Tài liệu Một vài kinh nghiệm rèn viết chữ đẹp cho học sinh lớp 1

PHỤ LỤC Phần A: MỞ ĐẦU: I. Lí do chọn đề tài…………………. ……………………………. ....… Trang 2 II. Mục đích nghiên cứu: ………………………………… ……… ....… Trang 2 III. Đối tượng nghiện cứu:……………………………. ……………....…Trang 3 IV.Phương pháp nghiên cứu.……………………………. …………....…Trang 3 Phần B : NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: I. Cơ sở của sáng kiến kinh nghiệm. . …………………..................... Trang 4 II. Thực trạng của lớp trước khi nghiên cứu đề tài……………………Trang 5, 6 III. Các giải pháp giải rèn chữ viết cho học sinh lớp 1…………… Trang 6 - 14 IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm ……………………………....Trang 15 Phần C: KẾT KUẬN, KIẾNGHỊ: I. Kết luận: ……………………………………….. …........ ……….......Trang 16 II. Kiến nghị: ……………………………………….. …………....…....Trang 17 1 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “MỘT VÀI KINH NGHIỆM RÈN CHỮ VIẾT CHO HỌC SINH LỚP 1” A . MỞ ĐẦU I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Tập viết là phân môn có tầm quan trọng đặc biệt ở bậc Tiểu học. Ở phân môn Tập đọc giúp học sinh đọc thông, thì phân môn Tập viết giúp các em viết thạo. Đọc thông viết thạo có quan hệ mật thiết với nhau, cũng như dạy Tập viết, Tập đọc không thể tách rời nhau. Viết đúng mẫu, rõ ràng và nhanh, học sinh sẽ có điều kiện ghi chép bài học của tất cả các môn học tốt hơn.   Ngoài ra, tập viết còn góp phần quan trọng vào việc rèn luyện cho học sinh những phẩm chất đạo đức tốt như cẩn thận, tinh thần kỷ luật và óc thẩm mỹ. Như cố vấn Phạm Văn Đồng đã nói "chữ viết cũng là một biểu hiện của người viết. Dạy cho học sinh viết đúng, viết cẩn thận, viết đẹp là góp phần rèn luyện cho các em tính cẩn thận, tính kỉ luật, lòng tự trọng đối với mình cũng như đối với thầy, cô và bạn đọc bài vở của mình". Như cố vấn Phạm Văn Đồng đã nói "chữ viết cũng là một biểu hiện của người viết. Dạy cho học sinh viết đúng, viết cẩn thận, viết đẹp là góp phần rèn luyện cho các em tính cẩn thận, tính kỉ luật, lòng tự trọng đối với mình cũng như đối với thầy, cô và bạn đọc bài vở của mình". Bởi vậy, vấn đề rèn chữ viết cho học sinh Tiểu học là vô cùng quan trọng và cấp thiết. Để các em viết đúng quy trình, viết đẹp và đều nét chữ không phải là dễ dàng và đây cũng là một quá trình học tập, rèn luyện. Mặc dù hiện nay, vào thời điểm công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, tác động không nhỏ tới đời sống mọi mặt xã hội, có thể không cần chữ viết đẹp vì đã có máy tính. Nhưng với những ý nghĩa giáo dục như đã nêu trên thì việc rèn chữ cho học sinh ngày càng cần thiết, nó góp phần vào việc giáo dục toàn diện cho học sinh. Chính vì vậy, trong quyết định ban hành quy định về chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ngày 4/5/2007 số 14/2007/QĐ - BGDĐT cũng đã nêu rất rõ yêu cầu giáo viên Tiểu học phải viết đúng mẫu, biết cách hướng dẫn học sinh “Giữ vở sạch, viết chữ đẹp”. Qua thực tế nhiều năm giảng dạy ở lớp 1, với ý thức, lương tâm, trách nhiệm nghề nghiệp tôi luôn suy nghĩ và trăn trở, không ngừng tích luỹ kinh nghiệm về chữ viết để sớm giúp học sinh có chữ viết đúng, đẹp thông qua đề tài: “Một vài kinh nghiệm rèn chữ viết cho học sinh lớp 1”. 2 II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Tôi nghiên cứu đề tài này với mục đích nhằm nâng cao chất lượng chữ viết cho học sinh của trường Tiểu học Đông Vệ 2 nói chung và HS lớp 1C tôi chủ nhiệm nói riêng. Góp phần đẩy mạnh phong trào “Giữ vở sạch – Viết chữ đẹp” của trường Tiểu học Đông Vệ 2 và của các trường Tiểu học trong thành phố Thanh Hóa. III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU: - Một vài kinh nghiệm rèn chữ viết cho học sinh lớp 1. IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: - Phương pháp điều tra - Phương pháp quan sát - Phương pháp luyện tập - Phương pháp so sánh, đối chứng - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm - Phương pháp thử nghiệm - Phương pháp kiểm tra đánh giá. 3 B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM I. CƠ SỞ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM. 