Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Sách - Truyện đọc Tự truyện Mười ngày ở huế ( phạm quỳnh)...

Tài liệu Mười ngày ở huế ( phạm quỳnh)

.PDF
42
426
76

Mô tả:

Mười ngày ở huế ( phạm quỳnh)
Mûúâi ngaây úã Huïë 1 LÚÂI NHAÂ XUÊËT BAÃN Khi noái àïën nhûäng thaânh tûåu rûåc rúä cuãa vùn hoåc hiïån àaåi Viïåt Nam, àùåc biïåt laâ thúâi kyâ 1930-1945 vaâ tiïëp tuåc vïì sau naây cuãa nïìn vùn hoåc caách maång, khöng thïí khöng noái àïën möåt tiïìn àïì hïët sûác quan troång, möåt cöng cuå cú baãn nhêët àïí taåo nïn taác phêím vùn hoåc, àoá laâ ngön ngûä, laâ tiïëng Viïåt La tinh hoáa, tûác chûä quöëc ngûä nhû ta thûúâng goåi lêu nay. Viïåc duâng mêîu tûå La tinh àïí ghi êm tiïëng Viïåt (La tinh hoáa tiïëng Viïåt) àaä àûúåc caác nhaâ truyïìn giaáo Phûúng Têy thûåc hiïån tûâ caác thïë kyã trûúác. Àùåc biïåt phaãi kïí àïën cöng lao cuãa Alïëchxùng àúâ Röët àaä tiïëp tuåc cöng viïåc cuãa caác nhaâ truyïìn àaåo trûúác àoá, biïn soaån àûúåc cuöën tûâ àiïín àêìu tiïn Dictionnatium anamitium lusitanun et latinum1(1) Nhûng chûä quöëc ngûä tûâ lônh vûåc giao tiïëp truyïìn àaåo, lônh vûåc haânh chñnh cuãa chñnh quyïìn thuöåc àõa àïën tiïëng Viïåt nhû laâ ngön ngûä chñnh thûác cuãa àúâi söëng xaä höåi, cuãa baáo chñ truyïìn thöng, cuãa vùn hoåc nghïå thuêåt laâ caã möåt thúâi gian daâi àïí laâm quen, reân ruäa, trau chuöët cho àïën thuêìn thuåc. Thúâi gian chuêín bõ àoá khaá daâi, khoaãng trïn ba thïë kyã (tûâ thïë kyã 16 cho àïën têån gêìn giûäa thïë kyã 20 (thúâi kyâ 1930 - 1945). Vaâ, nhûäng baáo, taåp chñ, nhûäng cöng baáo... úã thúâi kyâ naây, duâ theo caác xu hûúáng chñnh trõ xaä höåi khaác nhau, àïìu coá taác duång khaách quan thuác àêíy sûå phaát triïín hoaân thiïån cuãa Tiïëng Viïåt La tinh hoáa, cuãa chûä quöëc ngûä . Trong söë caác baáo, taåp chñ nhû Àöng Phaáp, Trung Bùæc tên vùn, An Nam taåp chñ, Nam Phong taåp chñ... thò taåp chñ Nam Phong do Phaåm Quyânh laâm chuã buát (tûâ 1917 àïën 1934) coá nhûäng àoáng goáp cêìn àûúåc nhòn nhêån laåi. Trong söë caác cêy buát chñnh cuãa Nam Phongnhû Nguyïîn Maånh Böíng, Àöng Chêu Nguyïîn Hûäu Tiïën, hai cha con Nguyïîn Baá Hoåc, Nguyïîn Baá Traåc, Phaåm Duy Töën... thò cêy buát chuã baáo Phaåm Quyânh laâ nöíi bêåt nhêët. Thûúång Chi àaä viïët 1 Tûå àiïín Annam - Böì Àaâo Nha vaâ La Tinh. Röme. 1651. http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 2 thûúâng xuyïn vïì nhiïìu thïí loaåi trïn baáo naây: dõch thuêåt, thöng tin, bònh luêån, khaão cûáu... Caác buát kyá Trêíy höåi Chuâa Hûúng, Mûúâi ngaây úã Huïë, Möåt thaáng úã Nam Kyâ coá thïí goåi laâ buát kyá du lõch, khi Phaåm Quyânh múái ra laâm baáo Nam Phong, àêìy hùm húã cuãa möåt ngûúâi ham hiïíu biïët, yïu mïën thiïn nhiïn, tòm hiïíu caác di saãn vùn hoáa, caác phong tuåc têåp quaán. Trong buát kyá Trêíy höåi Chuâa Hûúng, taác giaã rêët baâi baác tïå mï tñn buön thêìn baán thaánh nhûng laåi toã ra thñch thuá khi thûúãng ngoaån caãnh àeåp thiïn nhiïn vaâ tòm thêëy úã Àaåo Phêåt chên chñnh möåt nguöìn cûáu röîi têm höìn. Trong Buát kyá Mûúâi ngaây úã Huïë, vúái möåt thúâi gian ngùæn nguãi, taác giaã àaä nïu àûúåc nhiïìu hònh aãnh phaãn aánh tònh hònh àúâi söëng, dên tònh thúâi êëy cuâng veã àeåp kyâ aão cuãa caãnh nuái non söng nûúác, caác cöng trònh kiïën truác àùåc sùæc cuãa cöë àö Huïë, gùåp gúä nhûäng gia àònh quñ töåc coá danh tiïëng nhû nûä sô Àaåm Phûúng (meå àeã nhaâ vùn Haãi Triïìu tûác NguyïînKhoa Vùn...). Àùåc biïåt trong thiïn buát kyá naây Phaåm Quyânh àûúåc têån mùæt chûáng kiïën lïî tïë Nam Giao. Nhûäng ghi cheáp naây rêët coá giaá trõ trong viïåc tòm hiïíu phong tuåc cung àònh thúâi nhaâ Nguyïîn. ÚÃ Möåt thaáng úã Nam Kyâ, taác giaã àaä nhêån biïët súám vaâ rêët àuáng tñnh caách àúâi söëng Nam Böå, ghi laåi àûúåc nhiïìu àiïìu vïì àúâi söëng Nam Kyâ luåc tónh luác àoá, vïì tònh hònh cuãa caác Höåi khuyïën hoåc vaâ baáo chñ Nam Kyâ àûúng thúâi. Toám laåi, vïì mùåt nöåi dung, caác buát kyá du lõch cuãa Phaåm Quyânh àaä ghi laåi àûúåc nhiïìu mùåt vïì thiïn nhiïn àêët nûúác, phong tuåc têåp quaán vaâ àúâi söëng àûúng thúâi, caách viïët hêëp dêîn, suy tû phong phuá, gêy àûúåc tònh caãm töët cho ngûúâi àoåc vïì nghôa vuå cuãa ngûúâi cöng dên àöëi vúái quöëc gia, vúái truyïìn thöëng vùn hoáa cuãa tiïìn nhên. Cêìn phaãi khùèng àõnh nhûäng àoáng goáp cuãa taác giaã Phaåm Quyânh vïì ngön ngûä tiïëng Viïåt hiïån àaåi (chûä quöëc ngûä). Nïëu chuáng ta nhúá laåi khoaãng nhûäng nùm hai mûúi, vùn xuöi quöëc ngûä chûa phaãi àaä àaåt àïën trònh àöå thuêìn thuåc. Thúâi êëy, möåt ngûúâi àûúåc dû luêån chuá yá laâ Hoaâng Tñch Chu àûa ra löëi vùn múái chöëng laåi thûá vùn biïìn ngêîu truyïìn thöëng, taác giaã naây thûúâng kyá laâ Vùn Töi, vaâ giúái vùn hoåc thûúâng goåi laâ thûá vùn cöåc, àaä àûúåc coi nhû möåt sûå àöíi múái maånh daån (theo Vuä Ngoåc Phan -Nhûäng nùm thaáng êëy, höìi kyá, Nxb Vùn hoåc, 1987) thò nhûäng buát kyá du lõch cuãa Phaåm Quyânh trong nhûäng nùm 1918-1919 àaä toã ra laâ möåt gioång vùn tröi chaãy, uyïín chuyïín, diïîn àaåt àûúåc nhiïìu nöåi dung phong phuá. http://ebooks.vdcmedia.com Mûúâi ngaây úã Huïë 3 Phaåm Quyânh hoaåt àöång khaá röång trïn caác lônh vûåcchñnh trõ, vùn hoáa, nghïå thuêåt. Öng chuã trûúng dûåa vaâo ngûúâi Phaáp àïí dêìn dêìn àoâi laåi quyïìn tûå trõ, (chuã trûúngthuyïët lêåp hiïën, dûåa vaâo hiïåp ûúác AÁcmùng 1883 àïí àoâi laåi quyïìn tûå trõ) khaác vúái Nguyïîn Vùn Vônh chuã trûúng àïí cho ngûúâi Phaáp cai trõ trûåc tiïëp (thuyïët trûåc trõ). Phaåm Quyânh toã ra thêìn phuåc vùn hoáa Phaáp, nûúác Phaáp cuäng nhû chñnh quyïìn thuöåc àõa Phaáp úã Viïåt Nam, nhûäng quan hïå chñnh trõ giûäa Phaåm Quyânh vúái chñnh quyïìn thûåc dên Phaáp laâ àïì taâi thuöåc lônh vûåc chñnh trõ - lõchsûã. Öng àaä, àang vaâ seä coân àûúåc phên tñch, àaánh giaá, phï phaán trïn lônh vûåc naây, nhûng vïì mùåt vùn hoáa, vùn hoåc, vïì tiïën trònh phaát triïín cuãa vùn xuöi quöëc ngûä thòcöng lao àoáng goáp cuãa öng cêìn àûúåc nhòn nhêån laåi. Àiïìu àoá àaä àûúåc thïí hiïån phêìn naâo trïn caác cöng trònh gêìn àêy. Trong Tûâ àiïín Vùn hoáa Viïåt Nam (Nxb Vùn hoáa - Thöng tin. Haâ Nöåi. 1993) àaä ghi nhêån àiïìu àoá vaâ taác giaã Phaåm Quyânh àaä àûúåc àûa vaâo chûúng trònh giaãng daåy úã nhaâ trûúâng (Saách giaáo khoa Vùn 12. Nxb Giaáo duåc. 199....). Vò vêåy viïåc cho in laåi caác buát kyá du lõch cuãa Phaåm