Tài liệu Nâng cao chất lượng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố vĩnh yên, tỉnh vĩnh phúc

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––––––––––– KIM THỊ THU HẰNG NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ VĨNH YÊN, TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––––––––––– KIM THỊ THU HẰNG NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ VĨNH YÊN, TỈNH VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60.34.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS TRẦN ĐÌNH THAO THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do chính tôi thực hiện, dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS TRẦN ĐÌNH THAO. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chƣa sử dụng để bảo vệ một công trình khoa học nào, các thông tin, tài liệu trích dẫn trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đã đƣợc cảm ơn. Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm. Vĩnh Phúc, ngày.......tháng.......năm 2014 Tác giả luận văn Kim Thị Thu Hằng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và để hoàn thành luận văn tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm và giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân. Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến: Tập thể các thầy, cô giáo trong khoa Kinh tế trƣờng Đại học Kinh tế & QTKD - ĐH Thái Nguyên đã tận tình chỉ bảo, truyền đạt cho chúng tôi những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập tại trƣờng. Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, các thầy, cô giáo trong Khoa Kinh tế Trƣờng Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Vĩnh Phúc đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập. Các cán bộ Cục thống kê tỉnh Vĩnh phúc; Sở Kế hoạch và Đầu tƣ; Sở Lao động TB&XH; Các DN nơi tôi liên hệ xin số liệu đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thu thập số liệu để hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học. Đặc biệt tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành nhất tới PGS.TS. Trần Đình Thao đã trực tiếp hƣớng dẫn và tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học của mình. Vì nhiều lý do khách quan và chủ quan, luận văn còn có những hạn chế, thiếu sót, tôi rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Vĩnh Phúc, ngày.......tháng.......năm 2014 Tác giả luận văn Kim Thị Thu Hằng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..............................................v DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................ vi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .................................................................................. vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................2 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ...............................................................................3 5. Bố cục của luận văn ................................................................................................3 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ........................................................................................................ 5 1.1. Cơ sở lý luận về nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ...................................................................................................................5 1.1.1. Một số khái niệm ...............................................................................................5 1.1.2. Nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ........6 1.1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................................................................15 1.2. Cơ sở thực tiễn về nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở một số nƣớc trên thế giới và Việt Nam ...................................22 1.2.1. Kinh nghiệm một số nƣớc trên thế giới ..........................................................22 