Tài liệu Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -------------------------------------- LÊ QUỲNH MAI NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH BẮC GIANG DƯỚI ÁNH SÁNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC HÀ NỘI - 2012 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------------- LÊ QUỲNH MAI NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH BẮC GIANG DƯỚI ÁNH SÁNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Luận văn thạc sĩ chuyên ngành: Hồ Chí Minh học Mã số: 60 31 27 Người hướng dẫn khoa học: TS. Chu Đức Tính HÀ NỘI - 2012 2 MỤC LỤC MỞ ĐẦU tr.3 Chương 1: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ 1.1. Vị trí, vai trò của giáo dục lý luận chính trị 1.1.1. Giáo dục lý luận chính trị tr.11 1.1.2. Quan niệm của Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị tr.14 1.1.3. Sự cần thiết của giáo dục lý luận chính trị tr.17 1.2. Nội dung giáo dục lý luận chính trị 1.2.1. Giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin tr.23 1.2.2. Giáo dục phẩm chất đạo đức cách mạng tr.27 1.2.3. Giáo dục chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước tr.30 1.3. Phương pháp giáo dục lý luận chính trị 1.3.1. Kết hợp giữa đào tạo và tự đào tạo tr.32 1.3.2. Gắn lý luận với thực tế, học đi đôi với hành tr.38 1.3.3. Giáo dục phải thiết thực, phù hợp, đúng nhu cầu tr.46 1.3.4. Chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ và tổ chức, quản lý tốt tr.50 Chương 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH BẮC GIANG THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 2.1. Thực trạng công tác giáo dục lý luận chính trị ở Trường Chính trị tỉnh Bắc Giang 3 2.1.1. Khái quát về Trường Chính trị tỉnh Bắc Giang tr.62 2.1.2. Thực trạng công tác giáo dục lý luận chính trị tr.65 2.1.3. Yêu cầu và nhiệm vụ mới của việc nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị tr.83 2.2. Nhóm giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang 2.2.1. Nâng cao nhận thức của nhà trường và học viên tr.89 2.2.2. Kiện toàn, xây dựng, củng cố đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ chuyên môn tr.95 2.2.3. Cải thiện cơ sở vật chất, kỹ thuật, công nghệ, thông tin, tư liệu và đổi mới phương pháp giảng dạy tr.99 2.2.4. Sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, cán bộ đi học và cơ quan cử cán bộ đi học tr.104 KẾT LUẬN tr. 109 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO tr. 112 PHỤ LỤC 4 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đảng Cộng sản Việt Nam lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng cho mọi hoạt động của mình. Mặc dù Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi xa nhưng những giá trị tư tưởng mà Người để lại cho chúng ta mãi là một kho tàng lý luận vô giá. Vì vậy, việc nghiên cứu, quán triệt, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào mọi mặt của đời sống xã hội trở thành một yêu cầu khách quan. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng công tác giáo dục lý luận chính trị, những quan điểm của Người về giáo dục lý luận chính trị mãi mãi soi sáng công tác giáo dục lý luận chính trị của Đảng ta sau này. Toàn bộ giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị rất cần được nghiên cứu để vận dụng phù hợp vào công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ ở hệ thống các trường chính trị nước ta hiện nay. Ở mỗi giai đoạn cách mạng khác nhau, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam đều ý thức rõ vai trò của công tác giáo dục lý luận chính trị nên rất chú trọng, tăng cường công tác này. Tuy vậy, bước vào thời kỳ đổi mới, công tác giáo dục lý luận chính trị của Đảng gặp không ít lúng túng, bất