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN: Tập viết là một trong những phân môn có tầm quan trọng đặc biệt ở Tiểu Học nhất là đối với học sinh lớp Một. Tập viết trang bị cho học sinh bộ chữ cái Tiếng Việt và những yêu cầu kĩ thuật để sử dụng bộ chữ cái đó trong học tập và giao tiếp, góp phần rèn luyện một trong những kĩ năng hàng đầu của việc học Tiếng Việt trong nhà trường đó là kĩ năng viết chữ. Dạy Tập viết cụ thể là dạy học sinh những khái niệm cơ bản về đường kẻ, dòng kẻ, hình dáng, tên gọi các nét, độ cao, cỡ chữ, cấu tạo chữ cái, vị trí dấu thanh, dấu phụ, các khái niệm liên kết nét hoặc liên kết chữ cái … . Từ đó hình thành ở các em về hình dáng, độ cao, sự cân đối, tính thẩm mĩ của chữ viết. Dạy học sinh biết được những kĩ năng và thao tác viết chữ từ đơn giản đến phức tạp bao gồm những kĩ năng viết nét, liên kết nét tạo chữ cái và liên kết chữ cái tạo chữ ghi tiếng. Đồng thời giúp các em xác định khoảng cách, vị trí cỡ chữ trên vở kẻ ô li để hình thành kĩ năng viết đúng mẫu, rõ ràng và cao hơn là viết nhanh, viết đẹp. Ngoài ra, tư thế ngồi viết, cách cầm bút, để vở, cách trình bày bài viết cũng là một kĩ năng đặc thù của việc dạy Tập viết mà giáo viên cần thường xuyên quan tâm. Bên cạnh đó giáo viên cần nắm vững chương trình tập viết hiện hành của Bộ Giáo Dục và Đào tạo để không những nâng cao chất lượng dạy viết chữ mà còn phối hợp với các hợp phần khác nhằm phát huy vai trò công cụ của việc Tập viết. 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN Trong thực tế nhiều năm trở lại đây, chữ viết của học sinh Tiểu học nói chung và đặc biệt chữ viết của học sinh lớp 1 nói riêng các em viết còn chưa đẹp, vở trình bày chưa sạch sẽ. Chữ viết chưa đúng mẫu, đúng cỡ. Khoảng cách giữa các con chữ không đều, quá dày hoặc quá thưa, hoặc giữa các con chữ trong một chữ không nối liền nhau . Qua khảo sát của hai lớp ở trường tôi sau bảy tuần đầu của năm học tôi đã thống kê các loại lỗi như sau: - Chữ viết không đúng mẫu, đúng cỡ 51% - Khoảng cách giữa các chữ không đều 69% - Kĩ thuật nối chữ chưa đúng 65% 4 Trên đây là những chỉ số đáng lo ngại về chất lượng chữ viết. Để nâng cao chữ viết cho học sinh tiểu học nói chung và chất lượng chữ viết cho học sinh lớp Một nói riêng, bản thân tôi rất băn khoăn lo ngại, tôi luôn tìm tòi nghiên cứu, bằng mọi biện pháp dạy tốt môn Tập viết để rèn chữ viết cho học sinh. II. THỰC TRẠNG CỦA LỚP TRƯỚC KHI NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI: 1. Thuận lợi: Phòng Giáo dục và Đào tạo Thành phố Thanh Hóa và Ban lãnh đạo của Trường Tiểu học Đông Vệ 2 rất quan tâm đến phong trào “Giữ vở sạch – Viết chữ đẹp”. Hằng năm, Phòng Giáo dục đều tổ chức kiểm tra phong trào “Giữ vở sạch – Viết chữ đẹp” trong các nhà trường, để thúc đẩy các nhà trường duy trì nền nếp “Giữ vở sạch – Viết chữ đẹp”. Đối với Trường Tiểu học Đông Vệ 2 chúng tôi còn tổ chức hội thi viết chữ đẹp ở tất cả các khối lớp để khuyến khích các em viết chữ đẹp. - Nhiều giáo viên trong trường viết chữ đẹp chuẩn mực để HS học tập theo chữ viết của cô. - Đa số giáo viên thấy được tầm quan trọng của việc “Giữ vở sạch – Viết chữ đẹp” và tích cực rèn luyện chữ viết cho học sinh. - Giáo viên nhiệt tình, có kinh nghiêm và có sáng tạo trong các giờ Tập viết để nâng cao chất lượng chữ viết của lớp. - Điều kiện cơ sở vật chất và ánh sáng phòng học đầy đủ cho học sinh ngồi học. Bảng treo đúng độ cao. Học sinh có đầy đủ đồ dùng học tập. - Nhà trường đầu tư cơ sở vật chất: Bộ chữ mẫu của Giáo viên, những bảng chữ mẫu (với nhiều kiểu chữ) cho học sinh quan sát. 2. Khó khăn: Đầu năm học khi nhận lớp, nhiều em chưa biết cầm bút, có em biết viết nhưng không viết mà chỉ cầm bút ngồi nhìn các bạn viết hoặc ngồi nghịch và nói chuyện với bạn bên cạnh. Tôi thật sự boăn khoăn lo lắng và trăn trở. Từ đó, tôi bắt đầu suy nghĩ phải tìm hiểu thực tế vì sao các em chưa viết được, viết chưa đẹp. Đó là một vấn đề cấp bách đối với bản thân tôi. Sau đó tôi tiến hành tìm ra những giải pháp cụ thể nhằm khắc phục tình trạng non yếu này. Có rất nhiều nguyên nhân chủ yếu sau đây: - HS lớp 1 còn hiếu động, một số em chưa tập trung trong học tập, thiếu sự kiên trì, ý thức trình bày bài viết còn yếu nên rất cẩu thả. Hơn nữa, tính thẩm mĩ của các em chưa cao nên nhận thức về cái đẹp còn hạn chế, cần có sự hướng dẫn, giúp đỡ của giáo viên, người lớn. 5 - Thực tế hiện nay, nhiều học sinh tiểu học còn gặp rất nhiều khó khăn về kĩ năng chữ viết, giữ vở cụ thể là: + Mẫu chữ viết không thống nhất, có những em không xác định được dòng kẻ, ngồi viết chưa đúng tư thế vì còn mải chơi, không chú ý. + Chưa xác định được khoảng cách viết giữa các con chữ và các chữ trong từ. Các em viết sai về độ cao, thế chữ chưa đúng mẫu. Viết nét nối giữa các con chữ (ch, tr, nh, ph, ng, ngh, gh, gi) chưa