1.2.2. Kinh nghiệm ở Việt Nam ................................................................................26 1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra từ nghiên cứu trên thế giới ..................................30 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................32 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................32 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................32 2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu ...............................................................32 2.2.2. Các phƣơng pháp khác ....................................................................................33 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 2.2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ....................................................................35 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ VĨNH YÊN ...............................................................................................................36 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu .............................................................................36 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ...........................................................................................36 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - văn hóa - xã hội ................................................................37 3.2. Thực trạng việc nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Vĩnh Yên...............................................................39 3.2.1. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ở thành phố Vĩnh Yên ..................................................................................................39 3.2.2. Thực trạng chất lƣợng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Vĩnh Yên qua mẫu điều tra khảo sát ...................................................51 3.2.3. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ở thành phố Vĩnh Yên ............................................67 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ VĨNH YÊN ...............................................................................................................78 4.1. Quan điểm – phƣơng hƣớng - mục tiêu .............................................................78 4.1.1. Một số quan điểm về sử dụng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở thành phố Vĩnh Yên ...................................................................................78 4.1.2. Phƣơng hƣớng nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong các doanh nhỏ và vừa tại thành phố Vĩnh Yên .................................................................................82 4.1.3. Mục tiêu nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Vĩnh Yên .................................................................................82 4.2. Một số giải pháp nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Vĩnh Yên...............................................................83 4.3. Kiến nghị ............................................................................................................97 KẾT LUẬN ............................................................................................................100 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................102 PHỤ LỤC ...............................................................................................................104 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý DN : DN DNNVV : Doanh nghiệp nhỏ và vừa NXB : Nhà xuất bản TNHH : Trách nhiệm hữu hạn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số DNNVV điều tra phân theo ngành kinh tế và quy mô vốn năm 2013 .......32 Bảng 2.2. Tổng mẫu điều tra theo chức danh tại các DNNVV tại thành phố Vĩnh Yên ..................................................................................................33 Bảng 3.1. Cơ cấu GDP của thành phố Vĩnh Yên qua các năm .................................38 Bảng 3.2. Cơ cấu CBQL phân theo vị trí/chức danh công việc qua các năm ...........40 Bảng 3.3. Cơ cấu CBQL theo trình độ đào tạo và theo loại hình DN năm 2013......42 Bảng 3.4. Tỷ lệ CBQL DNNVV theo trình độ học vấn qua các năm ......................44 Bảng 3.5. Tỷ lệ trình độ ngoại ngữ và tin học của CBQL năm 2013 .......................44 Bảng 3.6. Tỷ lệ CBQL theo giới tính và nhóm tuổi qua các năm .............................46 Bảng 3.7. Thâm niên công tác của CBQL DN theo giới tính .....................................48 Bảng 3.8. Cơ cấu kinh phí đầu tƣ cho đào tạo thành phố Vĩnh Yên qua các năm ...50 Bảng 3.9. Thông tin về CBQL trong mẫu khảo sát năm 2013 ..................................52 Bảng 3.10. Kết quả điều tra về sức khỏe CBQL ở Vĩnh Yên ...................................55 Bảng 3.11. Ý kiến đánh giá của ngƣời lao động về phẩm chất đạo đức của CBQL ........................................................................................... 56 Bảng 3.12. Tỷ trọng CBQL trong các DNNVV ở Vĩnh Yên qua các năm..............57 Bảng 3.13. Ý Kiến đánh giá của ngƣời lao động về CBQL tại các DN ...................59 Bảng 3.14. Mức độ đáp ứng trong công việc quản lý của ban giám đốc .................60 Bảng 3.15. Mức độ đáp ứng trong công việc quản lý của cấp trung gian ...............61 Bảng 3.16. Tỷ lệ CBQL làm việc phù hợp với ngành đào tạo tại Vĩnh Yên ...........64 Bảng 3.17. Tổng hợp ý kiến đánh giá kỹ năng cơ bản của CBQL qua khảo sát ngƣời lao động .........................................................................................65 Bảng 3.18. Khả năng tổ chức, tập hợp, vận động quần chúng của CBQL ..............67 Bảng 3.19. Kết quả đào tạo của CBQL ở Vĩnh Yên qua các năm ...........................68 Bảng 3.20. Tình hình bồi dƣỡng nghiệp vụ cho CBQL tác nghiệp ..........................68 Bảng 3.21. Tình hình bồi dƣỡng nghiệp vụ cho CBQL (Cấp giám đốc & trung gian) ....69 Bảng 3.22. Tổng hợp ý kiến đánh giá của ban giám đốc về khả năng đáp ứng CBQL DNNVV .......................................................................................70 Bảng 3.23. Vƣớng mắc chủ yếu của DN trong công tác quản lý ..............................72 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ CBQL đã qua đào tạo ..................................................................43 Biểu đồ 3.2. Cơ cấu CBQL DNNVV ở Vĩnh Yên phân theo trình độ đào tạo 2013.......58 Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ CBQL làm việc phù hợp với ngành nghề đào tạo .......................63 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam đang trong thời kỳ đổi mới, công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nƣớc, mở cửa nền kinh tế để hội nhập với nền kinh tế thế giới. Quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế đã làm bộc lộ rõ nhiều yếu kém và bất hợp lý trong công tác quản lý. Hơn nữa, trong xu thế phát triển tri thức và kỹ năng của con ngƣời ngày càng đóng vai trò quan trọng, là động lực của sự phát triển, là nội lực của nền kinh tế. Do đó, thách thức to lớn và nặng nề đặt ra đối với các DN Việt Nam không phải chỉ trang bị các máy móc hiện đại mà còn phải trang bị cho con ngƣời trong DN các yếu tố cần thiết để đáp ứng yêu cầu của thời đại và của đổi mới, hay nói cách khác là cần quản trị và nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực của DN một cách có hiệu quả. Chính vì thế, việc đi sâu nghiên cứu và đánh giá nhằm tìm ra những giải pháp hữu hiệu để nâng cao chất lƣợng của CBQL đã trở thành một hoạt động cần thiết. Trong quá trình chuyển đổi cơ cấu nền kinh tế đất nƣớc, các Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đã thể hiện đƣợc vai trò quan trọng của mình. Các DNNVV có diện rộng phổ cập, chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng số các DN và có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc phát triển kinh tế xã hội. DNNVV là một trong những yếu tố đảm bảo sự ổn định và bền vững của nền kinh tế, tăng trƣởng kinh tế, tạo việc làm và thu nhập cho ngƣời cán bộ, khai thác và tận dụng có hiệu quả tiềm năng về vốn, tay nghề và những nguồn lực còn tiềm ẩn trong dân cƣ. Từ đó, đã góp phần phân bố công nghiệp trên các địa bàn khác nhau, giữ vai trò bổ sung cho công nghiệp nặng, cân bằng những vấn đề kinh tế – xã hội, môi trƣờng, đồng thời bảo tồn, phát triển các làng nghề truyền thống, giữ đƣợc bản sắc văn hóa dân tộc. Hiện nay, các DN đang đứng trƣớc những thách thức to lớn với sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt của thị trƣờng trong nƣớc và quốc tế, đòi hỏi các DN phải ra sức cải tiến tổ chức quản lý hoạt động sản xuất - kinh doanh nhằm đứng vững và phát triển. Cùng với sự phát triển nhƣ vũ bão về trình độ khoa học kỹ thuật trên thế giới và đất nƣớc ta đang trên đƣờng công nghiệp hoá hiện đại hoá. Để vƣợt qua khó khăn, thách thức và đạt hiệu quả thì một trong những giải pháp phải thực hiện đó là Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 xây dựng nguồn nhân lực chất lƣợng cho DN, đặt biệt là nguồn nhân lực quản lý. Trong những năm gần đây, DNNVV ở thành phố Vĩnh Yên - tỉnh Vĩnh Phúc không ngừng gia tăng về số lƣợng và chất lƣợng. Đồng thời, đang khẳng định vai trò to lớn đối với sự tăng trƣởng và phát triển kinh tế của thành phố nói riêng và của tỉnh nói chung. Tuy nhiên, lực lƣợng CBQL tại các DNNVV còn nhiều yếu kém về trình độ, kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm quản lý. Do vậy, phân tích thực trạng và nâng cao tình hình CBQL trong các DNNVV để đề ra những giải pháp nhằm ổn định và nâng cao chất lƣợng lực lƣợng CBQL là vấn đề cần thiết và cấp bách cần phải đƣợc nghiên cứu và thực thi. Nhận thức đƣợc tầm quan trong đó tác giả đã chọn đề tài: “Nâng cao chất lượng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc” để nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng tình hình CBQL ở các DNNVV tại thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lƣợng CBQL trong các DNNVV trên địa bàn thành phố. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về chất lƣợng CBQL trong DNNVV. - Đánh giá thực trạng chất lƣợng CBQL và các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng CBQL của các DNNVV tại thành phố Vĩnh Yên. - Đề xuất những giải pháp nâng cao chất lƣợng CBQL nhằm góp phần vào sự phát triển của các DN trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu chất lƣợng CBQL trong các DNNVV trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Nghiên cứu các DNNVV trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 tỉnh Vĩnh Phúc. - Về thời gian: Nguồn số liệu và đối tƣợng nghiên cứu giới hạn từ năm 2011 đến năm 2013. - Về nội dung: Nghiên cứu các vấn đề liên quan tới nâng cao chất lƣợng CBQL trong các DNNVV tại thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn 4.1. Ý nghĩa khoa học - Khái quát những vấn đề lý luận cơ bản về chất lƣợng CBQL trong các DNNVV. Trên cơ sở đó chỉ ra cách thức vận dụng các lý luận về chất lƣợng CBQL để nâng cao chất lƣợng CBQL cho các DNNVV. - Là nguồn cơ sở dữ liệu có tính khoa học giúp các tổ chức và các cá nhân có liên quan tham khảo, khai thác và sử dụng. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn - Luận văn chỉ ra những điểm đã làm đƣợc, hạn chế trong việc nâng cao chất lƣợng CBQL của DNNVV và các nguyên nhân của thực trạng đó. - Đánh giá đúng về chất lƣợng CBQL của các DNNVV, trên cơ sở đó đƣa ra những giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lƣợng CBQL trong các DNNVV tại thành phố Vĩnh Yên. Từ đó, giúp cho công tác quản lý Nhà nƣớc của UBND tỉnh và các Sở, Ban, Ngành tham khảo tránh đƣợc những thiếu sót và ban hành các chính sách, văn bản phù hợp nhằm hỗ trợ phát triển DNNVV trên địa bàn tỉnh. 5. Bố cục của luận văn Luận văn đƣợc trình bày gồm các phần sau: Mở đầu - Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong các Doanh nghiệp nhỏ và vừa - Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu - Chƣơng 3: Thực trạng việc nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong các Doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Vĩnh Yên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 - Chƣơng 4: Giải pháp nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong các Doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Vĩnh Yên Kết luận Tài liệu tham khảo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÁN BỘ QUẢN LÝ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 1.1. Cơ sở lý luận về nâng cao chất lƣợng cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhỏ và vừa 1.1.1. Một số khái niệm * Khái niệm CBQL Có nhiều cách hiểu khác nhau về CBQL: Theo từ điển Anh Việt, CBQL là ngƣời điều hành hoạt động của các tổ chức kinh doanh theo một phƣơng pháp nhằm thực hiện những chính sách và mục tiêu kinh doanh đề ra [10]. “Ngƣời thuộc về bộ máy điều hành DN là cán bộ gián tiếp, CBQL”. Quan điểm này đã đồng nhất cán bộ gián tiếp và CBQL. “CBQL đƣợc hiểu là tất cả những cán bộ hoạt động trong bộ máy quản lý và tham gia vào việc thực hiện các chức năng quản lý”. Trên cơ sở này thì CBQL bao gồm giám đốc, phó giám đốc, trƣởng phòng, phó phòng và các tổ trƣởng các bộ phận trong bộ máy quản lý của công ty. “CBQL là những ngƣời thực hiện chức năng quản lý nhằm đảm bảo cho tổ chức đạt đƣợc những mục đích đặt ra với kết quả và hiệu quả cao”. Để có cách hiểu thống nhất, trong bài viết này đƣợc hiểu theo cách giải thích: “CBQL là ngƣời nắm giữ một chức vụ trong bộ máy quản lý tại DN hoặc các đơn vị trực tiếp tham gia sản xuất kinh doanh trên thị trƣờng”. CBQL là những ngƣời hoạt động trong bộ máy quản lý, thực hiện những chức năng và nhiệm vụ nhất định trong các quá trình quản lý của DN trên cơ sở quyền hạn nhất định. CBQL sản xuất kinh doanh là những ngƣời trực tiếp làm công tác quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh tại DN [4]. Từ những khái niệm trên có thể rút ra khái niệm chung về lực lƣợng CBQL: Lực lƣợng CBQL là một lực lƣợng cán bộ thực hiện chức năng quản lý các hoạt động sản xuất kinh doanh và thực hiện chức năng quản lý nói chung. Trong DN, lực lƣợng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 CBQL đƣợc gắn kết với nhau bằng hệ thống các mục đích, mục tiêu chung là quản lý tốt đảm bảo cho hoạt động sản xuất kinh doanh của DN đạt hiệu quả nhất, có cùng nhiệm vụ quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh, cùng chịu sự ràng buộc bởi các quy tắc quản lý hành chính của Nhà nƣớc, nội quy, quy chế hoạt động của DN. * Khái niệm chất lượng CBQL Chất lƣợng của đội ngũ CBQL trong DN đƣợc thể hiện ở cả đức và tài. Đức và tài là hai tiêu chuẩn cơ bản nhất của ngƣời CBQL. Chất lƣợng của đội ngũ CBQL trƣớc hết phải có chuyên môn vững vàng, đạo đức trong nghề nghiệp cũng nhƣ trong cuộc sống, biết gắn kết lợi ích tập thể và lợi ích cá nhân một cách hài hòa, am hiểu và tuân thủ pháp luật của Nhà nƣớc trong quá trình điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của DN và đƣợc thể hiện cụ thể qua kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của DN [12]. Lực lƣợng CBQL luôn chiếm vị trí quan trọng và có ý nghĩa quyết định đến sự thành bại đối với sự nghiệp của các DN. Vì vậy, lực lƣợng CBQL phải tự hoàn thiện đức và tài để quản lý đơn vị mình đạt hiệu quả cao. Đức đƣợc biểu hiện ở xu hƣớng và tính cách, khí chất của ngƣời CBQL. Tài năng của CBQL thể hiện qua năng lực của họ. Năng lực của CBQL là toàn bộ những đặc điểm, phẩm chất tâm lý của những cá nhân nhất định, tham gia vào việc bảo đảm cho họ có thể chỉ huy, điều khiển, điều chỉnh công việc và mang lại những kết quả nhất định. Để làm quản lý giỏi, ngƣời CBQL phải có năng lực đặc biệt đó là năng lực chuyên môn giỏi hơn