Quyânh chó laâ cuå thïí hoáa sûå àaánh giaá laåi taác giaã naây trïn lônh vûåc vùn hoåc - baáo chñ, vúái tû caách laâ möåttaác giaã vùn hoåc. Àïí giuáp cho viïåc nghiïn cûáu tiïën trònh vùn xuöi quöëc ngûä cuäng nhû chûä quöëc ngûä, vaâ ngön ngûä tiïëng Viïåt hiïån àaåi, chuáng töi giûä nguyïn traång hònh thûác vùn phong cuãa taác giaã, chó lûúåc boã nhûäng chi tiïët xeát khöng cêìn gúåi laåi. Xin trên troång giúái thiïåu cuâng baån àoåc vaâ rêët mong nhêån àûúåc sûå phï bònh goáp yá cuãa caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ àöng àaão baån àoåc. Haâ Nöåi thaáng 6-1994 Nhaâ Xuêët baãn Vùn hoåc http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 4 MÛÚÂI NGAÂY ÚÃ HUÏË Nhên dõp tïë Nam Giao töi coá vïì chúi Huïë, thêåt laâ phó caái loâng mong moãi àaä lêu nay. Sinh trûúãng úã möåt núi àö höåi múái, khöng coân tñ gò laâ caái dêëu vïët cûåu thúâi, möëi hoaâi cöí vêîn thûúâng canh caánh trong loâng. Quan niïåm vïì lõch sûã nûúác nhaâ, tröng quanh mònh khöng coá caái caãnh tûúång gò àuã nhùæc laåi nhûäng sûå nghiïåp nhúán nhao cuãa àúâi trûúác, tònh aái quöëc vêîn thûúâng ngang ngang trong daå. Nïn vêîn ûúác ao àûúåc vïì núi Àïë Àö àïí chiïm ngûúäng caái hònh aãnh cuãa Töí quöëc. Nay sûå hi voång àaä thaânh, mùæt àaä àûúåc tröng, tai àaä àûúåc nghe, tinh thêìn àaä caãm caái höìn xûa cuãa loaâi giöëng, thên thïí àaä göåi caái khñ thiïng cuãa nuái söng, muöën àem nhûäng sûå kiïën vùn, sûå caãm giaác, sûå tû tûúãng trong mûúâi ngaây úã chöën Trûúâng An thuêåt laåi cho caác baån àoåc baáo nghe, tûúãng cuäng giuáp àûúåc möåt phêìn cho caái quan niïåm cuãa quöëc dên àöëi vúái Töí quöëc vêåy. Xûa chêíy Kinh mêët hai mûúi ngaây, nay nhúâ coá xe hoãa xe húi ài àûúâng böå chó vûâa àêìy hai ngaây troân. Bùæt àêìu ài tûâ Haâ Nöåi ngaây 19 thaáng 3 têy, ngaây 21 túái Huïë, úã Huïë 12 ngaây, ngaây 2 thaáng 4 bùæt àêìu vïì, chiïìu ngaây 3 túái Haâ Nöåi, vûâa ài vûâa úã vûâa vïì caã thaãy 16 ngaây. Ài qua mûúâi tónh: Haâ Àöng, Haâ Nam, Nam Àõnh, Ninh Bònh, Thanh Hoáa, Nghïå An, Haâ Tônh, Quaãng Bònh, Quaãng Trõ, Thûâa Thiïn; traãi nhiïìu caãnh khaác nhau: khi ruöång luáa, khi àöìng coã, khi non thêëp, khi nuái cao, khi sa maåc, khi cao nguyïn, khi qua söng, khi men bïí; giaãi Höìng Lônh, nuái Hoaânh Sún, bïën söng Gianh, truöng nhaâ Höì, nhûäng núi coá tiïëng to tiïëng dûä ngaây xûa lêìn lûúåt trònh bêìy ra trûúác mùæt, chó khaác cöí nhên laâ thên khöng phaãi chõu khoá nhoåc maâ trong khoaãng hai ngaây thu àûúåc möåt maãnh giang sún cuãa cöë quöëc. ÚÃ vaâo thúâi àaåi khai thöng cuäng coá nhiïìu àiïìu tiïån lúåi, nhûng coá nheä keám caái thuá riïng cuãa caác cuå ngaây xûa, thong dong bêìu rûúåu tuái thú, ài àïën àêu àïì võnh àïën àêëy, chùèng quaãn ngaây qua thaáng laåi, caái thên nhaân khöng hïå luåy vúái thúâi gian! Ngaây nay thúâi giúâ àaä coi laâ vêåt rêët quñ úã àúâi, ngûúâi àúâi àöëi vúái ngaây giúâi àaä sinh loâng buãn són, thò caái höìn thú lêëy àêu maâ lai laáng http://ebooks.vdcmedia.com Mûúâi ngaây úã Huïë 5 àûúåc nhû xûa! Cho nïn àiïån khñ, húi nûúác, xe hoãa, xe húi, khöng phaãi laâ nhûäng “thi khöë” thiïn nhiïn cuãa giúâi àêët. Saáu giúâ saáng ngaây 19 lïn xe hoãa vïì Vinh, nùm giúâ chiïìu túái núi. Tûâ Haâ Nöåi àïën Ninh Bònh laâ phong caãnh àêët àöìng bùçng, àêët bùçng giúâi phùèng, baát ngaát mïnh möng, ngûúâi àûáng giûäa nhû giam mònh trong caái nguåc nhúán. Ai sinh trûúãng úã chöën àöìng bùçng xûá Bùæc, tûâ thuãa nhoã àêìy mùæt chó laâ caái caãnh giúâi biïëc ruöång xanh, song song bêët tuyïåt, múái biïët caái khöí laå nhû caái khöí keã tuâ nhên, khao khaát nhûäng caãnh nuái non cao thùèm, goâ àöëng khi khu. Theo saách àõa lyá thò nhûäng bêåc anh taâi huâng kiïåt thûúâng sinh ra úã gêìn núi cao phong tuêën lônh: mùæt nhòn nhûäng caãnh tûúång nhúán nhao, loâng têët röång raäi maâ trñ têët cao sêu. Saách têy cuäng thûúâng noái ngûúâi ÊËn Àöå àúâi xûa súã dô saáng lêåp ra àûúåc nhûäng tön giaáo triïët lyá cao thêm nhû àaåo Thñch ca, àaåo Phïå àaâ, cuäng laâ búãi sinh trûúãng úã dûúái nuái Tuyïët Sún, tinh thêìn thûúâng theo ngoån nuái cao maâ bay böíng lïn chöën khöng gian vö cûåc. Nhû thïë thò xûá àöìng bùçng hiïëm ngûúâi anh tuêën cuäng laâ phaãi: ngûúâi àöìng bùçng caái trñ khöng lïn khoãi ngoån cêy tre! - Tûâ Ninh Bònh giúã vaâo múái thêëy nhiïìu nuái non, trûúác coân thêëp, röìi cao dêìn maäi lïn. Nuái thûúâng àöåt khúãi úã giûäa caánh àöìng, àaá trùæng moåc rïu xanh, àen àen àöëm àöëm, tröng xa nhû nhûäng maãnh thaânh bõ taân phaá àaä lêu ngaây, hay laâ nhûäng bûác tûúâng àöí naát cuãa caái lêu àaâi khöíng löì tûâ thúâi thûúång cöí. Tröng nhûäng nuái àoá khöng khiïëp súå maâ chaånh thûúng, vò noá trú vú xú xaác giûäa àöìng, coá caái hònh daång tiïu àiïìu nhû ngûúâi àau àúán trong loâng: möåc thaåch cuäng coá linh höìn chúá chùèng khöng! Nhûng tûâ vuâng Thanh Nghïå giúã vaâo thò nuái àaä thêëy liïn tiïëp nhau maâ thaânh tûâng rùång daâi, àaá thûúâng lêîn àêët, coã cêy rêåm raåp, khöng xú xaác nhû nhûäng nuái trïn kia. Hònh troân sùæc mûúåt, nhû möåt àaân voi cûåc lúán theo nhau tûå trong rûâng Vaån Tûúång ra àïën búâ bïí Àöng. “Höìng Lônh cûãu thêåp cûãu phong” laâ bùæt àêìu tûâ àêëy. Xe lûãa chaåy nhanh, khöng thïí àïëm àûúåc coá àuã chñn mûúi chñn ngoån khöng. Nhûng tuáng sûã àïëm àûúåc maâ caái söë hoùåc nhiïìu hún hay ñt keám thò coá hïì chi; caái tïn cuãa cöí nhên àùåt vêîn laâ coá yá võ, dêîu khöng àuáng cuäng chùèng giaãm ài chuát naâo. Öi! Caái höìn thú cuãa cha öng!... Àïm höm êëy nguã taåi Vinh, saáng höm sau lïn xe húi ài vïì Àöng Haâ. Xe húi coá thïí ài tûâ Vinh vïì Àöng Haâ trong 12 giúâ, nhûng xe hoãa tûå Àöng Haâ vïì Huïë chó coá möåt chuyïën chaåy chñn giúâ saáng, http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 6 vaã Àöng Haâ laâ möåt nhaâ ga cuâng tõch úã àïm khöng tiïån, nïn ûúác nùm saáu giúâ chiïìu túái Àöìng Húái laâ tónh lyå tónh Quaãng Bònh nguã àïm àêëy, saáng höm sau ài nöët Àöìng Húái vïì Àöng Haâ, vûâa gùåp chuyïën xe lûãa vïì Huïë, àuáng 12 giúâ trûa thò túái Kinh àö. Nïëu súã xe hoãa chõu àùåt möåt chuyïën baãy taám giúâ töëi thò haânh khaách khoãi phaãi nguã àïm úã Àöìng Húái, khoãi phaãi mêët nûãa ngaây höm sau, maâ ûúác nûãa àïm ngaây thûá hai àaä túái Kinh. Cûá xem khi úã Huïë ra Haâ Nöåi chó vûâa àêìy hai ngaây thò àuã biïët: 6 giúâ saáng lïn xe hoãa tûå Huïë ra Àöng Haâ, 8 