đúng, chưa đẹp. + Khi viết sai các em gạch xóa, tẩy tùy tiện, tay tì lên giấy không đúng quy định … nên vở viết của các em rất bẩn, nhầu nát, quăn mép… + Giấy viết, loại bút, loại mực không đồng nhất, kém chất lượng làm cho bài viết của các em xấu đi rất nhiều. - Gia đình học sinh đa số là con bố mẹ lao động tự do còn lại là bố mẹ là công chức, viên chức nhà nước nên việc tập cho các cháu biết viết là rất ít, Chỉ một số gia đình mua vở về cho các con tập tô còn lại phụ huynh chưa thật sự quan tâm đến việc học tập của con em. - Bản thân mỗi em chưa phát huy được tính tự học tự rèn ở trường cũng như ở nhà. Mặt khác phụ huynh chưa đôn đốc nhắc nhở còn thơ ơ với việc học tập. - Các em còn ham chơi hơn ham học. - Học sinh chưa nắm được cấu tạo nét, điểm đặt bút, dừng bút của các nét cơ bản, các con chữ … Chưa nắm được quy trình viết hay viết ngược chữ. - Cầm bút chưa đúng cách, ngồi viết chưa đúng tư thế, chưa khoa học. - Dụng cụ hoc tập còn thiếu ở một số em. - Một số học sinh chưa được qua mẫu giáo. III.CÁC GIẢI PHÁP RÈN VIẾT CHỮ ĐẸP CHO HỌC SINH LỚP 1. 1. ĐIỀU TRA, PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH ĐẦU NĂM HỌC: Đây là lớp học đầu cấp, các em đến trường đang còn bỡ ngỡ với những con chữ. Nhìn thì thấy rất đơn giản nhưng để viết đúng mẫu, cỡ chữ, viết đúng khoảng cách và thành thạo thì trẻ cần phải gắng công khổ luyện dưới sự tận tình chăm sóc của thầy cô. Ở trường Tiểu học đã từ lâu rất chú trọng đến chữ viết nhưng học sinh vẫn viết xấu là do nhiều nguyên nhân: Từ phía nội dung chương trình, từ phía phụ huynh, học sinh và giáo viên. Như chúng ta đã biết, ngay ở học kì 1 phân môn tập viết có một tiết riêng mà 2 tuần mới viết một bài, những bài còn lại trong vở nó được lồng ghép với tiết Học vần. Do vậy, để đầu tư cho học sinh viết chữ đẹp toàn lớp thì rất khó. Những em có năng khiếu về chữ viết rất ít, giáo viên phải đi từng em để cầm tay mà thời gian thì 6 có hạn. Đó là vở tập viết chưa kể vở âm - vần cũng không có trong chương trình học chính khóa. Về phía phụ huynh, các bậc cha mẹ ít nắm được quy trình viết như là điểm đặt bút, điểm dừng bút của các con chữ. Về phía học sinh các em chưa đủ ý thức để học vì còn quá nhỏ. Chính vì vậy, việc rèn chữ viết cho học sinh chủ yếu là được thực hiện ở lúc tập viết ở vở tập viết. Vậy làm thế nào để rèn chữ đạt kết quả cao? Đây là vấn đề đặt ra cho mỗi giáo viên, đòi hỏi mỗi giáo viên phải tự tìm ra cho mình một giải pháp thích hợp góp phần nâng cao chất lượng vở sạch chữ đẹp toàn diện cho học sinh. 2. THỰC HIỆN ĐÚNG CÁC QUY ĐỊNH VÀ YÊU CẦU CƠ BẢN CỦA DẠY TẬP VIẾT Ở LỚP 1 2.1. Quy định của dạy Tập viết ở lớp 1: Chương trình Tiểu học ban hành theo Quyết định số 43/2001/QĐ-BGD&ĐT ngày 9/11/2001 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định cụ thể như sau: - Lớp 1: Tập viết đúng tư thế, hợp vệ sinh. Viết các chữ cái cỡ vừa và nhỏ, tập ghi dấu thanh đúng vị trí, làm quen với chữ hoa cỡ lớn và cỡ vừa theo mẫu chữ quy định, tập viết các số đã học. - Ở lớp Một việc dạy Tập viết được phối hợp nhịp nhàng với dạy Học vần. Học sinh luyện tập viết chữ dưới hai hình thức chủ yếu đó là: Luyện tập viết chữ trong các tiết học âm, chữ ghi âm, vần và tập viết theo các yêu cầu kĩ thuật trong các tiết tập viết. Ngoài ra, việc rèn luyện kĩ năng tập viết còn được triển khai trong các giờ học chính tả. - Khi học tập viết, học sinh được quan sát trực tiếp chữ mẫu và cách viết mẫu của giáo viên, nghe giáo viên phân tích cách viết để hình thành biểu tượng chữ viết. Sau đó học sinh được luyện tập nhiều lần được sửa chữa rồi mới viết vào vở. Do vậy, hoạt động của giáo viên và học sinh có cao hay không phụ thuộc nhiều vào điều kiện về cơ sở vật chất như lớp học, ánh sáng, bàn ghế: phải đảm bảo các điều kiện sau: 1. Ánh sáng phòng học: Phòng học phải có đủ ánh sáng cho mọi học sinh ngồi học theo quy định của vệ sinh học đường. Quy định của Bộ Giáo dục & Đào tạo: Độ chiếu sáng trong không gian lớp học từ 200 – 500 lux (lux: đơn vị đo độ chiếu sáng Quốc tế) 2. Bảng lớp: Bảng lớp được treo ở độ cao vừa phải, cạnh dưới của bảng ngang tầm đầu của học sinh ngồi trong lớp. 3. Bàn ghế học sinh: Kích thước bàn ghế phải phù hợp với độ cao trung bình của từng đối tượng học sinh. 7 4. Bảng viết của học sinh (Bảng con): Cần chú ý những điều kiện tối thiểu về việc chuẩn bị bảng con của học sinh. Bảng làm bằng chất liệu mica màu trắng và dụng cụ viết bằng bút dạ học