Tài liệu Nâng cao chất lượng hoạt động dẫn chương trình truyền hình tại các đài phát thanh truyền hình tây nam bộ (khảo sát đài ptth vĩnh long, hậu giang và đồng tháp từ tháng 1 2019 đến tháng 6 2019)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- HỒ ANH THƠ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG DẪN CHƢƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH TẠI CÁC ĐÀI PHÁT THANH TRUYỀN HÌNH TÂY NAM BỘ (Khảo sát Đài PTTH Vĩnh Long, Hậu Giang và Đồng Tháp từ tháng 1/2019 đến tháng 6/2019) LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ HỌC Vĩnh Long - 2020 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- HỒ ANH THƠ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG DẪN CHƢƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH TẠI CÁC ĐÀI PHÁT THANH TRUYỀN HÌNH TÂY NAM BỘ (Khảo sát Đài PTTH Vĩnh Long, Hậu Giang và Đồng Tháp từ tháng 1/2019 đến tháng 6/2019) Chuyên ngành: Báo chí học định hƣớng ứng dụng Mã số: 8320101.01 (UD) LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Chủ tịch Hội đồng chấm luận văn Ngƣời hƣớng dẫn khoa học thạc sĩ khoa học PGS.TS. Đặng Thị Thu Hƣơng TS. Đinh Thị Xuân Hòa Vĩnh Long - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi, dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS. Đinh Thị Xuân Hòa. Các số liệu thống kê sử dụng phân tích trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, phân tích một cách trung thực, khách quan. Các kết quả này chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Luận văn có sử dụng, phát triển, kế thừa một số tƣ liệu, số liệu từ các sách, tài liệu, giáo trình…liên quan đến nội dung đề tài. Tác giả luận văn Hồ Anh Thơ LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, cho phép tôi đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và gửi những lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN) đã giảng dạy, truyền đạt nhiều kiến thức quý báu cho tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin ngỏ lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Đinh Thị Xuân Hòa, cán bộ hƣớng dẫn khoa học đã từng bƣớc chỉ bảo về chuyên môn, nhiệt tình giúp đỡ và tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin đƣợc gởi đến Cô sự biết ơn và lòng kính trọng chân thành nhất. Cảm ơn bạn bè và đồng nghiệp đang công tác tại Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long, Đài Phát thanh - Truyền hình Đồng Tháp và Đài Phát thanh Truyền hình Hậu Giang đã sẵn sàng hỗ trợ, cung cấp dữ liệu cho tôi trong quá trình viết luận văn. Cảm ơn gia đình và ngƣời thân đã luôn động viên khích lệ, ủng hộ tôi về mặt tinh thần. Trong quá trình thực hiện đề tài không tránh khỏi những hạn chế nhất định. Tôi rất mong nhận đƣợc sự đóng góp từ phía Hội đồng Khoa học, quý thầy cô để luận văn hoàn thiện đạt chất lƣợng tốt hơn. Vĩnh Long, ngày 16 tháng 12 năm 2020 Tác giả luận văn Hồ Anh Thơ 1 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................................... 5 1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................................... 5 2. Lịch sử nghiên cứu đề tài ........................................................................................................ 6 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 13 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 14 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 17 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài: ................................................................................ 18 7. Bố cục của luận văn: ............................................................................................................. 19 Chƣơng 1. MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢNVỀ HOẠT ĐỘNG DẪN CHƢƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH ...................................................................................................................... 20 1.1. Một số khái niệm........................................................................................................... 20 1.2. Vai trò của hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình .................................................... 