giúâ àïën Àöng Haâ, 9 giúâ lïn xe húi ra Vinh, 10 giúâ töëi túái Vinh, nguã àïm úã àêëy, saáng súám mai lïn xe hoãa ra Haâ Nöåi, 5 giúâ chiïìu túái núi. Ngûúâi yïëu sûác cuäng húi nhoåc mïåt möåt àöi chuát, nhûng tröng phong caãnh hai bïn àûúâng àuã laâm cho quïn caái nöîi lûng moãi chên chöìn. Tûâ Vinh giúã vaâo ài xe húi laâ theo con àûúâng Thiïn Lyá cuä gêìn búâ bïí. Phaãi möåt quaäng úã khoãi Nghïå àûúâng múái àùæp xêëu quaá, höm ài laåi vûâa gùåp giúâi mûa to àïm höm trûúác, àûúâng suäng nûúác thaânh buân lêìy, baánh xe bïët xuöëng khöng ài àûúåc haânh khaách phaãi xuöëng àïí cho phu àêíy mêët nùm saáu trùm thûúác têy. Chuyïën êëy coá böën ngûúâi ài, hai vúå chöìng öng quan ba vúái hai anh em nhaâ baáo mònh laâ öng Chûúng Dên vaâ töi. Böën ngûúâi cuâng löåi bò boäm, nhòn nhau maâ buöìn cûúâi thay. Quan ba cuâng phu nhên tñnh vui maâ nhaä nhùån, thûåc laâ möåt àöi baån ài àûúâng quñ hoáa. Suöët möåt ngaây chuyïån troâ ên cêìn vui veã, cuâng nhau bònh phêím caái bûác tranh thiïn nhiïn àûúng bêìy ra trûúác mùæt. Àïën lùæm chöî phong caãnh nuái non àeåp, phu nhên noái nhúá àïën nhûäng caãnh quï hûúng bïn mêîu quöëc. Chùèng hay phu nhên coá biïët hai ngûúâi Viïåt Nam ngöìi àêëy tröng caãnh êëy trong loâng cuäng àûúng vêín vûúng vïì töí quöëc khöng?... Quan ba ngûúâi àêîy àaâ, ngöìi trong xe khñ chêåt, tuãm tóm cûúâi maâ noái: “Töi to nhúán quaá, ngöìi chêåt mêët caã chöî, khöng àûúåc thanh tuá nhû caác öng laâ nhûäng bêåc vùn nhên...” Than öi! Cêu àoá cuäng laâ möåt cêu noái nhaä maâ khiïën cho chuáng töi luöëng nhûäng rêìu loâng. Tröng ngûúâi maånh meä ta yïëu úát maâ buöìn thay cho tû caách vùn nhên cuãa giöëng mònh. Ngoaâi nhûäng khi ngöìi xe nhû luác naây, caái tû caách êëy haá àaáng ngûúâi ta theâm lùæm ru? Ngay khi loáng coáng löåi buân vûâa röìi cuäng àuã biïët caái tû caách vùn nhên khöng àuã ra àöëi àaäi vúái àúâi. Ngaán thay! Xe húi ài phùng phùng nhû nuöët àûúâng, gioá löång tûá phña nhû àêåp vaâo mùåt àêåp vaâo tai maâ thaânh möåt thûá êm nhaåc riïng lêîn vúái http://ebooks.vdcmedia.com Mûúâi ngaây úã Huïë 7 tiïëng phaânh phaåch cuãa caái maáy àöång cú trong xe. Ngûúâi nhaâ quï trong Trung Kyâ naây vuång traánh xe lùæm. Nghe hiïåu coâi khöng biïët àûáng neáp ngay vaâo bïn àûúâng mònh àûúng ài, laåi hònh nhû cuöìng cùèng lïn maâ àêm quaâng sang bïn kia, hoùåc cûá chaåy maäi cho àïën chöî naâo coá caái cûãa hay caái ngoä ngang múái reä vaâo, röìi cùæp noán quay laåi nhòn, mùåt ngú ngaác! Thûúâng xe haåi ngûúâi cuäng vò thïë. Nhûng maâ nghô cho kyä chùèng nïn traách chi ngûúâi nhaâ quï. Phaâm caái gò coá hiïíu, coá giaãi àûúåc caái lyá do noá thïë naâo thò laâm múái phaãi àûúâng; ngûúâi nhaâ quï tröng caái xe húi chaåy vuân vuåt, tûúãng laâ coá caái ma lûåc gò noá àûa ài nhû mêy nhû gioá, laåi khöng hiïíu nhûäng ngûúâi ngöìi trong xe êëy coá cöng viïåc gò maâ àïën nöîi chaåy baåt húi bay toác nhû luä cuöìng nhû vêåy, nïn tröng thêëy caái xe ài àïën kinh ngaåc khiïëp súå, böëi röëi lïn maâ khöng biïët túái lui thïë naâo. Hai bïn àûúâng xe chaåy, phong caãnh coá caái veã buöìn rêìu lùång leä: toaân thõ laâ möåt raãi àêët hoang, xa xa múái coá möåt thön laåc nùm ba noác nhaâ lú thú; ngoaâi laâ baäi caát trùæng xoáa, trong laâ rêîy nuái xanh om. Caái xe bon bon chaåy giûäa tûúãng nhû con thuá rûâng laåc vaâo trong sa maåc; kinh hoaãng maâ chaåy cuöìng. Ngoaâi xa nûäa laâ bïí khúi möåt mêìu xanh ngùæt, soáng raåt gêìn búâ tröng nhû möåt raãi baåc trùæng xoáa. Phong caãnh êëy tûúãng nhûäng luác baäo bïí mûa ngaân, tiïëng sêëm trïn nuái hoåa vúái tiïëng soáng ngoaâi khúi, thò kinh haäi biïët chûâng naâo! Hoùåc buöíi chiïìu mùåt giúâi àaä xïë, cêy coã rêìu rêìu, nghe tiïëng con chim laåc àaân kïu giûäa baäi trûúâng xa, thò thï thaãm biïët chûâng naâo! Mònh ngöìi trong xe chaåy vuân vuåt, maâ tröng caãnh êëy trong loâng coân laånh leäo thay, huöëng chi laâ nhûäng khaách àûúâng xa, ngûúâi lûä thûá ài àïën àêëy, têëm lûä hoaâi ngao ngaán biïët laâ bao! Miïìn haãi têìn àoá khöng phaãi laâ caái àêët ngûúâi úã àûúåc. Nuái tuy coá cêy maâ laâ nhûäng cêy cùçn coåc, khöng phaãi laâ caái lúåi nguyïn cho cû dên. Àêët tröån lêîn vúái caát, khöng phaãi laâ caái chêët nuöi àûúåc giöëng sinh vêåt. Tröng cêy coã moåc àêëy maâ thûúng thay; coá lùæm giöëng giaá vaâo chöî àêët töët sûác nhúán àûúåc bùçng cêy àa cêy àïì, maâ úã àêy khöng sao lïn àûúåc hún ba böën mûúi phên têy. Thûåc laâ caái caãnh sún cuâng àõa tõch vêåy. Nïëu suöët àûúâng cûá möåt caái caãnh tiïu àiïìu nhû thïë thò mùæt cuäng phaãi chaán maâ loâng cuäng phaãi ngaán. Nhûng ûúác nûãa àûúâng thò àïën rùång Àeâo Ngang. Phong caãnh úã àêy múái thûåc laâ ngoaån muåc, chùèng khaác gò möåt bûác tranh sún thuãy vêåy. Nuái Àeâo Ngang tûác tïn http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 8 chûä laâ Hoaânh Sún. Ta thûúâng duâng nhêìm chûä Hoaânh Sún maâ dõch tïn têy Chalne Annamitique laâ göìm caã caái rêîy nuái daâi chaåy doåc suöët àêët Trung kyâ, theo lûu vûåc söng Cûãu Long, trïn liïìn tiïëp vúái caác nuái miïìn Thûúång du Bùæc kyâ, dûúái àïën têån àöìng bùçng Luåc tónh. Thûåc Hoaânh Sún chó laâ möåt chi nuái cuãa rêîy nuái nhúán êëy, chaåy thùèng ra búâ bïí, chùæn ngang àûúâng Thiïn Lyá tûå Bùæc vaâo Kinh, nïn goåi laâ Àeâo Ngang, Baâi thú baâ huyïån Thanh Quan: Bûúác túái Àeâo Ngang boáng xïë taâ... tûác laâ võnh nuái êëy. Ngaây xûa khaách böå haânh ài àïën àêëy têët phaãi treâo àeâo, treâo ngûúåc lïn, röìi laåi treâo döëc xuöëng, lêëy laâm möåt bûúác àûúâng rêët gian hiïím. Khi àïm caác vò sún quên vêîn thûúâng lêín quêët úã àêëy. Ngaây nay àaä coá con àûúâng chaåy quanh nuái nhû xoaáy trön öëc, xe húi ài ûúác mêët hún nûãa giúâ, àïën lûng chûâng nuái tröng xuöëng khöng caãnh gò xinh bùçng. Thûåc laâ: Dûâng chên àûáng laåi giúâi, non, nûúác, Möåt maãnh tònh riïng ta vúái ta. Caãnh vui naây múái boä caãnh buöìn luác naäy. Trïn nuái thò coã cêy chen àaá laá chen hoa, dûúái àöìng thò ruöång luáa xanh rò doâng nûúác cuöën, ngoaâi bïí thò giúâi nûúác mïnh möng sùæc möåt mêìu. Àïën cûãa “Hoaânh sún quan” xe àöî töi treâo lïn xem. Cûãa nay àaä mêët caánh, rïu moåc coã che. Caånh coá caái bi àinh trong khùæc baâi bia ngûå chïë cuãa Àûác Thiïåu Trõ. Tröng caái cûãa coãn con êëy, khöng thêëy gò laâ caái caãnh tûúång möåt chöën “huâng quan”! Àûáng àêëy maâ laåi sûåc nhúá àïën hai cêu thú