hào, các anh chị trong phòng ban Chi nhánh đã giúp đỡ em hoàn thành chuyên đề tốt nghiệp này. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 CHƢƠNG 1 CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NHTM 1.1 HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NHTM 1.1.1 Khái quát về hoạt động của NHTM a/ Khái niệm về ngân hàng thương mại Sự hình thành và phát triển của ngân hàng gắn liền với sự phát triển của nền sản xuất hàng hoá. Theo quá trình phát triển thế giới, ngân hàng là một tổ chức quan trọng, là động lực phát triển và là thành phần không thể thiếu của nền kinh tế thị trường. Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về ngân hàng, tuy nhiên theo Luật các tổ chức tín dụng thì: “Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh có liên quan. Theo tính chất và mục tiêu hoạt động, các loại hình ngân hàng gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng phát triển, ngân hàng đầu tư, ngân hàng chính sách, ngân hàng hợp tác và các loại hình ngân hàng khác”. Trong đó ngân hàng thương mại được định nghĩa như sau: “Ngân hàng thương mại là một tổ chức chuyên doanh trên lĩnh vực tiền tệ, tín dụng mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên nhất là nhận tiền gửi, cho vay, và cung ứng các dịch vụ thanh toán”. b/ Các hoạt động cơ bản của ngân hàng thương mại  Hoạt động huy động vốn Bất cứ một ngân hàng nào để thực hiện mục tiêu kinh doanh tìm kiếm lợi nhuận thì phải thực hiện hoạt động huy động vốn. Bởi lẽ nhu cầu vốn trên thị trường rất lớn trong khi vốn tự có của các ngân hàng thường chiếm tỷ trọng vô cùng nhỏ bé. Ngân hàng thường huy động vốn từ các nguồn chủ yếu sau: + Nguồn vốn tự có và nguồn bổ sung trong quá trình hoạt động 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đây là nguồn hình thành ban đầu của mỗi ngân hàng. Tuỳ theo loại hình ngân hàng như ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước, ngân hàng cổ phần, ngân hàng tư nhân,... mà nguồn hình thành khác nhau. Trong quá trình hoạt động, ngân hàng sẽ tăng vốn theo nhiều phương thức khác nhau như nguồn từ lợi nhuận, nguồn bổ sung từ phát hành thêm cổ phần, cấp thêm, góp thêm đồng thời quá trình hoạt động của ngân hàng cũng hình thành nên các quỹ như quỹ dự phòng tổn thất, quỹ bảo toàn vốn, quỹ thặng dư và một số quỹ khác. + Nguồn vốn từ huy động tiền gửi Tiền gửi của khách hàng là nguồn tài nguyên quan trọng nhất của ngân hàng thương mại. Nguồn tiền gửi bao gồm tiền gửi thanh toán, tiền gửi có kỳ hạn của các doanh nghiệp và các tổ chức xã hội, tiền gửi của dân cư, tiền gửi của các ngân hàng khác. + Nguồn đi vay Khi khả năng huy động vốn hạn chế hoặc khi phải chi trả gấp một khoản tiền lớn các ngân hàng thương mại thường đi vay để đáp ứng nhu cầu vốn của mình. Ngân hàng thường vay từ các nguồn như vay ngân hàng nhà nước, vay các tổ chức tín dụng khác, vay trên thị trường vốn. Do chi phí của các khoản vay này khá lớn nên chỉ khi thật cần thiết thì ngân hàng mới phải sử dụng phương thức cho vay này.  Hoạt động sử dụng vốn Hoạt động chủ yếu của ngân hàng là tìm kiếm các khoản vốn để sử dụng nhằm thu lợi nhuận, tạo ra các tài sản khác nhau của ngân hàng trong đó chủ yếu là dùng trong hoạt động tín dụng và đầu tư. + Hoạt động tín dụng Đây là hoạt động quan trọng nhất và chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng tài sản và cũng mang lại nguồn thu nhập chủ yếu cho ngân hàng, phản ánh đặc trưng của ngân hàng là cho vay. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + Hoạt động đầu tư Ngân hàng thường đầu tư nhằm tăng thêm lợi nhuận như góp vốn vào các doanh nghiệp hay mua bán chứng khoán trên thị trường. Cho vay trên thị trường liên ngân hàng cũng là một cách để tận dụng nguồn vốn nhàn rỗi tạm thời.  