24 1.3. Đặc điểm và các dạng hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình ................................... 26 1.4. Tiêu chí đánh giá chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình ........................ 35 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG DẪN CHƢƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH Ở CÁC ĐÀI PHÁT THANH - TRUYỀN HÌNH TÂY NAM BỘ ......... 42 2.1 Khái quát về các Đài Phát thanh - Truyền hình khu vực Tây Nam Bộ, các Đài và các chƣơng trình khảo sát................................................................................................................ 42 2.2. Khảo sát thực trạng chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình ở một số Đài PTTH khu vực Tây Nam Bộ ....................................................................................................................... 47 2.3. Đánh giá chung: ............................................................................................................ 62 Chƣơng 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG DẪN CHƢƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH Ở CÁC ĐÀI PHÁT THANH TRUYỀN HÌNH TÂY NAM BỘ ........................................................................... 87 3.1. Các xu hƣớng và vấn đề đặt ra đối với hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình ......... 87 3.2. Giải pháp cơ bản nâng cao chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình ......... 89 3.3. Một số kiến nghị đề xuất cụ thể .................................................................................. 100 KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 110 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 111 PHỤ LỤC .............................................................................................................................. 117 2 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT - ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long - BCTH: Báo chí truyền hình - TH: Truyền hình - PT-TH: Phát thanh – Truyền hình - THVN: Truyền hình Việt Nam - THĐT: Truyền hình Đồng Tháp - THVL: Truyền hình Vĩnh Long - THHG: Truyềnhình Hậu Giang - KTXH: Kinh tế – xã hội - CTXH: Chính trị – xã hội - THTT: Truyền hình trực tiếp - BTV: Biên tập viên - PTV : Phát thanh viên - PV: Phóng viên 3 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Biểu đồ 2.1. Đối tƣợng dẫn chƣơng trình ở 3 đài truyền hình khảo sát (%) 48 Biểu đồ 2.2. T lệ ngƣời dẫn tham gia từng thể loại chƣơng trình (ngƣời) 50 Biểu đồ 2.3. Số lƣợng ngƣời dẫn theo phƣơng thức sản xuất của 3 đài truyền hình (ngƣời) 51 Biểu đồ 2.4. Số lƣợng ngƣời dẫn theo bối cảnh xuất hiện của 3 đài truyền hình (ngƣời) 51 Biểu đồ 2.5. Mức độ hài lòng của khán giả về nội dung ngƣời dẫn chuyển tải (%) 66 Biểu đồ 2.6. Mức độ hài lòng của khán giả về khả năng dẫn dắt đa dạng của ngƣời dẫn chƣơng trình (%) 67 Biểu đồ 2.7. Mức độ hài lòng của khán giả về kỹ năng của ngƣời dẫn chƣơng trình tại 3 đài (%) 68 Biểu đồ 2.8. Mức độ hài lòng của khán giả về giọng đọc của ngƣời dẫn chƣơng trình (%) 69 Biểu đồ 2.9. Đánh giá của khán giả về tầm quan trọng của ngƣời dẫn chƣơng trình (%) Biểu đồ 2.10. Lý do lựa chọn công việc dẫn chƣơng trình 70 71 Biểu đồ 2.11. Tỉ lệ những yếu tố tạo nên sự hạn chế của ngƣời dẫn chƣơng trình 74 Biểu đồ 2.12. Dấu ấn của ngƣời dẫn với khán giả (%) 77 Biểu đồ 2.13. Các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng làm việc của ngƣời dẫn chƣơng trình (ngƣời) 80 Bảng 2.1. Ý nghĩa giá trị trung bình Mean 64 Bảng 2.2. Các tiêu chí đánh giá sự hài lòng của khán giả về ngƣời dẫn Bảng 2.3 chƣơng trình của 3 đài 65 Chuyên ngành đào tạo của ngƣời dẫn 84 4 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Truyền hình là một loại hình báo chí có sức ảnh hƣởng lớn đến đời sống xã hội vì đây là hình thức phong phú, sinh động, phản ánh nhiều mặt của đời sống. Trƣớc sự vận động của xã hội cùng với sự cạnh tranh khốc liệt của các phƣơng tiện truyền thông mới, trong đó