cuãa baâ huyïån: Nhúá nûúác àau loâng con quöëc quöëc, Thûúng nhaâ moãi miïång caái gia gia. Tuy bêëy giúâ khöng nghe tiïëng con quöëc caái gia naâo kïu, maâ nöîi thûúng nûúác nhúá nhaâ nhû chan chûáa trong loâng. Nghe noái gêìn àêëy coá caái àïìn thúâ baâ Liïîu Haånh linh lùæm, nhûng àûúâng xuöëng döëc quaá, khöng thïí ài túái núi. Khi xuöëng xe thêëy möåt öng laäo giaâ ngöìi bïn àûúâng nhû ngûúâi haânh khêët, hònh daáng tiïìu tuyå, khöng noái khöng nùng. Than öi! Khoaãng vùæng àûúâng daâi, trïn rûâng dûúái bïí, laäo úã àêu àïën, laäo ngöìi http://ebooks.vdcmedia.com Mûúâi ngaây úã Huïë 9 chi àêy? Hay laâ laäo cûåc nöîi àúâi khöën khöí, àem thên tûå hiïën cho sún quên? Thûúng thay! Luác àaä xuöëng àïën chên nuái ngûãng tröng lïn thêëy con àûúâng mònh vûâa ài nhû möåt daãi luåa voâng quanh nuái, khaác naâo nhû caái dêy trùæng buöåc quaã bêìu xanh vêåy. Hïët rùång Àeâo Ngang laåi àïën caái caãnh àêët caát cêycùçn nhû trûúác. Ài möåt ñt lêu nûäa thò túái möåt núi coá tiïëng dûä ngaây xûa, tûác laâ núi truöng nhaâ Höì, thuöåc tónh Quaãnh Bònh, laâng Höì Xaá. Truöng laâ möåt khoaãng àêët cêy coã rêåm raåp, khöng coá àûúâng ài löëi laåi. Ngaây nay thò khöng coá caái caãnh tûúång nhû thïë nûäa, cêy coã úã àêëy cuäng cùçn coåc nhû úã trïn kia, nhûng xûa thûåc laâ möåt núi saâo huyïåt cuãa boån cûúáp àûúâng, khaách böå haânh lêëy laâm nguy hiïím hún caã, nïn ài qua àêëy phaãi àöng ngûúâi múái daám ài. Nhûäng buöíi nhiïîu nhuäng khaách ài qua thûúâng bõ boån cûúáp bùæt àem vaâo trong xa boác löåt, quên quan khöng biïët àûúâng naâo maâ tòm bùæt, vò cêy coã rêåm quaá. Thuöåc vïì lõch sûã núi truöng nhaâ Höì êëy, úã àûúâng trong coá tûúng truyïìn truyïån nhû sau naây. Öng Nguyïîn Khoa Àùng laâm chûác nöåi taán cho chuáa Minh vûúng (1691 - 1725) nghe noái núi truöng nhaâ Höì coá nhiïìu giùåc cûúáp, hay boác löåt khaách ài àûúâng, beân lêåp kïëtrõ cho yïn. Öng cho taãi àïën núi êëy ûúác hai mûúi caái hoâm to àoáng kñn, trong phuåc ngûúâi, àïí giaã laâm möåt boån nhaâ buön chúã àöì haâng ài qua. Àaám cûúáp vêîn rònh úã àêëy tröng thêëy boån khaách àöng, laåi nhiïìu àöì haâng, tûúãng laâ möåt dõp beáo búã lùæm, xöng vaâo àaánh cûúáp, röìi àem àïën núi buåi rêåm chia nhau. Trong hai mûúi caái hoâm êëy möåt caái coá khoan löî thuãng, ngûúâi nùçm trong êëy ài àïën àêu rùæc giêëy àïën àêëy, àïí cho quên lñnh theo sau biïët àûúâng maâ tòm vaâo. Àûúng khi boån cûúáp hoåp laåi àöng àuã caã àïí baân nhau chia cuãa thò ngûúâi trong hoâm àêm xöí ra, quên úã ngoaâi keáo uâa vaâo, vêy böën bïì, bùæt àûúåc caã boån, khöng thiïëu àûáa naâo. Tûâ àêëy caã miïìn àoá àûúåc yïn. Sau öng truyïìn cho ngûúâi böå haânh naâo ài qua àêëy cuäng phaãi cùæt nhûäng cêy moåc bïn àûúâng. Hai àêìu àûúâng àaä àïí dao sùén cho maâ duâng. Cûá thïë maäi, khöng bao lêu maâ con àûúâng thaânh ra quang àaäng, ngûúâi ài laåi giao thöng nhû thûúâng; tûâ àêëy khöng coá tiïëng giùåc cûúáp gò nûäa. - Laåi gêìn Kinh, giaáp bïí, úã núi tïn laâ Baâu Ngûúåc, thuöåc huyïån Quaãng Àiïìn, coá möåt caái àêìm nûúác goåi laâ phaá Tam Giang, cuäng coá tiïëng dûä lùæm. Nay xe húi khöng ài gêìn àïën àêëy, nhûng xûa haânh khaách vïì Kinh têët phaãi chúã thuyïìn qua àêëy. http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 10 Nhêët laâ vïì muâa thu muâa àöng, soáng gioá nhiïìu, thuyïìn thûúâng àùæm luön, rêët laâ nguy hiïím, vò chöî êëy nûúác vûâa sêu maâ àûúâng ài laåi quanh co khuác khuyãu. Tuåc truyïìn laâ àêëy coá ba caái Soáng thêìn dûälùæm. Öng Nguyïîn Khoa Àùng muöën trõ cho àûúåc, beân truyïìn àoáng möåt chiïëc thuyïìn rêët vûäng vaâng, àùåt chiïëc suáng thêìn cöng úã trong. Ra àïën giûäa phaá öng nöí hai phaát suáng bùæn tan àûúåc hai caái Soángthêìn, coân caái thûá ba thò chaåy ra bïí mêët. Àïm höm êëy öng cho àaâo liïìn möåt con söng thùèng àêëy; tûâ àoá thuyïìn beá khöng hay àùæm nûäa. Nhên hai viïåc tuåc truyïìn àoá maâ coá cêu haát nhû sau naây: - Thûúng anh em cuäng muöën vö Súå truöng nhaâ Höì súå Phaá Tam Giang - Phaá Tam Giang nay raây àaä caån, Truöng nhaâ Höì nöåi taán cêëm nghiïm1 Xe húi ài àïën Àöng Haâ thò thöi. Àêëy laâ àêìu àûúâng xe hoãa Quaãng Trõ. Coá möåt nhaâ ga nhoã vúái nùm ba caái haâng quaán con úã giûäa khoaãng àöìng khöng möng quaånh. Xe húi túái núi, àúåi ñt lêu thò coá chuyïën xe hoãa vïì Huïë. Hai bïn àûúâng cuäng vêîn nhiïìu àêët rêåm boã hoang, chûa ra caái caãnh tûúång truâ mêåt. Xe hoãa chaåy gêìn tónh Quaãng Trõ, nhûng khöng ài qua. Vaâo àïën àõa phêån Thûâa Thiïn thò phong caãnh thêëy khaác ngay. Laâng xoám àöng àuác, ruöång luáa xanh rò, khöng phaãi àêët boã hoang nhû trïn kia nûäa. Dêîu khöng biïët rùçng àaä sùæp àïën Huïë, cuäng àoaán àûúåc rùçng sùæp túái möåt núi àö höåi nhúán. Quaã nhiïn ûúác möåt giúâ àöìng höì thò xe hoãa túái Kinh àö: Bêy giúâ vûâa àuáng 12 giúâ trûa... Kïí chi nhûäng nöîi doåc àûúâng... túái àêy múái nhúá àïën cêu thú êëy trong truyïån Kiïìu, thò ra tûâ trïn toaân thõ laâ nhûäng nöîi doåc àûúâng caã, maâ chñnh chuyïån trong “mûúâi ngaây úã Huïë” chûa tûâng kïí àïën. Öi! Cöí nhên coá tñnh hay thú, maâ töi àêy thûåc laâ thú thêín vêåy. Thú thêín thêín thú, giúâi àaä bêím sinh cho caái tñnh luyïën caãnh luyïën 1 Hoå Nguyïîn Khoa laâ möåt voång töåc úã tónh Thûâa Thiïn, khi úã Huïë töi coá àûúåc tiïëp truyïån möåt öng Nguyïîn Khoa, sau naây seä kïí qua caái lõch sûã hoå êëy, theo möåt baâi khaão cûáu trong saách Biïn têåp cuãa höåi “Àö thaânh hiïëu cöí xaã”. http://ebooks.vdcmedia.com Mûúâi ngaây úã Huïë 11 ngûúâi, bònh sinh àaä tûâng biïët ngûúâi naâo caãnh naâo, nhûäng khi höìi tûúãng àïën khöng thïí dûát cho àaânh. Thöi thò: Dúã hay cuäng búãi tñnh giúâi biïët sao? tûúãng caác baån àoåc baáo cuäng lûúång cho vêåy. Tûâ àêy xin thuêåt chuyïån Trûúâng An. * * * Cöí ngûä Êu chêu coá cêu: “Trùm con àûúâng àïìu quay àêìu vïì thaânh La Maä”. Coá yá noái thaânh La Maä laâ núi trung têm cuãa lõch sûã Êu chêu àúâi xûa, àêu àêu cuäng qui phuåc vïì àêëy, muön sûå àïìu do àêëy maâ ra. Caái aánh saáng cuãa vùn minh nûúác La Maä nhoám lïn tûâ àêëy maâ chiïëu khùæp thïë giúái, caái oai quyïìn cuãa quên àöåi nûúác La Maä dêëy lïn tûâ àêëy maâ trêën aáp hoaân cêìu; caái then maáy cuãa cuöåc thöëng nhêët nûúác La Maä cuäng do tûå àêëy maâ vêån àöång ra suöët coäiÊu Chêu. Tûâ xûa àïën nay phaâm nûúác naâo àaä coá möåt cuöåc lõch sûã lêu daâi àïìu coá