cập như tình trạng ngại học lý luận, học đối phó, non yếu về trình độ lý luận của một số cán bộ, công chức… Vì vậy để nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, Đảng ta đã xác định: “Xây dựng, chỉnh đốn hệ thống các học viện, trường và trung tâm chính trị, nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, trước hết đối với cán bộ lãnh đạo và quản lý các cấp, chống các biểu hiện tiêu cực trong giảng dạy và học tập” [13, tr. 142]. Cụ thể hoá yêu cầu này, “cần đổi mới mạnh mẽ 5 chương trình, nội dung, phương pháp giảng dạy và học lý luận, coi trọng chất lượng và tính hiệu quả. Tổ chức học tập một cách nghiêm túc, có hệ thống chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, chủ nghĩa yêu nước và truyền thống cách mạng của dân tộc, của Đảng. Phát huy tính sáng tạo, chủ động của người học, dành nhiều thời gian cho việc tự học, tự đọc các tác phẩm lý luận và văn kiện của Đảng” [18, tr. 135-136] Trường Chính trị tỉnh Bắc Giang là một trong những đơn vị thực hiện chức năng, nhiệm vụ là đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức cho tỉnh Bắc Giang. Hiện nay, so với yêu cầu và nhiệm vụ trong thời kỳ mới, thời kỳ công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước thì đội ngũ cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị cơ sở còn bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém cả về số lượng và chất lượng, cả về trình độ lý luận chính trị và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ. Thực tiễn đặt ra là phải nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đặc biệt là nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị, nghĩa là tăng cường giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng và năng lực hoạt động thực tiễn, hướng dẫn họ vận dụng những hiểu biết ấy vào cuộc sống. Vì thế, việc nghiên cứu, học tập và vận dụng những quan điểm, tư tưởng của Hồ Chí Minh để nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ nói chung và ở hệ thống các trường chính trị tỉnh nói riêng là vấn đề có ý nghĩa thiết thực về lý luận và thực tiễn đối với công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức hiện nay. Đặc biệt, xuất phát từ yêu cầu thực tế, từ nhiệm vụ, chức năng của trường Chính trị tỉnh Bắc Giang, nghiên cứu, quán triệt, vận dụng sáng tạo những quan điểm, tư tưởng của Hồ Chí Minh vào việc nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang là một vấn đề có ý nghĩa thiết thực cả về lý 6 luận và thực tiễn. Trên tinh thần đó, chúng tôi lựa chọn vấn đề: “Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn Thạc sỹ, chuyên ngành Hồ Chí Minh học. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Công tác giáo dục lý luận chính trị được Đảng ta xác định là một trọng tâm trong công tác tư tưởng của Đảng ta hiện nay. Chính vì thế, Đảng ta đã ngày càng có sự quan tâm sát sao đến công tác giáo dục lý luận chính trị nói chung, đặc biệt là giáo dục lý luận chính trị và tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng. Do ý nghĩa đặc biệt quan trọng của việc giáo dục lý luận chính trị, nên trong suốt thời gian qua có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về vấn đề này và đưa ra nhiều giải pháp tích cực đóng góp vào sự nghiệp giáo dục lý luận chính trị. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị là một vấn đề lớn, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trong nước. Đã có một số công trình nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị dưới nhiều góc độ khác nhau, cụ thể là: 2.1. Các công trình nghiên cứu khoa học chuyên sâu - Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Về công tác lý luận trong giai đoạn hiện nay, Nxb Sự Thật, Hà Nội, 1992. - Trần Trọng Tân, Góp phần đổi mới công tác lý luận, tư tưởng, Nxb CTQG, Hà Nội, 1995. - GS Phạm Như Cương, Tiếp tục đổi mới tư duy lý luận - Một đòi hỏi bức xúc hiện nay của đất nước và của thời đại, Nxb Hà Nội, Hà Nội, 2004. - Ban Tư tưởng Văn hoá Trung ương - Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh về công tác giáo dục lý luận chính trị, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006… 7 Nhóm tài liệu này giúp chúng tôi cái nhìn tổng quát về giáo dục lý luận chính trị và đổi mới công tác lý luận, tư tưởng trong thời kỳ mới. 2.2. Các đề tài nghiên cứu, hội thảo, luận văn, luận án Hội thảo: Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề cán bộ và công tác cán bộ trong sự nghiệp đổi mới hiện nay, do Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức năm 1997. Hội thảo: Di sản Hồ Chí Minh với sự nghiệp đào tạo cán bộ lý luận chính trị và truyền thông trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế, do Học viện báo chí và tuyên truyền phối hợp với Bảo tàng Hồ Chí Minh tổ chức năm 2010. Tống Trần Sinh, Những luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc hình thành chương trình trung cấp lý luận chính trị cho các trường đào tạo cán bộ của Đảng và Nhà nước ở tỉnh, thành phố đến năm 2000, Đề tài cấp Bộ, 1995. Tô Huy Rứa, Đỗ Công Tuấn, Đổi mới nội dung, chương trình đào tạo giảng viên lý luận chính trị các trường đại học và cao đẳng, Đề tài cấp Bộ, 1994. GS. Nguyễn Đức Bình, Đổi mới tư duy lý luận ứng dụng vào việc đổi mới nội dung, chương trình bài giảng và giáo trình giảng dạy lý luận Mác-Lênin, theo yêu cầu đổi mới về giáo dục lý luận Mác-Lênin trong Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V, Đề tài cấp Bộ, 1991. Phạm Quang Nghị, Công tác cán bộ và vấn đề giáo dục chính trị tư tưởng, Luận án tiến sĩ Triết học, 1988. Nguyễn Đình Trãi, Nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ giảng dạy lý luận Mác – Lênin ở các trường Chính trị tỉnh, Luận án tiến sĩ Triết học, 2001. Nguyễn Văn Thắng, Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ ở đơn vị cơ sở trong quân đội hiện nay dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh, Luận án tiến sĩ Lịch sử, 2001. 8 Lê Hanh Thông, Đổi mới giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt trong hệ thống chính trị cấp xã các tỉnh khu vực Nam Bộ (Qua khảo sát một số trường chính trị trong khu vực), Luận án tiến sĩ Triết học, 2003. Bùi Hoàng Thao, Nâng cao hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị cho học viên các trường trung cấp công an trên địa bàn Hà Nội trong tình hình hiện nay, Luận văn thạc sĩ, Học viện báo chí và Tuyên truyền, 2011. Đinh Thanh Nga, Đổi mới công tác giáo dục lý luận chính trị cho học sinh các trường trung học chuyên nghiệp của tỉnh Bạc Liêu hiện nay, Luận văn thạc sĩ, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, 2011… Các công trình nghiên cứu nêu trên đã phân tích nội dung giáo dục lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị cấp cơ sở; phân tích tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, nêu một số nội dung quan trọng của tư tưởng Hồ Chí Minh về đào tạo, huấn luyện cán bộ…giúp chúng tôi cách tiếp cận vấn đề giáo dục lý luận chính trị trong quá trình giải quyết yêu cầu của luận văn. 2.3. Một số bài viết đăng trên các tạp chí khoa học theo chủ đề tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị Lý Thị Bích Hồng, Quán triệt quan điểm Hồ Chí Minh về công tác tư tưởng lý luận trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay, Tạp chí Lịch sử Đảng, số 2, 2005. Trần Ngọc Uẩn, Công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo cấp cơ sở ở các trường chính trị, Tạp chí Lịch sử Đảng, số 11, 2005. Nguyễn Văn Sáu, Chủ tịch Hồ Chí Minh với công tác giáo dục lý luận chính trị, Tạp chí Lịch sử Đảng, số 6, 2006. Trần Văn Phòng, Đổi mới phương pháp học tập lý luận chính trị theo tư tưởng Hồ Chí Minh, Tạp chí Lịch sử Đảng, số 7, 2006. 