ngƣời khác và có khả năng lãnh đạo, kết nối con ngƣời trong một tập thể nhằm đạt đƣợc mục tiêu phát triển của DN. 1.1.2. Nâng cao chất lượng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa 1.1.2.1. Vai trò của cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa Trong hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNNVV CBQL giữ vai trò hết sức quan trọng, là một trong những yếu tố cơ bản quyết định sự thành công hay thất bại trong hoạt động sản xuất kinh doanh của DN. Trong quá trình này, các nhà quản lý thƣờng xuyên thực hiện 3 vai trò: vai trò liên kết, vai trò thông tin và vai trò ra quyết định. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 - Vai trò kết nối bao gồm những công việc liên quan trực tiếp với những ngƣời khác. Ngƣời quản lý đại diện cho đơn vị, công ty mình trong các cuộc gặp mặt chính thức với đơn vị bạn, đối tác…(vai trò ngƣời đại diện); đƣa ra các chủ trƣơng, chính sách nhằm tạo ra và duy trì động lực cho ngƣời cán bộ nhằm đạt đƣợc mục tiêu chung của tổ chức, DN (vai trò ngƣời lãnh đạo); đảm bảo mối liên hệ giữa cấp trên với cấp dƣới, giữa các bộ phận, phòng ban trong công ty (vai trò ngƣời liên lạc). - Vai trò thông tin bao gồm sự trao đổi thông tin với ngƣời khác. Ngƣời quản lý tìm kiếm thông tin phản hồi cần thiết cho quản lý (vai trò ngƣời giám sát), chia sẻ thông tin với những ngƣời trong đơn vị, DN (vai trò ngƣời truyền tin), chia sẻ thông tin với những ngƣời bên ngoài đơn vị (vai trò ngƣời phát ngôn). - Vai trò ra quyết định bao hàm việc ra quyết định để tác động lên con ngƣời. Nhà quản lý tìm kiếm cơ hội, thông tin để xác định vấn đề cần giải quyết (vai trò ngƣời ra quyết định), chỉ đạo việc thực hiện quyết định (vai trò ngƣời điều hành), phân bổ nguồn lực để thực hiện các mục tiêu khác nhau (vai trò ngƣời đảm bảo nguồn lực) và tiến hành đàm phán với đối tác (vai trò ngƣời đàm phán) [15]. Những vai trò trên giúp các nhà quản lý thực hiện có hiệu quả chức năng và nhiệm vụ của mình. Ngƣời lãnh đạo thiết lập những nguyên tắc liên quan đến cách hành xử của cán bộ và cách thức để đạt đến mục tiêu đề ra. Họ tạo nên những chuẩn mực hoàn hảo và đƣa ra các dẫn chứng thuyết phục để mọi ngƣời làm theo. Họ biết vƣợt qua những trở ngại, là kim chỉ nam và vẽ ra con đƣờng sáng lạn để ngƣời cán bộ cùng tiến về phía trƣớc. Họ cũng là ngƣời tạo ra cơ hội sự thành công của DN. - Chia sẻ quan điểm và truyền cảm hứng đến mọi ngƣời: Ngƣời lãnh đạo có khả năng tạo ra những sáng kiến lý tƣởng cho mọi mục tiêu mà họ mong muốn tổ chức đạt đƣợc. Và bằng uy tín của mình, họ thu phục đƣợc mọi ngƣời cùng nhau chia sẻ tầm nhìn đó. - Chấp nhận thử thách: Ngƣời lãnh đạo luôn chấp nhận thách thức, thử thách với hiện thực. Họ tìm kiếm những hƣớng đi mới, ngày càng nâng cao quy trình hoạt động của mình, chấp nhận rủi ro và chấp nhận cả những thất bại. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 - Thúc đẩy mọi ngƣời hành động: Ngƣời lãnh đạo phải biết “thu hút” và thúc đẩy nhân viên của mình tiến lên, xây dựng tinh thần đồng đội thông qua uy tín và sự kính trọng lẫn nhau, thúc đẩy mọi ngƣời bộc lộ đƣợc hết năng lực của họ. - Động viên tinh thần, hƣớng về con tim ngƣời cán bộ: Ngƣời lãnh đạo biết công nhận những đóng góp cá nhân, đánh giá và khen thƣởng đúng lúc sự thành công của ngƣời cán bộ và biết cùng nhau chia sẻ thành quả với mọi ngƣời. - Lãnh đạo nhằm giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình kinh doanh của các DN. Ngƣời lãnh đạo là ngƣời đứng ra chịu trách nhiệm về pháp lý do vạy ngƣời lãnh đạo là ngƣời đứng đầu của một tổ chức nên phải là ngƣời đƣa ra các phƣơng án thúc đẩy kinh doanh hay là ngƣời đƣa ra các chủ trƣơng, chính sách nhằm đạt đƣợc hiệu quả kinh tế. Đối với lực lƣợng CBQL là hoạt động cán bộ trí óc đòi hỏi tƣ duy và sáng tạo cao. Tùy vào vị trí công việc đảm nhận đòi hỏi ngƣời quản lý phải có sự tập trung tƣ tƣởng, có tính độc lập và quyết đoán trong công việc khác nhau. Trong quá trình làm