có mạng xã hội, yêu cầu đặt ra với những ngƣời làm truyền hình là cần thiết phải có những giải pháp nâng cao chất lƣợng chƣơng trình để vừa hoàn thành nhiệm vụ chính trị, vừa nắm giữ thị phần khán giả, trong đó, không thể không nhắc đến hoạt động đẫn chƣơng trình truyền hình, vốn đƣợc xem là khâu cuối cùng chuyển tải sản phẩm báo chí - đứa con tinh thần của cả ekip đến với khán giả một cách sinh động và hấp dẫn. Những năm gần đây, số lƣợng ngƣời dẫn chƣơng trình truyền hình của cả nƣớc nói chung, các đài PT-TH khu vực Tây Nam Bộ nói riêng đã tăng lên đáng kể, mang đến sự phong phú đa dạng trong cách thức thể hiện . Hoạt động này do những ngƣời hội tụ các kỹ năng cơ bản cùng những yêu cầu đặc thù của nghề nghiệp, có thể là phát thanh viên (PTV), biên tập viên (BTV), phóng viên (PV)...xuất hiện trƣớc ống kính để chuyển tải nội dung thông điệp của chƣơng trình đến khán giả truyền hình. Với vai trò quan trọng là cầu nối khán giả với chƣơng trình, thế nhƣng hiện nay hoạt động dẫn chƣơng trình vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế nhƣ: nội dung chuyển tải đến khán giả đôi lúcchƣa chính xác, ngƣời dẫn khi không kiểm soát đƣợc cảm xúc trên sóng, chƣa xử lý tốt các sự cố trong các chƣơng trình trực tiếp, chƣa thoát khỏi kiểu “đọc” truyền thống trƣớc đây, nghiêm trọng hơn là việc sử dụng từ ngữ thiếu cẩn trọng từ ngƣời dẫn đã không ít lần gây bức xúc dƣ luận, hệ lụy không chỉ ảnh hƣởng đến chất lƣợng của chƣơng trình mà còn cả uy tín của nhà Đài. Thêm vào đó, ngày nay, hoạt động dẫn của những ngƣời dẫn chƣơng trình truyền hình không chỉ đơn thuần là thể hiện nội dung chƣơng trình mà còn góp phần vào việc quảng bá, giới thiệu những nét đặc trƣng văn hóa vùng miền đến khán giả 5 cả nƣớc. Do đó, để tạo sự đồng bộ và nâng cao chất lƣợng của hoạt động dẫn, những ngƣời dẫn chƣơng trình truyền hình của các đài Tây Nam Bộ cần thể hiện đƣợc những điểm đặc trƣng. Cho đến nay, vẫn chƣa có nghiên cứu nào đi sâu vào phân tích các yếu tố này. Mặt khác, hoạt động dẫn chƣơng trình ở các đài Tây Nam Bộ từ trƣớc đến nay có sự chồng chéo, do một ngƣời dẫn đảm nhận dẫn nhiều thể loại, nhiều chƣơng trình khác nhau, vô hình trung tạo ra lẫn lộn trong phong cách thể hiện điều này dẫn đến hoạt động dẫn chƣa đạt hiệu quả. Bên cạnh đó, với sự phát triển của truyền hình hiện đại đặt ra cho lực lƣợng dẫn chƣơng trình truyền hình những cơ hội và thách thức mới tƣơng ứng. Nhƣ vậy, yêu cầu đặt ra lúc này là phải xây dựng kế hoạch nâng cao chất lƣợng của hoạt động dẫn chƣơng trình thông qua việc đào tạo đội ngũ ngƣời dẫn chƣơng trình có kiến thức, kỹ năng chuyên môn cao nhằm nâng cao chất lƣợng chƣơng trình truyền hình. Đặc biệt, cần chú trọng đến việc vận dụng những lý luận cơ bản kết hợp với ứng dụng thực tiễn của ngành nghề để ngƣời dẫn chƣơng trình có đủ kiến thức và kỹ năng để đáp ứng đƣợc nhu cầu thời cuộc. Tóm lại, nếu hoạt động dẫn không đạt chất lƣợng, hiệu suất truyền tải thông tin đến khán giả không đƣợc đảm bảo đúng mục đích thì dần dần, khán giả sẽ không còn tin tƣởng và lựa chọn truyền hình làm kênh thông tin tin cậy nhất. Và nhƣ quy luật cung – cầu, sản phẩm báo chí không đạt chất lƣợng dẫn đến doanh thu sụt giảm, trƣớc mắt không thể hoàn thành đƣợc nhiệm vụ chính trị của các đài PT-TH, sau là ảnh hƣởng đến vấn đề kinh tế của cơ quan, đơn vị. Từ những lý do nêu trên, tác giả chọn nghiên cứu đề tài “Nâng cao chất lượng hoạt động dẫn chương trình truyền hình ở các Đài Phát thanh Truyền hình Tây Nam Bộ” làm luận văn tốt nghiệp của mình nhằm mục đích hệ thống hóa những vấn đề liên quan đến hoạt động dẫn chƣơng trình, chỉ ra những yêu cầu và kỹ năng cơ bản nhất đối với ngƣời dẫn chƣơng trình truyền hình; xác định rõ những hạn chế và kiến nghị những giải pháp phù hợp để nâng cao chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình. Mặt khác, hiện nay, tác giả trực tiếp đảm nhận dẫn chƣơng trình truyền hình của đài PT-TH Vĩnh Long, nên nghiên cứu đề tài này 6 có ý nghĩa thiết thực đối với bản thân trong việc tích lũy thêm kiến thức, kinh nghiệm, nâng cao chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình. Nếu đƣợc thực hiện thành công, nghiên cứu này sẽ trở thành nguồn tài liệu tham khảo, góp phần nâng cao chất lƣợng hoạt động dẫn trong chƣơng trình truyền hìnhở khu vực Tây Nam Bộ nói riêng, cả nƣớc nói chung. 