sinh sẽ không chủ động khi viết chữ. 5. Phấn viết, khăn lau bảng và bút viết: Không cho học sinh dùng phấn cứng quá hoặc phấn kém phẩm chất. Khăn lau bảng cần sạch sẽ, có độ ẩm, được gấp lại nhiều lần, độ dày thích hợp. Giai đoạn đầu của lớp Một học sinh dùng bút chì đến tuần 8 mới dùng bút kim mực. 6. Vở tập viết: Vở tập viết là phương tiện luyện tập thực hành quan trọng của học sinh. Vở tập viết đã in sẵn chữ mẫu thể hiện nội dung và yêu cầu của bài tập viết. Giáo viên cần nắm vững yêu cầu và đặc điểm của từng bài để hướng dẫn cách viết thích hợp. - Để hình thành kỹ năng viết chữ cho học sinh, việc dạy Tập viết phải trải qua hai giai đoạn: * Giai đoạn 1: Giai đoạn này hình thành và xây dựng biểu tượng về chữ viết, giúp các em hiểu và ghi nhớ được hình dáng, kích thước, quy định viết từng chữ cái. Cái hiểu biết này giúp học sinh viết chữ một cách tự giác. Nhờ vậy, kết quả đạt được sẽ nhanh và chắc chắn hơn. * Giai đoạn 2: Đây là giai đoạn củng cố, hoàn thiện biểu tượng về chữ viết thông qua các hình thức luyện tập viết chữ. Tóm lại: Dạy Tập viết ở Tiểu học là truyền thụ cho học sinh những kiến thức cơ bản về chữ viết và kĩ thuật viết chữ. Trong các tiết tập viết học sinh nắm bắt được các kiến thức cơ bản về cấu tạo bộ chữ cái Tiếng Việt, thể hiện bộ chữ cái này trên bảng, vở … đồng thời được hướng dẫn các yêu cầu kĩ thuật viết nét chữ, chữ cái, viết từ và câu. Ngoài ra, trong việc dạy học sinh hình thành kĩ năng viết chữ cần phải tính đến các yếu tố cảm xúc về tâm lý, nếu trẻ viết với tâm lý vui vẻ, phấn chấn. Các em vui khi được tiếp xúc với thế giới các con chữ và viết được một chữ. Gooc-ki gọi là: “Yếu tố bùng nổ tâm lý”, đồng thời cũng là cảm xúc mãnh liệt nhưng cũng rất hồn nhiên sinh động khi trẻ học viết chữ. 2.2. Yêu cầu cơ bản của dạy tập viết ở lớp 1: a. Kiến thức, kĩ năng: + Kiến thức: Giúp học sinh có được những hiểu biết về đường kẻ, dòng kẻ, độ cao, cỡ chữ, hình dáng, tên gọi các nét chữ, cấu tạo chữ cái, khoảng cách giữa các chữ, chữ ghi tiếng, cách viết các chữ viết thường, dấu thanh và chữ số. + Kĩ năng: Viết đúng quy trình - nét, viết chữ cái và liên kết các chữ cái tạo thành chữ ghi tiếng theo yêu cầu liền mạch. Viết thẳng hàng các chữ trên dòng kẻ. Ngoài ra học sinh còn được rèn luyện các kĩ năng như: tư thế ngồi viết, cách cầm 8 bút, để vở… bài kiểm tra cuối năm là bài tập chép một đoạn trong bài tập đọc (không mắc quá 5 lỗi chính tả). - Muốn đổi mới phương pháp giảng dạy, giáo viên cần hiểu rõ ý đồ của vở tập viết. Cấu trúc mỗi bài gồm phần tập viết chữ cái và từ ứng dụng. Ở vở tập viết lớp 1 thì cứ sau bài học vần có một bài tập viết thêm để học sinh rèn luyện cách viết các chữ vừa học. - Các kí hiệu trong vở tập viết phải được học sinh nắm chắc như: đường kẻ ngang, quy định độ cao chữ cái, dấu chấm là điểm đặt bút đầu tiên của chữ, kí hiệu luyện viết ở nhà. Vở tập viết của Bộ Giáo dục phát hành giúp học sinh không ngừng nâng cao về chất lượng chữ viết mà còn phối hợp với các môn học khác nhằm phát huy vai trò của phân môn tập viết. Chương trình tập viết lớp một gồm có: Học kỳ I: Sau mỗi bài học vần học sinh được luyện viết những chữ các em vừa học và mỗi tuần có thêm 1 tiết tập viết. Học kỳ II: Mỗi tuần có 1 tiết tập viết, mỗi tiết 35 phút và học sinh được làm quen với chữ viết hoa. b. Cơ sở tâm lý: Tâm lý tình cảm có ảnh hưởng rất lớn tới quá trình nhận thức. Nếu trẻ được viết trong tư thế thoải mái, tâm trạng phấn khởi thì dễ có kết quả tốt. Ngược lại, nếu trẻ buồn phiền thì chữ viết cũng bị ảnh hưởng. - Lý thuyết hoạt động: Để viết được chữ thì học sinh phải hoạt động (phải tiêu hao năng lượng của thần kinh và bắp thịt). Hoạt động viết của học sinh được thực hiện qua thao tác sau: - Làm quen với đối tượng: Khi giáo viên hướng dẫn thì trẻ sẽ tri giác bằng mắt, tai và tay sẽ làm theo. - Nói điều mình tri giác được, vừa nói vừa đưa tay theo các đường nét của chữ cái để nhấn mạnh cách viết đồng thời nhận ra tên gọi, hình dáng chữ đó. - Nói thầm kiến thức mới thu nhập được để tái hiện hình ảnh đó trong óc trước khi viết. - Làm thử: Hình ảnh đã có trong óc cần được thể hiện trên bảng, trên giấy bằng các dụng cụ như bút bảng, phấn, bút mực. - Kiểm tra lại kết quả so với mẫu để rút kinh nghiệm cho lần sau. c. Đặc điểm đôi tay trẻ khi viết: - Tay trực tiếp điều khiển quá trình viết của trẻ. Các cơ và xương bàn tay của trẻ đang độ phát triển nhiều chỗ còn sụn nên cử động các ngón tay