möåt núi trung têm nhû thïë: nûúác naâo cuäng coá möåt thaânh La Maä vêåy. Thaânh La Maä cuãa Viïåt Nam ta laâ úã àêu? Tûác laâ núi Àïë àö bêy giúâ, àêët Thuêån Hoáa khi xûa, kinh thaânh Huïë ngaây nay vêåy. Lêëy lõch sûã maâ xeát, lêëy àõa thïë maâ chûáng, lêëy caái tònh thïë chñnh trõ ngaây nay maâ chiïm nghiïåm, lêëy loâng khuynh hûúáng quöëc dên sau naây maâ dûå àoaán, thaânh Huïë thûåc laâ chöën cùn cûá, núi yïëu àiïím cuãa giöëng Viïåt Nam, xûa àaä nhúâ àêëy maâ gêy dûång nïn búâ coäi, nay laåi nhên àêëy maâ noái lïn caái tû caách möåtdên quöëc hoaân toaân. Öi! Phaâm àaä goåi laâ möåt dên quöëc khöng thïí giêy phuát thiïëu caái tû tûúãng, caái tinh thêìn möåt dên quöëc. Tû tûúãng êëy, tinh thêìn êëy goåi möåt tïn tûác laâ caái quöëc höìn vêåy. Quöëc höìn cuãa Viïåt Nam ta ngaây nay phaãi tòm úã àêu cho thêëy? Thiïët tûúãng phi úã Huïë khöng àêu thêëy vêåy. ÊËy trûúác khi bûúác chên xuöëng àêët Huïë, caái tû tûúãng töi triïìn miïn nhû vêåy. Töi chûa biïët Huïë töi àaä yïu Huïë röìi, yïu vò caái nghôa cao thûúång noá nguå úã trong caái tïn êëy, yïu vò caái caãm tònh vö haån noá chan chûáa trong loâng töi. Bònh sinh töi hoåc vêën àûúåc àïën àêu, caãm giaác àûúåc àïën àêu, tû tûúãng àûúåc àïën àêu, hy voång àûúåc http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 12 àïën àêu, bêëy giúâ tûåa höì nhû con söng vúä àï maâ traân ngêåp caã trong têm giúái töi vêåy. Àûúng möång tûúãng mú maâng thò xe hoãa dûâng trûúác nhaâ ga Huïë. Sûåc tónh trong buång nûãa mûâng maâ nûãa lo. Mûâng rùçng nay àaä túái núi röìi, lo rùçng khöng biïët sûå thûåc coá xûáng vúái caái möång khöng, hay laâ quen thoái thûúâng chó àuã khiïën cho mònh thêët voång... Thûúâng cêu àoåc trong saách Àaåi Nam nhêët thöëng chñ, thiïn Kinh sû, coá taã àõa thïë cuâng lûúåc lõch sûã núi kinh thaânh Huïë nhû sau naây: “Chöën Kinh sû göìm caã nuái bïí trong nûúác maâ úã vaâo giûäa khoaãng Bùæc Nam, khñ hêåu hoâa bònh, sún thuãy kyâ tuá. Àûúâng bïí thò coá cûãa Thuêån An, cûãa Tû Hiïìn laâm hiïím, àûúâng luåc thò coá aãi Quaãng Bònh, aãi Haãi Vên laâm trúã. Söng nhúán bao mùåt trûúác, nuái cao chùæn mùåt sau. Ba nguöìn Böì Traåch boåc bïn taã bïn hûäu. Àêìm Tam Giang, àêìm Thanh Lam, àêìm Haâ Trung laâm then laâm chöët. Thûåc laâ möåt núi höí chöìm röìng cuöën, àõa thùæng hònh cûúâng; àêët hiïím yïëu cuãa giúâi àêët, laâm thûúång àö cho àïë vûúng. Kïí tûâ khi nûúác Nam dûång nûúác, thuöåc vïì nhaâ Trêìn laâ àêët Thuêån Hoáa, thuöåc vïì nhaâ Lï laâ Thuêån Hoáa thûâa tuyïn, àïìu xûng laâ núi troång trêën. Vïì Baãn Triïìu, àûác Thaái töí Gia Duä Hoaâng àïë chõu mïånh Giúâi múã nïìn nûúác úã coäi Nam, trûúác àoáng úã AÁi Tûã, sau ài ra Traâ Baát (tïn laâng thuöåc tónh Quaãng Trõ, huyïån Àùng Xûúng, laåi ài ra phña àöng AÁi Tûã nûäa úã núi goåi laâ Caát Doanh). Àûác Hi tön Hiïëu Vùn Hoaâng àïë laåi tûå Caát Doanh ài ra Phuác An (tïn laâng, thuöåc huyïånQuaãng Àiïìn). Àûác Thêìn Tön Hiïëu Chiïu Hoaâng àïë lêëy núi Kim Long laâ àêët coá hònh thïë, àöíi ra àoáng àêëy. Àûác Anh tön Hiïëu Nghôa Hoaâng àïë laåi dõch ra Phuá Xuên (Kim Long Phuá Xuên àïìu laâ tïn laâng). Àûác Thïë tön Hiïëu Voä Hoaâng àïë chia àêët trong coäi laâm 12 doanh. ÚÃ Phuá Xuên thò goåi laâ Chñnh doanh,laåi xûng laâ Àö thaânh. Àïìu laâ àêët Thuêån Hoáa vêåy. Phña Bùæc cûúäi lïn söng Gianh, phña Nam göìm àêët Chên Laåp, Liïåt Thaánh tûúng truyïìn hún hai trùm nùm. Nùm Giaáp Ngoå àúâi àûác Duïå tön Hiïëu Àõnh Hoaâng àïë, quên Trõnh àïën chiïëm. Sau bõ giaåc Têy Sún tröåm giûä trong ba mûúi nùm. Kõp àïën àûác Thïë töí Cao Hoaâng àïë ta dêëy lïn nhû röìng nhû mêy, thay Giúâi deåp giùåc, muâa thu nùm Mêåu Tuêët thu phuåc thaânh Gia Àõnh, muâa haå nùm Tên Dêåu khùæc phuåc chöën cûåu kinh, muâa haå nùm Nhêm Tuêët bùæt tûúáng giùåc úã coäi Bùæc; tûâ àoá göìm An Nam nhêët thöëng dû àöì, búâ coäi http://ebooks.vdcmedia.com Mûúâi ngaây úã Huïë 13 mïnh möng, nam túái Tiïm La Chên Laåp, bùæc giaáp nûúác Taâu, àöng àïën bïí, têy àïën Ai Lao. Giúã vïì àêët cuä, múã röång thïm ra, àõnh àö úã Phuá Xuên, tûâ àêëy múái xûng laâ Kinh sû vêåy. Àùåt pheáp tùæc, àõnh triïìu cöëng, nhû caái noác nhaâ cao hún caã, böën bïì àïìu quay vïì àêëy, nhû ngöi sao Bùæc àêíu tön hún caã, trùm sao àïìu chêìu chung quanh. Caái nïìn vûäng vaâng thõnh vûúång cuãa nûúác nhaâ trong ûác vaån nùm thûåc laâ úã àêëy vêåy. Rûåc rúä thay! Veã vang thay!" Lêëy caái caãm giaác nhaâ aái quöëc maâ àoåc nhûäng nhúâi àoá, trong loâng hûáng khúãi biïët chûâng naâo! Ngûúâi vö tònh cho laâ nhúâi vùn chûúng hû sûác, maâ ngûúâi coá caãm vúái nûúác nhaâ qua cêu vùn hònh nhû tröng thêëy caái höìn trong nûúác sinh trûúãng úã vuâng Thuêån Hoáa Phuá Xuên núi àêët cuä vêåy. Töi vöën khöng tin caái thuêåt àõa lyá cuãa boån thêìy vûúân lêëy àöëng àêët giûäa àöìng, ngoâi nûúác bïn ruöång laâm ngai röìng tay höí. Nhûng töi tin nhûäng núi sún thuãy kyâ tuá coá aãnh hûúãng àïën vêån mïånh möåt nûúác. Ngûúâi ta àöëi vúái caái ngoaåi caãnh khöng phaãi laâ khöng coá quan hïå. Ngûúâi àöìng bùçng biïåt ra tñnh caách àêët àöìng bùçng, ngûúâi rûâng nuái biïåt ra tñnh caách núi rûâng nuái; thoái ùn caách úã, àûúâng sinh kïë, löëi tû tûúãng, khöng gò laâ khöng tuây theo caái ngoaåi caãnh maâ khaác nhau. Huöëng chi laâ nhûäng bêåc àïë vûúng múã àêët dûång nûúác, nhûäng núi söng nuái xinh àeåp laåi khöng coá quan hïå vúái caái loâng hoaâi baäo nhúán nhaohay sao? Liïåt Thaánh baãn triïìu ta àùåt nïìn Àaåi Viïåt úã àêët Phuá Xuên thûåc àaä dûå tûúãng maâ biïët caái cú àöì vô àaåi vïì sau vêåy. Ngûúâi khaách múái àïën thaânh Huïë tûúãng nhû bûúác chên vaâo bûác tranh caãnh: chung quanh nuái, giûäa con söng, nhaâ cûãa tuå hoåp hai bïn búâ, trïn bïën dûúái thuyïìn, tröng xa möåt toâa thaânh cöí bao la, thêm nghiïm kñn cöíng. Caái phong caãnh Huïë súã dô àeåp laâ thûá nhêët búãi con söng Hûúng Giang. Con söng xinh thay! Haâ Nöåi cuäng coá söng Nhõ Haâ, maâ söng Nhõ vúái söng Hûúng khaác nhau biïët chûâng naâo! Möåt àùçng vñ nhû cö con gaái tûúi cûúâi, möåt àùçng vñ nhû baâ laäo giaâ cay nghiïåt. Nhõ Haâ laâ caái thiïn tai cuãa xûá Bùæc, Hûúng Giang laâ caái chêu baáu cuãa xûá Kinh. Nûúác trong nhû vùæt, doâng phùèng nhû túâ, ñt khi coá tõ soáng gúån trïn mùåt, ài thuyïìn trïn söng nhû ài trong höì vêåy. Huïë khöng coá con söng Hûúng thò tûúãng caái àeåp cuãa xûá Huïë giaãm mêët nûãa phêìn. Nhûng