2. Lịch sử nghiên cứu đề tài Qua quá trình tìm hiểu và khảo sát, tác giả nhận thấy, tính đến thời điểm hiện tại đã có một số công trình nghiên cứu về lĩnh vực báo chí truyền hình nói chung và ngƣời dẫn chƣơng trình nói riêng bao gồm sách báo, tạp chí, những luận văn, luận án thuộc các viện, trƣờng đào tạo chuyên ngành báo chí. Cụ thể nhƣ sau: - Nhóm thứ nhất: các sách liên quan đến hoạt động dẫn chương trình, dẫn chương trình truyền hình + Tác phẩm “Nghệ thuật Dẫn chương trình hấp dẫn”, Hoàng Xuân Việt (2001), NXB Thanh Niên, Hà Nội. Nội dung cuốn sách đã tập trung phân tích các phƣơng pháp để thuyết phục công chúng tập trung vào nội dung ngƣời dẫn chƣơng trình trình bày, kỹ năng tƣơng tác với khán giả, cách thức chuẩn bị và ghi nhớ kịch bản...., tuy nhiên không chuyên sâu vào hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình vốn đòi hỏi những kỹ năng và yêu cầu đặc thù. + Trong “Giao tiếp trên truyền hình – trước ống kính và sau ống kính camera”, X.A. Muratop (tài liệu dịch 2004), Nhà xuất bản thông tấn, Hà Nội. Đây là giáo trình giảng dạy cho sinh viên khoa báo chí của các trƣờng Cao đẳng và Đại học ở Nga. Tác phẩm nghiên cứu về tâm lý quan hệ giữa nhà báo truyền hình và những đối tƣợng của mình. Trong đó đề cập những yếu tố chi phối, tác động đến phƣơng thức tác nghiệp của phóng viên, ngƣời dẫn chƣơng trình truyền hình nói chung đồng thời nêu một số tiêu chí chuẩn mực đạo đức và trách nhiệm của ngƣời làm báo. Tuy nhiên, việc phân tích để chỉ ra yêu cầu, kỹ năng của 7 ngƣời dẫn chƣơng trình cho từng thể loại, từng dạng chƣơng trình cụ thể còn rất chừng mực. + Trong“261 phương pháp đào tạo phát thanh viên và người dẫn chương trình”, Đài Tiếng nói Việt Nam (2005), NXB Lao động, Hà Nội. Nội dung cuốn sách đã nêu lên cơ bản vai trò của ngƣời dẫn chƣơng trình, đặc điểm và phong cách của ngƣời dẫn chƣơng trình, việc huấn luyện khả năng diễn đạt cơ sở ngôn ngữ ở từng thể loại khác nhau trong đó có các kỹ năng cơ bản để “đọc” tốt bản tin. Việc “dẫn” bản tin đƣợc nhóm tác giả nhắc đến với dung lƣợng rất nhỏ và không đề cập đến những kỹ năng nâng cao ví dụ nhƣ dẫn chƣơng trình trực tiếp do thời điểm sách xuất bản chƣa phổ biến hoạt động dẫn trực tiếp ở các Đài truyền hình địa phƣơng. + Cuốn “Nghề MC - Dẫn chương trình” của tác giả Nguyễn Thắng Vu (2007), NXB Kim Đồng, Hà Nội. Nội dung phân tích khái niệm ngƣời dẫn chƣơng trình, lƣợc sử về nghề dẫn chƣơng trình, và những tố chất cơ bản để trở thành ngƣời dẫn chƣơng trình thành công, không đề cập đến những yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng hoạt động dẫn. + Tác phẩm “Những vấn đề của báo chí hiện đại”, Hoàng Đình Cúc, Đức Dũng (2007), Nhà xuất bản Lý luận chính trị. Nội dung cuốn sách đã đề cập một số những vấn đề của báo chí. Trong đó có bài: “Lời dẫn và ngƣời dẫn chƣơng trình” cũng nêu lên một số yêu cầu chung cho ngƣời dẫn chƣơng trình; phân tích lời dẫn và một số ý kiến về ngƣời dẫn chƣơng trình truyền hình ở Việt Nam hiện nay. + Tác phẩm “Bí quyết tỏa sáng khi nói trước công chúng”, Sarah Lloyd – Hughes (2013), NXB Từ điển Bách khoa, Hà Nội. Nội dung cuốn sách phân tích các kỹ năng làm nên “sự chuyên nghiệp” trong cách trình bày, khai thác tốt ngôn ngữ cơ thể, và giọng nói, cách sử dụng ngôn từ, lý giải sự thiếu tự tin khi đứng trƣớc khán giả, từ đó đƣa ra các giải pháp nuôi 8 dƣỡng lòng can đảm, sự tự tin khi diễn thuyết và truyền cảm hứng trƣớc công chúng. + Cuốn “Nhập môn Phát thanh - truyền hình” của Kim Ngọc Anh (2013), Trƣờng Cao đẳng Phát thanh Truyền hình II, thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả cuốn sách đã xác định chức danh và nhiệm vụ cụ thể của từng vị trí việc làm gắn với những yêu cầu về đạo đức, phẩm chất chung và những yêu cầu đặc thù của từng bộ phận hoạt động trong lĩnh vực phát thanh truyền hình, trong đó làm rõ nhiệm vụ của Phát thanh viên (PTV) và ngƣời dẫn