Trung gian thanh toán Đây là một trong ba hoạt động cơ bản của ngân hàng. Thông qua dịch vụ thanh toán ngân hàng thu được một khoản phí và hoa hồng. Các dịch vụ của ngân hàng cũng ngày càng phong phú, tiện lợi và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của ngân hàng, trong đó việc thanh toán cũng ngày càng nhanh chóng thuận tiện, tiết kiệm chi phí như thanh toán bằng séc, uỷ nhiệm chi, nhờ thu, các loại thẻ... kết nối quỹ, cung cấp mạng lưới thanh toán điện tử, cung cấp tiền giấy khi khách hàng cần. 1.1.2 Khái niệm tín dụng Ngân hàng Trong nền kinh tế hàng hóa, trong cùng một thế giới luôn có một số người có vốn dư thừa ta thời và có nhu cầu cho vay. Bên cạnh đó, luôn có một số người tạm thời thiếu vốn, có nhu cầu đi vay. Từ đó đã làm phát sinh một mối quan hệ kinh tế mà nội dung của nó là vốn được dịch chuyển từ nơi tạm thời dư thừa sang nơi thiếu vốn với điều kiện hoàn trả vốn và thu được một khoản lợi nhuận do việc sử dụng vốn vay. Quan hệ tín dụng được hình thành và ra đời rất lâu. Thuật ngữ “tín dụng” xuất phát từ chữ Latinh: “Creditium” có nghĩa là tin tưởng, tín nhiệm. Theo K.Mác: “Tín dụng là quá trình chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị từ người sở hữu sang người sử dụng sau một thời gian nhất định thu hồi một lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị ban đầu”. Theo quan điểm hiện đại, tín dụng là quan hệ vay mượn gồm cả đi vay và cho vay. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Các quan hệ tín dụng cũng được hình thành và ra đời rất lâu. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, các hình thức tín dụng mới ngày càng có trình độ hơn. Trong thực tiễn đã có những hình thức sau: Tín dụng nặng lãi, tín dụng Ngân hàng, tín dụng nông nghiệp và tín dụng tiêu dùng. Ngày nay, các hình thức tín dụng trên đều tồn tại và bổ sung lẫn nhau, đóng góp vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của nền kinh tế. Trong các hình thức trên tín dụng thì tín dụng Ngân hàng là một hình thức vô cùng quan trọng, nó là mối quan hệ chủ yếu, cung cấp phần lớn nhu cầu tín dụng cho các doanh nghiệp và các thể nhân khác trong nền kinh tế. Có thể nói rằng: “Tín dụng Ngân hàng là quan hệ tín dụng giữa một bên là Ngân hàng, còn một bên là các pháp nhân và thể nhân khác trong nền kinh tế”.Tín dụng Ngân hàng là mối quan hệ vay mượn giữa các cá nhân, doanh nghiệp và các tổ chức trong xã hội. Nhưng nó là mối quan hệ di chuyển vốn gián tiếp thông qua một tổ chức trung gian, đó là Ngân hàng. Tín dụng Ngân hàng cũng mang bản chất của quan hệ tín dụng, đó là quan hệ vay mượn có hoàn trả cả vốn và lãi sau một thời gian nhất định. Tuy nhiên tín dụng Ngân hàng cũng có những điểm riêng biệt: - Tín dụng Ngân hàng chủ yếu thực hiện cho vay dưới hình thức tiền tệ. Đây là loại hình tín dụng phổ biến, linh hoạt và đáp ứng nhu cầu cho mọi đối tượng trong nền kinh tế. - Tín dụng Ngân hàng cho vay chủ yếu bằng nguồn vốn huy động từ bên ngoài chứ không phải hoàn toàn là vốn sở hữu của mình như tín dụng nặng lãi hoặc tín dụng thương mại. - Tín dụng Ngân hàng có thời hạn cho vay phong phú. Ngân hàng có thể cho vay đối với các thời hạn tín dụng khác nhau như: cho vay ngắn hạn, cho vay trung hạn, cho vay dài hạn do Ngân hàng có thể điều chỉnh giữa các nguồn vốn với nhau để đáp ứng nhu cầu về thời hạn vay. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.1.3 Các hình thức tín dụng 1.1.3.1 Căn cứ vào thời hạn tín dụng Theo căn cứ này tín dụng có thể chia làm 3 loại.  Tín dụng ngắn hạn Đây là loại tín dụng có thời hạn dưới 1 năm. Loại tín dụng này để bổ sung sự thiếu hụt tạm thời về vốn hoặc mua các tài sản lưu động cho các doanh nghiệp và để phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của các cá nhân.  Tín dụng trung hạn Đây là loại tín dụng có thời hạn từ 1 đến 5 năm. Loại tín dụng này được cấp để mua sắm các loại tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở rộng sản xuất và xây dựng các công trình nhỏ có thời hạn thu hồi vốn nhanh.  