9 Nguyễn Khánh Bật, Quan điểm Hồ Chí Minh về học tập lý luận một cách thiết thực, Tạp chí Lịch sử Đảng, số 8, 2006. Đặng Hữu Đại, Điểm lại quá trình đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cơ sở cho các trường Đảng tỉnh, thành phố (1990-1995), Thông tin công tác trường Chính trị, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, số 1, 2002. Cao Duy Hạ, Những điều cơ bản phải có của người thày dạy chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Thông tin công tác trường Chính trị, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, số 1, 1999… Những kết quả nghiên cứu trong những công trình nghiên cứu nêu trên là nguồn tư liệu quý, song có thể nói rằng, chưa có nhà khoa học nào đi sâu nghiên cứu, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị vào việc nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở hệ thống các trường chính trị nói chung, trường chính trị tỉnh nói riêng một cách có hệ thống. Vì vậy, trên cơ sở kế thừa có chọn lọc các kết quả nghiên cứu đã được công bố, chúng tôi hy vọng sẽ góp phần làm sáng tỏ thêm tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác giáo dục lý luận chính trị, trong đó bước đầu nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị để vận dụng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích Nghiên cứu nội dung trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị, để vận dụng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang, kịp thời đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn hiện nay. 10 3.2. Nhiệm vụ - Nghiên cứu nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị. - Phân tích, đánh giá thực trạng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang trong những năm 2006 – 2010. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang trong thời kỳ hiện nay 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng - Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị - Nghiên cứu thực trạng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang trong 5 năm (2006 – 2010) 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu những quan điểm của Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị, từ đó làm cơ sở lý luận cho việc đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang trong giai đoạn hiện nay. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn vận dụng Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, những quan điểm của Đảng về công tác giáo dục lý luận chính trị làm cơ sở để nghiên cứu. Đồng thời, trong quá trình nghiên cứu, tác giả có sử dụng số liệu, nhận xét, đánh giá của một số công trình nghiên cứu đã được công bố của nhiều nhà nghiên cứu có liên quan đến đề tài. 11 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử, phương pháp lôgíc lịch sử, phân tích - tổng hợp, so sánh và phương pháp tổng kết thực tiễn để thực hiện mục đích của đề tài đặt ra. 6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn - Góp phần làm rõ thêm tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ. - Đánh giá đúng thực trạng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang những năm vừa qua. - Đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang trong thời kỳ mới. - Luận văn có thể làm tư liệu tham khảo phục vụ công tác nghiên cứu, giảng dạy, học tập và tuyên truyền tư tưởng Hồ Chí Minh. - Cung cấp những luận chứng về cơ sở lý luận và thực tiễn cho trường Chính trị tỉnh Bắc Giang nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị của nhà trường. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục, luận văn được kết cấu làm 2 chương và 5 tiết. Chương 1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị Chương 2. Thực trạng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở trường Chính trị tỉnh Bắc Giang theo tư tưởng Hồ Chí Minh 12 Chương 1 TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ 1.1. Vị trí, vai trò của giáo dục lý luận chính trị 1.1.1. Giáo dục lý luận chính trị Lý luận về thực chất chính là “hệ thống những tri thức đã được khái quát tạo ra một quan niệm hoàn chỉnh về các quy luật và mối liên hệ cơ bản của hiện thực” [66, tr. 341]. Nói một cách toàn diện hơn, “lý luận là kinh nghiệm đã được khái quát trong ý thức của con người; là toàn bộ những tri thức về thế giới khách quan, là hệ thống tương đối độc lập của các tri thức có tác dụng tái hiện trong lôgíc của các khái niệm cái lôgíc khách quan của các sự vật” [66, tr. 342]. Lý luận chính trị là những lý luận được giới hạn ở riêng lĩnh vực chính trị. Nó được xem xét ở 3 phương diện: là tri thức thu được từ kết quả nghiên cứu khoa học, nghiên cứu về lý luận và thực tiễn chính trị; là hệ thống các tri thức khoa học của chính trị học và các khoa học chính trị; là phương diện chính trị của các lĩnh vực hoạt động khác trong xã hội như: kinh tế, văn hoá, xã hội. Hay nói cách khác, “lý luận chính trị là hệ thống tri thức về lĩnh vực chính trị, thể hiện thái độ và lợi ích của một giai cấp đối với quyền lực nhà nước trong xã hội có giai cấp, được khái quát từ nghiên cứu khoa học và hoạt động chính trị thực tiễn” [51, tr. 15]. Vậy giáo dục lý luận chính trị là gì? Có quan điểm cho rằng giáo dục lý luận chính trị là giải thích, tuyên truyền những vấn đề thuộc lý luận chính trị, bằng việc đi sâu giải thích các sự vật hiện tượng diễn ra trong tự nhiên, xã hội, trên cơ sở đó xây dựng cơ sở khoa học cho nhận thức và niềm tin của con người để đi đến hành động đúng đắn. Giáo dục lý luận chính trị đem đến cho mọi người những hiểu biết về quy luật phát triển xã hội, về thế giới quan, nhân sinh quan, đường lối chủ trương 13 chính sách của Đảng và Nhà nước, để từ đó vạch ra cho mình tư tưởng, lối sống, hoài bão, ý chí, nguyện vọng, những nguyên tắc chuẩn mực đạo đức để gạt bỏ cái cũ, tiếp thu có chọn lọc cái mới...Ngoài ra, giáo dục lý luận chính trị còn nghiên cứu tổng kết thực tiễn, xây dựng thành hệ thống quan điểm lý luận chính trị, hình thành và phát triển tư tưởng xã hội, đưa ra phương pháp giải quyết những mâu thuẫn xã hội và những dự báo phát triển cho tương lai. Cũng có thể hiểu: “Giáo dục lý luận chính trị là truyền bá những nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân nhằm hình thành thế giới quan khoa học, phương pháp tư duy và phương pháp làm việc biện chứng, khoa học và góp phần thúc đẩy tính tích cực chính trị- xã hội của các chủ thể chính trị trong hoạt động thực tiễn [51, tr.25]. Giáo dục lý luận chính trị là nội dung quan trọng trong hoạt động tư tưởng của Đảng. Do đó, các cấp ủy, các cơ quan quyền lực Nhà nước, các tổ chức đoàn thể chính trị-xã hội trong hệ thống chính trị các cấp, các ngành, các địa phương đều phải coi trọng công tác giáo dục lý luận chính trị trong cơ quan, tổ chức của mình. Giáo dục lý luận chính trị hiện nay còn được tổ chức kinh tế, doanh nghiệp quan tâm bởi họ coi đó là giải pháp nhằm tăng chất lượng nguồn nhân lực, tạo đồng thuận để phát triển. Giáo dục lý luận chính trị của Đảng ở nước ta là giáo dục chính thống, thống nhất, có sự lãnh đạo, chỉ đạo trong cả nước, theo hệ thống của Đảng, các cấp ủy và các cơ quan tham mưu, tư vấn về lĩnh vực tư tưởng, lý luận. Với yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng và đặc điểm của mỗi đối tượng, nội dung giáo dục lý luận chính trị có những mức độ như sau: 14 Giáo dục lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cấp của Đảng và hệ thống chính trị theo trình độ lý luận chính trị: sơ cấp, trung cấp, cử nhân, cao cấp. Giáo dục lý luận chính trị phổ cập cho toàn thể cán bộ, đảng viên của Đảng. Giáo dục lý luận chính trị theo các chương trình trong hệ thống giáo dục quốc dân, theo các loại trường lớp, bậc học, cấp học. Bồi dưỡng lý luận chính trị thường xuyên cho cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân, nhất là các vấn đề mới và theo chương trình chuyên đề. Tổ chức tuyên truyền, phổ biến lý luận chính trị trên hệ thống thông tin đại chúng, qua hoạt động của đội ngũ báo cáo viên. Thực hiện và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý uận chính trị, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn quan tâm chăm lo công tác này, có nhiều tìm tòi, đổi mới, cải tiến nội dung, hình thức, phương pháp giảng dạy lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên. Công tác giáo dục lý luận trong những năm qua cũng đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của đảng viên, cán bộ và nhân dân, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị, thực hiện đường lối đổi mới. Bức tranh đất nước Việt Nam hôm nay có sự đóng góp lớn của công tác giáo dục lý luận chính trị. Nghị quyết 01 của Bộ Chính trị về công tác lý luận trong giai đoạn hiện nay đã khẳng định rất rõ “chưa bao giờ thực tiễn đặt ra những đòi hỏi bức xúc đối với công tác lý luận như hiện nay...lý luận thực sự khoa học là cơ sở để nâng cao vai trò tiên phong lãnh đạo của Đảng trong hoạt động thực tiễn, là cơ sở để giáo dục lý tưởng, nâng cao niềm tin” [20, tr. 26]. Trong bối cảnh đất nước ta đang đẩy mạnh CNH-HĐH, sự nghiệp đổi mới đi vào chiều sâu và hội nhập quốc tế ngày càng mạnh mẽ thì nhiệm vụ của công tác nghiên cứu, giáo dục lý luận chính trị ngày càng nặng nề. Theo đó, nội dung 15 nghiên cứu, giáo dục cũng ngày càng phong phú, đa dạng hơn. Thực tế đó đòi hỏi công tác nghiên cứu, giáo dục lý luận chính trị của Đảng phải không ngừng đổi mới để nâng cao chất lượng, hiệu quả, góp phần đưa đất nước phát triển bền vững theo định hướng xã hội chủ nghĩa. 1.1.2. Quan niệm của Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị Giáo dục lý luận chính trị là một nội dung trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, đồng thời cũng là một nội dung quan trọng trong tư tưởng của Người về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, về công tác lý luận. Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến công tác giáo dục lý luận chính trị, theo Người đây là hoạt động quan trọng, quyết định sự thành bại của sự nghiệp cách mạng xuyên suốt mọi giai đoạn lịch sử. Với ý nghĩa đó mà ngay từ những năm tháng đầu thế kỷ XX, Hồ Chí Minh đã lựa chọn con đường cứu nước cho dân tộc Việt Nam một cách riêng biệt, không giống các con đường cứu nước của các nhà cách mạng tiền bối lúc bấy giờ. Theo Người thì thiếu lý luận cách mạng là nguyên nhân sâu xa nhất dẫn đến thất bại của các cuộc đấu tranh chống Pháp trước khi đảng cộng sản ra đời. Có thể nói rằng, Hồ Chí Minh là người đầu tiên của nước ta quan tâm tới lý luận cách mạng và thực hành kiên trì, bền bỉ việc giáo dục lý luận chính trị cho các thế hệ người Việt Nam yêu nước. Người đã để lại cho cách mạng Việt Nam một di sản to lớn về công tác giáo dục lý luận chính trị. Đó là cả một hệ thống các quan điểm của Người về giáo dục lý luận chính trị, về vị trí, về mục đích của giáo dục lý luận chính trị cũng như về nội dung, phương pháp giáo dục lý luận chính