việc đòi hỏi họ phải có khả năng thu nhận và xử lý thông tin để phục vụ cho quá trình ra quyết định quản lý. Khi thực hiện nhiệm vụ ngƣời quản lý phải thực hiện nhiều mối quan hệ giao tiếp với cấp trên, đồng nghiệp, cấp dƣới, nhà cung cấp và khách hàng... Hoạt động sản xuất kinh doanh càng phát triển, sự cạnh tranh càng gay gắt thì vai trò quan trọng của ngƣời quản lý càng tăng. Nhƣng mức độ thể hiện vai trò là khác nhau tùy thuộc vị trí công việc mà họ đảm nhận trong DN. Ở cấp lãnh đạo DN, nhiệm vụ của họ mang tính chiến lƣợc, đòi hỏi phải có khả năng nhìn xa trông rộng, biết phân tích tình hình, biết cách giành lấy cơ hội để xây dựng các chiến lƣợc kinh doanh phù hợp để DN có thể thích ứng với sự biến động của môi trƣờng kinh doanh nhằm khẳng định vị thế trên thƣơng trƣờng. Cấp quản lý trung gian có nhiệm vụ quản lý mọi hoạt động của một hoặc nhiều bộ phận thông qua việc lập kế hoạch, phân bổ các nguồn lực, phối hợp các hoạt động và quản lý kết quả của cả nhóm. Ngƣời quản lý các cấp cần thiết lập và duy trì đƣợc các mối quan hệ với mọi ngƣời trong DN để có đƣợc sự hiệp tác công việc nhịp nhàng trong các hoạt động của họ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 và của DN. Nhƣ vậy, CBQL không chỉ thực hiện những vấn đề chuyên môn đảm nhận mà phải giải quyết rất nhiều vấn đề liên quan đến con ngƣời trong quá trình làm việc. Do đó, hoạt động quản lý của họ không những mang tính khoa học mà đòi hỏi phải lồng ghép tính nghệ thuật trong đó. Họ chính là cầu nối giữa các yếu tố bên trong và bên ngoài DN, đảm bảo lợi ích của các bên liên quan đó là lợi ích của DN, ngƣời cán bộ và của toàn xã hội. Họ không trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh nhƣng lại đóng vai trò rất quan trọng trong việc lập kế hoạch, tổ chức điều hành, kiểm soát và điều chỉnh các hoạt động của DN đúng hƣớng. Các quyết định quản lý đúng sẽ tạo đà cho sự phát triển của DN và ngƣợc lại, sẽ làm cho DN điêu đứng và có thể đứng trên bờ vực bị phá sản. Để làm tốt công việc của bản thân đòi hỏi ngƣời quản lý phải luôn nỗ lực, hết lòng vì công việc và không ngừng nâng cao trình độ để thích ứng với sự thay đổi của môi trƣờng tức đòi hỏi cần phải có động lực làm việc. CBQL trong DN bao gồm những ngƣời có vị trí và thực hiện những chức năng quản lý nhất định trong DN gồm lãnh đạo cấp cao (giám đốc, phó giám đốc, kế toán trƣởng), lãnh đạo cấp trung gian (cấp phó phòng trở lên), quản lý tác nghiệp (quản đốc, tổ trƣởng sản xuất) và các cán bộ chuyên môn nghiệp vụ thuộc các phòng chức năng. 1.1.2.2. Khái niệm chất lượng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học do NXB Đà Nẵng xuất bản năm 2000 định nghĩa: "Chất lƣợng: Cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một con ngƣời, một sự vật, sự việc" [46, tr. 144]. Chất lƣợng CBQL là trạng thái nhất định của nguồn CBQL thể hiện mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành nên bản chất bên trong của nguồn CBQL. Chất lƣợng nguồn CBQL không những là chỉ tiêu phản ánh trình độ phát triển kinh tế, mà còn là chỉ tiêu phản ánh trình độ phát triển về mặt đời sống xã hội, bởi lẽ chất lƣợng CBQL cao sẽ tạo động lực mạnh mẽ hơn trong sự phát triển của DN. Thực tế hoạt động của các DN luôn chứng minh rằng, chất lƣợng thực hiện các loại công việc quản lý DN cao đến đâu hiệu quả hoạt động của DN cao đến đó. Chất lƣợng thực Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 10 hiện các loại công việc quản lý DN chủ yếu phụ thuộc vào chất lƣợng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý quyết định. Theo GS.TS Đỗ Văn Phức [14, tr 269] “CBQL DN là người trực tiếp hoặc tham gia, đảm nhiệm cả bốn loại (chức năng) quản lý ở DN. Đội ngũ cán bộ của DN bao gồm tất cả những người có quyết định bổ nhiệm và hưởng lương hoặc phụ cấp trách nhiệm quản lý của DN đó”. Chất lƣợng đội ngũ CBQL DN là kết tinh từ chất lƣợng của các CBQL của DN đó. Chất lƣợng CBQL DN phải đƣợc thể hiện, nhận biết, đánh giá bởi