Tín dụng dài hạn Đây là loại tín dụng có thời hạn lớn hơn 5 năm. Loại tín dụng này sử dụng để cấp vốn cho xây dựng cơ bản, đầu tư xây dựng xí nghiệp mới, công trình thuộc cơ sở hạ tầng đường sá, cầu cảng sân bay… hay nhằm cải tiến và mở rộng sản xuất với qui mô lớn. 1.1.3.2 Căn cứ vào mức độ tín nhiệm đối với khách hàng Theo căn cứ này tín dụng được chia làm hai loại. - Cho vay không đảm bảo là loại cho vay không có tài sản thế chấp, cầm cố hoặc sự bảo lãnh của người thứ ba, mà việc cho vay chỉ dựa vào uy tín của bản thân khách hàng. Đối với những khách hàng tốt, trung thực trong kinh doanh, có khả năng tài chính mạnh, quản trị có hiệu quả thì ngân hàng có thể cấp tín dụng dựa vào uy tín của bản thân khách hàng mà không cần một nguồn thu nợ thứ hai bổ sung. - Cho vay có đảm bảo là loại cho vay được ngân hàng cung ứng, phải có tài sản thế chấp hoặc cầm cố, hoặc phải có sự bảo lãnh của người thứ ba. Đối với các khách hàng không có uy tín cao đối với ngân hàng, khi vay vốn đòi 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hỏi phải có đảm bảo. Sự đảm bảo này là căn cứ pháp lý để ngân hàng có thêm một nguồn thứ 2, bổ sung cho nguồn thu nợ thứ nhất thiếu chắc chắn. 1.1.3.3 Căn cứ vào hình thức tài trợ Theo căn cứ này tín dụng chia làm 4 loại. - Cho vay là việc ngân hàng đưa tiền cho khách hàng với cam kết khách hàng phải hoàn trả cả gốc và lãi trong khoảng thời gian xác định. - Chiết khấu thương phiếu là việc ngân hàng ứng trước tiền cho khách hàng tương ứng với giá trị của thương phiếu trừ đi phần thu nhập của ngân hàng để sở hữu một thương phiếu chưa đến hạn (hoặc một giấy nợ). - Cho thuê là việc ngân hàng bỏ tiền mua tài sản để cho khách hàng thuê theo những thỏa thuận nhất định. Sau thời gian nhất định, khách hàng phải trả cả gốc và lãi cho ngân hàng. Cho thuê tài sản trung và dài hạn (Leasing) được ghi vào khoản mục tài sản theo giá trị tài sản cho thuê trừ đi phần tiền thuê ngân hàng thu được (dư nợ cho thuê). - Bảo lãnh là việc ngân hàng cam kết thực hiện các nghĩa vụ tài chính hộ khách hàng của mình. Mặc dù không phải xuất tiền ra, song ngân hàng đã cho khách hàng sử dụng uy tín của mình để thu lợi. Bảo lãnh được ghi vào tài khoản ngoại bảng, đó là giá trị mà ngân hàng cam kết trả thay khách hàng của mình. Phần bảo lãnh ngân hàng phải thực hiện chi trả được ghi vào tài khoản nội bảng. 1.1.3.4 Căn cứ vào mục đích sử dụng Dựa vào căn cứ này cho vay thường được chia làm các loại sau: - Cho vay bất động sản là loại cho vay liên quan đến việc mua sắm và xây dựng bất động sản nhà ở, đất đai, bất động sản trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại và dịch vụ. - Cho vay công nghiệp và thương mại là loại cho vay ngắn hạn để bổ sung vốn lưu động cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 và dịch vụ. - Cho vay nông nghiệp là loại cho vay để trang trải các chi phí sản xuất như phân bón, thuốc trừ sâu, giống cây trồng, thức ăn gia súc, lao động, nhiên liệu… - Cho vay cá nhân là loại cho vay để đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng như mua sắm các vật dụng đắt tiền, ngày nay ngân hàng còn thực hiện các khoản cho vay để trang trải các chi phí thông thường của đời sống thông qua phát hành thẻ tín dụng. 1.1.3.5 Căn cứ vào phương thức hoàn trả Theo căn cứ này tín dụng của ngân hàng được chia làm 3 loại. - Cho vay trả góp: Là loại cho vay mà khách hàng phải hoàn trả vốn gốc và lãi theo định kỳ. Loại cho vay này chủ yếu được áp dụng cho vay bất động sản, nhà ở, cho vay tiêu dùng, cho vay đối với những người kinh doanh nhỏ (cho vay chợ), cho vay trang bị kỹ thuật trong nông nghiệp. Thông thường có 4 phương pháp trả góp sau: + Phương pháp cộng thêm. + Phương pháp trả vốn gốc bằng nhau và trả lãi theo số dư vào cuối mỗi định kỳ. + Phương pháp trả vốn gốc và lãi bằng nhau và trả lãi tính trên mức hoàn trả của vốn gốc. + Phương pháp trả vốn gốc và lãi bằng nhau trong tất cả các định kỳ (phương pháp hiện giá). - Cho vay phi trả góp là loại cho vay được thanh toán một lần theo kỳ hạn đã thỏa thuận. - Cho vay hoàn trả theo yêu cầu (áp dụng kỹ thuật thấu chi). 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.1.3.6 Tín dụng phân loại theo rủi ro Tín dụng bao gồm các khoản có độ an toàn cao, khá, trung bình và thấp. Cách phân loại này giúp ngân hàng thường xuyên đánh giá lại khoản tín dụng, dự trù quỹ cho các khoản tín dụng rủi ro cao, đánh giá chất lượng tín dụng. - Tín dụng lành mạnh: Các khoản tín dụng có khả năng thu hồi cao. - Tín dụng có vấn đề: Các khoản tín dụng có dấu hiệu không lành mạnh như khách hàng chậm tiêu thụ, tiến độ thực hiện kế hoạch bị chậm, khách hàng gặp thiên tai, khách hàng trì hoãn nộp báo cáo tài chính… - Nợ quá hạn có khả năng thu hồi: Các khoản nợ đã quá với thời hạn