chƣơng trình, so sánh đối chiếu sự chồng chéo về nhiệm vụ và tên gọi giữa hai lực lƣợng này hiện nay, nhất là ở các Đài PT-TH địa phƣơng, đặt ra yêu cầu mới đối với lực lƣợng PTV. + Cuốn “Nghệ thuật đọc - dẫn chương trình Phát thanh - Truyền hình” của tác giả Hà Phƣơng (2013), Trƣờng Cao đẳng Phát thanh Truyền hình II, thành phố Hồ Chí Minh. Nội dung cuốn sách gồm bốn chƣơng là tập hợp kiến thức về lý thuyết lẫn kinh nghiệm thực tiễn sau năm mƣơi năm làm phát thanh của tác giả, trong đó nêu bật vai trò nhiệm vụ quan trọng cũng nhƣ yêu cầu nghiệp vụ của PTV, ngƣời dẫn chƣơng trình và MC, khẳng định công việc của lực lƣợng này là hoạt động báo chí. Tác giả phân tích các kỹ năng cơ bản và cung cấp những bài tập chuyên môn. Đồng thời tác giả hƣớng dẫn kỹ thuật thể hiện các thể loại tin bài trong đó có kỹ năng đọc tin tức - thể loại chiếm đa số trong các chƣơng trình thời sự. + Sách “Các loại hình báo chí truyền thông”, Dƣơng Xuân Sơn (2014), NXB Thông tin và Truyền thông, Hà Nội. Đề cập đến những hiểu biết cơ bản về khái niệm, đặc trƣng, đặc điểm của truyền thông và truyền thông đại chúng hiện đại, lịch sử ra đời và phát triển, những ƣu điểm và hạn chế, nguyên tắc và phƣơng pháp sáng tạo, xu hƣớng phát triển riêng của từng loại hình nhằm phát huy tốt vai trò, sức mạnh của các loại hình báo chí truyền thông trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nƣớc. Sách có đề cập đến 9 vai trò truyền thông tin giao tiếp của ngƣời dẫn chƣơng trình và nhấn mạnh đến việc ngƣời dẫn chƣơng trình cần định hình phong cách riêng, vai trò của ngƣời dẫn chỉ đƣợc nhắc đến sơ lƣợc trong chƣơng 5. + Tác phẩm “21 ngày nâng cao sức hút phát biểu trước đám đông”, Ân Á Mẫn - do Thu Trần dịch (2015), NXB Phụ nữ. Tác phẩm đã tập trung phân tích các phƣơng pháp luyện thanh, các phƣơng pháp khắc phục sự tự ti, thiếu bình tĩnh khi phát biểu trƣớc đám đông một cách cụ thể qua ánh mắt, nụ cƣời, tƣ thế... + Cuốn sách“Nghệ thuật nói trước công chúng”, Nguyễn Hiến Lê (2018), NXB Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh. Nội dung cuốn sách đề cập sâu đến các kỹ năng tập luyện để tự tin nói trƣớc công chúng, chỉ ra những điều cần biết để điều chỉnh giọng nói và điệu bộ thích hợp với đối tƣợng khán giả, không chuyên sâu vào lĩnh vực dẫn chƣơng trình truyền hình. + Cuốn “Giáo trình môn Dẫn chương trình”, Trƣờng trung cấp Công nghệ và truyền thông Nam Định. Nội dung cuốn sách đề cập đến vai trò của ngƣời dẫn chƣơng trình nói chung, và các phƣơng pháp rèn luyện kỹ năng diễn đạt nhƣ cách phát âm tròn vành rõ chữ, ngữ điệu, không đi sâu phân tích đến từng thể loại chƣơng trình. Tuy nhiên, các sáchtrên chỉ dừng lại ở việc nêu khái lƣợc về dẫn chƣơng trình, những bí quyết để thuyết trình thành công chứ chƣa đi sâu phân tích từng thể loại chƣơng trình cụ thể. - Nhóm thứ hai: Tài liệu là các luận văn, luận án liên quan đến hoạt động dẫn chương trình và dẫn chương trình truyền hình: + Luận án Tiến sĩ“Dạng thức nói trên truyền hình”, Nguyễn Thế K (2005), Viện Ngôn ngữ học, Hà Nội. 10 Luận án đã trình bày hệ thống khái niệm về dạng thức nói trên truyền hình; các nhân tố của hoạt động giao tiếp dƣới dạng thức nói trên truyền hình (ngƣời giao tiếp; bối cảnh giao tiếp); các hành vi lời nói trên truyền hình (chào, mời, cảm ơn, xin lỗi, hô gọi...). Đặc biệt, tác giả đã nêu và phân tích về phƣơng thức thể hiện lời trên truyền hình, là phƣơng thức đọc kết hợp với nói và phƣơng thức nói (khẩu ngữ). Trong khi trình bày phƣơng thức nói, tác giả đồng thời nêu và phân tích việc sử dụng các phƣơng tiện ngữ âm. + Luận văn Thạc sĩ truyền thông đại chúng “Ngôn ngữ của người dẫn chương trình truyền hình”, Lê Thị Phong Lan (2006), trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội. Nội dung luận văn nghiên cứu ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp và cách thể hiện lời nói, điệu bộ, một số yếu tố kỹ năng giao tiếp với ngƣời đối thoại của ngƣời dẫn trong các chƣơng trình giao lƣu gặp gỡ truyền hình, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngôn ngữ cho ngƣời dẫn chƣơng trình, không chỉ dẫn các chƣơng trình giao