mức độ sáng suốt trong các tình huống phức tạp, căng thẳng và mức độ dũng cảm. Không sáng suốt không thể giải quyết tốt các vấn đề quản lý. Các vấn đề, các tình huống nảy sinh trong quá trình quản lý rất nhiều, phức tạp và căng thẳng, liên quan đến con ngƣời, lợi ích của họ. Do vậy, để giải quyết, xử lý đƣợc và nhất là tốt các vấn đề, tình huống quản lý ngƣời CBQL phải có khả năng sáng suốt. Khoa học đã chứng minh rằng, ngƣời hiểu, biết sâu, rộng và có bản chất tâm lý tốt (nhanh trí và nhạy cảm gọi tắt là nhanh nhạy) là ngƣời có khả năng sáng suốt trong tình huống phức tạp, căng thẳng. CBQL phải là người hiểu biết nhất định về thị trường, về hàng hoá, về công nghệ, hiểu biết sâu sắc trước hết về bản chất kinh tế của các quá trình diễn ra trong hoạt động của DN, hiểu biết sâu sắc về con người và về phương pháp, cách thức (công nghệ) tác động đến con người. CBQL phải là ngƣời có khả năng tƣ duy biện chứng, tƣ duy hệ thống, tƣ duy kiểu nhân - quả liên hoàn, nhạy cảm và hiểu đƣợc những gì mới, tiến bộ, dũng cảm áp dụng những gì mới, tiến bộ vào thực tế... Quản lý theo khoa học là thƣờng xuyên thay đổi cung cách quản lý theo hƣớng tiến bộ, là làm các cuộc cách mạng về cách thức tiến hành hoạt động nhằm thu đƣợc hiệu quả ngày càng cao. Mỗi cung cách lãnh đạo, quản lý mà cốt lõi của nó là định hƣớng chiến lƣợc, chính sách, chế độ, chuẩn mực đánh giá, cách thức phân chia thành quả... là sản phẩm hoạt động và là nơi gửi gắm lợi ích của cả một thế lực đồ sộ. Do vậy, làm quản lý mà không dũng cảm thì khó thành công. Nâng cao chất lƣợng CBQL là làm tăng lên về mặt chất của nguồn CBQL Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 11 bao gồm: Thể lực, trí tuệ, kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm làm việc. 1.1.2.3. Nội dung việc nâng cao chất lượng cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việc xác định về các vấn đề nâng cao chất lƣợng CBQL là một vấn đề rất quan trọng của các DN hiện nay, nó tác động tích cực đến sự phát triển toàn diện của các DN và của cả xã hội. Trong DN, chất lƣợng CBQL đƣợc nâng cao sẽ góp phần tạo thuận lợi cho cho sự phát triển của DN nhằm hoàn thành tốt công việc, nhiệm vụ, các mục tiêu chiến lƣợc và các kế hoạch của DN, tăng cƣờng sự cống hiến cho mọi ngƣời theo hƣớng phù hợp với chiến lƣợc của DN vì đội ngũ quản lý là những ngƣời định hƣớng cho tất cả nguồn cán bộ trong DN thực hiện các công việc. Trong sự phát triển kinh tế hiện nay thì việc nâng cao chất lƣợng CBQL là tính tất yếu. Nếu nguồn CBQL trong DN có trình độ chuyên môn kém thì sẽ tác động trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của cả DN sẽ đi xuống do vậy việc nâng cao chất lƣợng CBQL hiện nay là rất cần thiết. Chất lƣợng nguồn CBQL đang là vấn đề nóng trong việc phát triển kinh tế của chính các DN và sự phát triển kinh tế nói chung của cả một quốc gia hiện nay. Tình hình nguồn CBQL trong các DN nƣớc ta “Dồi dào về nguồn cán bộ, nhƣng cái thiếu nhất lại là cán bộ có kỹ năng, đƣợc đào tạo bài bản”. Do đó các DN phải có các chính sách để nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cho đội ngũ CBQL [5]. Có thể nói, đội ngũ CBQL nƣớc ta chỉ đông về số lƣợng, nhƣng chất lƣợng theo yêu cầu công nghiệp còn rất hạn chế, phần nhiều trình độ chuyên môn còn thấp, tay nghề và kỷ luật cán bộ không cao. Những yếu kém này nếu không đƣợc khẩn trƣơng khắc phục thì không những chúng ta không thể tận dụng những cơ hội phát triển tốt nhất trong giai đoạn kinh tế phát triển nhƣ hiện nay, mà còn có nguy cơ đánh mất cơ hội cho các DN nƣớc ngoài đang sản xuất tại Việt Nam hiện nay. Để nâng cao chất lƣợng của đội ngũ CBQL thì quy trình “đào tạo, bồi dƣỡng - tuyển chọn - sử dụng” có ƣu việt hơn. Tuy nhiên, trong thực tế nguồn CBQL ở nƣớc ta thƣờng đƣợc tuyển chọn rồi sử dụng ngay, chƣa chú trọng khâu đào tạo nghiệp vụ quản lý và học các lớp bồi dƣỡng CBQL. Đây là vấn đề cần phải đƣợc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/