Tài liệu Một số lý luận cơ bản về thị trường

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn I Mét sè lý luËn c¬ b¶n vÒ thÞ tr-êng vµ c¸c nh©n tè t¸c ®éng tíi thÞ tr-êng cña doanh nghiÖp I. C¬ së lý luËn vÒ thÞ tr-êng: 1. Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr-êng: S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ s¶n xuÊt ®Ó b¸n. B¸n ë ®©u? b¸n trªn thÞ tr-êng. VËy thÞ tr-êng lµ c¸i tÊt yÕu, lµ hîp phÇn b¾t buéc cña s¶n xuÊt hµng ho¸. ThÞ tr-êng lµ n¬i diÔn ra sù chuyÓn nh-îng, sù trao ®æi, sù mua - b¸n hµng ho¸. §iÒu quan träng ®Ó hiÓu ®-îc thùc chÊt cña thÞ tr-êng lµ ë chç, thÞ tr-êng kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn lµ lÜnh vùc trao ®æi, di chuyÓn hµng ho¸, dÞch vô tõ ng-êi s¶n xuÊt sang ng-êi tiªu dïng, mµ lµ trao ®æi ®-îc tæ chøc theo c¸c quy luËt cña l-u th«ng hµng ho¸ vµ l-u th«ng tiÒn tÖ. C.M¸c ®· tõng chØ ra r»ng, l-u th«ng lµ qu¸ tr×nh tæng thÓ cña trao ®æi vµ lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ tÝch luü tiÒn tÖ. Trong trao ®æi diÔn ra sù thay thÕ trùc tiÕp, kh«ng t¸ch rêi s¶n phÈm nµy víi s¶n phÈm kh¸c, cßn qu¸ tr×nh h×nh thµnh tÝch luü tiÒn tÖ chØ diÔn ra khi c¸c hµnh vi mua, b¸n t¸ch ra c¶ vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ c¶ ng-êi thùc hiÖn hµnh vi ®ã. L-u th«ng hµnh ho¸ gi¶ ®Þnh mua vµ b¸n t¸ch ra, tiÒn vµ hµng t¸ch ra thµnh hai cùc ®èi lËp nhau, nh-ng kh«ng thÓ thiÕu nhau trªn thÞ tr-êng. Cùc l-u th«ng hµng ho¸ vµ cùc l-u th«ng tiÒn tÖ. Cã nghÜa lµ hµng ho¸ kh«ng tøc kh¾c ®-îc chuyÓn thµnh tiÒn vµ tiÒn thµnh hµng; V× thÕ b¶n th©n sù trao ®æi kh«ng ph¶i ®-¬ng nhiªn thùc hiÖn ®-îc. Nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n, m©u thuÉn Êy, gi÷a c¸c chñ thÓ cña s¶n xuÊt - l-u th«ng cã nh÷ng quan hÖ thÞ tr-êng, ®Ó gi¶i quyÕt t-¬ng quan gi÷a gi¸ c¶ vµ sè l-îng hµng ho¸ mua b¸n. VËy cã thÓ hiÓu, thÞ tr-êng lµ mét qu¸ tr×nh, trong ®ã, ng-êi b¸n vµ ng-êi mua t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè l-îng cña mét hay nhiÒu thø hµng ho¸ kh¸c nhau. Trong ®êi sèng kinh tÕ, chóng ta gÆp nhiÒu lo¹i thÞ tr-êng kh¸c nhau. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.Vai trß vµ ph©n lo¹i thÞ tr-êng 2.1 Vai trß: ThÞ tr-êng cã vai trß quan träng ®èi víi s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ. T¸i s¶n xuÊt hµng ho¸ gåm cã s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng. ThÞ tr-êng n»m trong kh©u l-u th«ng. Nh- vËy thÞ tr-êng lµ mét kh©u tÊt yÕu cña s¶n xuÊt hµng ho¸. ThÞ tr-êng chØ mÊt khi s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng cßn. Nh- vËy, kh«ng nªn vµ kh«ng thÓ coi ph¹m trï thÞ tr-êng chØ g¾n víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ t- b¶n chñ nghÜa. ThÞ tr-êng lµ chiÕc cÇu nèi cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. ThÞ tr-êng lµ môc tiªu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. ThÞ tr-êng lµ kh©u quan träng nhÊt cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt hµng ho¸. §Ó s¶n xuÊt hµng ho¸, x· héi ph¶i chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ l-u th«ng. ThÞ tr-êng lµ n¬i kiÓm nghiÖm c¸c chi phÝ ®ã vµ thùc hiÖn yªu cÇu quy luËt tiÕt kiÖm lao ®éng x· héi. ThÞ tr-êng kh«ng chØ lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua vµ b¸n nã cßn thÓ hiÖn c¸c quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. Do ®ã thÞ tr-êng cßn ®-îc coi lµ m«i tr-êng cña kinh doanh. ThÞ tr-êng lµ kh¸ch quan, tõng c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm thay ®æi thÞ tr-êng mµ ng-îc l¹i hä ph°i tiÕp cËn ®Ó thÝch øng víi thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng l¯ ‘ tÊm g­¬ng “ ®Ó c¸c c¬ së kinh doanh nhËn biÕt nhu cÇu x· héi ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña chÝnh b¶n th©n m×nh. ThÞ tr-êng lµ th-íc ®o kh¸ch quan cña mäi c¬ së kinh doanh. Trong qu¶n lý kinh tÕ, thÞ tr-êng cã vai trß v« cïng quan träng. ThÞ tr-êng lµ ®èi t-îng, lµ c¨n cø cña kÕ ho¹ch ho¸. C¬ chÕ thÞ tr-êng lµ c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ hµng ho¸. ThÞ tr-êng lµ c«ng cô bæ sung cho c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n-íc. ThÞ tr-êng lµ m«i tr-êng cña kinh doanh, lµ n¬i Nhµ n-íc t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¬ së, lµ n¬i quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ kiÓm nghiÖm, chøng minh sù ®óng ®¾n cña c¸c chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ cña c¸c c¬ quan nhµ n-íc vµ c¸c doanh nghiÖp. ThÞ tr-êng lµ n¬i ph¶n ¸nh t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh nã cho biÕt hiÖn tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh×n vµo thÞ tr-êng sÏ thÊy ®-îc tèc ®é, tr×nh ®é vµ quy m« s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi thÞ tr-êng còng ph¸ vì gianh giíi cña nÒn kinh tÕ tù nhiªn tù cung , tù cÊp ®Ó trë thµnh mét thÓ thèng nhÊt trong toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n biÕn nÒn kinh tÕ tù nhiªn thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸. 2.2 Ph©n lo¹i thÞ tr-êng: Mét trong nh÷ng bÝ quyÕt quan träng nhÊt ®Ó thµnh c«ng trong kinh doanh lµ sù hiÓu biÕt cÆn kÏ tÝnh chÊt cña tõng thÞ tr-êng. NhËn biÕt 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®-îc ®Æc ®iÓm vµ sù ho¹t ®éng cña tõng lo¹i thÞ tr-êng, c¸c yÕu tè tham gia vµo ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng, tõ ®ã thÊy râ ®Æc ®iÓm h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng, do ®ã cÇn ph¶i nghiªn cøu, ph©n lo¹i c¸c h×nh th¸i thÞ tr-êng. 2.2.1 Ph©n theo ph¹m vi l·nh thæ: ThÞ tr-êng d©n téc lµ ho¹t ®éng mua b¸n cña nh÷ng ng-êi cïng mét quèc gia vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra trong mua b¸n, chØ ¶nh h-ëng tíi c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh trÞ trong ph¹m vi cña n-íc ®ã. ThÞ tr-êng thÕ giíi lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸ gi÷a c¸c n-íc víi nhau. C¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ tr-êng thÕ giíi ¶nh h-ëng tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n-íc. Ph©n biÖt thÞ tr-êng d©n téc vµ thÞ tr-êng thÕ giíi kh«ng ph¶i ë ph¹m vi biªn giíi cña nh÷ng n-íc mµ chñ yÕu ë ng-êi mua vµ ng-êi b¸n, ë c¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ tr-êng. Víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ, cña khoa häc kü thuËt vµ ph©n c«ng lao ®éng thÕ giíi, kinh tÕ mçi n-íc trë thµnh mét m¾t xÝch cña hÖ thèng kinh tÕ thÕ giíi, do ®ã, thÞ tr-êng d©n téc cã quan hÖ mËt thiÕt víi thÞ tr-êng thÕ giíi vµ mçi thÞ tr-êng d©n téc lµ mét bé phËn cña thÞ tr-êng thÕ giíi. ThÞ tr-êng thÕ giíi ¶nh h-ëng to lín tíi thÞ tr-êng d©n téc. Hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng thÕ giíi, gi¸ c¶, tiÒn tÖ trªn thÞ tr-êng thÕ giíi, c¸c ho¹t ®éng th-¬ng gia trªn thÞ tr-êng thÕ giíi ®Òu ¶nh h-ëng, chi phèi tíi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, quan hÖ cung cÇu, gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng d©n téc. Do vËy, dù b¸o ®-îc sù t¸c ®éng cña thÞ tr-êng thÕ giíi tíi thÞ tr-êng d©n téc lµ sù cÇn thiÕt vµ còng lµ nh÷ng nh©n tè t¹o ra sù thµnh c«ng ®èi víi mçi nhµ kinh doanh trªn thÞ tr-êng d©n téc. 2.2.2 Ph©n lo¹i theo hµng ho¸ l-u th«ng: Vai trß cña t- liÖu s¶n xuÊt trong t¸i s¶n xuÊt x· héi quyÕt ®Þnh vai trß thÞ tr-êng t- liÖu s¶n xuÊt. Trªn thÞ tr-êng t- liÖu s¶n xuÊt th-êng cã c¸c nhµ kinh doanh lín. Sù c¹nh tranh diÔn ra m¹nh mÏ h¬n. Quy m« thÞ tr-êng lín. Kh¶ n¨ng h×nh thµnh thÞ tr-êng thèng nhÊt toµn quèc lín. Nhu cÇu trªn thÞ tr-êng kh«ng phong phó, ®a d¹ng nh- nhu cÇu trªn thÞ tr-êng t- liÖu tiªu dïng. Nhu cÇu ®ã t-¬ng ®èi râ rµng. Kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi, thay thÕ cña nhu cÇu tuy nhiÒu tuy cã diÔn ra nh-ng th-êng bÞ h¹n chÕ h¬n so víi t- liÖu tiªu dïng. ThÞ tr-êng t- liÖu s¶n xuÊt bÞ phô thuéc nhiÒu vµo thÞ tr-êng t- liÖu tiªu dïng. ThÞ tr-êng t- liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu lµ thÞ tr-êng b¸n bu«n. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 TÝnh ®a d¹ng, phong phó cña nhu cÇu ng-êi tiªu dïng cuèi cïng quyÕt ®Þnh tÝnh ®a d¹ng, phong phó vµ s«i ®éng cña thÞ tr-êng tiªu dïng. Trªn tõng thÞ tr-êng, sè l-îng ng-êi mua vµ ng-êi b¸n nhiÒu. ThÞ tr-êng phæ biÕn lµ thÞ tr-êng c¹nh tranh nh-ng møc ®é c¹nh tranh kh«ng gay g¾t nh- trªn thÞ tr-êng t- liÖu s¶n xuÊt. Kh¶ n¨ng h×nh th¯nh c²c “ cöa h¯ng “ “khu phè” siªu thÞ cða thÞ tr­êng t­ liÖu tiªu dïng rÊt lín. H×nh thøc mua b¸n trªn thÞ tr-êng còng rÊt phong phó. ThÞ tr-êng b¸n lÎ lµ thÞ tr-êng chñ yÕu cña thÞ tr-êng t- liÖu tiªu dïng 2.2.3 Ph©n lo¹i theo thÞ tr-êng ng-êi b¸n vµ thÞ tr-êng ng-êi mua: Trªn thÞ tr-êng ng-êi b¸n, vai trß quyÕt ®Þnh thuéc vÒ ng-êi b¸n hµng. C¸c quan hÖ h×nh thµnh trªn thÞ tr-êng ( quan hÖ cung - cÇu; quan hÖ gi¸ c¶ - tiÒn tÖ; quan hÖ c¹nh tranh v.v...) h×nh thµnh kh«ng kh¸ch quan. Gi¸ c¶ bÞ ¸p ®Æt, c¹nh tranh bÞ thñ tiªu hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ho¹t ®éng c¸c kªnh ph©n phèi vµ l-u th«ng kh«ng hîp lý; nhiÒu mÆt hµng , lo¹i hµng cung øng ra thÞ tr-êng kh«ng theo yªu cÇu cña thÞ tr-êng, vai trß cña ng-êi mua bÞ thñ tiªu. Sù h×nh thµnh thÞ tr-êng ng-êi b¸n, mét mÆt do s¶n xuÊt hµng ho¸ ch-a ph¸t triÓn, mÆt kh¸c, quan träng h¬n lµ do sù t¸c ®éng chi phèi cña c¶ hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ hµnh chÝnh, bao cÊp. Xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh bao cÊp lµ yÕu tè cùc kú quan träng ®Ó chuyÓn tõ thÞ tr-êng ng-êi b¸n thµnh thÞ tr-êng ng-êi mua. Kh«ng nªn hiÓu thÞ tr-êng ng-êi mua lµ ®èi lËp, lµ ng-îc l¹i ®èi víi thÞ tr-êng ng-êi b¸n. Trªn thÞ tr-êng ng-êi mua, vai trß quyÕt ®Þnh trong quan hÖ mua b¸n thuéc vÒ ng-êi mua. ChÝnh v× vËy, thÞ tr-êng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cu° qu² tr×nh t²i s°n xuÊt h¯ng ho². KhÈu hiÖu “ chØ b²n nh÷ng c²i thÞ tr­êng cÇn “ cñng ®­îc kh²i qu²t v¯ kÕt luËn tõ thÞ tr­êng n¯y. C²c quan hÖ kinh tÕ trªn thÞ tr-êng ( quan hÖ tû lÖ vÒ s¶n phÈm, quan hÖ cung cÇu, quan hÖ gi¸ c¶ vµ cung cÇu v.v...) gi¸ c¶ ®-îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan. ThÞ tr-êng ng-êi mua lµ m«i tr-êng kh¸ch quan cho sù ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ cña thÞ tr-êng. Víi thÞ tr-êng ng-êi mua, vai trß cña c¸c quy luËt kinh tÕ cña thÞ tr-êng ®-îc ph¸t huy t¸c dông. ThÞ tr-êng ng-êi mua kh«ng ph¶i chØ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt x· héi mµ nã cßn trë th¯nh “c«ng cô” ®Ó bæ sung cho kÕ ho³ch. §èi víi thÞ tr­êng ng-êi mua, th¸i ®é kh«n khÐo cña nhµ kinh doanh ®Ó ®¹t ®-îc thµnh c«ng lµ nhËn thøc, tiÕp cËn, x©m nhËp vµ khai th¸c thÞ tr-êng. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.2.4 Ph©n lo¹i theo thÞ tr-êng trung t©m vµ kh«ng trung t©m: ThÞ tr-êng trung t©m lµ thÞ tr-êng cã khèi l-îng hµng ho¸ tiªu thô trªn thÞ tr-êng nµy chiÕm tuyÖt ®¹i bé phËn so víi tæng khèi l-îng hµng ho¸ ®-îc ®-a ra tiªu thô ë c¸c thÞ tr-êng kh«ng trung t©m. Trªn thÞ tr-êng trung t©m cã c¸c nhµ kinh doanh lín, sè l-îng c¸c nhµ kinh doanh lín, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ kinh doanh còng gay g¾t vµ phøc t¹p h¬n. Sè l-îng ng-êi mau ®«ng v× ng-êi mua th-êng cã t©m lý tin t-ëng vµo c¸c quan hÖ mua b¸n vµ s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng. Trªn thÞ tr-êng trung t©m, s¶n phÈm kh«ng nh÷ng cã khèi l-îng lín mµ chÊt l-îng s¶n phÈm ®-îc b¶o ®¶m vµ æn ®Þnh. C¸c quan hÖ kinh tÕ, gi¸ c¶ diÔn ra trªn thÞ tr-êng t-¬ng ®èi æn ®Þnh. Gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng trung t©m cã ¶nh h-ëng rÊt lín c¸c quan hÖ kinh tÕ vµ gi¸ c¶ trªn c¸c thÞ tr-êng kh¸c. C¸c ®iÒu kiÖn dÞch vô cho mua vµ b¸n trªn thÞ tr-êng trung t©m còng tèt h¬n, thuËn tiÖn h¬n so víi c¸c thÞ tr-êng kh¸c. C¸c cöa hµng siªu thÞ, khu phè siªu thÞ v.v...th-êng xuÊt hiÖn trªn thÞ tr-êng trung t©m. Nh×n chung, khi c¸c nhµ kinh doanh ®· x©m nhËp ®-îc thÞ tr-êng trung t©m th× qu¸ tr×nh kinh doanh t-¬ng ®èi an toµn. Do vai trß cña thÞ tr-êng trung t©m trong hÖ thèng thÞ tr-êng nªn th«ng tin lÊy tõ thÞ tr-êng trung t©m cã ý nghÜa cùc kú quan träng ®èi víi viÖc ra quyÕt ®Þnh trong kinh doanh còng nh- trong qu¶n lý kinh tÕ. 2.2.5 Ph©n lo¹i theo møc ®é c¹nh tranh: §©y lµ d¹ng ph©n lo¹i thÞ tr-êng g¾n liÒn víi ph-¬ng thøc h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng. Tiªu chuÈn c¬ b¶n ®Ó ph©n lo¹i ë ®©y lµ vai trß cña c¸c doanh nghiÖp ( ng-êi b¸n ) trong t-¬ng quan ®èi víi toµn thÓ thÞ tr-êng ( tæng cung ) vµ vai trß cña ng-êi mua trong t-¬ng quan víi tæng cÇu hµng ho¸. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, cã c¸c d¹ng thÞ tr-êng sau: - ThÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o: ThÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ thÞ tr-êng, trong ®ã kh«ng mét ng-êi b¸n hay mua nµo cã vai trß lín trong toµn bé thÞ tr-êng cña mét hµng ho¸ nhÊt ®Þnh, tõ ®ã kh«ng thÓ cã ¶nh h-ëng quyÕt ®Þnh ®Õn gi¸ c¶ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ ®ã. + §iÒu kiÖn cÇn thiÕt cña sù tån t¹i thÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o: Sè ng-êi tham gia thÞ tr-êng ph¶i t-¬ng ®èi nhiÒu, do ®ã mäi ng-êi mua, b¸n chØ cã mèi liªn hÖ,¶nh h-ëng rÊt nhá so víi toµn thÓ thÞ tr-êng. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tøc lµ, nÕu mét hoÆc mét nhãm nhá ng-êi b¸n hay ng-êi mua rót ra khái thÞ tr-êng th× tæng sè cung hoÆc tæng sè cÇu thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ, gi¸ c¶ còng kh«ng thay ®æi. Trªn thÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o, gi¸ c¶ thÞ tr-êng h×nh thµnh vµ vËn ®éng ®éc lËp víi c¶ ng-êi mua vµ ng-êi b¸n. Hä chØ ®­îc coi l¯ “nh÷ng ng­êi nhËn gi²”, c² nh©n hä kh«ng cã vai trß quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ thÞ tr-êng. * Hµng ho¸ mua - b¸n trªn thÞ tr-êng ph¶i ®ång nhÊt, kh«ng cã nhiÒu sù kh¸c biÖt víi nhau. C¸c yÕu tè s¶n xuÊt còng cã thÓ di chuyÓn dÔ dµng tõ nghµnh nµy sang nghµnh kh¸c, hµng ho¸ còng cã thÓ b¸n ë bÊt cø ë ®©u cã gi¸ cao h¬n. * Kh«ng cã nh÷ng h¹n chÕ gi¶ t¹o ®-îc g©y ra trªn sè cÇu, sè cung vµ gi¸ c¶ cña c¸c hµng ho¸ vµ tµi nguyªn. Gi¸ c¶ tù do thay ®æi theo quan hÖ cung - cÇu, kh«ng bÞ h¹n chÕ b»ng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh cña nhµ n-íc, v× vËy, trong thÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o, gi¸ c¶ thÞ tr-êng sÏ tiÕn gÇn ®Õn møc chi phÝ trung b×nh. * TÊt c¶ ng-êi mua, ng-êi b¸n ®Òu cã sù hiÓu biÕt hoµn toµn vµ ®-îc th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh cung - cÇu, vÒ ®iÒu kiÖn mua - b¸n vÒ gi¸ c¶ cña thÞ tr-êng. - ThÞ tr-êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o: ThÞ tr-êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o lµ thÞ tr-êng, trong ®ã, khèi l-îng s¶n phÈm cña ng-êi b¸n cã nhiÒu sù kh¸c nhau, dÉn ®Õn vai trß cña mçi ng-êi b¸n cã ¶nh h-ëng nhiÒu ®Õn l-îng cung øng vµ gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng. Trªn thùc tÕ, rÊt Ýt s¶n phÈm thuéc lo¹i thÞ tr-êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o mµ phÇn lín s¶n phÈm thuéc lo¹i thÞ tr-êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. Trong thÞ tr-êng nµy, phÇn nµo c¸c doanh nghiÖp cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc gi¸ c¶. ThÞ tr-êng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o th-êng cã t¸c dông sau: + ThÞ tr-êng ®éc quyÒn ®¬n ph-¬ng: ThÞ tr-êng ®éc quyÒn ®¬n ph-¬ng lµ thÞ tr-êng chØ cã mét ng-êi, nãi ®óng h¬n lµ mét chñ thÓ b¸n ( ng-êi s¶n xuÊt duy nhÊt ) kh«ng cã s¶n phÈm kh¸c cã thÓ thay thÕ. §ã lµ h×nh th¸i thÞ tr-êng ®éc quyÒn cña mét ng-êi ( mét chñ thÓ ) duy nhÊt b¸n hµng hay cßn lµ ®éc quyÒn tù nhiªn, ë c¸c n-íc trªn thÕ giíi còng nh- ë n-íc ta, h×nh th¸i thÞ tr-êng nµy chØ tån t¹i trong mét sè ngµnh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nh- ®iÖn, n-íc, b-u ®iÖn...Trong h×nh th¸i thÞ tr-êng nµy, nhu cÇu vÒ s¶n phÈm Ýt co d·n, nªn ng-êi b¸n cã thÓ kiÓm so¸t hoµn toµn khèi l-îng hµng ho¸, dÞch vô trªn 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thÞ tr-êng vµ tù quyÕt ®Þnh gi¸, do ®ã gi¸ c¶ th-êng cao h¬n chi phÝ b×nh qu©n trong näi thêi kú vµ doanh nghiÖp lu«n b¶o ®¶m ®-îc lîi nhuËn. Tuy nhiªn, doanh nghiÖp còng ph¶i lùa chän cho m×nh mét møc gi¸ b¸n thÝch hîp víi mét s¶n l-îng nhÊt ®Þnh ®Ó cã thÓ ®¹t lîi nhuËn tèi ®a. §Ó b¶o vÖ lîi Ých cña ng-êi tiªu dïng, Nhµ n-íc ph¶i tham gia qu¶n lý vÜ m« ®èi víi lo¹i thÞ tr-êng nµy b»ng nh÷ng biÖn ph¸p chèng ®éc quyÒn. C¸c n-íc th-êng sö dông c¸c biÖn ph¸p thuÕ, kiÓm so¸t gi¸ c¶, quy ®Þnh luËt lÖ cÊm liªn kÕt ®Ó h×nh thµnh ®éc quyÒn, b¶o vÖ tù do c¹nh tranh. + ThÞ tr-êng ®éc quyÒn ®a ph-¬ng: ThÞ tr-êng ®éc quyÒn ®a ph-¬ng lµ thÞ tr-êng, trong ®ã, sè ng-êi b¸n võa ®ñ ®Ó cho nh÷ng ho¹t ®éng cña mét ng-êi cã ¶nh h-ëng ®Õn l-îng cung vµ gi¸ c¶ cña nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c. Trªn thÞ tr-êng ®éc quyÒn ®a ph-¬ng, nh÷ng ng-êi b¸n cã qu¹n hÖ phô thuéc t-¬ng hç nhau vµ cã thÓ chia ra lµm hai lo¹i: * Mét sè ng-êi s¶n xuÊt cïng mét s¶n phÈm, nh-ng sè ng-êi b¸n Ýt lªn mçi ng-êi ®Òu cã thÓ ¶nh h-ëng lín ®Õn gi¸ c¶ thÞ tr-êng hoÆc ng-êi mua Ýt nªn ®-îc quyÒn lùa chän ng-êi b¸n hµng. * Nh÷ng ng-êi b¸n hµng , b¸n s¶n phÈm cã thÓ thay thÕ cho nhau. Do trªn thÞ tr-êng ®éc quyÒn ®a ph-¬ng cßn cã c¹nh tranh nªn gi¸ c¶ còng th-êng biÕn ®æi; c¸c doanh nghiÖp cã thÓ t¸c ®éng Ýt nhiÒu ®Õn cung - cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr-êng s¶n phÈm. - ThÞ tr-êng c¹nh tranh ®éc quyÒn: ThÞ tr-êng c¹nh tranh ®éc quyÒn lµ thÞ tr-êng, trong ®ã, cã nhiÒu ng-êi b¸n hµng cïng mét s¶n phÈm, nh-ng s¶n phÈm cña mçi ng-êi b¸n Ýt nhiÒu cã sù kh¸c nhau. Trong thÞ tr-êng c¹nh tranh ®éc quyÒn cã nhiÒu ng-êi b¸n vµ nhiÒu ng-êi mua, mçi ng-êi cã mèi liªn hÖ rÊt nhá, ë ®©y hä b¸n nh÷ng s¶n phÈm kh¸c nhau vÒ chñng lo¹i, quy c¸ch, chÊt l-îng, dÞch vô cung øng...Tøc lµ c¸c ®iÒu kiÖn mua - b¸n hµng rÊt kh¸c nhau, nªn gi¸ c¶ còng kh¸c nhau, mçi ng-êi ®Òu cã thÓ t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ vµ s¶n l-îng ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña mçi s¶n phÈm ®-îc b¸n trªn thÞ tr-êng vµ thÞ hiÕu cña ng-êi mua mµ gi¸ c¶ cã thÓ dao ®éng trong ph¹m vi møc gi¸ giíi h¹n, tøc lµ trªn thÞ tr-êng c¹nh tranh ®éc quyÒn gi¸ c¶ lu«n biÕn ®éng nh-ng víi møc ®é nhá. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.2.6 Ph©n lo¹i theo thÞ tr-êng khu vùc vµ thÞ tr-êng toµn quèc: ThÞ tr-êng khu vùc bÞ chi phèi nhiÒu cña c¸c nh©n tè kinh tÕ - x· héi, tù nhiªn v.v...cña c¸c khu vùc. C¸c quan hÖ mua b¸n chñ yÕu diÔn ra trong khu vùc. Søc hót hµng ho¸ cña thÞ tr-êngkh«ng lín. Sù can thiÖp cña Nhµ n-íc trung -¬ng vµo thÞ tr-êngkh«ng nhiÒu. Søc chøa thÞ tr-êng kh«ng lín. ThÞ tr-êng thèng nhÊt toµn quèc cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ. C¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ tr-êng ¶nh h-ëng lín ®Õn sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Søc hót hµng ho¸ cu¶ thÞ tr-êng lín vµ nã chi phèi sù vËn ®éng cña c¸c kªnh l-u th«ng trong toµn quèc. Trªn thÞ tr-êng thèng nhÊt th-êng cã c¸c nhµ kinh doanh lín ho¹t ®éng. Sù t¸c ®éng cña Nhµ n-íc vµo thÞ tr-êng ®Ó b¶o vÖ thÞ tr-êng, b¶o vÖ gi¸ c¶ lín. Sù æn ®Þnh cña c¸c quan hÖ kinh tÕ trªn thÞ tr-êng nµy kh«ng lín b»ng thÞ tr-êng khu vùc. II. C¸c chøc n¨ng vµ nh©n tè ¶nh h-ëng tíi thÞ tr-êng: Chøc n¨ng cña thÞ tr-êng lµ nh÷ng t¸c ®éng kh¸ch quan vèn cã b¾t nguån tõ b¶n chÊt cña thÞ tr-êng tíi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ ®êi sèng kinh tÕ x· héi. 1. Chøc n¨ng : 1.1 Chøc n¨ng thùc hiÖn: Ho¹t ®éng mua b¸n lµ ho¹t ®éng lín nhÊt, bao trïm c¶ thÞ tr-êng. Thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy lµ c¬ së quan träng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c quan hÖ vµ ho¹t ®éng kh¸c. ThÞ tr-êng thùc hiÖn: hµnh vi trao ®æi hµng ho¸; thùc hiÖn tæng sè cung vµ cÇu trªn thÞ tr-êng; thùc hiÖn c©n b»ng cung cÇu tõng thø hµng ho¸; thùc hiÖn gi¸ trÞ ( th«ng qua gi¸ c¶ ); thùc hiÖn viÖc trao ®æi gi¸ trÞ v.v...Th«ng qua chøc n¨ng thùc hiÖn cña thÞ tr-êng, c¸c hµng ho¸ h×nh thµnh nªn c¸c gi¸ trÞ trao ®æi cña m×nh. Gi¸ trÞ trao ®æi lµ c¬ së v« cïng quan träng ®Ó h×nh thµnh nªn c¬ cÊu s¶n phÈm, c¸c quan hÖ tû lÖ vÒ kinh tÕ trªn thÞ tr-êng. 1.2 Chøc n¨ng thõa nhËn: Hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt ra, ng-êi s¶n xuÊt ph¶i b¸n nã. ViÖc b¸n hµng ®-îc thùc hiÖn th«ng qua chøc n¨ng thõa nhËn cña thÞ tr-êng. ThÞ 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tr-êng thõa nhËn chÝnh lµ ng-êi mua chÊp nhËn th× còng cã nghÜa lµ vÒ c¬ b¶n qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi cña hµng ho¸ ®· hoµn thµnh. Bëi v× b¶n th©n viÖc tiªu dïng s¶n phÈm vµ c¸c chi phÝ tiªu dïng còng ®· kh¼ng ®Þnh trªn thÞ tr-êng khi hµng ho¸ ®-îc b¸n. ThÞ tr-êng thõa nhËn: tæng khèi l-îng hµng ho¸ ( tæng gi¸ trÞ sö dông ) ®-a ra thÞ tr-êng; c¬ cÊu cña cung vµ cÇu, quan hÖ cung cÇu ®èi víi tõng hµng ho¸; thõa nhËn gi¸ trÞ së dông vµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸, chuyÓn gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ c¸ biÖt thµnh gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ x· héi; thõa nhËn c¸c ho¹t ®éng mua vµ b¸n v.v... ThÞ tr-êng kh«ng ph¶i chØ thõa nhËn thô ®éng c¸c kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh mua b¸n mµ th«ng qua sù ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ trªn thÞ tr-êng mµ thÞ tr-êng cßn kiÓm tra, kiÓm nghiÖm qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt qu¸ tr×nh mua b¸n ®ã.1.3 Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt, kÝch thÝch: Nhu cÇu thÞ tr-êng lµ môc ®Ých cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ThÞ tr-êng lµ tËp hîp c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ c¶ thÞ tr-êng. Do ®ã, thÞ tr-êng võa lµ môc tiªu võa t¹o ra ®éng lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã. §ã lµ c¬ së quan träng ®Ó chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch cña thÞ tr-êng ph¸t huy vai trß cña m×nh. . ThÞ tr-êng kh«ng ph¶i chØ thõa nhËn thô ®éng c¸c kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh mua b¸n mµ th«ng qua sù ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ trªn thÞ tr-êng mµ thÞ tr-êng cßn kiÓm tra, kiÓm nghiÖm qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt qu¸ tr×nh mua b¸n ®ã.1.3 Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt, kÝch thÝch: Nhu cÇu thÞ tr-êng lµ môc ®Ých cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ThÞ tr-êng lµ tËp hîp c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ c¶ thÞ tr-êng. Do ®ã, thÞ tr-êng võa lµ môc tiªu võa t¹o ra ®éng lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã. §ã lµ c¬ së quan träng ®Ó chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch cña thÞ tr-êng ph¸t huy vai trß cña m×nh. .1.3 Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt, kÝch thÝch: Nhu cÇu thÞ tr-êng lµ môc ®Ých cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ThÞ tr-êng lµ tËp hîp c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ c¶ thÞ tr-êng. Do ®ã, thÞ tr-êng võa lµ môc tiªu võa t¹o ra ®éng lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã. §ã lµ c¬ 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 së quan träng ®Ó chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch cña thÞ tr-êng ph¸t huy vai trß cña m×nh. : Nhu cÇu thÞ tr-êng lµ môc ®Ých cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ThÞ tr-êng lµ tËp hîp c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ c¶ thÞ tr-êng. Do ®ã, thÞ tr-êng võa lµ môc tiªu võa t¹o ra ®éng lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã. §ã lµ c¬ së quan träng ®Ó chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch cña thÞ tr-êng ph¸t huy vai trß cña m×nh. . - Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch thÓ hiÖn ë chç: + Th«ng qua nhu cÇu thÞ tr-êng, ng-êi s¶n xuÊt chñ ®éng di chuyÓn tliÖu s¶n xuÊt, vèn vµ lao ®éng tõ ngµnh nµy qua ngµnh kh¸c tõ s¶n phÈm nµy qua s¶n phÈm kh¸c ®Ó cã lîi nhuËn cao. + Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ cña thÞ tr-êng, ng-êi s¶n xuÊt cã lîi thÕ trong c¹nh tranh sÏ tËn dông kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt.g-îc l¹i nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ch-a t¹o ra ®-îc lîi thÕ trªn thÞ tr-êng còng ph¶i v-¬n lªn ®Ó tho¸t khái nguy c¬ ph¸ s¶n. §ã lµ nh÷ng ®éng lùc mµ thÞ tr-êng t¹o ra ®èi víi s¶n xuÊt. : + Th«ng qua nhu cÇu thÞ tr-êng, ng-êi s¶n xuÊt chñ ®éng di chuyÓn tliÖu s¶n xuÊt, vèn vµ lao ®éng tõ ngµnh nµy qua ngµnh kh¸c tõ s¶n phÈm nµy qua s¶n phÈm kh¸c ®Ó cã lîi nhuËn cao. + Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ cña thÞ tr-êng, ng-êi s¶n xuÊt cã lîi thÕ trong c¹nh tranh sÏ tËn dông kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt.g-îc l¹i nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ch-a t¹o ra ®-îc lîi thÕ trªn thÞ tr-êng còng ph¶i v-¬n lªn ®Ó tho¸t khái nguy c¬ ph¸ s¶n. §ã lµ nh÷ng ®éng lùc mµ thÞ tr-êng t¹o ra ®èi víi s¶n xuÊt. . + Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ cña thÞ tr-êng, ng-êi s¶n xuÊt cã lîi thÕ trong c¹nh tranh sÏ tËn dông kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt.g-îc l¹i nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ch-a t¹o ra ®-îc lîi thÕ trªn thÞ tr-êng còng ph¶i v-¬n lªn ®Ó tho¸t khái nguy c¬ ph¸ s¶n. §ã lµ nh÷ng ®éng lùc mµ thÞ tr-êng t¹o ra ®èi víi s¶n xuÊt. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + Th«ng qua sù ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ trªn thÞ tr-êng ng-êi tiªu dïng buéc ph¶i c©n nh¾c, tÝnh to¸n qu¸ tr×nh tiªu dïng cña m×nh. Do ®ã thÞ tr-êng cã vai trß to lín ®èi víi viÖc h-íng dÉn tiªu dïng. + Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, kh«ng ph¶i ng-êi s¶n xuÊt, l-u th«ng v.v...chØ ra c¸ch chi phÝ nh- thÕ nµo còng ®-îc x· héi thõa nhËn. ThÞ tr-êng chØ thõa nhËn ë møc thÊp h¬n hoÆc b»ng møc x· héi cÇn thiÕt ( trung b×nh ). Do ®ã thÞ tr-êng cã vai trß v« cïng quan träng ®èi víi kÝch thÝch tiÕt kiÖm chi phÝ, tiÕt kiÖm lao ®éng 1.4 Chøc n¨ng th«ng tin: Trong tÊt c¶ c¸c kh©u ( c¸c giai ®o¹n ) cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt hµng ho¸, chØ cã thÞ tr-êng míi cã thÓ cã chøc n¨ng th«ng tin. Trªn thÞ tr-êng cã nhiÒu mèi quan hÖ: kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, d©n téc, v.v... Song th«ng tin kinh tÕ lµ quan träng nhÊt. ThÞ tr-êng th«ng tin vÒ: tæng sè cung vµ tæng sè cÇu; c¬ cÊu cña cung vµ cÇu; quan hÖ cung cÇu ®èi víi tõng lo¹i hµng ho¸; gi¸ c¶ thÞ tr-êng; c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng tíi thÞ tr-êng, ®Õn mua vµ b¸n, chÊt l-îng s¶n phÈm, h-íng vËn ®éng cña hµng ho¸; c¸c ®iÒu kiÖn dÞch vô cho mua vµ b¸n, c¸c quan hÖ tû lÖ vÒ s¶n phÈm v.v... Th«ng tin thÞ tr-êng cã vai trß v« cïng quan träng ®èi víi qu¶n lý kinh tÕ. Trong qu¶n lý kinh tÕ, mét trong nh÷ng néi dung quan träng nhÊt lµ ra quyÕt ®Þnh. Ra quyÕt ®Þnh cÇn cã th«ng tin. C¸c d÷ kiÖn th«ng tin quan träng nhÊt lµ th«ng tin tõ thÞ tr-êng. Bëi v× c¸c d÷ kiÖn th«ng tin ®ã kh¸ch quan, ®-îc x· héi thõa nhËn. Trong qu¶n lý kinh tÕ, phñ nhËn vai trß cña thÞ tr-êng th× còng cã nghÜa lµ phñ nhËn vai trß cña th«ng tin ®èi víi viÖc ra quyÕt ®Þnh. Bèn chøc n¨ng cña thÞ tr-êng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Mçi hiÖn t-îng kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ tr-êng ®Òu thÓ hiÖn bèn chøc n¨ng nµy. V× lµ nh÷ng t¸c dông vèn cã b¾t nguån tõ b¶n chÊt cña thÞ tr-êng, do ®ã kh«ng nªn ®Æt vÊn ®Ò chøc n¨ng nµo quan träng nhÊt hoÆc chøc n¨ng nµo quan träng h¬n chøc n¨ng nµo. Song còng cÇn thÊy r»ng chØ khi chøc n¨ng thõa nhËn ®-îc thùc hiÖn th× c¸c chøc n¨ng kh¸c míi ph¸t huy t¸c dông. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi thÞ tr-êng 2.1 Nh©n tè kinh tÕ: C¸c nh©n tè kinh tÕ cã vai trß quyÕt ®Þnh. Bëi v× nã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi cung cÇu, gi¸ c¶, tiÒn tÖ, quan hÖ cung cÇu, v.v...C¸c nh©n tè thuéc vÒ kinh tÕ rÊt phong phó. 2.2 Nh©n tè chÝnh trÞ - x· héi: C¸c nh©n tè thuéc vÒ chÝnh trÞ - x· héi còng ¶nh h-ëng to lín tíi thÞ tr-êng. C¸c nh©n tè nµy th-êng ®-îc thÓ hiÑn qua chÝnh s¸ch tiªu dïng, d©n téc, quan hÖ quèc tÕ, chiÕn tranh vµ hoµ b×nh v.v...Nh©n tè chÝnh trÞ x· héi t¸c ®éng trùc tiÕp tíi kinh tÕ vµ do ®ã còng t¸c ®éng trùc tiÕp tíi thÞ tr-êng. 2.3 Nh©n tè t©m - sinh lý: C¸c nh©n tè t©m, sinh lý t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi ng-êi tiªu dïng vµ do ®ã t¸c déng m¹nh mÏ tíi nhu cÇu vµ mong muèn trªn thÞ tr-êng. 2.4 Nh©n tè thêi tiÕt: Còng nh- c¸c nh©n tè thuéc vÒ t©m - sinh lý, nh©n tè thêi tiÕt, khÝ hËu còng ¶nh h-ëng trùc tiÕp to lín tíi ng-êi tiªu dïng, tíi nhu cÇu vµ mong muèn. Tuy nhiªn thêi tiÕt, khÝ hËu còng ¶nh h-ëng m¹nh mÏ tíi s¶n xuÊt, tíi cung cña thÞ tr-êng. 2.5 Nh©n tè thuéc qu¶n lý vÜ m«: C¸c nh©n tè thuéc qu¶n lý vÜ m« lµ c¸c chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p cña nhµ n-íc c¸c cÊp t¸c ®éng vµo thÞ tr-êng. Thùc chÊt nh÷ng nh©n tè nµy thÓ hiÖn sù qu¶n lý cña nhµ n-íc ®èi víi thÞ tr-êng, sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n-íc ®èi víi thÞ tr-êng. Tïy theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n-íc, tõng thÞ tr-êng, tõng thêi kú mµ c¸c chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cña Nhµ n-íc t¸c ®éng vµo thÞ tr-êng sÏ kh¸c nhau. Song nh÷ng chÝnh s¸ch, nh÷ng biÖn ph¸p hay ®-îc sö dông lµ: thuÕ, quü ®iÒu hoµ gi¸ c¶, b¶o hiÓm gi¸ c¶ v.v...Mçi biÖn ph¸p cã vai trß kh¸c nhau tíi thÞ tr-êng. Song nh×n chung, c¸c biÖn ph¸p nµy t¸c ®éng trùc tiÕp vµo hoÆc cung hoÆc cÇu vµ do ®ã còng t¸c ®éng gi¸n tiÕp vµo gi¸ c¶. §ã lµ ba yÕu tè quan träng nhÊt cña thÞ tr-êng. Nh÷ng nh©n tè nµy t¹o ra m«i tr-êng cho kinh doanh. §ã còng lµ nh©n tè mµ c¸c c¬ së kinh doanh kh«ng qu¶n lý ®-îc. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.6 Nh©n tè thuéc vi m«: Nh÷ng nh©n tè thuéc qu¶n lý vi m« lµ nh÷ng chiÕn l-îc, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cña c¸c c¬ së kinh doanh sö dông trong kinh doanh. Nh÷ng nh©n tè nµy rÊt phong phó vµ phøc t¹p. Nh÷ng nh©n tè nµy th-êng lµ c¸c chÝnh s¸ch lµm s¶n phÈm thÝch øng víi thÞ tr-êng, ph©n phèi hµng ho¸, gi¸ c¶ qu¶ng c¸o, c¸c bÝ quyÕt c¹nh tranh v.v...