lƣu gặp gỡ mà còn ở các chƣơng trình khác trên truyền hình. + Luận văn Thạc sĩ Truyền thông đại chúng “Phẩm chất và kỹ năng cơ bản của người dẫn chương trình truyền hình”, Nguyễn Cao Cƣờng (2009), Học viện Báo chí Tuyên truyền, Hà Nội. Nội dung tập trung chỉ ra vai trò quan trọng của công việc dẫn chƣơng trình truyền hình, đồng thời nêu lên những kỹ năng cơ bản mà ngƣời dẫn chƣơng trình truyền hình cần phải có. Tuy nhiên, nội dung của luận văn chủ yếu chỉ đề cập đến phƣơng diện kỹ năng của ngƣời dẫn chƣơng trình nói chung, có khái quát về cách phân biệt ngƣời dẫn chƣơng trình ở các thể loại, trong đó có đề cập đến ngƣời dẫn chƣơng trình tin tức nhƣng với dung lƣợng rất nhỏ, và cũng không đề cập đến các yêu cầu, kỹ năng cần thiết trong hoạt động dẫn chƣơng trình trực tiếp hay chƣơng trình truyền hình thực tế, chƣơng trình nhân đạo xã hội vốn đang là xu hƣớng đƣợc nhiều Đài truyền hình thực hiện trong các năm gần đây. + Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí học “Kỹ năng dẫn chương trình thời sự truyền hình phát sóng trực tiếp của Đài Phát thanh - Truyền hình địa 11 phương”, Phạm Xuân Thủy (2016), Học viện báo chí và tuyên truyền, Hà Nội. Tác giả luận văn đã tập trung phân tích kỹ năng dẫn thời sự trực tiếp các Đài khu vực Bắc và Bắc Trung Bộ. + Luận văn “Kỹ năng dẫn chương trình tại hiện trường trong phóng sự truyền hình”, Nguyễn Thanh Hải (2016), Học viện báo chí và tuyên truyền, Hà Nội. Nội dung luận văn đã tập trung phân tích kỹ năng dẫn hiện trƣờng. Trong đó, nghiên cứu đã khảo sát thành công và nêu ra những hạn chế của ngƣời dẫn chủ yếu là lực lƣợng phóng viên. + Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Báo chí học “Vai trò của người dẫn trong chương trình Truyền hình chính luận”, của tác giả Nguyễn Thị Thùy Ninh (2018), trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội. Nội dung luận văn phân tích, tổng hợp, luận giải và xây dựng đƣợc cơ sở lý luận liên quan đến vai trò của ngƣời dẫn trong chƣơng trình truyền hình chính luận – một yếu tố quan trọng liên quan đến chất lƣợng của các chƣơng trình chính luận trên sóng truyền hình. Ngoài việc phân tích vai trò của ngƣời dẫn chƣơng trình truyền hình chính luận, luận văn đã đƣa ra yêu cầu đối với ngƣời dẫn chƣơng trình để làm cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng. Qua nghiên cứu cho thấy, các công trình này chỉ dừng lại ở việc nêu ra cơ sở lý thuyết chung về vai trò, yêu cầu, phẩm chất và kỹ năng của ngƣời dẫn chƣơng trình truyền hình nói chung, chƣa nêu bật đƣợc mục đích, vai trò của hoạt động dẫn cũng nhƣ các tiêu chí đánh giá chất lƣợng hoạt động dẫn trong từng dạng chƣơng trình nói riêng - yếu tố dẫn đến thành công của chƣơng trình. Đã có một vài nghiên cứu đƣợc thực hiện để tìm hiểu về dẫn chƣơng trình thời sự trực tiếp, kỹ năng dẫn hiện trƣờng hay chƣơng trình giao lƣu gặp gỡ truyền hình nhƣng hầu hết các luận văn này đƣợc thực hiện khảo sát ở các đài PT-TH khu vực Bắc, Bắc Trung Bộ, chƣa có một công trình nào nghiên cứu đánh giá về chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình các đài khu vực Tây Nam Bộ. Đây là khoảng trống, tác giả luận 12 văn sẽ tiếp cận nghiên cứu. Trong quá trình thực hiện, tác giả xin phép đƣợc kế thừa những công trình nghiện cứu đi trƣớc để làm tiền đề nghiên cứu luận văn của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa lý thuyết và thực tiễn, luận văn đi vào nghiên cứu, khái quát về thực trạng, làm rõ những thành công, hạn chế về chất lƣợng của hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình ở các Đài khu vực Tây Nam Bộ hiện nay, thông qua khảo sát các chƣơng trình của ba Đài truyền hình là Đài PT-TH Vĩnh Long, Đài PT-TH Hậu Giang và Đài PT-TH Đồng Tháp, từ đó tìm ra các giải pháp và kiến nghị phù hợp nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng, hiệu quả của hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình của các Đài PT-TH thuộc diện khảo sát thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích đã xác định, tác giả luận văn thực hiện các nhiệm vụ cơ bản sau: - Thứ nhất, nghiên cứu, tham khảo các tài