àaä coá söng Hûúng laåi coá nuái Ngûå nûäa, caái caãnh múái thûåc laâ toaân xinh. Ngûå Bònh khöng phaãi laâ möåt nuái http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 14 cao nhû nuái Phuá Sô nûúác Nhêåt, Hûúng Giang khöng phaãi laâ möåt söng röång nhû söng Hoaâng Haâ nûúác Taâu, nïn noái rùçng söng êëy nuái êëy laâm hiïím trúã cho chöën Àïë kinh thò cuäng laâ noái quaá, nhûng söng êëy nuái êëy thûåc laâ veä nïn phong caãnh xûá Huïë vêåy. Vaã caái khñ võ cuãa phong caãnh Huïë khöng phaãi laâ caái khñ võ huâng traáng, maâ laâ caái khñ võ mô diïåu; caãnh Huïë xinh maâ àeåp, khöng phaãi laâ huâng maâ cûúâng, àaáng yïu maâ khöng phaãi laâ àaáng súå, coá thi võ maâ khöng phaãi laâ coá khñ tûúång. Phaãi nhêån kyä nhû thïë thò múái khoãi nhêìm maâ hiïíu àûúåc tinh thêìn cuãa caái bûác sún thuãy hiïín nhiïn êëy. Khi múái bûúác chên vaâo möåt xûá laå, caái gò noá caãm mònh trûúác nhêët laâ caái caãnh ngoaâi. Coá caái caãnh ûa ngûúâi, nhû tûúi cûúâi maâ àoán khaách, coá caái caãnh gheát ngûúâi nhû hêím hiu maâ múái gûúång, laåi coá lùæm caái caãnh vö tònh, mònh hoãi khöng theâm àaáp, phêìn àoá laâ phêìn nhiïìu. Caãnh Huïë laâ möåt caãnh rêët ûa ngûúâi, ngoaâi mùåt múái tiïëp xuác trong loâng àaä sinh caãm tònh. Hay laâ loâng töi àaä nhiïåt thaânh sùén maâ dïî caãm nhû thïë? Cuäng coá nheä, nhûng búãi caái tinh thêìn riïng cuãa phong caãnh cuäng nhiïìu. Nay àaä coá caãm tònh vúái caãnh Huïë, phaãi gêy lêëy möëi caãm tònh vúái ngûúâi Huïë nûäa. Àoá laâ caái cöng viïåc töi trong mêëy ngaây vïì sau naây. Caái muåc àñch cuöåc du Kinh cuãa töi laâ chuã xem tïë Nam Giao. Vêåy trûúác nhêët hùéng xin thuêåt chuyïån Giao. Tïë Giao àñnh nhêåt àïm ngaây 12 raång 13 thaáng 2 an nam (tûác laâ 24-25 thaáng 3 têy). Töi túái Kinh tûâ ngaây möìng 9, coá yá súám mêëy bûäa àïí xem caái caãnh tûúång trong phöë phûúâng cuâng caách trêìn thiïët úã Giao Àaân. Mêëy ngaây êëy thaânh Huïë têëp nêåp nhûäng keã ài ngûúâi laåi. Hai bïn àûúâng Hoaâng Thûúång sùæp ngûå qua tûâ Nöåi thaânh àïën Giao Àaân àûúng laâm raåp àùåt hûúng aán. Nhûäng hûúng aán àoá laâ do caác thön xaä mêëy huyïån úã gêìn Kinh àö, möîi laâng phaãi àùåt möåt súã, nghe noái caã thaãy mêëy trùm súã. Nhêët laâ con àûúâng thùèng lïn Nam Giao hai ngaây 10-11 ài daåo chúi khöng caãnh gò vui mùæt bùçng: cúâ xanh, cúâ àoã, cúâ àuöi nheo, cúâ nguä haânh, caác haång cúâ cùæm san saát hai bïn àûúâng, gioá thöíi bay caã vïì möåt hûúáng, xa tröng phêëp phúái, tûúãng tûúång nhû con hoaâng long úã dûúái àêët nöíi lïn maâ möîi laá cúâ laâ möåt caái vêíy àûúng rung àöång vêåy! Hûúng aán liïn tiïëp nhau, caách vaâi thûúác laåi möåt caái, khöng coá khoaãng naâo boã khöng. Möîi súã coá http://ebooks.vdcmedia.com Mûúâi ngaây úã Huïë 15 mêëy viïn kyá-muåc ngöìi tuác trûåc. Sau lûng nhûäng haâng quaán dûång lïn nhan nhaãn. Giûäa àûúâng keã ài ngûúâi laåi nhû nûúác chaãy, naâo laâ ngûúâi phuåc dõch vïì Giao Àaân, vïì caác hûúng aán, naâo laâ dên caác núi laåi xem, àaân baâ con treã cuäng nhiïìu. Töi coá yá nhêån nhûäng àaám àöng ngûúâi úã àêy rêët nghiïm, khöng nhûäng nhû ngoaâi Bùæc. Lñnh caãnh saát coá ñt maâ trïn àûúâng vêîn coá trêåt tûå, khöng hïì thêëy àaám àaánh nhau chûãi nhau, öìn aâo röån rõp, thûá nhêët laâ khöng coá caái tiïëng rêët khaã öë laâ tiïëng cêåp keâ cuãa boån sêím chúå, nhû nhûäng khi höåi heâ úã ngoaâi ta. Caái vui cuãa ngûúâi dên àêy nghiïm maâ khöng nhaã. Àaåi àïí dên xûá Huïë rêët coá lïî pheáp, duâ bêåc haå lûu cuäng vêåy. Xem àoá àuã biïët laâ gêìn caái phong hoáa cuãa Triïìu àònh. Ngoaâi ta khöng haång ngûúâi naâo baåi liïåt bùçng haång phu xe: úã Huïë boån phu xe cuäng coá lïî pheáp, khöng hïì noái tuåc noái laáo bao giúâ. Caái nhên phêím cuãa phu xe Huïë, coân cao hún phu xe Haâ Nöåi gêëp mêëy lêìn vêåy. Ngaây 11 ta, giao àaân trêìn thiïët àaä chónh bõ caã. Chiïìu höm êëy töi cuâng vúái öng Chûúng Dên lïn xem khùæp moåi núi, muöën thu trûúác lêëy caái àõa àöì vaâo trong mùæt àïí khi xem tïë cho tûúâng hún. Xin thuêåt àaåi khaái nhû sau naây. Giao àaân úã giûäa caánh àöìng, röång ûúác bùçng hai Vùn Miïëu Haâ Nöåi. Ngaây thûúâng laâ caái àaân khöng, khöng coá nhaâ cûãa gò caã; khi tïë múái cùng vaãi dûång nhaâ, tïë xong laåi triïåt ài. Àaân chia laâm böën thaânh: thaânh thûá nhêët cao hún caã laâ viïn àaân, thaânh thûá nhò thêëp keám laâ phûúng àaân, thaânh thûá ba thêëp keám nûäa, àïën thaânh thûá tû laâ khoaãng àêët bao chung quanh, bùçng vúái mùåt àêët ngoaâi, giöìng toaân thöng caã. Khi tïë thò chó trêìn thiïët trong ba àaân thûá nhêët thûá nhò thûá ba maâ thöi. Àaân thûá nhêët laâ viïn àaân thò cùng vaãi xanh khùæp caã, laâm thaânh caái nhaâ troân, goåi laâ thanh öëc. Trong bêìy nhû sau naây: úã giûäa àùåt hai aán chñnh võ, taã thúâ Thiïn Hoaâng (Giúâi), hûäu thúâ Àõa kyâ (Àêët), àïìu quay mùåt vïì phña Nam. ÚÃ hai bïn thò taã hûäu möîi bïn àùåt ba aán phöëi võ, àöng têy àöëi nhau. Taã nhêët aán thúâ àûác Thaái töí Gia Duä Hoaâng àïë (tûác laâ àûác Nguyïîn Hoaâng, töí baãn triïìu); hûäu nhêët aán thúâ àûác Thïë töí Cao Hoaâng àïë (tûác laâ àûác Gia Long); taã nhõ aán thúâ àûác Thaánh töí Nhên Hoaâng àïë (tûác laâ àûác Minh Mïånh); hûäu nhõ aán thúâ àûác Hiïën töí Chûúng Hoaâng àïë (tûác laâ àûác Thiïåu Trõ); taã tam aán thúâ àûác Dûåc Tön Anh Hoaâng àïë (tûác laâ àûác Tûå Àûác); hûäu tam aán thúâ àûác Caãnh Tön Thuêìn Hoaâng àïë (tûác laâ àûác http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 16 Àöìng Khaánh). Àûác Àöìng Khaánh múái thùng phöëi nùm nay laâ lêìn àêìu, Hoaâng thûúång àaä kyá caáo trûúác úã Giao Miïëu tûâ ngaây möìng 1 thaáng 2. Trûúác bêëy nhiïu aán àaä kïí trïn àoá, möîi aán coá àùåt nùm caái baân àöåc àïí bêìy nhûäng àöì tûå khñ tïë phêím. ÚÃ trûúác chñnh võ ngay giûäa, àùåt möåt caái nöåi hûúng aán, trûúác nöåi hûúng aán laâ chöî Hoaâng thûúång àûáng laâm lïî. ÊËy àaåi khaái trong thaânh thûá nhêët trêìn thiïët nhû thïë. Thaânh thûá nhò thò úã trûúác viïn àaân vïì mùåt nam dûång möåt caái nhaâ vuöng cùng vaãi vaâng, goåi laâ hoaâng öëc. ÚÃ chñnh giûäa hoaâng öëc àùåt möåt caái ngoaåi hûúng aán (àöëi vúái nöåi hûúng aán úã àaân trïn), trûúác aán àùåt chöî ngûå baái àïí Hoaâng Thûúång àûáng tïë. Hai bïn taã hûäu thaânh thûá nhò àùåt taám caái aán goåi laâ tuâng àaân, àöng têy àöëi nhau. Trïn àaân bùæc khung cùng vaãi, möîi aán àùåt ba caái baân àöåc àïí bêìy àöì