trị. Trong đào tạo, bồi dưỡng các thế hệ cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, đảng 16 viên. Đó là một trong những vấn đề quán xuyến suốt cả cuộc đời hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh. Trong những năm tháng hoạt động ở nước ngoài Người đã nhận thấy muốn đánh được thực dân Pháp, giành độc lập tự do thì trước hết phải làm cho dân giác ngộ. Đó chính là lý do Hồ Chí Minh mở lớp huấn luyện lý luận cách mạng cho những người yêu nước của Việt Nam tại Quảng Châu năm 1925. Với mục đích đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ nòng cốt rồi đưa họ trở về Việt Nam làm hạt nhân trong phong trào cách mạng. Cùng với việc mở lớp học, Người quyết định ra báo, xuất bản sách để đẩy mạnh công tác tuyên truyền. Báo Thanh niên, tờ báo do Người sáng lập ra số đầu tiên ngày 21 tháng 6 năm 1925 tại Quảng Châu trở thành cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên là công cụ đắc lực trong việc tuyền bá tư tưởng cách mạng tới quần chúng nhân dân. Khởi thuỷ từ những bài giảng tại lớp huấn luyện ở Quảng Châu của Hồ Chí Minh, tác phẩm Đường Cách mệnh đã trở thành tác phẩm lý luận chính trị đầu tiên của cách mạng Việt Nam. Ngay tờ bìa của cuốn sách, Hồ Chí Minh đã trích câu của Lênin trong tác phẩm “Làm gì” như một lời tựa: “Không có lý luận cách mệnh, thì không có cách mệnh vận động…Chỉ có theo lý luận cách mệnh tiền phong, Đảng cách mệnh mới làm nổi trách nhiệm cách mệnh tiền phong” [40, tr. 259] . Báo thanh niên số ra 95, 97 viết: “ Lý luận mà không thực hành thì không để làm gì. Thực hành mà không có lý luận thì thất bại”. Người xác định: Cách mệnh trước hết phải có Đảng cách mệnh. Cách mạng muốn thành công là Đảng phải vững mạnh, Đảng muốn vững mạnh phải có lý luận soi đường và tất cả cán bộ, đảng viên cần phải hiểu và thực hành theo lý luận đó. “Đảng có vững cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có vững thuyền mới chạy, Đảng muốn vững thì phải có chủ nghĩa làm cốt, trong 17 Đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo chủ nghĩa ấy. Đảng mà không có chủ nghĩa như người không có trí khôn, tàu không có bàn chỉ nam”. [40, tr. 268] Như vậy, Đảng cách mạng phải có lý luận tiền phong và giáo dục lý luận chính trị là nhân tố không thể thiếu được. Hồ Chí Minh đã sử dụng giáo dục lý luận chính trị để làm cơ sở thành lập Đảng và Người cùng với Đảng liên tục thực hành giáo dục lý luận chính trị cho những người Việt Nam yêu nước, xây dựng Đảng cả về tư tưởng, chính trị, tổ chức, làm hạt nhân lãnh đạo dân tộc liên tiếp giành thắng lợi trong việc giành chính quyền và trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ của cách mạng Việt Nam. Trong nhiều bài nói, bài viết của mình, Hồ Chí Minh thường có nhiều cách dùng thuật ngữ giáo dục lý luận chính trị, có khi rất cụ thể chi tiết, có khi rất khái quát, những cụm từ mà Người đề cập đến công tác giáo dục lý luận chính trị là huấn luyện lý luận, đào tạo lý luận chính trị, bồi dưỡng lý luận, công tác giáo dục lý luận chính trị…nhưng tựu chung lại Người muốn nói rõ thêm cho công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ. Chúng ta có thể hiểu giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ theo quan điểm của Hồ Chí Minh là quá trình giáo dục, bồi dưỡng những tri thức lý luận chính trị, cốt lõi là lý luận Mác-Lênin, đường lối, chính sách của Đảng, nhằm nâng cao trình độ nhận thức, giác ngộ cách mạng, xây dựng thế giới quan và phương pháp luận khoa học, bồi dưỡng những phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực của người cán bộ cách mạng. Như vậy giáo dục lý luận chính trị theo Hồ Chí Minh là một khâu công tác quan trọng của Đảng nhằm làm cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân nắm bắt được những kiến thức về chủ nghĩa Mác-Lênin, về đường lối, chính sách của Đảng, nâng cao phẩm chất cách mạng và năng lực hoạt động thực tiễn của họ, hướng dẫn họ vận dụng những hiểu biết ấy vào cuộc sống. 18 Ngày nay giáo dục lý luận chính trị được hiểu là quá trình phổ biến, truyền bá một cách cơ bản, có hệ thống nền tảng tư tưởng, cương lĩnh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Cụ thể là Chủ nghĩa Mác-Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, định hướng các lĩnh vực khoa học và công nghệ, kinh tế, các thành tựu khoa học xã hội và nhân văn, các thông tin chính trị, xã hội và văn hoá. Công tác giáo dục lý luận chính trị góp phần quan trọng vào việc nâng cao trình độ giác ngộ của quần chúng nhân dân, khơi dậy niềm tự hào dân tộc để mỗi người cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân làm động lực hoàn hành tốt nhiệm vụ chính trị mà Đảng và Nhà nước giao cho. Giáo dục lý luận chính trị còn giúp mỗi người khắc phục những tư tưởng lạc hậu, nâng cao trình độ chính trị góp phần xây dựng và hoàn thiện nhân cách con người Việt Nam. 1.1.3. Sự cần thiết của giáo dục lý luận chính trị Vị trí, vai trò của giáo dục lý luận chính trị Theo quan điểm Hồ Chí Minh, giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ có vị trí quan trọng hàng đầu trong hoạt động lãnh đạo và công tác xây dựng Đảng, trong quá trình tiến bộ trưởng thành của mỗi người cán bộ trong sự nghiệp cách mạng. Người nói: “Làm mà không có lý luận thì không khác gì đi dò trong đêm tối, vừa chậm chạp, vừa hay vấp váp. Có lý luận thì mới hiểu được mọi việc trong xã hội, trong phong trào để chủ trương cho đúng, làm cho đúng” [44, tr. 47]. Nói về lý luận, Hồ Chí Minh đã định nghĩa rất đơn giản và dễ hiểu: “Đem thực tế trong lịch sử, trong kinh nghiệm, trong các cuộc tranh đấu, xem xét, so sánh thật kỹ lưỡng, rõ ràng, làm thành kết luận. Rồi lại đem nó chứng minh với 19 thực tế. Đó là lý luận chân chính” [43, tr. 233]. Như vậy, hiểu lý luận, học lý luận chính là chúng ta đã thu nhận được những kiến thức trong tự nhiên và xã hội, những bài học kinh nghiệm trong lịch sử ông cha ta. Đó là điều quan trọng và rất cần thiết. Từ đó có thể khái quát vị trí, vai trò của giáo dục lý luận chính trị theo Hồ Chí Minh ở các điểm sau: Một là, Hồ Chí Minh cho rằng học lý luận để nâng cao vốn lý luận của mỗi cán bộ, từ đó mà nâng cao trình độ lý luận của Đảng để bản thân mỗi cán bộ hoàn thành tốt hơn công việc của mình và như thế toàn Đảng sẽ hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ của Đảng. Hai là, theo Hồ Chí Minh, Đảng ta có nhiều ưu điểm nhưng còn có nhiều nhược điểm mà “một trong những nhược điểm lớn là trình độ lý luận còn thấp kém” và “vì trình độ lý luận thấp kém cho nên đứng trước nhiệm vụ cách mạng ngày càng mới và phức tạp, trong việc lãnh đạo, Đảng ta không khỏi lúng túng, không tránh khỏi sai lầm, khuyết điểm” [46, tr. 492]. Do vậy học tập lý luận là nhu cầu thiết yếu của thực tế đòi hỏi. Ba là, xuất phát từ thực tế nước ta chưa hoàn thành nhiệm vụ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, trong khi đó thế giới và trong nước đã biến đổi đòi hỏi chúng ta phải có những đường lối, phương châm, phương pháp đấu tranh cho thích hợp. Điều đó đòi hỏi Đảng ta phải tự nâng cao mình lên nữa, mà muốn tự nâng cao mình thì phải tổ chức học tập lý luận trong toàn Đảng, trước hết là trong cán bộ cốt cán của Đảng. Bốn là, muốn đỡ bớt mò mẫm, muốn đỡ phạm sai lầm thì chúng ta phải tự nâng cao sự tu dưỡng về chủ nghĩa Mác-Lênin. Như thế là phải học tập lý luận, phải nâng cao trình độ lý luận chung của Đảng, trước hết là của cán bộ cốt cán của Đảng. 20