liệu có liên quan, xây dựng khung lý thuyết của vấn đề nghiên cứu, đặc biệt là những tiêu chí đánh giá chất lƣợng họat động dẫn chƣơng trình truyền hình. - Thứ hai, chỉ ra thực trạng, thành công, hạn chế và nguyên nhân của thành công, hạn chế trong hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình ở các Đài PT-TH Vĩnh Long, PT-TH Hậu Giang, PT-TH Đồng Tháp. - Thứ ba, đề xuất các giải pháp và kiến nghị hợp lý góp phần nâng cao chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình ở các Đài PT-TH khu vực Tây Nam Bộ thời gian tới. 13 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu về nâng cao chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình truyền hình ở các Đài PT-TH Tây Nam Bộ. 4.2. Đối tượng khảo sát - Hoạt động dẫn chƣơng trình của lực lƣợng Biên tập viên, Phát thanh viên, phóng viên trong các chƣơng trình: thời sự, chuyên đề và giải trí + Chương trình thời sự:Người đưa tin 24h trưa (phát sóng lúc 11h - 12h) của Đài PT-TH Vĩnh Long; Tin tức Mekong (phát sóng lúc 18h30 – 19h) của Đài PT-TH Hậu Giang; Chương trình Nhịp sống 24h (phát sóng lúc 11h-11h20) của Đài PT-TH Đồng Tháp. Tác giả lựa chọn các chƣơng trình thời sự để khảo sát nêu trên bởi chƣơng trình thời sự đƣợc xem nhƣ “xƣơng sống” của một đài truyền hình, thực hiện nhiệm vụ chính trị xuyên suốt. Mặt khác, những chƣơng trình đƣợc khảo sát đều là những chƣơng trình có chỉ số khán giả xem và hài lòng nhiều nhất bởi nội dung chính xác, tin tức cập nhật nhanh chóng kịp thời, đa dạng và đội ngũ dẫn chƣơng trình cũng đã tạo đƣợc nhiều dấu ấn. Đặc biệt, cả 3 chƣơng trình đều đƣợc thực hiện trực tiếp, đòi hỏi ngƣời dẫn cần có những kỹ năng nhất định để xử lý tình huống, vì vậy, khi lựa chọn khảo sát, tác giả có thể phân tích đƣợc nhiều khía cạnh của hoạt động dẫn hơn so với những chƣơng trình sản xuất theo phƣơng thức hậu kì. + Chương trình chuyên đề:Nông nghiệp xanh (Đài PT-TH Vĩnh Long), Nuôi dưỡng và bảo vệ cây trồng (Đài PT-TH Đồng Tháp), Tọa đàm (Đài PT-TH Hậu Giang) Bên cạnh các chƣơng trình thời sự chính luận thì các chƣơng trình tọa đàm về nông nghiệp trong những năm qua cũng đƣợc các nhà đài chú trọng đầu tƣ. ĐBSCL từ bao đời nay luôn gắn liền với kinh tế nông nghiệp, vì vậy, những chƣơng trình tọa đàm về nông nghiệpđƣợc xem là chiếc cầu nối bà con nông dân với các chuyên gia trong lĩnh vực này trao đổi những kiến thức, kinh nghiệm gắn liền với 14 hoạt động sản xuất. Đối với dạng thức này, hoạt động dẫn đòi hỏi khả năng ứng biến nhanh nhạy, kết nối các đối tƣợng khác nhau và dẫn dắt theo đúng đƣờng dây kịch bản đã chuẩn bị. So với việc thực hiện bản tin thời sự, thì hoạt động dẫn tọa đàm đòi hỏi ngƣời dẫn phải có nhiều kỹ năng khác nữa, đặc biệt khi hiện nay, các chƣơng trình tọa đàm cũng đƣợc sản xuất trực tiếp. + Chương trình nhân đạo:Tiếp sức đến trường (Đài PT-TH Đồng Tháp), Thắp sáng niềm tin (Đài PT-TH Vĩnh Long), Cảm thông chia sẻ (Đài PT-TH Hậu Giang) Chƣơng trình nhân đạo xã hội đã trở nên quen thuộc với khán giả truyền hình cả nƣớc, đặc biệt trong một thập niên gần đây, số đầu các chƣơng trình mang ý nghĩa nhân văn này không ngừng tăng lên trên sóng các Đài khu vực Tây Nam Bộ. Chƣơng trình nhân đạo xã hội trên sóng truyền hình không đơn thuần là một tác phẩm báo chí mà còn là nhiệm vụ bắt buộc báo chí truyền thống phải thực hiện để đảm bảo tính nhân văn của báo chí. Từ đó, ngƣời dẫn các chƣơng trình nhân đạo xã hội cần nhận thức đƣợc mục đích của hoạt động dẫn là kết nối khán giả với những ngƣời yếu thế trong xã hội. Đây cũng là yếu tố giữ vai trò rất quan trọng quyết định thành công của chƣơng trình vốn đòi hỏi rất nhiều ở ngƣời dẫn sự tinh tế, đồng cảm cùng nhân vật. Cả 3 chƣơng trình đƣợc khảo sát đều là những chƣơng trình nhân đạo mang đậm dấu ấn của các nhà đài. Trong đó, tác giả ƣu tiên lựa chọn những chƣơng trình có hoạt động dẫn đa dạng, bao gồm hình thức sân khấu, trò chuyện, hoạt náo,… + Chương trình giải trí:Chuyện hậu trường (Đài PT-TH Vĩnh Long); Hương gây mùi nhớ (Đài PT-TH Hậu Giang), Sao kết nối (Đài PT-TH Đồng Tháp). Những năm gần đây, xu hƣớng sản xuất chƣơng trình truyền hình