tûå khñ tïë phêím, trûúác aán àùåt chöî àïí caác quan phên hiïën àûáng tïë. Taã nhêët aán thúâ Àaåi Minh chi thêìn (Mùåt Giúâi); hûäu nhêët aán thúâ Daå Minh chi thêìn (Mùåt Giùng); taã nhõ aán thúâ Chu thiïn tinh tuá chi thêìn (caác vò sao trïn giúâi); hûäu nhõ aán thúâ Sún haãi giang traåch chi thêìn (caác nuái söng); taã tam aán thúâ Vên vuä phong löi chi thêìn (mêy mûa gioá sêëm); hûäu tam aán thúâ Khûu lùng phêìn diïîn chi thêìn (goâ àöëng àöìng àiïìn); taã tûá aán thúâ Thaái tuïë nguyïåt tûúáng chi thêìn (thêìn caác nùm caác thaáng); hûäu tûá aán thúâ Thiïn haå thêìn kyâ chi thêìn (baách thêìn trong nûúác). Thaânh thûá ba goác àöng nam àùåt núi liïåu súã, trûä sùén cuãi bùçng göî tuâng àïí khi tïë àöët lûãa laâm àònh liïåu, goác têy bùæc àùåt núi ïë súã laâ chöî àem chön mao huyïët nhûäng con sinh vêåt dêng tïë. Trûúác möîi súã coá àùåt caái baân àöåc, che taân loång. Vïì phña àöng laåi àùåt nhaâ àaåi thûã, cùng vaãi vaâng, che maânh maâu sùæc vaâng, àïí laâm chöî khi Hoaâng Thûúång ngûå túái Giao Àaân vaâo nghó àêëy, rûãa tay, sûãa aáo, röìi múái lïn laâm lïî. Vïì phña nam, ngay úã sên dûúái thïìm, hai bïn bêìy caác àöì nhaåc khñ. Ngoaåi nhûäng tröëng, chuöng, chiïng, khaánh, laâ àöì thûúâng, coân coá nhiïìu caác àöì cöí nhaåc laå lùæm. Nhêët laâ coá möåt caái tröëng bùçng göî, hònh nhû caái hoâm höíng mùåt trïn, khi naâo bùæt àêìu möåt khuác haát thò àaánh vaâo àêëy möåt höìi: goåi laâ caái chuác tyå. Laåi coá caái ngûä ty, hònh con höí nùçm trïn caái hoâm, trïn lûng thuãng àùåt mûúâi taám miïëng göî ken liïìn vúái nhau, khi haát xong möåt khuác lêëy caái que siïët vaâo thaânh tiïëng queåt queåt. Nhûäng àöì cöí nhaåc êëy khöng ra thanh êm gò caã: yá giaã chïë ra àoá àïí cho húåp cöí lïî maâ thöi. Laåi coá http://ebooks.vdcmedia.com Mûúâi ngaây úã Huïë 17 thûá nhû àaân cêìm àaân sùæt nhúán, caái saáo baâi tiïu, chó bêìy maâ khi tïë khöng duâng àïën. Caånh nhûäng àöì nhaåc khñ thò phûúâng nhaåc phûúâng haát sùæp haâng àûáng hai bïn. Phûúâng haát tûác laâ phûúâng muáa, vûâa haát vûâa muáa, theo löëi goåi laâ muáa baát dêåt. Caã thaãy coá 128 ngûúâi, chia laâm hai ban vùn sinh vaâ voä sinh, möîi ban 64 ngûúâi, coá möåt thêìy àöåi baát phêím coi, bïn vùn laâ hiïåu cúâ mao, bïn voä laâ hiïåu cúâ tinh. Vùn sinh voä sinh àïìu mùåc aáo xanh, nhûng bïn vùn thò tay aáo röång, bïn voä thò tay aáo heåp. Vùn sinh tay traái cêìm caái thûúåc (caái saáo), tay phaãi cêìm caái vuä (caái gêåy); voä sinh tay traái cêìm caái can (caái möåc), tay phaãi cêìm caái thñch (caái buáa). Khi tïë thò vûâa muáa vûâa haát, sùæp laâm 8 haâng 8 ngûúâi möåt, bïn voä haát khuác Voä thiïn uy, bïn vùn haát khuác Vùn thiïn àûác. Xeát kyä nhûäng tïë khñ bêìy trïn caác baân àöåc cuäng laâ thuêìn cöí caã. Thûúâng àoåc trong saách cuä thêëy nhûäng tïn caái tön, caái tûúác, caái biïn, caái àêåu, caái phuã, caái quó, nay múái àûúåc tröng, caái thò troân, caái thò vuöng, caái thò cao, caái thò thêëp, hònh daáng rêët laå. Nhûäng àöì êëy duâng àïí àûång caác thûá nûúác rûúåu, thoác gaåo, hoa quaã, rau dûa, thõt caá, möîi thûá möåt ñt, àïí dêng tïë thêìn. Laåi cêy àeân, böå àónh, caái öëng hûúng, caái mêm böìng, caái àaâi, caái cheán, khöng gò laâ khöng coá caái veã cöí löî vaâ möåc maåc. Töi muöën vïì Kinh àïí xem phong thïí cuä nûúác nhaâ, nay thêåt àûúåc thoãa thñch. Nöåi trong Giao Àaân khöng coá möåt àöì vêåt gò laâ khöng cuä; nhûäng ngûúâi haânh àöång trong êëy, ùn bêån muä aáo xûa, tröng cuäng rêët laâ cöí. Khi mùåt giúâi àaä xïë, möåt mònh àûáng giûäa àaân röång mïnh möng, mú maâng tûúãng nhû tinh thêìn àûúng möång du úã möåt núi thïë giúái naâo khaác, tûå mûúâi lùm hai mûúi thïë kyã vïì trûúác, úã àêu núi triïìu àònh nhaâ Haán hay cung àiïån nhaâ Àûúâng vêåy. Ngûúâi àúâi taâu bay taâu lùån maâ trong giêy phuát àûúåc nhaác tröng möåt caái caãnh tûúång àúâi thûúång cöí nhû thïë, coân gò khoaái laåc bùçng! Xem xong Giao Àaân, xem àïën Trai cung laâ nhaâ Hoaâng Thûúång ra trai giúái úã àêëy möåt ngaây trûúác khi haânh lïî. Cung úã ngoaâi àaân, xa xa vïì bïn hûäu; chung quanh xêy tûúâng. Trong cung coá hai mùåt: mùåt trûúác vïì hûúáng nam coá caái sên röång, laâ chöî Hoaâng Thûúång ngûå àïí baách quan triïìu yïët vaâ laâm lïî mûâng sau khi tïë xong. Mùåt sau coá buöìng the, giûúâng sêåp, baân ghïë, muâng maân, àïí laâm chöî Hoaâng Thûúång nghó ngúi. Sau cung coá hai bïn taã lang hûäu lang àïí thõ vïå tuác trûåc. Böën bïì àïìu giöìng rùåt nhûäng cêy tuâng, um http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 18 tuâm rêåm raåp. Nhûäng cêy gêìn cung laâ phêìn nhiïìu cuãa Liïåt Thaánh àúâi xûa giöìng, lùæm cêy àaä cao vaâ to lùæm. Ra ngoaâi möåt ñt laâ nhûäng cêy cuãa caác Hoaâng thên Vûúng cöng giöìng. Coân ngoaâi xa laâ cêy cuãa caác quan àaåi thêìn. Ngûúâi naâo giöìng àïìu coá caái biïín àaä khùæc tïn haâm cuâng nùm thaáng, buöåc vaâo caái voâng bùçng sùæt treo lïn trïn cêy. Nhòn qua möåt lûúåt maâ sûåc nhúá àïën bao nhiïu nhûäng bêåc danh thêìn àaåi cöng cuãa Triïìu àònh ta, ngûúâi thò mêët àaä lêu dûång nïn cöng nghiïåp nhúán cho nûúác nhaâ, ngûúâi thò múái mêët tiïëng thúm coân lûâng lêîy trong chêu quêån, ngûúâi thò haäy coân hoùåc àûúng giuáp Thaánh triïìu, hoùåc àaä vïì hûu núi cöë quêån, thanh giaá keã khen ngûúâi troång. Cuäng laâ möåt caách kyã niïåm rêët coá yá nghôa vêåy. Àaåi àïí ngaây nay nhûäng cêy to àïën möåt öm, cao àïën ngêët giúâi, laâ nhûäng cêy gieo haåt tûå àúâi Gia, Minh, Thiïåu, Tûå vêåy. Khoaãng àêët úã sau cung laâ nhûäng cêy tuâng múái giöìng, múái cao àûúåc àöå möåt thûúác hay hún möåt thûúác ta, nhòn biïín xem thò laâ nhûäng cêy cuãa caác bêåc àûúâng quan ngaây nay tûâ tûá phêím giúã lïn vêåy. Ngaây 12 laâ ngaây Hoaâng Thûúång ngûå giaá ra Trai cung. Tûâ saáng súám trong thaânh phöë àaä têëp nêåp nhûäng ngûúâi ài xem, giúâi nùæng raáo saáng suãa tröng thûåc laâ vui veã. Taám giúâ saáng úã cûãa Ngoå mön nöíi chñn tiïëng suáng. Ngûå giaá tûâ cûãa Àöng nam trong thaânh ra, tiïìn hö hêåu uãng, nghi vïå rêët nghiïm maâ rêët thõnh. Thûåc laâ möåt caãnh tûúång mùæt töi chûa tûâng àûúåc tröng bao giúâ. Àaám nhiïìu àïën hún nghòn ngûúâi, daâi àïën ngoát möåt cêy lö meát. Cúâ quaåt, taán loång, gûúm giaáo, voi ngûåa, àöì nghi trûúång, àöì löå böå, tröëng chuöng, caác phûúâng nhaåc, cho àïën nhûäng àöì ngûå duång, ngûå liïîn, ngoåc kyã, xe ngûåa, xe