ngắn và khách hàng có kế hoạch khắc phục tốt, tài sản đảm bảo có giá trị lớn… - Nợ quá hạn khó đòi: Nợ quá hạn khá lâu, khả năng trả nợ rất kém, tài sản thế chấp nhỏ hoặc bị giảm giá, khách hàng chây ì… 1.1.4 Vai trò của tín dụng ngân hàng a/ Tín dụng góp phần đẩy mạnh quá trình tập trung, tích tụ vốn sản xuất Ngân hàng thông qua vai trò trung gian tài chính đã thực sự là một cầu nối giữa những người có tiền muốn cho vay với những người thiếu vốn cần vay để thoả mãn được nhu cầu sản xuất kinh doanh. Với chức năng là người cho vay, ngân hàng phải có cơ cấu tương đối ổn định với qui mô nhất định. Nguồn vốn này bao gồm nguồn vốn tự có của ngân hàng, nguồn vốn vay từ thị trường vốn trong nước và nước ngoài, và bộ phận chủ yếu có tỷ trọng lớn quyết định đối với hoạt động của một ngân hàng và nguồn vốn huy động. Nguồn vốn này được hình thành từ nguồn tiền gửi của các doanh nghiệp, tiền nhàn rỗi của các cá nhân trong xã hội… Tất cả được tập trung vào thông qua chiến lược tạo vốn của ngân hàng. “Sự khơi dậy và động viên mọi nguồn vốn trong xã hội, thu hút mạnh vốn nước ngoài hình thành thị trường vốn và tiến tới thị trường chứng khoán” là nền tảng cơ bản để tập trung vốn vào NHTM. Như chúng ta đã biết, chiến lược huy động vốn 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trong nước là một trong những khâu quan trọng trong chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, được coi là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của ngân hàng trung ương và các NHTM. Mặt khác, sự tăng trưởng kinh tế của một quốc gia luôn luôn phụ thuộc vào phương hướng phát triển kinh tế, vào các nguồn lực và cách thức tạo ra nguồn lực đó, một trong những nhân tố quan trọng cấu thành nguồn lực này là vốn. Do vậy, ngân hàng cần phải có chính sách tài chính, tiền tệ phù hợp tạo động lực thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung vốn, đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế. b/ Tín dụng ngân hàng đáp ứng nhu cầu về vốn để duy trì quá trình sản xuất kinh doanh liên tục, quyết định thời cơ và chủ động trong kinh doanh của doanh nghiệp Xét về nhu cầu vay vốn, thực tế cho thấy: xuất phát từ đặc điểm tuần hoàn luân chuyển vốn, sự không ăn khớp về thời gian, khối lượng giữa người mua và bán vật tư hàng hoá phục vụ nhu cầu sản xuất với tiêu thụ hàng hoá, một số doanh nghiệp có nhu cầu mở rộng sản xuất kinh doanh, mua sắm tài sản bằng nguồn vốn tích luỹ, song nguồn vốn tích luỹ này chưa đủ để thực hiện các mục đích đã định nên cũng tạm thời nhàn rỗi. Ngoài ra các nguồn vốn thuộc dự trữ quốc gia, nguồn vốn tiết kiệm dân cư… đều là các tiềm năng đáng kể để ngân hàng thu hút vốn, tạo nguồn vốn để sẵn sàng đầu tư cho vay. Mặt khác, theo qui luật chung, việc tái sản xuất mở rộng là không ngừng, mối quan hệ tín dụng trực tiếp giữa chủ thể có vốn nhàn rỗi chưa sử dụng và chủ thể thiếu hụt vốn có nhu cầu bù đắp gặp phải nhiều hạn chế. Để giải quyết mâu thuẫn này, đòi hỏi phải có hoạt động của tín dụng ngân hàng. Ngoài việc hỗ trợ cho các doanh nghiệp duy trì hoạt động kinh doanh, tín dụng ngân hàng còn là một trong những nguồn hình thành vốn lưu động và vốn cố định của doanh nghiệp. Sự thể hiện vai trò của mình với tư cách là người hỗ trợ, tín dụng ngân hàng được coi như một mắt xích không thể thiếu 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 được đối với hoạt động của các doanh nghiệp và của toàn bộ nền kinh tế. Các doanh nghiệp sử dụng khoản vốn tín dụng bắt buộc phải trả một khoản lãi suất theo qui định và chịu các cơ chế tín dụng. Do vậy, các doanh nghiệp chỉ sử dụng việc vay vốn tín dụng vào thời điểm mà mình thiếu vốn và không có nguồn tài trợ nào khác để thoả mãn mục đích kinh tế của mình. Như vậy, nếu không có nguồn vốn tín dụng thì doanh nghiệp sẽ được bổ sung kịp thời và mới có cơ hội để khai thác và nắm bắt được thời cơ trong hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. c/ Tín dụng là công cụ tài trợ, đầu tư cho các ngành kinh tế mũi nhọn, then chốt, hỗ trợ cho các ngành kinh tế kém phát triển Sự phát triển của các ngành kinh tế then chốt chính là yếu tố tạo sự bình ổn, tự chủ về kinh tế của mỗi quốc gia và cũng là