của các nhà đài trong khu vực đã dần có sự thay đổi. Thay vì thuê đội ngũ diễn viên, ca sĩ hay các nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật thì giờ đây, các nhà đài đã tận dụng đội ngũ ngƣời dẫn chƣơng trình của mình để thực hiện các chƣơng trình này. Mặt khác, việc trƣng dụng nhân sự tại chỗ còn giúp tiết kiệm rất nhiều chi phí trong 15 sản xuất chƣơng trình. Đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức đối với đội ngũ ngƣời dẫn chƣơng trình trong việc trau dồi, học hỏi và nâng cao chất lƣợng hoạt động dẫn của mình. Tác giả lựa chọn, khảo sát và so sánh tƣơng quan của các khía cạnh khác nhau trong 3 chƣơng trình giải trí để làm nổi bật lên tính đa dạng của hoạt động dẫn trong mảng chƣơng trình này. - Khảo sát thông qua việc phỏng vấn sâu các lãnh đạo, phóng viên các Đài PT-TH khảo sát và các đài khác (có thể) để lắng nghe phân tích, nhận xét, đánh giá chuyên sâu về chất lƣợng hoạt động dẫn của đội ngũ dẫn chƣơng trình truyền hình. Đó là cơ sở để phân tích trong một số phần của luận văn - Khán giả xem truyền hình: xu hƣớng lựa chọn và tiếp nhận thông tin của khán giả truyền hình ngày nay có nhiều thay đổi so với trƣớc. Chính vì thế, việc nghiên cứu, khảo sát, nắm bắt đƣợc những yêu cầu và đánh giá mức độ hài lòng của khán giả đối với hoạt động dẫn chƣơng trình sẽ giúp ban lãnh đạo đài, lực lƣợng dẫn chƣơng trình có những giải pháp cụ thể, thiết thực để nâng cao chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình, đáp ứng đƣợc nhu cầu thụ hƣởng của khán giả trong tình hình mới. 4.3. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề tài tìm hiểu về hoạt động dẫn chƣơng trình ở các Đài PTTH Vĩnh Long, Đài PT-TH Hậu Giang và Đài PT-TH Đồng Tháp. Đây là 03 Đài Phát thanh truyền hình khu vực miền Tây Nam Bộ đƣợc khán giả quan tâm theo dõi nhiều nhất và có nhiều đổi mới trong cách thể hiện. - Về thời gian khảo sát: Luận văn khảo sát về hoạt động dẫn chƣơng trình của Đài PT-TH Vĩnh Long, Đài PT-TH Hậu Giang và Đài PT-TH Đồng Tháp bắt đầu từ tháng 01/2019 đến tháng 6/2019. Ngoài ra, để giúp luận văn thêm phần sinh động, cập nhật và thiết thực hơn, tác giả sẽ phân tích, nhìn nhận vấn đề nghiên cứu trong sự so sánh với một số chƣơng trình thời gian gần đây. 16 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở đƣờng lối, chủ trƣơng, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc về báo chí cách mạng Việt Nam; những vấn đề cơ sở lý luận vể dẫn chƣơng trình, về báo truyền hình. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tác giả thu thập các nguồn thông tin từ những tài liệu có sẵn,các văn bản, luận văn, luận án, báo cáo khoa học có liên quan đến đề tài, sau đó phân loại tài liệu theo từng mục đích sử dụng một cách logic để làm cơ sở phân tích tài liệu. Thông qua việc phân tích tài liệu, tác giả đã xác định đƣợc độ tin cậy, tính khách quan và cập nhật của tài liệu, giới hạn và phạm vi tài liệu đề cập liên quan đến đề tài, qua đó xác định đƣợc tính hữu ích và kế thừa của từng nghiên cứu đối với đề tài. Đây đƣợc xem là những thông tin đầu tiên làm cơ sở để tiến hành xử lí thông tin trong suốt quá trình nghiên cứu. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi (anket): Phƣơng pháp này dùng để lấy ý kiến của cán bộ phóng viên và bạn xem truyền hình đánh giá về chất lƣợng hoạt động dẫn chƣơng trình ở các Đài PT-TH thuộc diện khảo sát. Tác giả luận văn tiến hành khảo sát với 300 mẫu, phát tại 03 tỉnh: Đồng Tháp, Vĩnh Long và Hậu Giang. Sau đó dùng phƣơng pháp chọn mẫu thuận tiện, chọn nhóm đối tƣợng ngẫu nhiên trên địa bàn từng tỉnh để điều tra, bao gồm: Vĩnh Long 100 phiếu (80 phiếu cho khán giả và 20 phiếu cho cán bộ, PTV, BTV, PV của Đài PT-TH Vĩnh Long), Đồng Tháp 100 phiếu (80 phiếu cho khán giả và 20 phiếu cho cán bộ, PTV, BTV, PV của Đài PT-TH), Hậu Giang 100 phiếu (80 phiếu cho khán giả và 20 phiếu cho cán bộ, PTV, BTV, PV của Đài PT-TH. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Phƣơng pháp này dùng để lấy thu thập thông tin, đánh giá khách quan của các khách thể gồm Ban lãnh đạo, đồng nghiệp, ngƣời dẫn chƣơng trình và khán giả 17