§ã còng lµ nh÷ng chiÕn l-îc, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®Ó c¸c c¬ së kinh doanh tiÕp cËn vµ thÝch øng víi thÞ tr-êng, v.v...C¸c c¬ së kinh doanh qu¶n lý ®-îc c¸c nh©n tè nµy III. C¸c quy luËt cña thÞ tr-êng: S¶n xuÊt hµng ho¸ ®-îc biÓu hiÖn tËp trung vµ ®Çy ®ñ nhÊt trªn thÞ trõ¬ng. Trªn thÞ tr-êng, cã rÊt nhiÒu quy luËt kinh tÕ ho¹t ®éng. Do ®ã, cÇn cã sù ph©n lo¹i vµ giíi h¹n khi nghiªn cøu quy luËt kinh tÕ cña thÞ tr-êng. Trªn c¸c lo¹i thÞ tr-êng ®Òu cã sù ho¹t ®éng cña ba quy luËt kinh tÕ phæ biÕn cña thÞ tr-êng lµ : 1. Quy luËt gi¸ trÞ: Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. Quy luËt nµy yªu cÇu s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së l-îng gi¸ trÞ hµng ho¸ hay thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Trong s¶n xuÊt, lao ®éng c¸ biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ph¶i phï hîp víi hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Trong trao ®æi ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c ngang gi¸. Gi¸ c¶ hµng ho¸ phô thuéc vµo gi¸ trÞ vµ c¸c nh©n tè kh¸c nh- quan hÖ cung cÇu, t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trªn thÞ tr-êng. Gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng xoay xunh quanh trôc gi¸ trÞ. Tæng gi¸ c¶ hµng ho¸ lu«n b»ng tæng gi¸ trÞ cña chóng. Quy luËt gi¸ trÞ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸; kÝch thÝch lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn; thùc hiÖn sù b×nh tuyÓn tù nhiªn, ph©n ho¸ ng-êi s¶n xuÊt thµnh kÎ giµu, ng-êi nghÌo. 2.Quy luËt cung cÇu: Cung, cÇu lµ hai ph¹m trï kinh tÕ quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Cung cÇu kh«ng tån t¹i ®éc lËp, riªng rÏ mµ th-êng xuyªn t¸c ®éng qua l¹i nhau, cã quan hÖ biÖn chøng víi nhau. Quan hÖ cung cÇu lµ 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 quan hÖ b¶n chÊt, th-êng xuyªn lÆp ®i lÆp l¹i cña kinh tÕ thÞ tr-êng. Nã trë thµnh quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr-êng. Sù t-¬ng t¸c gi÷a cung vµ cÇu hµng ho¸ vµ dÞch vô t¹o nªn gi¸ c¶ b×nh qu©n. Gäi lµ gi¸ c¶ b×nh qu©n nh-ng nã l¹i lu«n lu«n giao ®éng trø¬c t¸c ®éng tr-íc sù t¸c ®éng cña nhiÒu lùc. Cung cÇu do t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè nªn th-êng xuyªn biÕn ®éng, sù biÕn ®éng nµy l¹i lµm thay ®æi gi¸ c¶ b×nh qu©n. Khi gi¸ c¶ b×nh qu©n cña mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã giao ®éng, lai t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c, v× kh¶ n¨ng thay thÕ vµ bæ sung lÉn nhau cña chóng. Cã nhiÒu tr-êng hîp gi¸ c¶ kh«ng bao giê æn ®Þnh mµ chØ xoay quanh mét møc gi¸ b×nh qu©n. HiÖn t-îng nµy do sù dù ®o¸n sè l-îng cung cÇu kh«ng s¸t thùc. Mét yÕu tè kh¸c lµ kú väng cña nhµ s¶n xuÊt, thu hÑp hoÆc më réng s¶n xuÊt, bao gåm kú väng c¶ s¶n l-îng lÉn gi¸ c¶. Ng-êi mua còng cã nh÷ng kú väng riªng cña m×nh. §iÒu ®¸ng quan t©m lµ sù thay ®æi vÒ nh÷ng kú väng cña ng-êi mua hay ng-êi b¸n l¹i trë thµnh®éng c¬ quyÒn lîi riªng t-, ®Èy hä vµo tr¹ng th¸i c¹nh tranh. Cung cÇu c©n ®èi lµ t¹m thêi. Do ®ã, c¸c thÞ tr-êng lu«n biÕn ®éng. Sù biÕn ®éng ®ã thÓ hiÖn qua th-íc ®o gi¸ c¶ thÞ tr-êng. Møc cung lín h¬n møc cÇu th× gi¸ gi¶m, møc cung b»ng møc cÇu th× ta cã gi¸ c¶ b×nh qu©n, møc cung nhá h¬n møc cÇu th× gi¸ c¶ t¨ng lªn. 3.Quy luËt c¹nh tranh: Sù tù do trong s¶n xuÊt kinh doanh víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia lµ nguån gèc cña sù c¹nh tranh. C¹nh tranh lµ quy luËt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. C¹nh tranh vÒ mÆt kinh tÕ kh¸c h¼n sù c¹nh tranh ®Ó ®o¹t mét gi¶i th-ëng. Nã lµ mét cuéc ch¹y ®ua kh«ng ph¶i mét lÇn råi th«i m¯ l¯ mét qu² tr×nh liªn tôc. §ã l¯ mét cuéc ch³y ‘ marat«ng kinh tÕ “ kh«ng cã ®Ých cuèi cïng, ai c°m nhËn thÊy ®Ých, ng­êi ®ã trë th¯nh nhÞp cÇu cho c¸c ®èi thñ v-ît lªn phÝa tr-íc. Ch¹y ®ua kinh tÕ ph¶i lu«n ë phÝa tr-íc ®Ó tr¸nh nh÷ng trËn ®ßn cña ng-êi ch¹y phÝa sau. §ã lµ sù c¹nh tranh vÒ chÊt l-îng, hiÖu qu¶, vÒ gi¸ c¶, vÒ dÞch vô phôc vô kh¸ch hµng gi÷a ng-êi mua vµ ng-êi b¸n, gi÷a nh÷ng ng-êi mua vµ nh÷ng ng-êi b¸n víi nhau. Kh«ng thÓ lÈn tr¸ch c¹nh tranh, v× nh- vËy cÇm ch¾c ph¸ s¶n, ph¶i chÊp nhËn c¹nh tranh, ®ãn tr-íc c¹nh tranh vµ s½n sµng, linh ho¹t sö 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 dông vò khÝ c¹nh tranh h÷u hiÖu. Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng, c¹nh tranh thùc hiÖn bèn chøc n¨ng c¬ b¶n: C¹nh tranh lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ , dÞch vô gi¶m xuèng; C¹nh tranh buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tèi -u ho¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt, kinh doanh; C¹nh tranh ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt; C¹nh tranh lµ c«ng cô t-íc quyÒn thèng trÞ, ®éc quyÒn vÒ kinh tÕ trong lÞch sö. 4.Quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ: Quy luËt nµy chØ ra r»ng sè l-îng ( hay khèi l-îng ) tiÒn l-u th«ng ph¶i phï hîp víi tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ l-u th«ng trªn thÞ tr-êng. Sè l-îng Êy ®-îc tÝnh nh- sau: Sè l-îng ( khèi l-îng ) TiÒn cho l-u th«ng Tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ l-u th«ng Tèc ®é quay vßng cña tiÒn TiÒn tÖ lµ ph-¬ng tiÖn cña trao ®æi ( l-u th«ng ), lµ thø dÊu mì b«i tr¬n cho qu¸ tr×nh trao ®æi. NÕu vi ph¹m quy luËt nµy sÏ dÉn tíi ¸ch t¾c trong l-u th«ng hoÆc l¹m ph¸t, g©y khã kh¨n, dÉn ®Õn mÊt æn ®Þnh nÒn kinh tÕ. IV. C¸c chÝnh s¸ch nh»m më réng thÞ tr-êng tiªu thô cña doanh nghiÖp. 1.ChÝnh s¸ch s¶n phÈm. Theo quan ®iÓm cæ ®iÓn, s¶n phÈm lµ tæng hîp c¸c ®Æc tÝnh vËt lý, ho¸ häc, cã thÓ quan s¸t, ®-îc tËp hîp trong mét h×nh thøc ®ång nhÊt lµ vËt mang gi¸ trÞ sö dông. Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, s¶n phÈm chøa ®ùng c¸c thuéc tÝnh cña hµng ho¸. Nã lµ sù thèng nhÊt cña hai thuéc tÝnh: Gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ . Nãi c¸ch kh¸c ®i s¶n phÈm - víi t- c¸ch lµ mét hµng ho¸, nã kh«ng chØ lµ sù tæng hîp c¸c ®Æc tÝnh ho¸ häc, vËt lý, c¸c ®Æc tÝnh sö dông mµ cßn lµ vËt mang gi¸ trÞ trao ®æi hay gi¸ trÞ. S¶n phÈm theo quan ®iÓm cña Marketing lµ s¶n phÈm cho ng-êi mua, ng-êi sö dông. Sù më réng, chuyÓn ho¸, thay thÕ ph¸t triÓn cña nhu cÇu ë ng-êi tiªu dïng lµ rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, nã më ra mét ph¹m vi khai th¸c réng lín cña Marketing s¶n phÈm. ChÝnh s¸ch s¶n phÈm trong 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Marketing cã néi dung rÊt réng nã bao gåm mét sè h-íng chñ yÕu sau ®©y: - ChÝnh s¸ch chñng lo¹i: Trong kinh doanh hiÖn nay, rÊt hiÕm cã doanh nghiÖp nµo chØ cã mét s¶n phÈm duy nhÊt. §iÒu ®ã rÊt nguy hiÓm cho doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn thÞ tr-êng lu«n lu«n thay ®æi theo kh«ng gian, thêi gian giíi tÝnh tuæi t¸c, nghÒ nghiÖp, thu