nền tảng vững chắc để đẩy mạnh các ngành kinh tế mũi nhọn đạt được những ưu thế nhất định trên thị trường thế giới, tạo thế liên hoàn thúc đẩy, hỗ trợ, lôi cuốn các ngành kinh tế cùng nhau phát triển toàn diện. Nhất là trong bối cảnh kinh tế kém phát triển, khoa học kỹ thuật còn lạc hậu, nguồn vốn đầu tư còn thiếu hụt nghiêm trọng, cơ cấu kinh tế còn mất cân đối nặng nề, hiệu quả thấp lại không ổn định như nước ta hiện nay thì việc sắp xếp lại sản xuất, xác lập từng bước cơ cấu kinh tế hợp lý theo định hướng phát triển kinh tế xã hội và những mục tiêu đã định. Nó đòi hỏi phải có hàng loạt các chính sách, biện pháp đồng thời và hợp lý mà trong đó tín dụng ngân hàng đóng góp phần hết sức quan trọng. Tín dụng ngân hàng là công cụ tập trung vốn để cho vay đầu tư đúng đối tượng, đúng nguyên tắc và có hiệu quả. Nó ưu tiên tập trung vốn cho ngành kinh tế then chốt có tính quyết định trong nền kinh tế và hỗ trợ vốn cho ngành trọng điểm, ngành mũi nhọn để có cơ hội tạo ra các bước nhảy quan trọng. Tín dụng ngân hàng còn vận dụng cơ cấu vốn hợp lý và chính sách lãi suất thích hợp để khuyến khích các ngành kinh tế chậm phát triển. Ngoài ra, thông 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 qua chính sách tiền tệ, tín dụng còn góp phần ổn định giá cả có tác dụng tích cực thúc đẩy nhiều thành phần kinh tế phát triển. d/Tín dụng góp phần ổn định đời sống, tạo công ăn việc cho người lao động Như chúng ta đã biết tín dụng đã góp phần không nhỏ trong việc ổn định tiền tệ, ổn định giá cả, là tiền đề quan trọng để sản xuất lưu thông hàng hoá. Nền kinh tế phát triển trong một môi trường ổn định về tiền tệ là điều kiện nâng cao dần đời sống của các thành viên trong xã hội, là điều kiện thực hiện tốt các chính sách xã hội. Mặt khác, trên cơ sở đa dạng hoá các hình thức cho vay: tổ chức tín dụng dân cư thành lập các quỹ xoá đói giảm nghèo, cho vay theo chương trình tín dụng EC… vốn tín dụng không chỉ đáp ứng cho nhu cầu của các nhà doanh nghiệp mà còn phục vụ cho các tầng lớp dân cư trong xã hội. Từ đó, tín dụng góp phần ổn định đời sống nhân dân, tạo công ăn việc làm, qua đó góp phần ổn định xã hội. 1.2 CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NHTM 1.2.1 Quan điểm về chất lƣợng tín dụng Trong quá trình phát triển của các hoạt động kinh tế xã hội, giữa hai mặt lượng và chất luôn luôn có quan hệ chặt chẽ và tác động qua lại lẫn nhau. Tăng trưởng và chất lượng tín dụng không nằm ngoài qui luật đó. Khái niệm chất lượng tín dụng là một phạm vi rộng bao gồm nhiều nội dung. Ban đầu chất lượng tín dụng chỉ bó hẹp trong khái niệm an toàn tín dụng, nó phản ánh mức tổn thất phát sinh trực tiếp từ rủi ro đối với các khoản cho vay của Ngân hàng. Chất lượng được coi là cao khi có ít các khoản vay xấu, thiệt hại từ các khoản vay đó là nhỏ, và nó được hoàn trả theo đúng hợp đồng. Theo sự phát triển kinh tế, quan điểm chất lượng tín dụng ngày càng thay đổi và yêu cầu khắt khe hơn. Chất lượng tín dụng được xác định bằng 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tổng thể các tiêu chí cả trừu tượng lẫn cụ thể và việc đánh giá chúng cũng có sự linh động nhất định. Có thể xem rằng chất lượng tín dụng là sự đáp ứng yêu cầu của khách hàng (cả người vay tiền và người gửi tiền) phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội và đảm bảo sự tồn tại và phát triển của Ngân hàng. Khi xét đến chất lượng tín dụng người ta thường xét các khía cạnh: - Đối với NHTM: Chất lượng tín dụng thực hiện phạm vi, mục đích, giới hạn tín dụng phải phù hợp với thực lực của bản thân Ngân hàng và đảm bảo tính cạnh tranh trên nguyên tắc hoàn trả đúng hạn, thu được lãi tiền vay, đảm bảo an toàn trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng. - Đối với khách hàng: Chất lượng hoạt động tín dụng thể hiện ở chỗ tín dụng phát ra phải phù hợp với nhu cầu sử dụng, đáp ứng được nhu cầu sản xuất kinh doanh với lãi suất và kỳ hạn hợp lý, thủ tục đơn giản, thuận tiện thu hút được nhiều khách hàng nhưng vẫn đảm bảo nguyên tắc tín dụng. Đồng thời khách hàng thực hiện thanh toán đầy đủ gốc và lãi đúng thỏa thuận. - Đối với Nhà nước: Chất lượng tín dụng phải đáp ứng được các mục tiêu