vụng về, chóng mệt mỏi. 9 - Khi cầm bút các em có tâm lý sợ rơi. Điều này gây nên một phản ứng tự nhiên là các em cầm bút chặt, các cơ tay cứng nên khó di chuyển. - Muốn có thói quen viết chữ nhẹ nhàng, thoải mái, trước hết học sinh phải biết kĩ thuật cầm bút bằng ba ngón tay (ngón cái, ngón trỏ, ngón giữa), bàn tay phải có điểm tựa là mép cùi của bàn tay. Cầm bút phải tự nhiên, đừng quá chặt sẽ khó vận động, nếu lỏng quá sẽ không điều khiển được bút. - Nếu các em cầm bút sai kĩ thuật bằng 4 đến 5 ngón tay, khi viết vận động cổ tay, cánh tay thì các em sẽ mau mệt mỏi, sức chú ý kém, kết quả chữ viết không đúng và nhanh được. d. Đặc điểm đôi mắt trẻ khi viết: - Trẻ tiếp thu hình ảnh chữ viết qua mắt nhìn. Vì vậy, nếu chữ viết được trình bày với kích thước quá nhỏ hoặc ánh sáng kém thì các em phải cúi sát xuống để nhìn cho rõ chữ, từ đó dẫn đến cận thị. - Trong thời gian đầu, có thể các em nhận ra đúng hình chữ nhưng bàn tay chưa ghi lại đầy đủ hình dáng của mẫu chữ. Chỉ sau khi luyện tập, số lần nhắc đi nhắc lại nhiều hay ít tuỳ theo từng học sinh, thì các em mới chép đúng mẫu. 3. SỬ DỤNG LINH HOẠT CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRONG KHI LUYỆN VIẾT CHO HỌC SINH LỚP 1: 3.1 Phương pháp trực quan: Giáo viên khắc sâu biểu tượng về chữ cho các em bằng nhiều con đường: kết hợp mắt nhìn, tai nghe, tay luyện tập. Điều này giúp các em chủ động phân tích hình dáng, kích thước và cấu tạo theo mẫu chữ, tìm sự giống nhau và khác nhau của chữ cái đã học trước đó trong cùng một nhóm bằng thao tác so sánh tương đồng. Chữ viết mẫu là hình thức trực quan ở tất cả các bài tập viết. Đây là điều kiện đầu tiên để các em viết đúng. Có các hình thức chữ mẫu: chữ mẫu in sẵn, chữ phóng to trên bảng hoặc trên máy chiếu, chữ mẫu trong vở tập viết, hộp chữ mẫu… Tiêu chuẩn cơ bản của chữ mẫu là phải đúng mẫu quy định, rõ ràng và đẹp. Chữ mẫu có tác dụng: - Chữ mẫu phóng to trên bảng hoặc trên máy chiếu sẽ giúp học sinh dễ quan sát, từ đó tạo điều kiện để các em phân tích hình dáng và các nét chữ cơ bản, cấu tạo chữ cái cần viết trong bài học. - Chữ mẫu của giáo viên viết trên bảng sẽ giúp học sinh nắm được thứ tự các nét chữ của từng chữ cái, cách nối các chữ cái trong 1 chữ nhằm đảm bảo yêu cầu viết liền mạch, viết nhanh. - Chữ của giáo viên khi chữa bài, chấm bài cũng được quan sát như một loại chữ mẫu, vì thế giáo viên cần ý thức viết chữ đẹp, đúng mẫu, rõ ràng. 10 Ngoài ra, để việc dạy chữ không đơn điệu, giáo viên cần coi trọng việc xử lý quan hệ giữa âm và chữ, tức là giữa đọc và viết. Do đó trong tiến trình dạy Tập viết, nhất là những âm mà địa phương hay lẫn, giáo viên cần đọc mẫu. Việc viết đúng củng cố việc đọc đúng và đọc đúng đóng góp vai trò quan trọng để đảm bảo viết đúng. 3.2 Phương pháp đàm thoại gợi mở: Phương pháp này được sử dụng chủ yếu ở giai đoạn đầu của tiết học. Giáo viên dẫn dắt học sinh tiếp xúc với các chữ cái sẽ học bằng một hệ thống câu hỏi, từ việc hỏi về các nét cấu tạo chữ cái, độ cao, kích thước chữ cái đến việc so sánh nét giống nhau và nét khác biệt giữa các chữ cái đã học với chữ cái đã phân tích. Ví dụ: Khi dạy chữ A, giáo viên có thể đặt câu hỏi: chữ A gồm có mấy nét? là những nét nào? chữ A cao mấy ô li? độ rộng của chữ là bao nhiêu?… Với những câu hỏi khó, giáo viên cần định hướng cách trả lời cho các em. Vai trò của giáo viên ở đây là người tổ chức hướng dẫn học sinh phân tích cấu tạo chữ cái chuẩn bị cho giai đoạn luyện tập viết ở phần sau. 3.3 Phương pháp luyện tập: Giáo viên cần chú ý đến các giai đoạn của quá trình tập viết chữ. Việc hướng dẫn học sinh luyện tập phải tiến hành từ thấp đến cao để học sinh dễ tiếp thu. Lúc đầu là việc viết đúng hình dáng, cấu tạo kích thước các cỡ chữ, sau đó là viết đúng dòng và đúng tốc độ quy định. Việc rèn luyện kỹ năng viết chữ phải được tiến hành đồng bộ ở lớp cũng như ở nhà, ở phân môn tập viết cũng như ở các phân môn của bộ môn Tiếng Việt và các môn học khác. Khi học sinh luyện tập chữ viết, giáo viên cần luôn luôn uốn nắn cách ngồi viết. Cần lưu ý các hình thức luyện tập cơ bản sau: *Tập viết chữ (Chữ cái, chữ số, từ ngữ, câu) trên bảng lớp. Hình thức tập viết trên bảng có tác dụng kiểm tra sự tiếp thu cách viết và bức đầu đánh giá kĩ năng viết chữ của học sinh. Hình thức này dùng để củng cố kĩ năng viết chữ hoặc sau bước giải thích cách viết chữ, bước luyện tập viết chữ ở lớp. Từ đó, giáo viên phát hiện những chỗ sai của học sinh