nhËp v.v ... Víi ®éc nhÊt mét lo¹i s¶n phÈm doanh nghiÖp khã tr¸nh khái rñi ro vµ kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®-îc môc tiªu an toµn. V× thÕ hä ph¶i quan t©m ®Õn viÖc so¹n th¶o mét chÝnh s¸ch chñng lo¹i thÝch hîp bao gåm: + ChÝnh s¸ch thiÕt lËp chñng lo¹i: Lµ tiÕp tôc b¶o ®¶m gi÷ g×n vÞ trÝ ®· chiÕm ®-îc trªn thÞ tr-êng. B»ng nh÷ng lo¹i s¶n phÈm cã thµnh tÝch kü thuËt cao chiÕm ®-îc c¶m t×nh vµ tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p cñng cè uy tÝn cña s¶n phÈm ®ång thêi còng lµ uy tÝn cña doanh nghiÖp ®èi víi kh¸ch hµng. Doanh nghiÖp cã thÓ duy tr× phÇn thÞ tr-êng ®· chiÕm lÜnh ®-îc, cñng cè lßng tin cña kh¸ch hµng th«ng qua nh÷ng lo¹i s¶n phÈm ®· vµ cßn tiÕp tôc cung cÊp cho hä trong mét cÊp h¹ng chñng lo¹i kh«ng lín l¾m, ®Æc biÖt lµ nh÷ng m¸y mãc trong ngµnh c¬ khÝ chÝnh x¸c nh- m¸y tÝnh, m¸y ®o, m¸y kiÓm tra, thiÕt bÞ chØnh lý v.v ...Nh÷ng s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp th-êng cã ®Þa chØ tiªu thô râ rµng, ng-êi s¶n xuÊt cã -u thÕ vÒ kü thuËt, cßn ng-êi tiªu dïng khi ®· quen vµ tÝn nhiÖm nh·n hiÖu s¶n phÈm cña doanh nghiÖp còng sÏ Ýt chÞu t¸c ®éng cña yÕu tè thÞ tr-êng. + ChÝnh s¸ch h¹n chÕ chñng lo¹i Sau mét thêi gian tung mét lo¹i s¶n phÈm ra thÞ tr-êng cã tÝnh chÊt thö nghiÖm vµ còng sau mét thêi gian nghiªn cøu hiÖu chØnh c¸ th«ng sè cña s¶n phÈm doanh nghiÖp nhËn ®-îc luång th«ng tin ph¶n håi tõ thÞ tr-êng gióp cho doanh nghiÖp nhËn biÕt ®-îc s¶n phÈm nµo ®-îc ng-êi tiªu dïng -a chông nhÊt, doanh nghiÖp cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®-îc mét chñng lo¹i h¹n chÕ nh÷ng s¶n phÈm cung cÊp cho thÞ tr-êng víi nh÷ng -u thÕ ch¼ng h¹n nh- gi¶m møc tiªu hao nhiªn liÖu trong chÕ t¹o, gi¶m träng l-îng, t¨ng ®é an toµn vµ kh¶ n¨ng thÝch dông, viÖc h¹n chÕ chñng lo¹i s¶n phÈm cho phÐp doanh nghiÖp chuyªn m«n ho¸ s©u gi¶m chi phÝ mµ vÉn b¸n ®-îc s¶n phÈm. + ChÝnh s¸ch biÕn ®æi chñng lo¹i tiÕp tôc 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lµ chÝnh s¸ch thay ®æi thÓ thøc tho¶ m·n nhu cÇu, nhê ®ã doanh nghiÖp cã thÓ n©ng cao sè l-îng ng-êi tiªu thô. Sù biÕn ®æi chñng lo¹i kh«ng nhÊt thiÕt ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng s¶n phÈm hoµn toµn míi. Doanh nghiÖp cã thÓ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi trªn mét sè kÝch th-íc, h×nh thøc, mÇu s¾c, mïi vÞ cña s¶n phÈm gèc ®ang ®-îc tiªu thô réng r·i trªn thÞ tr-êng b»ng c¸ch lµm kh¸c ®i Ýt nhiÒu so víi c¸i ®· cã. Gi¸ c¶ cña nh÷ng s¶n phÈm míi nµy cã thÓ gi÷ nh- gi¸ s¶n phÈm gèc hoÆc cã thÓ n©ng lªn chót Ýt ®Ó t¹o ra sù hÊp dÉn ®èi víi ng-êi tiªu dïng. ChÝnh s¸ch biÕn ®æi chñng lo¹i cßn bao gåm c¶ viÖc c¶i tiÕn vÒ h×nh d¸ng, vËt liÖu vµ c¸ch trang trÝ bao b×. Trong nhiÒu tr-êng hîp, c¸c ®Æc tÝnh kü thuËt vµ sö dông cña b¶n th©n s¶n phÈm vÉn gi÷ nguyªn nh- cò song chØ cã thay ®æi vÒ bao b× còng cã thÓ mang l¹i cho doanh nghiÖp nh÷ng c¬ héi tiªu thô lín nh- mét sè s¶n phÈm ®å hép. - ChÝnh s¸ch hoµn thiÖn vµ n©ng cao c¸c ®Æc tÝnh sö dông cña c¸c s¶n phÈm trong thÝch øng víi nhu cÇu cña ng-êi tiªu dïng. Mét s¶n phÈm víi t- c¸ch mét hµng cã nhiÒu c«ng dông. C«ng dông cña hµng ho¸ lµm cho hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông, song së dÜ hµng ho¸ ®ã cã ®-îc nh÷ng c«ng dông kh¸c nhau v× nã cã ®-îc nh÷ng ®Æc tÝnh sö dông kh¸c nhau. C¸c ®Æc tÝnh nµy sÏ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau trong viÖc tiªu dïng chóng. Tæng hîp tÊt c¶ c¸c ®Æc tÝnh ®ã l¹i, tøc lµ tæng hîp tÊt c¶ nh÷ng n¨ng lùc nhiÒu mÆt vèn cã cña s¶n phÈm cho ta mét n¨ng lùc chung, tæng qu¸t tho¶ m·n ®-îc nhu cÇu nhiÒu mÆt cña ng-êi tiªu dïng. N¨ng lùc ®ã gäi lµ chÊt l-îng s¶n phÈm. Cã rÊt nhiÒu lÜnh vùc quan t©m nghiªn cøu chÊt l-îng s¶n phÈm. Ng-êi s¶n xuÊt ®«i khi chØ thiªn vÒ khÝa c¹nh kü thuËt cña chÊt l-îng s¶n phÈm, nghÜa lµ quan t©m ®Õn nh÷ng tham sè chÊt l-îng s¶n phÈm, cã thÓ ®o l-êng ®-îc b»ng c¸c c«ng cô ®o l-êng vËt lý, ho¸ häc song Ýt khi ng-êi ta ®Æt ra c©u hái ®Ó hoµn thiÖn hay n©ng cao mét tham sè chÊt l-îng s¶n phÈm ( c¸c ®Æc tÝnh sö dông ) sÏ ph¶i tèn kÐm ra sao vµ møc chÊt l-îng ®· ®¹t ®-îc phï hîp vµ tho¶ m·n tíi møc ®é nµo nhu cÇu ng-êi tiªu dïng, liÖu cã mang l¹i lîi léc g× trong ho¹t ®éng c¶i tiÕn vµ n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm. Marketing s¶n phÈm nghiªn cøu c¸c ®Æc tÝnh sö dông vµ chÊt l-îng s¶n phÈm trong mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a hai qu¸ tr×nh: Kü thuËt vµ kinh tÕ, ®ã lµ: S¶n phÈm hoµn thiÖn vÒ c¸c th«ng sè kü thuËt, c¸c ®Æc tÝnh sö dông ph¶i phï hîp víi yªu cÇu cña ng-êi tiªu dïng th«ng qua viÖc hä chÊp nhËn mua nã vµ nh17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vËy mµ ng-êi s¶n xuÊt, ng-êi b¸n thu ®-îc lîi nhuËn. Quan ®iÓm Marketing ë ®©y lu«n l¯: “ C²c ®Æc tÝnh sö dông v¯ chÊt l­îng s°n phÈm “ cho ng-êi tiªu dïng vµ ng-êi tiªu dïng sÏ hoµn tr¶ laÞ sù cè g¾ng cña doanh nghiÖp trong viÖc n©ng cao c¸c ®Æc tÝnh sö dông vµ chÊt l-îng s¶n phÈm. NÕu ®iÒu ®ã kh«ng x¶y ra th× chÝnh s¸ch s¶n phÈm ®· ®i lÖch h-íng. ChÝnh s¸ch hoµn thiÖn vµ n©ng cao c¸c ®Æc tÝnh sö dông cña s¶n phÈm ®-îc triÓn khai theo c¸c h-íng sau: + Hoµn thiÖn vÒ cÊu tróc kü thuËt cña s¶n phÈm. + N©ng cao c¸c th«ng sè vÒ ®é bÒn vËn hµnh, ®é an toµn, kh¶ n¨ng chèng thÊm n-íc, chèng Èm v.v... + Thay ®æi kiÓu d¸ng, kÝch th-íc cì s¶n phÈm. + Quan t©m ®Æc biÖt ®Õn mµu s¾c, mïi vÞ s¶n phÈm. + Thay ®æi c¸c vËt liÖu chÕ t¹o. + H¹n chÕ hoÆc vøt bá nh÷ng chi tiÕt hay háng, Ýt phï hîp víi c«ng chóng, thay vµo ®ã nh÷ng bé phËn, chi tiÕt phï hîp víi ®ßi hái cña kh¸ch hµng. - ChÝnh s¸ch ®æi míi chñng lo¹i ChÝnh s¸ch ®æi míi chñng lo¹i h-íng vµo viÖc ph¸t triÓn mét sè s¶n phÈm míi cho thÞ tr-êng hiÖn nay hay ph¸t triÓn mét sè s¶n phÈm míi cho khu vùc míi cña kh¸ch hµng. ChÝnh s¸ch nµy mang l¹i kÕt qu¶ kh¸ cao. Nh×n chung trong giai ®o¹n tr-ëng thµnh cña c¸c s¶n phÈm ghi trong danh môc chÕ t¹o cña doanh nghiÖp, viÖc ®æi míi c¸c chñng lo¹i lµm cho khèi l-îng tiªu thô t¨ng lªn, gióp cho doanh nghiÖp ch¼ng nh÷ng cñng cè ®-îc khu vùc thÞ tr-êng hiÖn t¹i mµ cßn cã kh¶ n¨ng tÊn c«ng vµo nh÷ng ®o¹n míi cña thÞ tr-êng hoÆc v-¬n ra c¸c khu vùc thÞ tr-êng míi v× nã