phát triển chung của Nhà nước về mặt kinh tế xã hội, tín dụng phải phục vụ cho sản xuất và lưu thông hàng hóa, góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp, nâng cao cơ sở hạ tầng, tăng phúc lợi xã hội, đồng thời thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung sản xuất, giải quyết tốt nhất mối quan hệ giữa tăng trưởng tín dụng và tăng trưởng kinh tế. 1.2.2 Các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng tín dụng của NHTM 1.2.2.1 Chỉ tiêu định tính Đối với NHTM, để đánh giá chất lượng tín dụng bao gồm một số chỉ tiêu sau: + Mức độ đáp ứng kịp thời nhu cầu tín dụng cho khách hàng Chất lượng tín dụng của một ngân hàng được coi là tốt khi ngân hàng có khả năng đáp ứng kịp thời và đầy đủ nhu cầu vay vốn hợp lý của khách hàng. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Để làm được điều đó ngân hàng cần phải có hệ thống phân tích, đánh giá, dự báo nhu cầu tín dụng của khách hàng chính xác và nhanh chóng. + Sự tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc về tín dụng Các quy định và các nguyên tắc tín dụng được xây dựng nhằm giảm thiểu những rủi ro, đảm bảo an toàn trong hoạt động tín dụng ngân hàng, chính vì vậy việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và nguyên tắc này phản ánh chất lượng tín dụng của ngân hàng càng cao do ngân hàng có thể hạn chế được phần nào rủi ro tín dụng. + Uy tín và thị phần cho vay của ngân hàng trên địa bàn Thông qua uy tín và thị phần cho vay của ngân hàng sẽ phản ánh phần nào chất lượng tín dụng của ngân hàng. Bởi đối với bất kỳ ngân hàng nào, để tăng uy tín của mình trên thị trường đều buộc họ phải tìm cách mở rộng thị phần và không ngừng nâng cao chất lượng tín dụng của ngân hàng mình. 1.2.2.2 Các chỉ tiêu định lượng a/ Các chỉ tiêu tuyệt đối Đây là nhóm chỉ tiêu phản ánh khả năng mở rộng hoạt động tài trợ của ngân hàng, uy tín của ngân hàng trong công tác thu hút khách hàng.  Doanh số cho vay Được tính bằng cách cộng dồn các khoản cho vay trong một niên độ kinh tế hay trong cùng một kỳ tính nhất định, chỉ tiêu này phản ánh tồn tại lượng vốn mà ngân hàng đã giải ngân cho khách hàng vay. Con số này phản ánh xu hướng hoạt động tín dụng của ngân hàng trong từng thời kỳ. Đối với từng khách hàng cụ thể các doanh số cho vay khác nhau.  Tổng dư nợ tín dụng Được xây dựng bằng tổng dư nợ tại một thời điểm nhất định (thông thường là vào cuối năm kinh tế). Đây là một trong những chỉ tiêu tổng hợp được sử dụng để so sánh, xem xét khả năng mở rộng cho vay của ngân hàng 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tại các thời điểm khác nhau. Chỉ tiêu tổng dư nợ phản ánh qui mô tín dụng của ngân hàng đồng thời đây là chỉ tiêu phản ánh uy tín của ngân hàng. Nếu chỉ tiêu này thấp và có xu hướng giảm hoặc nếu tăng thì tăng không nhiều và không ổn định thì cũng có nghĩa là chất lượng hoạt động tín dụng của ngân hàng đó sẽ không thể đánh giá là cao. Tuy nhiên chỉ tiêu này chưa đủ để ngân hàng có thể đưa ra một đánh giá chính xác về thực trạng chất lượng tín dụng tại ngân hàng mình khi kết hợp xem xét các chỉ tiêu khác liên quan, do còn chịu ảnh hưởng bởi một số nguyên nhân như hoạt động cho vay, đảo nợ, cho vay theo chỉ định, cho vay ưu đãi…  Doanh số thu nợ Được tính bằng cách cộng dồn các khoản thu nợ trong một niên độ kinh tế, chỉ tiêu này phản ánh lượng vốn mà ngân hàng đã cho khách hàng vay và đã được hoàn trả trong một thời kỳ. Doanh số cho vay lớn phải đi kèm với doanh số thu nợ cao. Nếu doanh số cho vay lớn nhưng doanh số thu nợ thấp cho thấy dư nợ quá hạn của ngân hàng cao, khả năng thu hồi vốn là lãi thấp, chất lượng hoạt động tín dụng kém.  Thu lãi tín dụng Phản ánh nguồn thu từ cho vay của các NHTM là nguồn chia lãi cổ phần và bổ sung vốn hoạt động. Qua chỉ tiêu này cho chúng ta thấy được hiệu quả thực sự mà hoạt động tín dụng mang lại cho ngân hàng. b/ Các chỉ tiêu tương đối  Vòng quay vốn tín dụng: Đây là chỉ tiêu thường được các NHTM tính toán hằng năm để đánh giá khả năng tổ chức quản lý vốn tín dụng và chất lượng tín dụng trong việc đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Doanh số thu nợ trong kỳ Vòng quay vốn tín dụng = Dư nợ bình quân 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Hệ số này phản ánh số vòng chu chuyển tối thiểu của vốn tín dụng. Vòng quay của vốn tín dụng càng cao chứng tỏ nguồn vốn ngân hàng luân chuyển càng nhanh, tham gia càng nhiều vào chu kỳ sản xuất và lưu thông hàng hoá. Hệ số này cao quản lý càng tốt, chất lượng tín dụng càng cao. Chỉ số này cao trước hết thể hiện khả năng thu nợ tốt. Nó còn thể hiện hiệu quả cho vay của ngân hàng. Một đồng vốn khi cho vay được nhiều lần sẽ đem lại nhiều lợi nhuận hơn. Tuy nhiên, cần xét đến yếu tố quan trọng là “dư nợ bình quân”. Khi dư nợ bình quân thấp sẽ làm cho vòng quay lớn hơn nhưng lại không phản ánh chất lượng khoản tín dụng là cao bởi thực tế nó thể hiện khả năng cho vay kém của ngân hàng. Chỉ tiêu này cần phải được xem xét với chỉ tiêu “hiệu suất sử dụng vốn”.  Hiệu suất sử dụng vốn Chỉ tiêu này phản ánh tỉ lệ vốn cho vay trong tổng nguồn huy động. Nó xem xét đánh giá tỷ trọng cho vay đã phù hợp với khả năng đáp ứng về vốn của bản thân ngân hàng cũng như nền kinh tế. Tổng nguồn vốn huy động Hiệu suất sử dụng vốn = Dư nợ bình quân Tỷ lệ này trên thực tế di động từ 30% đến 100%. Thông thưòng vào khoảng 80% là tốt, còn nếu dưới hoặc trên, thậm chí xấp xỉ 100% có thể sẽ gây ảnh hưởng không tốt cho ngân hàng. Lúc đó tính thanh khoản của ngân hàng sẽ bị đe dọa do khối lượng doanh thu không được đảm bảo. Tuy vậy, để xác định một tỷ lệ thế nào là phù hợp còn phụ thuộc vào kết cấu của vốn huy động, lĩnh vực ngân hàng tập trung tài trợ và nhiều nhân tố khác. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368  Thu nhập từ hoạt động tín dụng Một khoản tín dụng có chất lượng cao sẽ đem lại một khoản tín dụng cho ngân hàng. Nguồn thu từ hoạt động tín dụng là nguồn thu chủ yếu để ngân hàng tồn tại và phát triển. Lợi nhuận do hoạt động tín dụng mang lại chứng tỏ khoản vay không những thu hồi được gốc mà còn có lãi, đảm bảo độ an toàn nguồn vốn cho vay. Thu nhập từ hoạt động tín dụng Tỷ trọng TN từ hoạt động tín dụng = Tổng thu nhập Chỉ tiêu này phản ánh tỷ trọng lợi nhuận từ hoạt động tín dụng so với tổng lợi nhuận mà ngân hàng thu được, phản ánh tầm quan trọng hoạt động tín dụng bên cạnh hoạt động thu lợi nhuận khác.  Tỷ lệ nợ quá hạn Nợ quá hạn Tỷ lệ nợ quá hạn = Tổng dư nợ Đây là chỉ số để đo lường chất lượng tín dụng của NHTM, chỉ số này càng thấp càng thể hiện chất lượng tín dụng là tốt. Chỉ số này thể hiện một cách thực tế hơn về chất lượng tín dụng do nó hạn chế được việc ngân hàng đảo nợ hay giãn nợ đối với các khoản cho vay đến hạn mà không có khả năng thu hồi. Tuy nhiên, đôi khi chỉ tiêu này cũng không phản ánh hết chất lượng tín dụng của một ngân hàng vì bên cạnh những ngân hàng mặc dù có nợ quá hạn thấp khả năng xử lý các khoản nợ có hiệu quả. Do đó, để đánh giá chính xác hơn chất lượng tín dụng có thể dùng kết hợp chỉ tiêu: Dư NQH có khả năng thu hồi Tỷ lệ NQH có khả năng thu hồi = Tổng dư nợ 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nợ quá hạn có khả năng thu hồi là khoản nợ mà người vay có thể vẫn tiếp tục trả được cho ngân hàng sau thời hạn ghi trên hợp đồng mà lí do khoản nợ bị chậm là gặp rủi ro về thiên tai hay hoả hoạn. Dư nợ khó đòi Tỷ lệ NQH không có khả năng thu hồi = Tổng dư nợ quá hạn Nợ quá hạn không có khả năng thu hồi là những khoản nợ mà người vay hầu như không thể trả được cho ngân hàng, nguyên nhân là do khách hàng vay vốn về kinh doanh nhưng bị thua lỗ dẫn đến phá sản và không có khả năng hoàn trả nợ cho ngân hàng hoặc có trường hợp khách hàng lừa đảo ngân hàng. 1.2.3 Sự cần thiết phải nâng cao chất lƣợng tín dụng 1.2.3.1 Nâng cao chất lượng tín dụng quyết định sự tồn tại và phát triển của NHTM Các NHTM hiện nay trong hoạt động của mình luôn hướng tới khách hàng lấy mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu phấn đấu. Hoạt động tín dụng là một hoạt động cơ bản của NHTM. Hoạt động tín dụng phát triển kéo theo các hoạt động khác của Ngân hàng phát triển. Do vậy muốn tăng cường và phát triển hoạt động tín dụng các Ngân hàng cần phải xem xét chất lượng tín dụng. - Đảm bảo chất lượng tín dụng là điều kiện để Ngân hàng làm tốt chức năng thanh toán, trung gian tín dụng, là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư. Chất lượng tín dụng được nâng cao sẽ làm lành mạnh hóa quan hệ tín dụng, giảm rủi ro tín dụng, nâng cao hiệu suất sử dụng vốn và vòng quay vốn, góp phần tăng lợi nhuận của hoạt động kinh doanh. - Chất lượng tín dụng tốt tạo điều kiện tăng khả năng sinh lời của sản phẩm dịch vụ do sự chậm trễ, giảm các loại chi phí, do đó cải thiện được tình hình tài chính của Ngân hàng, tạo thế mạnh cạnh tranh. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Giúp cho Ngân hàng có những khách hàng trung thành và khoản lợi nhuận bổ sung vốn đầu tư. Nói cách khác, chất lượng tín dụng củng cố mối quan hệ khách hàng, tạo ra môi trường thuận lợi cho Ngân hàng. 1.2.3.2 Nâng cao chất lượng tín dụng là đòi hỏi bức thiết đối với sự phát triển kinh tế Ra đời trong nền sản xuất hàng hóa, tín dụng có những đóng góp đáng kể cho việc thúc đẩy quá trình tập trung tích tụ vốn thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế xã hội. Lịch sử chứng minh điều này thông qua sự ra đời và phát triển của xã hội loài người qua các hình thái kinh tế xã hội. - Nâng cao chất lượng tín dụng sẽ làm giảm tối thiểu lượng tiền thừa trong lưu thông, điều đó không chỉ giải quyết mối quan hệ cung cầu về vốn trong nền kinh tế mà còn tạo điều kiện để mở rộng phạm vi thanh toán không dùng tiền mặt, từ đó tiết kiệm chi phí lưu thông cho xã hội, góp phần vào việc ổn định và điều hòa lưu thông tiền tệ. - Chất lượng tín dụng tốt có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế, nó là đòn bẩy để phát triển kinh tế. Nguồn vốn kinh doanh của các doanh nghiệp chủ yếu là nguồn vốn vay. Vì vậy, hiệu quả của các khoản tín dụng gắn liền với hiệu quả hoạt động của nền kinh tế, tức là nền kinh tế có tăng trưởng hay không phụ thuộc vào nguồn đầu tư vốn. Do đó để làm tốt chức năng đòn bẩy kinh tế của tín dụng, trước hết cần nâng cao chất lượng tín dụng. - Nâng cao chất lượng tín dụng góp phần lành mạnh hóa quan hệ tín dụng vì hoạt động tín dụng được mở rộng với thủ tục đơn giản, thuận tiện nhưng vẫn đảm bảo được các nguyên tắc tín dụng, sẽ góp phần cho vay đúng đối tượng cần thiết. Mặt khác nâng cao chất lượng tín dụng cũng làm tăng hiệu quả sản xuất xã hội, đảm bảo sự cân đối giữa các ngành vùng, ổn định và phát triển kinh tế. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.2.3.3 Sự cần thiết của nâng cao chất lượng tín dụng đối với khách hàng Các khách hàng là doanh nghiệp có nguồn vốn để sản xuất kinh doanh chủ yếu là vốn vay. Một doanh nghiệp sử dụng vốn tối ưu khi chi phí vốn đạt ở mức thấp nhất, nghĩa là WACC là thấp nhất. Để đạt được cơ cấu vốn tối ưu thì doanh nghiệp phải sử dụng một cách hợp lý giữa vốn vay và vốn tự có. Chất lượng tín dụng có tốt sẽ làm cho nhu cầu của khách hàng được đáp ứng được nhanh chóng, kịp thời với số lượng lớn. Chất lượng tín dụng tốt thì khách hàng mới vay vốn của ngân hàng với thủ tục đơn giản, hợp lý giúp doanh nghiệp mở rộng kinh doanh, tăng lợi nhuận. 1.3 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG CỦA NHTM 1.3.1 Các nhân tố từ phía ngân hàng - Chiến lược kinh doanh của ngân hàng Trong nền kinh tế hiện đại, các doanh nghiệp nói chung và các NHTM nói riêng muốn tồn tại và phát triển kinh doanh có lãi phải xây dựng cho mình một chiến lược kinh doanh hiệu quả, nó sẽ giúp ngân hàng có một phương hướng và khai thác một cách tốt nhất năng lực hiện có của đơn vị đồng thời có thể giúp ngân hàng thích ứng một cách nhanh nhất những biến động của môi trường. Trên cơ sở có chiến lược kinh doanh đúng đắn, NHTM mới có thể có những kế hoạch cho các bộ phận trong từng thời kỳ để đảm bảo thực hiện mục tiêu nêu ra. Đó là các bộ phận ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tín dụng như: Kế hoạch phát tiển nguồn nhân lực, kế hoạch Marketing… - Chất lượng thẩm định dự án, thu thập và xử lý thông tin tín dụng Thẩm định dự án là việc xem xét một cách khách quan toàn diện những nội dung cơ bản ảnh hưởng trực tiếp tới tính khả thi của dự án, hiệu quả kinh tế, khả năng trả nợ và những rủi ro có thể xảy ra của dự án đầu tư để quyết định cho vay hoặc từ chối. Cũng từ qui trình thẩm định, ngân hàng có thể 20