để uốn nắn (sai về kích cỡ, hình dáng, thứ tự các nét viết). *Tập viết chữ vào bảng con của học sinh: Học sinh luyện tập viết bằng phần (hoặc bút bảng) vào bảng con trước khi viết vào vở. Học sinh có thể viết chữ cái, vần, chữ khó vào bảng. Khi sử dụng bảng, giáo viên phải hướng dẫn học sinh cả cách lau bảng, cách giơ bảng, cách sử dụng và bảo quản phấn… *Luyện viết trong vở: 11 Muốn cho học sinh sử dụng có hiệu quả vở tập viết, giáo viên cần hướng dẫn tỉ mỉ nội dung và yêu cầu về kĩ năng viết của từng bài (chữ mẫu, các dấu chỉ khoảng cách giữa các chữ, dấu chỉ vị trí đặt bút, thứ tự viết nét…) giúp các em viết đủ, viết đúng số dòng đầu tiên ở mỗi phần bài viết. Qua quá trình nghiên cứu tôi đã tìm ra một số biện pháp rèn chữ viết và vân dụng vào thực tế như sau: - Tập cho các em tô các nét cơ bản bằng bút chì (giai đoạn đầu của lớp một) - Cung cấp đầy đủ kiến thức về các nét cơ bản: nét ngang, sổ thẳng, xiên phải, xiên trái, móc xuôi, móc ngược, móc hai đầu, cong hở trái, cong hở phải, cong kín, khuyết trên, khuyết dưới, nét thắt …. Cho học sinh nắm thật vững học sinh nào viết các nét chưa đúng, chưa đẹp yêu cầu rèn ngay tại lớp hoặc ở nhà đến khi viết được mới thôi. Qua phần rèn viết âm, tiếng, từ các em chỉ cần ghép các nét đã học viết tạo thành âm, tiếng dễ dàng hơn. - Giáo viên hướng dẫn kĩ phần cấu tạo nét chẳng hạn: Con chữ a gồm nét cong C (cong trái) và nét l (móc ngược). Chữ b gồm nét khuyết trên và nét  (nét thắt trên). - Cho học sinh xác định được độ cao từng con chữ mà Quyết định 31/2002/QĐ-BGD&ĐT ngày 14/6/2002 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục & Đào tạo quy định. Mẫu chữ cái viết thường: Các con chữ: h, b, g, y, l được viết với chiều cao 2,5 đơn vị (tức 5 ô li). + Chữ cái t được viết với chiều cao 1,5 đơn vị + Chữ cái r, s được viết với chiều cao 1,25 đơn vị + Chữ cái d, đ, p, q được viết với chiều cao 2 đơn vị + Các chữ cái còn lại: o, ô, ơ, a, ă, â, e, ê, i, u, ư, c, n, m, v, x được viết với chiều cao 1 đơn vị. + Các dấu thanh được viết trong phạm vi 1 ô vuông có cạnh là 0,5 đơn vị + Chiều cao của các chữ số là 2 đơn vị + Chiều cao của các chữ cái viết hoa là 2,5 đơn vị. Riêng chữ cái viết hoa y, g được viết với chiều cao 4 đơn vị. - Xác định khoảng cách âm với âm, vần với vần, tiếng với tiếng, từ với từ là một thân con chữ o. - Học sinh nắm kỹ cách đưa bút, lia bút, cách viết liền mạch. +Viết liền mạch: Là thao tác đưa ngòi bút liên tục từ điểm kết thúc của nét đứng trước tới điểm bắt đầu của nét đứng sau. +Kỹ thuật lia bút: Để đảm bảo tốc độ trong quá trình viết một chữ cái hay viết nối các chữ cái với nhau, nét bút được thể hiện liên tục nhưng dụng cụ viết (đầu ngòi bút, phấn) 12 không chạm vào mặt phẳng viết (giấy, bảng). Thao tác đưa bút trên không gọi là lia bút. Ví dụ: b nối với a -> ba + Kỹ thuật rê bút: Đó là trường hợp viết đè lên theo hướng ngược lại với nét chữ vừa viết. Ở đây xảy ra trường hợp dụng cụ viết (đầu ngòi bút, phấn) chạy nhẹ từ điểm kết thúc của nét đứng trước đến điểm bắt đầu của nét liền sau. - Xác định được điểm đặt bút, dừng bút của con chữ, … +Điểm đặt bút: Là điểm bắt đầu khi viết một nét trong chữ cái. Điểm đặt bút có thể nằm trên đường kẻ ngang, hoặc không nằm trên đường kẻ ngang. + Điểm dừng bút: Là vị trí kết thúc của nét chữ trong một chữ cái. Điểm dừng có thể trùng với điểm đặt bút hoặc không nằm trên đường kẻ ngang. + Tọa độ điểm đặt hoặc dừng bút: Về cơ bản, tọa độ này thống nhất ở vị trí 1/3 đơn vị chiều cao chữ cái, có thể ở vị trí trên hoặc dưới đường kẻ ngang. Sự nghiêm khắc của giáo viên về chất lượng ở tất cả các môn học là cần thiết. Có như thế, việc luyện tập viết chữ mới được củng cố đồng bộ và thường xuyên. Việc làm này yêu cầu người giáo viên ngoài những hiểu biết về chuyên môn còn cần có sự kiên trì, cẩn thận và lòng yêu nghề - mến trẻ. * Rèn nếp viết chữ rõ ràng sạch đẹp. Chất lượng về chữ viết của học sinh không chỉ phụ thuộc vào điều kiện chủ quan (năng lực cá nhân, sự luyện tập kiên trì, trình độ sư phạm của giáo viên…) mà còn có sự tác động của những yếu tố khách quan (điều kiện, phương tiện phục vụ cho việc dạy và học Tập viết). Do vậy, muốn rèn cho học sinh nếp viết rõ ràng, sạch đẹp, giáo viên cần quan tâm hướng dẫn, nhắc nhở các em thường xuyên. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được thực hành luyện viết thông qua 2 hình thức: viết trên bảng (bảng cá nhân – bảng con, bảng lớp) bằng phấn và viết trong vở tập viết (tài liệu học tập chính thức do Bộ GD&ĐT qui định đối với lớp 1) bằng bút chì, bút mực. Do vậy, để thực hành luyện viết đạt kết quả tốt, học sinh cần có ý thức chuẩn bị và sử dụng có hiệu quả một số đồ dùng học tập thiết yếu sau: - Chuẩn bị bảng con, phấn, khăn lau đúng qui định: + Bảng con có dòng kẻ đồng dạng với dòng kẻ li trong vở tập viết. + Phấn viết có độ dài vừa phải. 13 + Khăn lau sạch. Lưu ý: Sử dụng bảng con hợp lí và đảm bảo vệ sinh: + Ngồi viết đúng tư thế. + Cầm và điều khiển viên phấn đúng cách. + Viết xong cần kiểm tra lại. Tự nhận xét và bổ sung chỗ còn thiếu, giơ bảng ngay ngắn để giáo viên kiểm tra nhận xét. + Đọc lại chữ đã viết trước khi xoá bảng. - Vở tập viết, bút chì, bút mực: Vở tập viết lớp 1 cần được giữ gìn sạch sẽ, không để quăn góc hoặc giây bẩn. Bút chì dùng ở 7 tuần đầu lớp 1 cần được bọc cho cẩn thận, đầu chì không nhọn quá hay dày quá để dễ viết rõ nét chữ. Riêng về bút mực, trước đây đòi hỏi học sinh hoàn toàn sử dụng loại bút có quản, ngòi bút nhọn đầu viết được nét thanh nét đậm. Từ khi loại bút bi được sử dụng phổ biến thay thế cho bút chấm mực, việc học tập viết của học sinh có phần tiện lợi (viết nhanh, đỡ giây mực…) song chất lượng chữ viết có phần giảm sút. * Thực hiện đúng qui định khi viết chữ: - Tư thế ngồi viết: Tư thế lưng thẳng, không tì ngực vào bàn, đầu hơi cúi, mắt cách vở 25 – 30cm; nên cầm bút tay phải, tay trái tì nhẹ lên mép vở để trang viết không bị xê dịch; hai chân để song song, thoải mái (tham khảo hình vẽ minh hoạ ở trang 2, vở Tập viết 1 – tập 1). - Cách cầm bút: Học sinh cầm bút bằng 3 ngón tay (ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa) với độ chắc vừa phải (không cầm bút chặt quá hay lỏng quá): khi viết, dùng ba ngón tay di chuyển bút nhẹ nhàng, từ trái sang phải, cán bút nghiêng về bên phải, cổ tay, khuỷu tay và cánh tay cử động theo, mềm mại, thoải mái. - Cách để vở, xê dịch vở khi viết: Khi viết chữ đứng, học sinh cần để vở ngay ngắn trước mặt. Nếu tập viết chữ nghiêng, tự chọn cần để vở hơi nghiêng sao cho mép vở phía dưới cùng với mép bàn tạo thành một góc khoảng 15 độ. Khi viết độ nghiêng của nét chữ cùng với mép bàn sẽ tạo thành một góc vuông 90 độ. Như vậy, dù viết theo kiểu chữ đứng hay kiểu chữ nghiêng, nét chữ luôn thẳng đứng trước mặt (chỉ khác nhau về cách để vở). - Cách trình bày bài: Học sinh nhìn và viết đúng theo mẫu trong vở tập viết; viết theo yêu cầu được giáo viên hướng dẫn tránh viết dở dang chữ ghi tiếng hoặc viết chòi ra mép vở không có dòng kẻ li; khi viết sai chữ, không được tẩy xoá mà cần để cách một khoảng ngắn rồi viết lại. IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: 14 Qua quá trình nghiên cứu, vận dụng thử nghiệm các biện pháp trên, khi dạy luyện chữ viết đẹp cho học sinh lớp 1 chất lượng “Giữ vở sạch, viết chữ đẹp” trong năm học 2016 – 2017 của lớp tôi được kiểm tra và đánh giá như sau: Đầu năm Loại Cuối học kỳ I Cuối học kỳ II Số lượng Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ Loại A 15 35,7 25 59,5 36 85,7 Loại B Loại C 25 2 59,5 4,8 16 1 38,1 2,4 6 0 14,3 0 So sánh kết quả xếp loại vở sạch chữ đẹp của học sinh các đợt tăng dần ở loại A. Sở dĩ có được kết quả này là nhờ vào sự tìm tòi học hỏi của bản thân giáo viên. Sự đầu tư, chuẩn bị khá chu đáo về nội dung cũng như hình thức tổ chức dạy học cho học sinh trên lớp của GV, việc tự rèn, tự học khi ở nhà của HS. Sử dụng tốt đồ dùng dạy học nhất là bộ chữ mẫu kết hợp chữ viết đúng mẫu rõ ràng và đẹp của giáo viên. Từng bước cải tiến được phương pháp giảng dạy, mạnh dạn sử dụng linh hoạt các phương pháp áp dụng ngay vào tình hình thực tế học sinh của lớp mình đang phụ trách. 15 C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ I. KẾT LUẬN: Tóm lại, muốn học sinh lớp 1 viết được chữ, viết đúng cỡ chữ và kĩ năng viết đẹp đòi hỏi người giáo viên cần phải: - Giáo viên có đức tính kiên trì, chịu khó, hết lòng vì học sinh, yêu nghề mến trẻ với phương châm: “ Tất cả vì học sinh thân yêu”. - Cho học sinh xác định được tầm quan trọng của chữ viết, chịu khó rèn luyện kĩ năng viết cho học sinh bằng nhiều hình thức khả thi nhất đối với học sinh lớp mình. - Giáo viên phải vận dụng phương pháp quan sát và phương pháp thực hành là chủ yếu. - Học sinh luôn phải là trung tâm của quá trình dạy học. Trong đó, GV là người tổ chức hướng dẫn các em, mọi thành viên trong lớp đều phải được hoạt động. Hiện nay, cả cấp học đang thực hiện thông tư 30 và Thông tư 22 của Bộ Giáo dục & Đào tạo, không đánh giá bằng điểm số các môn học mà chỉ đánh giá kết quả học tập của học sinh bàng nhận xét nên trong quá trình chấm bài, giáo viên phải chỉ rõ bằng nhận xét trong bài viết của học sinh hoặc chỉ ra những ưu, khuyết điểm và chỉ rõ hướng khắc phục trực tiếp cho từng em để các em sửa lỗi. - Giáo viên dùng hình thức nêu gương em viết chữ đẹp ở lớp, ở khối cho học sinh biết. Từ đó, học sinh xác định động cơ học tập đúng đắn của mình. Mặt khác, tự tạo mọi điều kiện để học bạn. - Giáo viên thường xuyên nhận xét, tuyên dương sự tiến bộ về chữ viết của học sinh trong từng bài viết để học sinh thấy sự tiến bộ của mình dù chỉ là một tiến bộ nhỏ. Từ đó học sinh tích cực rèn luyện nhiều hơn nữa. - Giáo viên phải mẫu mực sư phạm, chữ viết đúng chuẩn, rõ ràng, đẹp.      - Luyện chữ viết đòi hỏi phải có sự kiên trì, bền bỉ mới đạt được kết quả tốt. - Phát huy công tác chủ nhiệm lớp, tìm hiểu rõ nguyên nhân vì sao học sinh viết chưa đẹp để giáo viên có biện pháp thích hợp, dạy nâng dần chất lượng chữ viết của lớp lên. - Giáo viên tạo điều kiện phối hợp môi trường giáo dục giữa nhà trường và gia đình học sinh. Trên đây là một số biện pháp rèn chữ viết đẹp cho học sinh lớp 1. Là một giáo viên chủ nhiệm lớp, nếu như chúng ta thực hiện đảm bảo các nội dung, chương trình và biện pháp đã nêu trên, Tôi tin tưởng rằng chúng ta sẽ đạt được những kết quả như mong muốn để kế thừa vẻ đẹp của chữ viết truyền thống dân 16 tộc. Đào tạo những học sinh có đủ điều kiện trôû thaønh “Nhöõng chuû nhaân töông lai cuûa ñaát nöôùc”. II. ĐỀ XUẤT: Qua một thời gian áp dụng, tôi thấy học sinh lớp có những chuyển biến rõ rệt về chữ viết. Viết nắn nót, cẩn thận đã thành thói quen của học sinh. Các em luôn tự giác trong học tập, sách vở luôn giữ sạch đẹp. Bản thân giáo viên khi dạy cũng thấy hứng thú, say sưa nâng cao chất lượng giờ dạy tốt hơn. Tuy vậy trong quá trình dạy học sinh tôi nhận thấy còn một vài bất cập sau đây: - Nâng cao chất lượng vở Tập viết của HS (giấy quá mỏng, học sinh viết bị nhòe). - Vở tập viết nên in trên giấy vở ô li để học sinh viết chuẩn hơn (hiện nay vở tập viết chỉ có dòng kẻ ngang). - Cần có quy định cụ thể về thời gian cho học sinh chuyển sang viết cỡ chữ nhỏ để đảm bảo chất lượng chữ viết khi chuyển sang viết chính tả. Chỉ nên cho học sinh viết cỡ chữ nhỡ hết học kì I, học kì II nên cho các em chuyển viết chữ nhỏ và tô chữ hoa từ tuần 19. (Hiện nay học sinh viết cỡ chữ nhỡ đến hết tuần 24, tuần 25 chuyển ngay sang viết chữ nhỏ. nên nhiều học sinh còn lúng túng, chữ viết xấu do các em ít có thời gian viết chữ nhỏ trước khi chuyển sang phần viết chính tả.) Với thời gian có hạn và khả năng còn hạn chế nên không tránh khỏi nhiều thiếu sót. Bản thân tôi rất mong được sự quan tâm đóng góp, xây dựng của các nhà chuyên môn, bạn bè, đồng nghiệp và đặc biệt là của hội đồng sáng kiến kinh nghiệm các cấp để sáng kiến của tôi được hoàn hảo hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn.! XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG NHÀ TRƯỜNG Thanh Hóa, tháng 3 năm 2017. Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình, không sao chép nội dung của người khác Người viết Lê Thị Thanh Thủy 17 TÀI LIỆU THAM KHẢO - Vở Tập viết lớp 1 - Thiết kế bài giảng Tiếng Việt lớp 1 - Dạy tập viết ở trường tiểu học. - Chuẩn kiến thức,kĩ năng môn Tiếng Việt (phân môn tập viết lớp 1) - Tạp chí thế giới trong ta của các năm. - Quyết định 31 về mẫu chữ viết để dạy và học ở trường Tiểu học. 18 DANH MỤC CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN Họ và tên tác giả: Lê Thị Thanh Thủy Chức vụ và đơn vị công tác: Trường Tiểu học Đông Vệ 2 - TP Thanh Hóa TT Tên đề tài SKKN 1. Hướng dẫn học sinh lớp 4 2. giải toán có lời văn Hướng dẫn học sinh diair các 3. bài toán chuyển động Một số kinh nghiệm rèn chữ 4. viết cho học sinh lớp 4 Nâng cao chất lượng giờ dạy Luyện từ và câu cho học sinh 5. Kết quả Cấp đánh đánh giá giá xếp loại xếp loại (Phòng, Sở, (A, B, Tỉnh...) hoặc C) Phòng B GD&ĐT Năm học đánh giá xếp loại 2016- 2017 Phòng GD&ĐT A 2010 - 2011 Phòng GD&ĐT B 2011 -2012 Phòng GD&ĐT A 2012 -2013 A 2014 -2015 B 2015 - 2016 lớp 5 Một vài kinh nghieemk rèn kĩ Phòng GD&ĐT năng làm văn miêu tả kiểu bài tả cảnh, tả người cho học sinh 6 lớp 5 Một vài biện pháp nâng cao giáo dục đạo đức cho học Phòng GD&ĐT sinh lớp 1 của trường Tiểu học Đông Vệ 2-TPTH 19 20