më réng kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu b»ng nh÷ng s¶n phÈm míi, nh÷ng s¶n phÈm ®-îc hoµn thiÖn vÒ c¸c th«ng sè kü thuËt vµ c¸c ®Æc tÝnh sö dông; t¨ng c-êng kh¶ n¨ng trao ®æi c¸c khu vùc tiªu dïng, h¹n chÕ sù suy tho¸i nhanh cña s¶n phÈm. 2.ChÝnh s¸ch gi¸ ChÝnh s¸ch gi¸ ®èi víi mçi s¶n phÈm cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh lµ viÖc qui ®Þnh møc gi¸ b¸n hoÆc trong mét sè tr-êng hîp lµ nh÷ng møc gi¸ b¸n ( khi doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh thay ®æi gi¸ c¶ s¶n 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phÈm nµy theo lo¹i kh¸ch hµng, theo c¸c thêi kú trong n¨m, theo sè l-îng mua...) møc gi¸ cÇn qui ®Þnh cã thÓ lµ møc gi¸ b¸n cho ng-êi tiªu dïng cuèi cïng hoÆc cho c¸c kh©u trung gian. V× vËy, viÖc x¸c lËp mét chÝnh s¸ch gi¸ ®óng ®¾n lµ ®iÒu kiÖn cùc kú quan träng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh nh»m ®¶m b¶o ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i, cã hiÖu qu¶ vµ chiÕm lÜnh thÞ tr-êng. Tuy nhiªn gi¸ c¶ chÞu t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu nh©n tè. Sù h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña nã rÊt phøc t¹p. ViÖc x¸c lËp mét chÝnh s¸ch gi¸ hîp lý ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt tæng thÓ nhiÒu vÊn ®Ò. - LuËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch chÕ ®é qu¶n lý gi¸ c¶ cña Nhµ n-íc C¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së khi x¸c lËp chÝnh s¸ch gi¸ cho s¶n phÈm riªng cña m×nh ph¶i tu©n theo c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é, c¸c qui ®Þnh trong lÜnh vùc h×nh thµnh gi¸ cña Nhµ n-íc. §ã lµ c¸c nguyªn t¾c vµ ph-¬ng ph¸p h×nh thµnh gi¸ chung; ®iÒu lÖ h¹ch to¸n gi¸ thµnh vµ chi phÝ l-u th«ng, lµ chÝnh s¸ch thuÕ vµ c¸c biÓu thuÕ. C¨n cø vµo vÞ trÝ cña hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ Nhµ n-íc cã thÓ can thiÖp trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo viÖc ®Þnh gi¸. Trõ mét sè Ýt mÆt hµng ®éc quyÒn qu¶n lý cña Nhµ n-íc, gi¸ c¶ do Nhµ n-íc trùc tiÕp qui ®Þnh cßn ®a sè mÆt hµng nhµ n-íc chØ qu¶n lý gi¸n tiÕp b»ng c¸c luËt ph¸p qui ®Þnh ë trªn.Trong ®ã nh÷ng mÆt hµng mµ nhµ n-íc qui ®Þnh khung gi¸ chuÈn, c¸c c¬ së s¶n xuÊt l-u th«ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh mäi gi¸ b¸n cuèi cïng trªn tinh thÇn tho¶ thuËn vµ g¾n víi c¸c ®iÒu kiÖn mua b¸n n»m trong ph¹m vi khung gi¸ ®ã. Cßn ®èi víi c¸c mÆt hµng kh¸c, Nhµ n-íc kh«ng qui ®Þnh gi¸ chuÈn hay khung gi¸ th× ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh hoÆc tho¶ thuËn gi¸ trong hîp ®ång kinh tÕ theo luËt ®Þnh. - Nh÷ng yªu cÇu b¾t buéc vÒ phÝa thÞ tr-êng Møc ®é c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng lµ mét yÕu tè kh¸ch quan t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶. Cïng víi quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr-êng, møc ®é c¹nh tranh t¹o nªn møc gi¸ thèng trÞ trªn thÞ tr-êng.C-êng ®é c¹nh tranh vµ sù thay ®æi cung cÇu sÏ lµm cho møc gi¸ trªn thÞ tr-êng thay ®æi. PhÇn lín nh÷ng thay ®æi nµy lµ chÞu sù t¸c ®éng trùc tiÕp chñ quan cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së. Th«ng th-êng c¹nh tranh cµng khèc liÖt th× gi¸ cµng gi¶m vµ c¸c chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn, yÓm trî cµng t¨ng. V× vËy, trªn thùc tÕ, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së ph¶i tù thÝch nghi víi gi¸ ®ang thèng trÞ trªn thÞ tr-êng, tøc lµ Ýt cã ¶nh h-ëng ®Õn gi¸ c¹nh 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tranh.MÆc dï khi qui ®Þnh gi¸ s¶n phÈm cña m×nh doanh nghiÖp kh«ng cã quan hÖ g× víi gi¸ thùc tÕ cña nh÷ng ng-êi c¹nh tranh nh-ng doanh nghiÖp kh«ng thÓ kh«ng xÐt ®Õn nh÷ng gi¸ c¹nh tranh.Bëi v× quyÕt ®Þnh gi¸ cña doanh nghiÖp chÞu t¸c ®éng vËt chÊt cña ho¹t ®éng cña nh÷ng ng-êi c¹nh tranh. GÝa cña doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng t¸ch rêi Ýt nhiÒu so víi gi¸ cña c¹nh tranh nh-ng kh¶ n¨ng nµy thay ®æi theo tõng lo¹i s¶n phÈm. Th«ng th­êng nh÷ng s°n phÈm c¯ng”th«ng th­êng”(tøc l¯ Ýt kh° n¨ng ph©n biÖt víi s¶n phÈm canh tranh) th× Ýt cã kh¶ n¨ng t¸ch rêi víi gi¸ c¹nh tranh. Tuy nhiªn, nÕu doanh nghiÖp kiÓm so¸t ®-îc mét bé phËn quan träng hµng ho¸ cung øng ra thÞ tr-êng vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c th× doanh nghiÖp cã ¶nh h-ëng quyÕt ®Þnh ®Õn gi¸ thÞ tr-êng.§iÒu ®ã cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ®· cã vÞ trÝ dÉn ®Çu vÒ gi¸ vµ cã thÓ ¶nh h-ëng m¹nh mÏ ®Õn møc gi¸ c¹nh tranh. §iÒu quan träng n÷a khi x¸c lËp chÝnh s¸ch gi¸ ®Ó tung s¶n phÈm ra thÞ tr-êng lµ doanh nghiÖp ph¶i hiÓu biÕt, ph©n tÝch vµ dù ®o¸n ®-îc tiÒm n¨ng cña thÞ tr-êng. TiÒm n¨ng cña thÞ tr-êng lµ kh¶ n¨ng thÞ tr-êng hÊp thô mét lo¹t hµng ho¸ nµo ®ã theo mét mèc gi¸ nµo ®ã vµ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Khi nãi ®Õn tiÒm n¨ng thÞ tr-êng tøc lµ nãi ®Õn nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vÒ mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã, quan hÖ gi÷a nhu cÇu vµ gi¸ c¶, sù ®µn håi cña cÇu d-íi ¶nh h-ëng cña c¸c yÕu tè kh¸c v v... TiÒm n¨ng thÞ tr-êng vÒ hµng ho¸ h×nh thµnh kh¸ch quan víi doanh nghiÖp. Khi qui ®Þnh gi¸ b¸n, doanh nghiÖp ph¶i -íc ®o¸n ®-îc dung l-îng thÞ tr-êng, x¸c ®Þnh ®-îc tû lÖ khèi l-îng s¶n phÈm do m×nh cung øng ra thÞ tr-êng sÏ chiÕm lµ bao nhiªu ®Ó tho¶ m·n tæng sè nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vÒ hµng ho¸ ®ã. Nãi c¸ch kh¸c, doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh phÇn thÞ tr-êng cña m×nh hay møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña thÞ tr-êng. + Nh÷ng yªu cÇu b¾t buéc vÒ phÝa xÝ nghiÖp Trong nh÷ng chõng mùc nhÊt ®Þnh, ®©y lµ nh÷ng yÕu tè cã thÓ chi phèi ®-îc. * C¬ cÊu chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm Gi¸ b¸n cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi chi phÝ s¶n xuÊt. Tuy nhiªn mèi quan hÖ nµy kh«ng ®¬n gi¶n. Tr-íc tiªn gi¸ b¸n ph¶i ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¬ cÊu chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm. §èi víi doanh nghiÖp, gi¸ b¸n ph¶i bï ®¾p ®ñ chi phÝ ®· bá ra vµ cã l·i. C¸c chi phÝ nµy bao gåm chi phÝ 20