tay, khöng thiïëu tñ gò. Hoaâng Thûúång thò ngöìi trong loan giaá, mùåc aáo vaâng, chñt khùn vaâng; caác hoaâng thên vûúng cöng cuâng caác quan vùn voä mùåc triïìu phuåc ài theo sau. Àûúng khi ài chó àaánh tröëng, coân quên nhaåc, àaåi nhaåc, nhaä nhaåc, coá àem maâ khöng cûã. Gêìn cuöëi àaám laåi coá mang möåt caái tûúång bùçng àöìng goåi laâ àöìng nhên. Tûúång hònh ngûúâi, hai tay cêìm caái biïín khùæc hai chûä Trai giúái. Hoãi ra thò laâ do möåt tñch cuä bïn Taâu ngaây xûa, coá ngûúâi tröng thêëy úã dûúái bïí hiïån lïn möåt pho tûúång àöìng, sùæc xanh xanh, saáng nhû ngoåc, trong buång àûång toaân nûúác trong. Tûâ àêëy duâng tûúång àöìng àïí biïíu sûå thanh tõnh trai giúái. Tûúång mang ài àêy laâ àïí àùåt trong Trai cung trûúác mùåt Hoaâng Thûúång àïí ngaâi nhòn maâ têm niïåm vïì sûå trai giúái trûúác khi haânh lïî. Ngûå giaá tûå cûãa Àöng nam http://ebooks.vdcmedia.com Mûúâi ngaây úã Huïë 19 ra, ài qua cêìu Thaânh Thaái, phöë Traâng Tiïìn, cêìu Phuã Cam, röìi ài thùèng vaâo àûúâng Nam Giao. Nhêët khi chêíy qua cêìu Thaânh Thaái, àûáng bïn búâ söng tröng rêët laâ ngoaån muåc; cúâ taán phêëp phúái, tröëng àaánh rêåp rònh, nhû con röìng daâi lûúån trïn mùåt nûúác vêåy. Caånh caác hûúng aán àùåt hai bïn àûúâng, nhûäng kyã laäo àaä quò sùén, àúåi khi ngûå giaá ài qua thò cuái laåy. Ngûúâi dên àûáng xem bïn búâ àûúâng cuäng boã noán ngöìi thuåp xuöëng. Khi giaá àïën Trai cung, thò nhûäng hoaâng thên vûúng cöng, cuâng quan vùn tûå nguä phêím, quan voä tûå tûá phêím giúã lïn àïìu mùåc triïìu phuåc quò àoán úã trûúác sên Trai cung. Coân quan vùn tûå luåc phêím, quan voä tûå nguä phêím giúã xuöëng thò quò àoán úã ngoaâi cûãa bùæc Giao Àaân. Phuång Hoaâng Thûúång vaâo Trai cung nghó ngúi röìi, baách quan múái lui vïì. Trûa höm êëy töi nhêån àûúåc giêëy toâa Khêm sûá cho pheáp vaâo Giao Àaân xem diïîn nghi tûâ 4 giúâ àïën 6 giúâ chiïìu. Khi êëy thò àûúåc lïn têån viïn àaân xem, chúá àïën khi tïë coá Hoaâng Thûúång ngûå thò nghiïm cêëm khöng ai àûúåc vaâo. Nïn buöíi chiïìu höm êëy caác quan têy caác baâ àêìm àïën xem àöng lùæm. Diïîn nghi tûác laâ tïë thûã, vò lïî thûác phiïìn phûác, phaãi têåp trûúác cho àïën khi haânh lïî caác quan cuâng viïn chûác dûå tïë khoãi nhêìm nhêåt. Nghi tiïët cuäng y nhû khi tïë thûåc, chó khaác khöng thùæp hûúng lûãa, khöng àoåc chuác vùn maâ thöi; caác quan böìi tûå cuäng bêëy nhiïu öng, chó trûâ chuã tïë laâ möåt ngaâi Khêm maånh thay Hoaâng Thûúång. Vêåy hònh thûác thò àuã caã, duy keám coá caái veã chên hoaåt, nïn xin àïí dûúái naây seä thuêåt. Àïm höm êëy trïn Giao Àaân àeân thùæp nhû sao sa. Bêëy giúâ mùåt giùng àaä lùån, tröng laåi caâng saáng lùæm. Nhûng trong caái veã rûåc rúä êëy coá caái yá nghiïm tuác úã àêëy. Tûúãng nhû luác êëy àûáng trïn ngoån nuái cao naâo maâ nhòn xuöëng, thò ngúâ laâ möåt coäi Thiïn quöëc úã chöën nhên gian vêåy. Ngoaâi àaân thò keã ài ngûúâi laåi têëp nêåp, trong àaân thò lùång leä nhû khöng. Hai giúâ saáng töi túái Giao Àaân. Vêîn biïët rùçng höm nay nghiïm cêëm khöng mêëy ngûúâi àûúåc vaâo, vaã toâa sûá cho giêëy vaâo xem diïîn nghi höm trûúác, tûác laâ coá yá àïí höm sau khoãi àïën nûäa. Song àaä mang caái tû caách nhaâ baáo, khöng coá nheä àïën höìi troång yïëu nhêët trong baâi kõch maâ mònh laåi vùæng mùåt úã núi diïîn àaân. Nhûng laâm thïë naâo cho caác thêìy lñnh canh cûãa (vûâa lñnh ta vûâa lñnh têy) hiïíu àûúåc caái nghôa vuå cuãa nhaâ baáo nhû thïë? Khoá lùæm thay! Vêåy töi cûá àûúâng àöåt vaâo. Àïën chùång canh thûá nhêët mêëy thêìy lñnh ta http://ebooks.vdcmedia.com Phaåm Quyânh 20 hoãi: “Öng ài àêu? ” Töi noái: “Töi vaâo coá viïåc, àaä coá giêëy quan Khêm àêy”. Töi àûa cho xem caái giêëy pheáp chiïìu höm trûúác, chùæc rùçng caác thêìy chùèng hiïíu chûä chi chi. Quaã nhiïn soi vaâo àeân thêëy chûä têy caã, giaã laåi töi, röìi cûá àïí cho vaâo. Caách mêëy thûúác laåi gùåp thêìy lñnh têy böìng suáng àûáng àêëy. Thêëy töi vaâo noái: “Khöng àûúåc vaâo!”. Töi noái: “Àaä coá pheáp àêy”. Töi laåi chòa caái giêëy kia ra. Chöî êëy boáng cêy töëi, thêìy nhòn maäi khöng àoåc ra chûä gò, sau nhêån sùæc giêëy noái: “Phaãi coá giêëy àoã múái àûúåc vaâo, giêëy trùæng khöng àûúåc”. Töi nghô ngay möåt kïë noái liïìn: “Töi ài theo quan Toaân quyïìn ngaâi sùæp túái, àêy laâ giêëy pheáp riïng, phaãi àïí töi vaâo múái àûúåc”. Thêìy ngêìn ngaåi möåt luác, röìi trao laåi töi caái giêëy, cûá àïí cho vaâo. Thïë laâ thoaát naån! Vaâo àïën àïå nhõ thaânh gùåp cuå Thûúång Cöng, bûäa trûúác töi àaä vaâo hêìu úã böå. Cuå giûä noái chuyïån möåt höìi lêu, röìi cho pheáp àûáng ngay àêëy xem. Bêëy giúâ nhòn trûúác nhòn sau, trûâ nhûäng ngûúâi coá phêìn viïåc úã Giao Àaân, khöng thêëy ai laâ ngûúâi ngoaâi àûúåc vaâo xem caã, múái biïët rùçng buöíi àoá thûåc laâ möåt sûå haånh ngöå cho mònh vêåy. Àïën sau bïn mònh àûáng chó thêëy thïm coá vaâi ba öng têy nûäa, coân bïn kia thò coá quan Toaân quyïìn, quan Nguyïn suáy, quan Khêm sûá vúái mêëy quñ quan ài theo. Caác ngaâi thò àûúåc lïn têån viïn àaân xem, coân mònh thò cûá àûáng úã àïå nhõ àaân àoá cuäng àuã thu àûúåc caái chên tûúáng àïm höm êëy. Luác bêëy giúâ trong Giao Àaân coá caái veã nghiïm tônh vö cuâng, nhû trûúác khi sùæp sêíy ra möåt sûå gò rêët quan troång, ai nêëy àïìu ngoáng tröng. Khöng coá tiïëng ngûúâi noái, khöng coá tiïëng dïë kïu. Chó chöëc chöëc nghe tiïëng lung linh nhû nhûäng miïëng àöìng nhoã àêåp vaâo nhau: ngoaãnh laåi thò laâ möåt öng quan mùåc triïìu phuåc, àeo ngoåc böåi laâm bùçng nhûäng miïëng àöìng buöåc vúái nhau (vua thò bùçng ngoåc thêåt), luác ài dêåp vaâo chên maâ thaânh tiïëng. Ngûúâi êëy, caãnh êëy, thúâi khùæc êëy, khñ võ êëy, laåi thïm böën bïì àuöëc àöët rûåc giúâi, ngoaâi xa rûâng thöng muâ mõt, buát naâo maâ taã cho àûúåc caái aãnh tûúång mú maâng nhû trong thú trong möång àúâi cöí xûa vêåy? Àuáng 2 giúâ 40 phuát thò Ngûå giaá tûå Trai cung ra Giao Àaân. Do cûãa bïn hûäu vaâo, xuöëng xe, tiïën àïën nhaâ Àaåi thûã. Töi àûáng àïå nhõ àaân tröng roä lùæm. Hoaâng Thûúång àöåi muä miïån, mùåc aáo cöìn, tay cêìm ngoåc trêën khuï (tûác laâ caái höët bùçng ngoåc), coá hai öng quan voä cêìm quaåt löng che, böën öng cêìm àeân löìng, cêìm nïën, röìi mêëy öng ài theo sau nûäa. Ngaâi ngûå vaâo nhaâ àaåi thûã laâm lïî quaán têíy (rûãa tay). http://ebooks.vdcmedia.com
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan