Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Môc lôc
PhÇn I: Lêi më ®Çu. ------------------------------------------------------------trang 3
PhÇn II: Néi dung.---------------------------------------------------------------------5
Ch-¬ng 1: Mét sè lý luËn vÒ tÝch luü t- b¶n.
1.1 ThÕ nµo lµ tÝch luü.
1.1.1 C¸c kh¸i niÖm cã liªn quan.---------------------------------------------------5
1.1.2 Thùc chÊt cña tÝch luü t- b¶n.-------------------------------------------------6
1.1.3 §éng c¬ cña tÝch luü t- b¶n.---------------------------------------------------8
1.1.4 C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi quy m« cña tÝch luü t- b¶n.------------------10
1.2 C¸c quy luËt cña tÝch lòy t- b¶n.
1.2.1 Sù gi¶m bít t-¬ng ®èi bé phËn t- b¶n kh¶ biÕn trong tiÕn
tr×nh tÝch luüvµ tÝch tô ®i kÌm theo tiÕn tr×nh ®ã --------------------------------12
1.2.2 ViÖc s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu nh©n khÈu thõa t-¬ng ®èi.--------------14
1.2.3 L-îng cÇu vÒ søc lao ®éng t¨ng cïng víi tÝch luü t- b¶n
trong ®iÒu kiÖn kÕt cÊu cña t- b¶n kh«ng ®æi.-----------------------------------15
Ch-¬ng 2: Vai trß cña tÝch luü t- b¶n trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa.
2.1 TÝch luü nguyªn thuû t- b¶n.
2.1.1 TÝch luü ban ®Çu ®iÓm xuÊt ph¸t cña ph-¬ng thøc s¶n
xuÊt t- b¶n chñ nghÜa.---------------------------------------------------------------17
2.1.2 Néi dung, ®Æc ®iÓm cña thêi k× tÝch luü nguyªn thuû.--------------------19
2.2. TÝch luü t- b¶n trong thêi k× chñ nghÜa t- b¶n hiÖn ®¹i.
2.2.1 Thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.-------------------------------------23
2.2.2 X· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt ngµy cµng cao.------------------------------------24
2.2.3 Xu h-íng lÞch sö cña tÝch luü t- b¶n.----------------------------------------25
Ch-¬ng 3: ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu tÝch luü t- b¶n.
3.1 ý nghÜa vÒ mÆt lÝ luËn.------------------------------------------------------27
3.2 ý nghÜa thùc tiÔn cña tÝch luü ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ë n-íc ta.---28
PhÇn III: KÕt luËn.----------------------------------------------------------------30
Trang1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
phÇn I:
Lêi më ®Çu
Nh×n l¹i c¸c n¨m ®· qua vµ gÇn ®©y nhÊt cña ViÖt Nam lµ n¨m 2001. So
víi tr-íc ®æi míi chóng ta ®· thu ®-îc mét sè thµnh tùu nh-ng so víi thÕ th×
chóng ta thÊy ®-îc g×. §ã lµ nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa h¬n vÒ kinh tÕ.
§©y còng lµ th¸ch thøc ®Æt ra tr-íc m¾t n-íc ta vµ yªu cÇu ph¶i gi¶i quyÕt vÒ
l©u dµi. N-íc ta lµ n-íc cã b×nh qu©n thu nhËp thuéc vµo hµng thÊp cña thÕ
giíi. C©u hái ®Æt ra b©y giê kh«ng cßn lµ "t¹i sao chóng ta nghÌo" mµ lµ "lµm
thÕ nµo ®Ó n-íc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nµy".
§Ó tr¶ lêi c©u hái nµy chóng ta ®i nghiªn cøu c¸c yÕu tè dÉn tíi thµng
c«ng vÒ kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi
riªng. Cã nhµ kinh tÕ häc ®· nãi 3 yÕu tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña mçi
doanh nghiÖp mçi tæng c«ng ty hay trªn hÕt lµ cña mçi quèc gia lµ c¸c yÕu tè
sau: con ng-êi,vèn hay t- b¶n,thêi c¬. ThiÕu mét trong 3 yÕu tè nµy th× kh«ng
thÓ dÉn tíi thµnh c«ng ®-îc. VÝ dô nh- nÕu con ng-êi tµi giái, thêi c¬ tèt
nh-ng thiÕu tiÒn ®Ó ®Çu t- c¬ së h¹ tÇng, ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt th× con ng-êi
®ã sÏ còng kh«ng lµm ®-îc g× vµ c¬ héi tèt sÏ bÞ bá qua. ViÖt Nam chóng ta
®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng nµy. ViÖc thiÕu vèn ®Èu t- do nhiÒu lÝ do khiÕn cho ®Êt
n-íc ta cø luÇn quÈn m·i trong vßng nghÌo ®ãi. Mét trong nh÷ng lÝ do ®ã lµ
do chÝnh s¸ch cña chóng ta cßn nhiÒu bÊt cËp thñ tôc r-êm rµ. Salmýon cho
r»ng cÇn ph¶i cã có huých tõ bªn ngoµi vµo ®Ó ph¸ vì vßng luÈn quÈn nµy
nh-ng ®iÒu quan träng trªn hÕt ph¶i biÕt ph¸t huy c¸c nguån néi lùc cña nÒn
kinh tÕ. Cô thÓ lµ chóng ta ph¶i biÕt ph¸t huy vµ tËn dông vèn trong n-íc sao
Trang2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
cho chóng kh«ng ngõng ph¸t triÓn. VÊn ®Ò nµy ta t¹m gäi lµ tÝnh luü vèn hay
ë c¸c n-íc TBCN gäi lµ tÜnh luü t- b¶n. §Ó hiÓu d-îc tÝch luü vèn tr-íc hÕt
chóng ta cÇn hiÓu tÝch luü t- b¶n, nã lµm s¸ng tá b¶n chÊt cña vÊn ®Ò nghiªn
cøu qua ®ã ®-a l¹i nh÷ng gi¶i ph¸p vµ biÖn ph¸pcho t×nh tr¹ng vèn cña n-íc ta
hiÖn nay.
Qóa tr×nh ra ®êi vµ lín m¹nh cña CNTB g¾n liÒn víi c¸c qu¸ tr×nh tÝch luü tb¶n, tõ tÝch luü t- b¶n nguyªn thuû cho tíi ngµy nay. TÝch luü t- b¶n cã vai trß
to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa. ë ®Ò ¸n lÇn nµy em
xin phÐp ®i nghiªn cøu mét sè mÆt cña tÝch luü t- b¶n qua ®ã thÊy ®-îc vai trß
cña nã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña CNTB vµ rót ra ®-îc ý nghÜa vÒ
mÆt lÝ luËn còng nh- ý nghÜa vÒ mÆt thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu ®Ó cã thÓ
¸p dông vµo ViÖt Nam. Bµi viÕt lÇn ®Çu cßn nhiÒu thiÕu sãt em mong thÇy
gi¸o gióp ®ì em ®Ó vÊn ®Ò nghiªn cøu nµy ®-îc s¸ng tá h¬n. Em mong qua ®Ò
¸n lÇn nµy sÏ trang bÞ cho em thªm nh÷ng kiÕn thøc vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi.
Em xin thµnh c¶m ¬n thÇy ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n lÇn nµy.
Trang3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
PhÇn II:
Néi Dung
Ch-¬ng 1 : méT Sè LÝ LUËN VÒ TÝCH Luü T¦ B¶N
1.1 ThÕ nµo lµ tÝch luü t- b¶n
1.1.1C¸c kh¸i niÖm cã liªn quan
1.1.1.1 Kh¸i niÖn t- b¶n
C¸c nhµ kinh tÕ häc th-êng nãi r»ng, mäi c«ng cô lao ®«ng, mäi t- liÖu
s¶n xuÊt ®Òu lµ t- b¶n. §Þnh nghÜa nh- vËy nh»m môc ®Ých che dÊu thùc chÊt
viÖc nhµ t- b¶n bãc lét c«ng nh©n lµm thuª, t- b¶n tån t¹i vÜnh viÔn, kh«ng
thay ®æi cña hÕt th¶y mäi h×nh th¸i x· héi.
Thùc ra b¶n th©n t- liÖu s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ t- b¶n, nã chØ lµ ®iÒu
kiÖn cÇn thiÕt cña s¶n xuÊt trong bÊt cø x· héi nµo. T- liÖu s¶n xuÊt chØ trë
thµnh t- b¶n khi nã trë thµnh tµi s¶n cña nhµ t- b¶n, vµ ®-îc dïng ®Ó bãc lét
lao déng lµm thuª. Khi chÕ ®é t- b¶n bÞ xo¸ bá th× t- liÖu s¶n xuÊt kh«ng cßn
lµ t- b¶n n÷a. Nh- vËy, t- b¶n kh«ng ph¶i lµ mét quan hÖ s¶n xuÊt x· héi nhÊt
®Þnh gi÷a ng-êi vµ ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã cã tÝnh lÞch sö.
Qua nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- ta cã thÓ ®Þnh nghÜa:
"T- b¶n lµ gi¸ trÞ ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d- b»ng c¸ch bãc lét c«ng nh©n lµm
thuª". T- b¶n thÓ hiÖn quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a giai cÊp t- s¶n vµ v« s¶n trong ®ã
c¸c nhµ t- b¶n lµ ng-êi së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét c«ng nh©n lµm thuª ng-êi t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d- cho hä. Quan hÖ s¶n xuÊt nµy còng gièng c¸c
quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c cña x· héi t- b¶n ®· bÞ vËt ho¸.
1.1.1.2 Kh¸i niÖm tÝch luü t- b¶n
TÝch luü t- b¶n lµ biÕn mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d- thµnh t- b¶n phô thªm
(t- b¶n míi).
Trang4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Muèn më réng s¶n xuÊt nhµ t- b¶n kh«ng thÓ tiªu dïng hÕt gi¸ trÞ thÆng
d- mµ chia thµnh 2 phÇn :mét phÇn tÝch luü ®Ó më réng s¶n xuÊt, mét phÇn ®Ó
tiªu dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh nhµ t- b¶n.
Ta sÏ lµm s¸ng tá h¬n vÒ kh¸i niÖm tÝch luü sau khi ®i nghiªn cøu c¸c
vÊn ®Ò sau.
1.1.2 Thùc chÊt cña tÜch luü t- b¶n
1.1.2.1 T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng
Dï h×nh th¸i x· héi cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ nh- thÕ nµo ®i n÷a, th× bao
giê ®ã còng ph¶i cã tÝnh chÊt liªn tôc hay cø tõng chu k× mét, ph¶i kh«ng
ngõng tr¶i qua còng nh÷ng giai ®o¹n Êy. X· héi kh«ng thÓ ngõng tiªu dïng,
th× x· héi còng kh«ng thÓ ngõng s¶n xuÊt. V× vËy xÐt trong mèi liªn hÖkh«ng
ngõng vµ trong tiÕn tr×nh kh«ng ngõng cña nã, mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi
®ång thêi còng lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt.
Nh-ng ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt ®ång thêi còng lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cña t¸i
s¶n xuÊt. Kh«ng mét x· héi nµo cã thÓ s¶n xuÊt kh«ng ngõng tøc lµ t¸i s¶n
xuÊt, mµ l¹i kh«ng liªn tôc chuyÓn ho¸ l¹i mét phÇn s¶n phÈm nh¸t ®inh cña
nã thµnh t- liÖu s¶n xuÊt, hay thµnh nh÷ng yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt míi.
NÕu s¶n xuÊt mang h×nh th¸i TBCN th× t¸i s¶n xuÊt còng mang h×nh th¸i ®ã.
Qóa tr×nh lao ®éng trong ph-¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN chØ lµ mét ph-¬ng tiÖn
cho qu¸ tr×nh t¨ng thªm gi¸ trÞ, th× t¸i s¶n xuÊt còng vËy nã còng chØ lµ mét
ph-¬ng tiÖn ®Ó t¸i s¶n ra gi¸ trÞ øng tr-íc víi t- c¸ch lµ t- b¶n , tøc lµ víi tc¸ch lµ gi¸ trÞ tù t¨ng thªm gi¸ trÞ. Mét ng-êi nµo ®ã së dÜ mang c¸i mÆt l¹
kinh tÕ ®Æc tr-ng cña nhµ t- b¶n th× ®ã chØ lµ v× tiÒn cña anh ta kh«ng ngõng
ho¹t ®éng víi t- c¸ch lµ t- b¶n. Vµ gi¸ trÞ thÆng d- anh ta thu ®uîc mang h×nh
thøc mét thu nhËp do t- b¶n ®Î ra. NÕu nh- thu nhËp ®ã chØ ®-îc dïng lµm
quÜ tiªu dïng cho nhµ t- b¶n, hay nÕu nh- nã còng ®-îc tiªu dïng theo tõng
Trang5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
chu k× gièng nh- ng-êi ta ®· kiÕm ®-îc nã th× trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c
kh«ng thay ®æi, sÏ chØ diÕn ra cã t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n th«i.
T¸i s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®-îc l¾p ®i l¾p l¹i kh«ng ngõng víi
qui m« n¨m sau lín h¬n n¨m tr-íc. Muèn t¸i s¶n xuÊt më réng nhµ t- b¶n
ph¶i mua thªm t- liÖu s¶n xuÊt, thuª thªm c«ng nh©n do ®ã gi¸ trÞ thÆng dtÝch luü ®-îc ph¶i chia lµm hai phÇn: Mét phÇn ®Ó thuª thªm c«ng nh©n, mét
phÇn ®Ó mua thªm t- liÖu s¶n xuÊt.
T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n kh«ng ph¶i lµ h×nh th¸i ®iÓn h×nh cña CNTB.
H×nh thøc tiÕn hµnh cña CNTB lµ t¸i s¶n xuÊt më réng. T¸i s¶n xuÊt ra cña c¶i
vËt chÊt, quan hÖ s¶n xuÊt, søc lao ®éng cña con ng-êi, m«i tr-êng sèng cña
con ng-êi.
1.1.2.2 TÝch luü t- b¶n lµ t¸i s¶n xuÊt ra t- b¶n víi quy m« ngµy cµng
më réng (t- b¶n hãa gi¸ trÞ thÆng d-).
Thùc chÊt cña tÝch luü t- b¶n lµ t- b¶n ho¸ gi¸ trÞ thÆng d-. XÐt mét
c¸ch cô thÓ, tÝch luü t- b¶n lµ t¸i s¶n xuÊt ra t- b¶n víi quy m« ngµy cµng më
réng.
ë ®©y chóng ta kh«ng xÐt gi¸ trÞ thÆng d- vµ t-¬ng øng víi nã lµ s¶n
phÈm thÆng d-, chØ víi t- c¸ch lµ quü tiªu dïng c¸ nh©n cña nhµ t- b¶n mµ
chóng ta xÐt nã víi t- c¸ch lµ quü tÝch luü. ThËt ra gi¸ trÞ thÆng d- kh«ng ph¶i
lµ quü tiªu dïng vµ còng kh«ng ph¶i chØ lµ quü tÝch luü, mµ lµ c¶ hai. Mét
phÇn gi¸ trÞ thÆng d- ®-îc nhµ t- b¶n tiªu dïng víi t- c¸ch lµ thu nhËp cßn
phÇn kh¸c th× ®-îc nhµ t- b¶n dïng lµm t- b¶n, hay ®-îc tÝch luü l¹i.
Muèn tÝch luü, cÇn ph¶i biÕn mét phÇn s¶n phÈm thÆng d- thµnh t- b¶n.
Nh-ng nÕu kh«ng ph¶i lµ cã phÐp l¹ th× ng-êi ta chØ cã thÓ biÕn thµnh t- b¶n
nh÷ng vËt nµo dïng ®-îc vµo qu¸ tr×nh lao ®éng tøc lµ nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt,
vµ sau ®ã lµ nh÷ng vËt phÈm cã thÓ nu«i sèng c«ng nh©n, tøc lµ nh÷ng t- liÖu
sinh ho¹t. Do ®ã, mét phÇn lao ®éng thÆng d- hµng n¨m ph¶i dïng ®Ó s¶n xuÊt
Trang6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thªm mét sè t- liÖu s¶n xuÊt vµ t- liÖu sinh ho¹t ngoµi sè cÇn thiÕt ®Ó hoµn l¹i
t- b¶n ®· øng ra. Nãi tãm l¹i, së dÜ gi¸ trÞ thÆng d- cã thÓ biÕn thµnh t- b¶n lµ
chØ v× s¶n phÈm thÆng d- - mµ gi¸ trÞ cña nã lµ gi¸ trÞ thÆng d--®· bao gåm
c¸c yÕu tè vËt thÓ cña mét t- b¶n míi råi.
Nghiªn cøu tÝch luü vµ t¸i s¶n xuÊt më réng t- b¶n ta cã thÓ rót ra hai
kÕt luËn v¹nh râ h¬n b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa:
+Nguån gèc duy nhÊt cña t- b¶n tÝch luü lµ gi¸ trÞ thÆng d- vµ t- b¶n
tÝch luü chiÕm mét tû lÖ ngµy cµng lín trong toµn bé t- b¶n. C.MAC nãi r»ng:
t- b¶n øng tr-íc chØ lµ giät n-íc trong dßng s«ng tÝch luü mµ th«i
+Qóa tr×nh tÝch luü ®· lµm cho quyÒn së h÷u trong nÒn s¶n xuÊt hµng
ho¸ biÕn thµnh quyÒn chiÕm ®o¹t t- b¶n chñ nghÜa. ViÖc trao ®æi gi÷a ng-êi
lao ®éng vµ nhµ t- b¶n dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ nhµ t- b¶n ch¼ng nh÷ng chiÕm mét
phÇn lao ®éng cña ng-êi c«ng nh©n, mµ cßn lµ ng-êi së h÷u hîp ph¸p lao
®éng kh«ng c«ng ®ã. Nh- vËy ®· cã sù thay ®æi c¨n b¶n trong quan hÖ së h÷u.
Nh-ng sù vi ph¹m ®ã kh«ng vi ph¹m qui luËt gi¸ trÞ.
1.1.3 §éng c¬ cña tÝch luü t- b¶n
1.1.3.1 TÝch luü t- b¶n lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t- b¶n
Víi mét khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- nhÊt ®Þnh, mét trong hai phÇn (tÝch
luü, tiªu dïng ) ®ã cµng lín th× phÇn kia cµng nhá. NÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c
kh«ng thay ®æi th× tØ lÖ ph©n chia ®ã quyÕt ®Þnh ®¹i l-îng tÝch luü. Nh-ng kÎ
thùc hiÖn s- ph©n chia ®ã lµ ng-êi së h÷u gi¸ trÞ thÆng d-, tøc lµ nhµ t- b¶n.
Nh- vËy, nã lµ mét hµnh vi phô thuéc vµo ý chÝ cña nhµ t- b¶n. VÒ c¸i phÇn
cña mãn cèng vËt ®ã do h¾n thu ®-îc vµ ®-îc h¾n ®em tÝch tuü, th× ng-êi ta
nãi r»ng nhµ t- b¶n ®· tiÕt kiÖm phÇn ®ã, bëi v× h¾n kh«ng ¨n tiªu nã ®i, nghÜa
lµ h¾n lµm c¸i chøc n¨ng cña h¾n lµ nhµ t- b¶n, cô thÓ lµ chøc n¨ng lµm giµu.
ChØ chõng nµo nhµ t- b¶n lµ t- b¶n nh©n c¸ch ho¸, th× nhµ t- b¶n míi
cã mét gi¸ trÞ lÞch sö vµ míi cã c¸i quyÒn lÞch sö ®-îc tån t¹i vµ chØ trong
Trang7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
chõng mùc Êy tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cña b¶n th©n h¾n míi ®-îc bao hµm trong
tÝnh yÕu nhÊt thêi cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa. Nh-ng trong
chõng mùc Êy th× ®éng c¬ cña nhµ t- b¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông vµ
h-ëng thô mµ lµ gi¸ trÞ trao ®æi vµ viÖc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ trao ®æi. Lµ mét
kÎ cuång tÝn viÖc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ, nhµ t- b¶n th¼ng tay c-ìng bøc loµi
ng-êi s¶n xuÊt ®Ó s¶n xuÊt, do ®ã h¾n c-ìng bøc hä ph¶i ph¸t triÓn nh÷ng lùc
l-îng s¶n xuÊt x· héi vµ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vËt chÊt, mµ chØ mét
m×nh nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy míi cã thÓ h×nh thµnh c¸i c¬ së hiÖn thùc cña mét
h×nh th¸i x· héi cao h¬n, mét h×nh th¸i x· héi mµ nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ mäi c¸
nh©n ®Òu ®-îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ tù do. Nhµ t- b¶n chØ ®¸ng kÝnh träng
chõng nµo h¾n cßn lµ sù hiÖn th©n cña t- b¶n. Víi t- c¸ch nµy, h¾n chia sÎ sù
say mª tuyÖt ®èi muèn lµm giµu víi kÎ tÝch luü cña c¶i. Nh÷ng c¸i mµ ng-êi
nµy chØ lµ mét thãi c¸ nh©n, th× ®èi víi nhµ t- b¶n nã l¹i lµ t¸c ®éng cña mét
bé m¸y x· héi trong ®ã nhµ t- b¶n chØ lµ mét chiÕc b¸nh xe. Ngoµi ra, sù ph¸t
triÓn cña nÒn s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa lµm cho sù t¨ng thªm kh«ng ngõng
cu¶ mét sè t- b¶n bá vµo mét xÝ nghiÖp, c«ng nghiÖp trë thµnh mét sù tÊt yÕu,
vµ c¹nh tranh lµm cho nh÷ng quy luËt bªn trong cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt tb¶n chñ nghÜa trë thµnh nh÷ng quy luËt bªn ngoµi cã tÝnh chÊt c-ìng chÕ ®èi
víi mçi nhµ t- b¶n c¸ biÖt. C¹nh tranh buéc nhµ t- b¶n kh«ng ngõng më réng
t- b¶n ®Ó gi÷ ®-îc t- b¶n, vµ h¾n chØ cã thÓ më réng t- b¶n cu¶ m×nh b»ng
c¸ch tÝch luü ngµy cµng nhiÒu h¬n mµ th«i.
1.1.4 C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng tíi qui m« cña tÝch luü t- b¶n
Víi mét khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- nhÊt ®Þnh th× qui m« cña tÝch luü
phô thuéc vµo tØ lÖ ph©n chia khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- ®ã thµnh quü tiªu
dïng cña nhµ t- b¶n. NÕu tØ lÖ ph©n chia ®ã ®· cã s½n th× râ rµng ®¹i l-îng cña
t- b¶n tÝch luü sÏ do ®¹i l-îng tuyÖt ®èi cña gi¸ trÞ thÆng d- quyÕt ®Þnh. D o
Trang8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®ã nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m« cña tÝch luü chÝnh lµ nh÷ng nh©n tè
quyÕt ®Þnh quy m« cña gÝa trÞ thÆng d-. Nh÷ng nh©n tè ®ã lµ :
1.1.4.1 Møc ®é bãc lét søc lao ®éng
N©ng cao møc ®é bãc lét søc lao ®éng b»ng c¸ch c¾t xÐn vµo tiÒn c«ng.
Khi nghiªn cøu sù s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d-, C.MAC gi¶ ®Þnh r»ng s- trao
®ái gi÷a c«ng nh©n vµ nhµ t- b¶n lµ sù trao ®æi ngang gi¸. Nh-ng trong thùc
tÕ, c«ng nh©n bÞ nhµ t- s¶n chiÕm ®o¹t mét phÇn lao ®éng tÊt yÕu, bÞ c¾t xÐn
mét phÇn tiÒn c«ng. ViÖc c¾t xÐn tiÒn c«ng gi÷ vai trß quan träng trong qu¸
tr×nh tÝch luü t- b¶n.
N©ng cao møc ®é bãc lét b»ng c¸ch t¨ng c-êng ®é lao ®éng vµ kÐo dµi
ngµy lao ®éng. ViÖc t¨ng c-êng ®é lao ®éng vµ kÐo dµi ngµy lao ®éng râ rµng
lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ thÆng d-, do ®ã lµm t¨ng bé phËn gi¸ trÞ thÆng d- ®-îc
t- b¶n ho¸ tøc lµ lµm t¨ng tÝch luü.Anhr h-ëng nµy cßn thÓ hiÖn ë chç sè
l-îng lao ®éng t¨ng thªm mµ nhµ t- b¶n chiÕm kh«ng do t¨ng c-êng ®é lao
®éng vµ kÐo dµi ngµy lao ®éng kh«ng ®ßi hái ph¶i t¨ng thªm t- b¶n mét c¸ch
t-¬ng øng (kh«ng ®ßi hái ph¶i t¨ng thªm sè l-¬ng c«ng nh©n, t¨ng thªm m¸y
mãc thiÕt bÞ, mµ hÇu nh- chØ cÇn t¨ng thªm s- hao phÝ nguyªn liÖu )
1.1.4.2 Tr×nh ®é n¨ng suÊt lao ®éng
V iÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ thÆng d-, do ®ã
t¨ng thªm bé phËn gi¸ trÞ thÆng d- ®-îc t- b¶n hãa. Song vÊn ®Ò ë ®©y lµ tÝch
luü kh«ng chØ ®-îc quyÕt ®Þnh bëi khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d-, mµ cßn bëi
khèi l-îng t- liÖu s¶n xuÊt vµ t- liÖu tiªu dïng do khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng dcã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh. Nh- vËy, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng sÏ lµm t¨ng thªm
nh÷ng yÕu tè vËt chÊt ®Ó biÕn gi¸ trÞ thÆng d- thµnh t- b¶n míi. Do ®ã lµm
t¨ng quy m« cña tÝch luü.
N¨ng suÊt lao ®éng cao th× lao ®éng sèng sö dông ®-îc nhiÒu lao ®äng
qu¸ khø h¬n, lao ®éng qu¸ khø ®ã l¹i t¸i hiÖn d-íi h×nh th¸i cã Ých míi, chóng
Trang9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lµm chøc n¨ng t- b¶n ®Ó s¶n xuÊt ra t- b¶n cµng nhiÒu, do ®ã mµ quy m« cña
t- b¶n tÝch luü cµng lín. Nh- vËy, n¨ng suÊt lao ®éng lµ nh©n tè quan träng
quyÕt ®Þnh quy m« cña tÝch luü.
1.1.4.3 Sù chªnh lÖch ngµy cµng t¨ng gi÷a t- b¶n sö dông vµ t- b¶n
tiªu dïng
T- b¶n t¨ng lªn th× sù chªnh lÖch gi÷a t- b¶n ®-îc sö dông vµ t- b¶n ®·
tiªu dïng còng t¨ng lªn. Nãi mét c¸ch kh¸c: khèi l-îng gi¸ trÞ vµ khèi l-îng
vËt thÓ cña nh÷ng t- liÖu lao ®éng nh- nhµ x-ëng, m¸y mãc, èng tiªu n-íc,
sóc vËt cµy kÐo, c¸c thø khÝ tµi cóng t¨ng lªn; nh÷ng thø ®ã, trong mét thêi k×
dµi hay ng¾n, nh÷ng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th-êng xuyªn l¾p ®i l¾p l¹i, ®Òu ho¹t
®éng víi quy m« cña chóng hay ®-îc dïng ®Ó ®¹t tíi mét hiÖu qu¶ cã Ých nh¸t
®Þnh, nh-ng l¹i chØ hao mßn dÇn dÇn, vµ do ®ã chØ mÊt gi¸ trÞ tõng phÇn mét,
nghÜa lµ chØ chuyÓn gi¸ trÞ Êy tõng phÇn mét vµo s¶n phÈm mµ th«i. V× c¸c tliÖu lao ®éng ®-îc dïng lµm nh÷ng c¸i t¹o ra s¶n phÈm nh-ng l¹i kh«ng nhËp
thªm gi¸ trÞ vµo s¶n phÈm, nghÜa lµ v× chóng ®-îc sö dông toµn bé nh-ng chØ
bÞ tiªu dïng tõng phÇn th«i, cho nªn nh- ®· nh¾c trªn kia, c¸c t- liÖu ®ã phôc
vô kh«ng c«ng gièng nh- c¸c lùc l-îng thiªn nhiªn: n-íc, h¬i n-íc, kh«ng
khÝ, ®iÖn... nh-ng sù phôc vô kh«ng c«ng ®ã cña lao ®éng qu¸ khø, ®-îc lao
®éng sèng n¾m lÊy vµ lµm sèng l¹i, ®ang ®-îc tÝch luü l¹i cïng víi quy m«
ngµy cµng t¨ng cña tÝch luü
Lùc l-îng s¶n xuÊt x· héi cµng ph¸t triÓn, m¸y mãc cµng hiÖn ®¹i, phÇn
gi¸ trÞ cña nã chuûen vµo s¶n phÈm trong tõng thêi gian cµng Ýt, th× sù chªnh
lÖch gi÷a t- b¶n sö dông vµ t- b¶n bÞ tiªu dïng cµng lín. Do ®ã, t- b¶n lîi
dông ®-îc nh÷ng thµnh tùu cña lao ®éng qu¸ khø cµng nhiÒu.
1.1.4.4 Quy m« cña t- b¶n øng tr-íc
Víi tr×nh ®é bãc lét kh«ng ®æi th× khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- sÏ do khèi
l-îng c«ng nh©n bÞ bãc lét quyÕt ®Þnh. Do ®ã, quy m« cña t- b¶n øng tr-íc,
Trang10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhÊt lµ bé phËn t- b¶n kh¶ biÕn cµng lín, th× gi¸ trÞ thÆng d- bãc lét ®-îc vµ
quy m« tÝch luü còng cµng lín.
1.2C¸c quy luËt cu¶ tÝch luü t- b¶n
1.2.1 L-îng cÇu vÒ søc lao ®éng t¨ng cïng víi tÝch luü t- b¶n trong ®iÒu
kiÖn kÕt cÊu cña t- b¶n kh«ng ®æi.
1.2.1.1Sù t¨ng lªn cña l-îng cÇu vÒ søc lao ®éng
T- b¶n t¨ng lªn th× còng t¨ng thªm bé phËn kh¶ biÕn cña nã hay bé
phËn ®-îc biÕn thµnh søc lao ®éng. GØa dô r»ng, cïng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn
kh¸c kh«ng thay ®æi- nghÜa lµ ®Ó vËn mét khèi l-îng t- liÖu s¶n xuÊt hay tb¶n bÊt biÕn nhÊt ®Þnh,bao giê còng cÇn mét khèi l-îng søc lao ®éng nhtr-íc ,th× râ rµng lµ l-îng cÇu vÒ lao ®éng vµ quü sinh ho¹t cña c«ng nh©n sÏ
t¨ng lªn mét c¸ch tØ lÖ víi t- b¶n, vµ t- b¶n t¨ng lªn cµng nhanh bao nhiªu th×
l-îng cÇu ®ã còng cµng t¨ng lªn nhanh bÊy nhiªu. K hi quy m« tÝch luü cã thÓ
më réng ®ét ngét b»ng c¸ch chØ cÇn thay ®æi sù ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d- hay
s¶n phÈm thÆng d- thµnh t- b¶n vµ thu nhËp, v× nh÷ng lÏ ®ã nªn nhu cÇu tÝch
luü cña t- b¶n cã thÓ v-ît qu¸ sù t¨ng thªm c¶u søc lao ®éng hay sè c«ng
nh©n, l-îng cÇu vÒ c«ng nh©n cã thÓ v-ît qu¸ l-îng cung vÒ c«ng nh©n vµ v×
thÕ tiÒn c«ng cã thÓ t¨ng lªn. V× mçi n¨m ng-êi ta sö dông nhiÒu c«ng nh©n
h¬n n¨m tr-íc, nªn sím hay muén ¾t ph¶i ®Õn lóc mµ nhu cÇu cña tÝch lòy b¾t
®Çu v-ît qu¸ l-îng cung b×nh th-êng vÒ lao ®éng, vµ do ®ã tiÒn c«ng còng sÏ
t¨ng lªn. TÝch lòy t- b¶n lµ lµm t¨ng thªm giai cÊp v« s¶n.
1.2.1.2 Sù t¨ng lªn vÒ tiÒn c«ng kh«ng ng¨n c¶n viÖc t¨ng tÝch lòy tb¶n .
Nh- ta ®· thÊy, do b¶n chÊt cña nã, tiÒn c«ng ®ßi ng-êi lao ®éng bao
giê còng ph¶i cung cÊp mét sè l-îng lao ®éng kh«ng c«ng nhÊt ®Þnh. Hoµn
toµn kh«ng nãi ®Õn tr-êng hîp t¨ng tiÒn c«ng trong tr-êng hîp gi¸ c¶ lao
®éng h¹ xuèng...th× trong tr-êng hîp tèt nhÊt t¨ng tiÒn c«ng còng cã nghÜa lµ
Trang11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
gi¶m bít vÒ sè l-îng phÇn lao ®éng kh«ng c«ng mµ ng-êi lao ®éng ph¶i cung
cÊp. Sù gi¶m bít nµy kh«ng bao giê cã thÓ ®i ®Õn møc ®e do¹ sù tån t¹i cña
b¶n th©n chÕ ®é nµy. Theo c¸ch nãi cña to¸n häc, cã thÓ nãi r»ng: ®¹i l-îng
tÝch lòy lµ mét biÕn sè ®éc lËp, ®¹i l-îng tiÒn c«ng lµ mét biÕn sè phô thuéc,
chø kh«ng ph¶i ng-îc l¹i .
NÕu khèi l-îng lao ®éng kh«ng c«ng do giai cÊp c«ng nh©n cung cÊp
vµ do giai cÊp c¸c nhµ t- b¶n tÝch lòy, l¹i t¨ng lªn kh¸ nhanh ®Õn møc nã chØ
cã thÓ biÕn thµnh t- b¶n khi nµo cã mét sù t¨ng thªm kh¸c th-êng cña sè lao
®éng ®-îc tr¶ c«ng, th× tiÒn c«ng sÏ t¨ng lªn, vµ nÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c
kh«ng thay ®æi, th× lao ®éng kh«ng c«ng sÏ gi¶m xuèng mét c¸ch t-¬ng xøng.
Nh-ng mét khi sù gi¶m xuèng nµy ch¹m tíi c¸i ®iÓm mµ ë ®Êy lao ®éng thÆng
d- nu«i d-ìng t- b¶n kh«ng cßn cung cÊp víi mét khèi l-îng b×nh th-êng
n÷a, th× cã ngay mét sù ph¶n øng :mét phÇn Ýt h¬n cña thu nhËp sÏ ®-îc tb¶n ho¸, tÝch luü ch÷ng l¹i, vµ sù vËn ®éng ®i lªn cña tiÒn c«ng sÏ bÞ ®¸nh bËt
trë l¹i. Nh- vËy, sù t¨ng lªn cña gi¸ c¶ lao ®éng kh«ng v-ît qu¸ nh÷ng giíi
h¹n b¶o ®¶m kh«ng nh÷ng gi÷ nguyªn ®-îc nh÷ng c¬ së cña chÕ ®é t- b¶n
chñ nghÜa mµ cßn ®¶m b¶o cho t¸i s¶n xuÊt cña chÕ ®é ®ã ®-îc thùc hiÖn víi
quy m« më réng.
1.2.2 Sù gi¶m bít t-¬ng ®èi bé phËn t- b¶n kh¶ biÕn trong tiÕn tr×nh tÝch luü
vµ tÝch tô ®i kÌm theo tiÕn tr×nh ®ã
Mét khi ®· cã nh÷ng cã nh÷ng c¬ së chung cña chÕ ®é t- b¶n chñ
nghÜa, th× trong tiÕn tr×nh tÝch luünhÊt ®Þnh sÏ ®Õn lóc sù ph¸t triÓn cña n¨ng
suÊt lao ®éng x· héi trë thµnh ®ßn bÈy m¹nh nhÊt cña tÝch luü. N¨ng suÊt lao
®éng t¨ng thÓ hiÖn ë viÖc gi¶m bít khèi l-îng lao ®éng so víi khèi l-îng tliÖu s¶n xuÊt mµ lao ®éng ®ã lµm cho ho¹t ®éng hay lµ thÓ hiÖn ë sù gi¶m bít
®¹i l-îng cña nh©n tè chñ quan cña qu¸ tr×nh lao ®éng so víi c¸c nh©n tè
kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh ®ã.
Sù thay ®æi ®ã cña kÕt cÊu kÜ thuËt cña t- b¶n,
Trang12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
s- t¨ng lªn cña khèi l-îng t- liÖu s¶n xuÊt so víi khèi l-îng søc lao ®éng
®ang lµm cho c¸c t- liÖu s¶n xuÊt ®ã sèng l¹i, l¹i ph¶n ¸nh trë l¹i vµo trong
kÕt cÊu gi¸ trÞ cña t- b¶n, vµo trong viÖc t¨ng thªm bé phËn bÊt biÕn cña gi¸ trÞ
t- b¶n, b»ng c¸ch lÊy vµo bé phËn kh¶ biÕn cña nã. VÝ dô: lóc ®Çu 50% cña
mét t- b¶n nµo ®ã ®-îc chi cho t- liÖu s¶n xuÊt, cßn 50% ®-îc chi cho søc lao
®éng; sau ®ã cïng víi sù ph¸t triÓn cña n¨ng suÊt lao ®éng 80% ®-îc chi cho
t- liÖu s¶n xuÊt vµ 20% ®-îc chi cho søc lao ®éng...C¸c quy luËt vÒ s- t¨ng
lªn cña bé phËn bÊt biÕn cña t- b¶n so víi bé phËn kh¶ biÕn, ë mçi b-íc ®Òu
®-îc x¸c minh.
Tuy vËy sù gi¶m bít phÇn kh¶ biÕn cña t- b¶n so víi phÇn bÊt biÕn hay
lµ sù thay ®æi kÕt cÊu cña t- b¶n, chØ nãi lªn mét c¸ch gÇn ®óng sù biÕn ®æi
trong kÕt cÊu cña c¸c bé phËn vËt chÊt cña t- b¶n mµ th«i. Cïng víi n¨ng suÊt
®· t¨ng lªn cña lao ®éng th× kh«ng nh÷ng khèi l-îng t- liÖu s¶n xuÊtdo nã
tiªu dïng t¨ng lªn, mµ gi¸ trÞ cña t- liÖu s¶n xuÊt so víi khèi l-îng cña nã l¹i
cßn gi¶m xuèng n÷a. Nh- vËy gi¸ trÞ cña t- liÖu s¶n xuÊt t¨ng lªn mét c¸ch
tuþet ®èi, nh-ng kh«ng t¨ng theo cïng tØ lÖ víi khèi l-îng cña nã. V× vËy, sù
chªnh lÖch gi÷a t- b¶n bÊt biÕn vµ t- b¶n kh¶ biÕn t¨ng lªn chËm h¬n nhiÒu so
víi sù chªnh lÖch gi÷a khèi liÖu t- liÖu s¶n xuÊt do t- b¶n bÊt biÕn chuyÓn ho¸
thµnh, vµ khèi l-îng søc lao ®éng do t- b¶n chuyÓn ho¸ thµnh. Sù chªnh lÖch
trªn còng t¨ng lªn víi sù chªnh lÖch d-íi, nh-ng víi mét møc ®é Ýt h¬n. V¶
l¹i nÕu sù tiÕn bé cña tÝch luü lµm gi¶m bít ®¹i l-îng t-¬ng ®èi cña bé phËn
t- b¶n kh¶ biÕn th× nh- vËy tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i nã lo¹i trõ sù t¨ng lªn cña
®¹i l-îng tuyÖt ®èi cña nã. GØa ®Þnh r»ng mét gi¸ trÞ t- b¶n lóc ®Çu tù chia ra
thµnh 50% lµ t- b¶n bÊt biÕn vµ 50%lµ t- b¶n kh¶ biÕn, vÒ sau l¹i chia thµnh
80% lµ t- b¶n bÊt biÕn vµ 20%lµ t- b¶n kh¶ biÕn. NÕu trong thêi gian ®ã sè tb¶n lóc ®Çu gåm 6000 ch¼ng h¹n, ®· t¨ng lªn thµnh 18000 th× phÇn kh¶ biÕn
cña nã ®· t¨ng thªm. Tr-íc kia nã lµ 3000, b©y giê lµ 3600. Nh-ng, nÕu tr-íc
Trang13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kia chØ cÇn t¨ng t- b¶n thªm 20%lµ ®ñ ®Ó t¨ng l-îng cÇu vÒ lao ®éng lªn 20%
th× b©y giê ®iÒu ®ã l¹i ®ßi hái ph¶i t¨ng t- b¶n lóc ®Çu lªn gÊp 3 lÇn.
Mäi t- b¶n ®Òu lµ sù tÝch tô nhiÒu hay Ýt t- liÖu s¶n xuÊt víi mét sù chØ
huy t-¬ng øng ®èi víi mét ®éi qu©n lao ®éng. Víi mäi tÝch luü ®Òu trë thµnh
ph-¬ng tiÖn cho mét tÝch luü míi.TÝch tô vµ tËp trung t- b¶n cã quan hÖ víi
nhau. Sù kh¸c biÖt nµy kh«ng chØ vÒ chÊt mµ cßn kh¸c nhau vÒ mÆt l-îng. TËp
trung t- b¶n tuy kh«ng lµm t¨ng quy m« t- b¶n x· héi nh-ng cã vai trß rÊt lín
trong qu¸ tr×nh chuyÓn s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín TBCN vµ qu¸ tr×nh
chuyÓn CNTB tõ giai ®o¹n thÊp lªn giai ®o¹n cao.
1.2.3 ViÖc s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu nh©n khÈu thõa t-¬ng ®èi
1.2.3.1.Nh©n khÈu thõa s¶n phÈm tÊt yÕu cña tÝch lòy
L-îng cÇu vÒ lao ®éng kh«ng ph¶i do quy m« cña tæng t- b¶n quyÕt
®Þnh mµ do quy m« cña bé phËn kh¶ biÕn cña t- b¶n quyÕt ®Þnh; cho nªn cïng
víi sù t¨ng lªn cña tæng t- b¶n th× l-îng cÇu vÒ lao ®éng còng dÇn dÇn gi¶m
bít ®i chø kh«ng ph¶i t¨ng lªn theo tØ lÖ víi sù t¨ng thªm cña tæng t- b¶n, nhchóng ta ®· gi¶ ®Þnh tr-íc ®©y. L-îng cÇu vÒ lao ®éng gi¶m xuèng mét c¸ch
t-¬ng ®èi so víi ®¹i l-îng cña tæng t- b¶n vµ gi¶m xuèng theo mét cÊp sè
ngµy cµng nhanh cïng víi sù t¨ng lªn cña ®¹i l-îng Êy. ThËt ra cïng víi sù
t¨ng lªn cña tæng t- b¶n th× phÇn kh¶ biÕn cña nã, hay søc lao ®éng kÕt hîp
vµo nã, còng t¨ng lªn, nh-ng l¹i t¨ng lªn theo mét tû lÖ kh«ng ngõng gi¶m
sót.
Cïng víi sù tÝch luü t- b¶n do b¶n th©n n㠮Πra, nh©n khÈu c«ng nh©n
còng s¶n xuÊt ra víi mét quy m« ngµy cµng lín nh÷ng ph-¬ng tiÖn lµm cho
hä trë thµnh nh©n khÈu thõa t-¬ng ®èi lµ quy luËt nh©n khÈu thõa riªng cña
ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa, còng gièng nh- trªn thùc tÕ, mäi
ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®Æc thï trong lÞch sö ®Òu cã quy luËt nh©n khÈu ®Æc thï,
cã hiÖu lùc trong lÞch sö cña nã. Mét quy luËt nh©n khÈu tr×u t-îng chØ tån t¹i
Trang14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®èi víi thùc vËt vµ ®éng vËt, chõng nµo mµ con ng-êi trong lÞch sö ch-a x©m
nhËp vµo lÜnh vùc nµy.
1.2.3.2 Nh©n khÈu thõa, ®ßn bÈy cña tÝch luü t- b¶n ®iÒu kiÖn tån t¹i
cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa. §éi qu©n c«ng nghiÖp trõ bÞ .
Nh-ng, nÕu nh©n khÈu c«ng nh©n thõa lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña tÝch luü,
hay cña sù ph¸t triÓn cña c¶i trªn c¬ së t- b¶n chñ nghÜa, th× ng-îc l¹i nh©n
khÈu thõa nµy l¹i trë thµnh mét ®ßn bÈy cña tÝch lòy t- b¶n chñ nghÜa vµ thËm
chÝ cßn lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa nøa. Sè
nh©n khÈu ®ã t¹o thµnh mét ®éi qu©n c«ng nghiÖp trõ bÞ cã s½n, hoµn toµn
thuéc vÒ t- b¶n mét c¸ch tuyÖt ®èi tùa hå nh- thÓ t- b¶n ®· bá c«ng cña ra
nu«i d-ìng lªn sè nh©n khÈu thõa ®ã. Khèi l-îng cña c¶i x· héi, ngµy cµng
ph×nh ra cïng víi sù tiÕn bé cña tÝch lòy vµ cã thÓ biÕn thµnh t- b¶n phô thªm,
®iªn cuång ®æ x« vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt cò mµ thÞ tr-êng më réng ®ét
ngét, hoÆc vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi...mµ sù ph¸t triÓn cña nh÷ng ngµnh
s¶n xuÊt cò ®ßi hái ph¶i cã. Trong tÊt c¶ nh÷ng tr-êng hîp nh- thÕ th× cÇn lµm
thÕ nµo ®Ó cã thÓ tung mét c¸ch ®ét ngét nh÷ng khèi l-îng ng-êi rÊt lín vµo
nh÷ng ®iÓm quyÕt ®Þnh mµ kh«ng ph¶i gi¶m bít quy m« s¶n xuÊt trong nh÷ng
lÜnh vùc kh¸c. Nh©n khÈu thõa cung cÊp nh÷ng khèi l-îng ng-êi ®ã.
ViÖc më réng quy m« mét c¸ch ®ét ngét vµ nh¶y vät lµ tiÒn ®Ò cña viÖc
thu hÑp nã mét c¸ch ®ét ngét; b¶n th©n sù thu hÑp nµy l¹i g©y ra sù më réng
kia, nh-ng sù më réng kia kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®-îc nÕu kh«ng cã mét
nguån søc ng-êi bãc lét ®-îc, nÕu kh«ng cã sù t¨ng thªm khèi l-îng c«ng
nh©n mét c¸ch ®éc lËp víi sè t¨ng tuyÖt ®èi cña nh©n khÈu. Sè t¨ng ®ã ®-îc
t¹o bëi mét qu¸ tr×nh ®¬n gi¶n th-êng xuyªn "gi¶i phãng" mét bé phËn c«ng
nh©n, nhê nh÷ng ph-¬ng ph¸p lµm gi¶m bít sè c«ng nh©n ®ang lµm viÖc so
víi s¶n xuÊt ®· t¨ng lªn. Nh- vËy toµn bé h×nh thøc vËn ®éng ®Æc biÖt cña nÒn
c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®Òu ph¸t sinh trªn sù th-êng xuyªn biÕn mét bé phËn
Trang15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nµo ®ã cña nh©n khÈu c«ng nh©n thµnh nh÷ng c«ng nh©n kh«ng cã viÖc lµm
hay chØ cã viÖc lµm mét nöa. ViÖc s¶n xuÊt nh©n khÈu thõa t-¬ng ®èi, nghÜa lµ
thõa so víi nhu cÇu trung b×nh cña t- b¶n trong viÖc lµm t¨ng gi¸ trÞ cña nã, lµ
®iÒu kiÖn sèng cßn cña nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i.
Trang16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
CH¦¥NG 2:
VAI TRß CñA TÝCH Luü t- b¶n
trong qu¸ tr×nh H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ TBCN
2.1 TÝch luü nguyªn thuû t- b¶n
2.1.1TÝch luü ban ®Çu, ®iÓm xuÊt ph¸t cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ
nghÜa
2.1.1.1 Hai ®iÒu kiÖn ra ®êi cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa
Qóa tr×nh ph¸t triÓn cña con ng-êi tõ khi sinh ra cho tíi nay g¾n liÒn
víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ thay thÕ lÉn nhau cña c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt x·
héi.Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®Çu tiªn lµ céng s¶n nguyªn thuû, ph-¬ng thøc s¶n
xuÊt nµy ®-îc thay thÕ bëi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt n« lÖ tiÕp ®ã lµ phu¬ng thøc
s¶n xuÊt phonng kiÕn. Vµ tõ gi÷a thÕ kØ XV cho tíi gi÷a thÕ kØ XVII lµ thêi k×
b¾t ®Çu tan r· cña chÕ ®é phong kiÕn vµ thay thÕ bëi chÕ ®é phong kiÕn lµ chÕ
®é t- b¶n chñ nghÜa b¾t ®Çu ra ®êi. Chñ nghÜa t- b¶n ra ®êi trong lßng chÕ ®é
phong kiÕn.
Hai ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó h×nh thµnh chñ nghÜa t- b¶n
+TËp trung trong tay mét sè Ýt ng-êi sè tiÒn cña lín ®Ó lËp ra c¸c xÝ
nghiÖp TBCN
+Cã mét líp ng-êi hoµn toµn tù do vÒ th©n thÓ (quyÒn quyÕt ®Þnh
th©n thÓ m×nh) vµ ®· bÞ mÊt hÕt t- liÖu s¶n xuÊt.
2.1.1.1 TÝch luý nguyªn thuû t- b¶n,®ßn bÈy ®Èy nhanh s- ra ®êi cña
hai ®iÒu kiÖn
GØa ®Þnh r»ng tr-íc tÝch luü t- b¶n chñ nghÜa ®· cã mét sù tÝch luü "ban
®Çu" -mét tÝch luü kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ
nghÜa, mµ lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña nã. Trong khoa kinh tÕ chÝnh trÞ, sù tÝch lòy
ban ®Çu nµy ®ãng mét vai trß còng gÇn gièng nh- vai trß cña téi tæ t«ng trong
thÇn häc. Vµ tõ thêi c¸i téi tæ t«ng ®ã ®· b¾t ®Çu sù nghÌo khæ cña sè ®«ng
Trang17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ng-êi, lµ nh÷ng ng-êi dï cã lao ®éng hÕt søc còng ch¼ng cã g× ®Ó b¸n trõ b¶n
th©n hä ;vµ b¾t ®Çu sù giµu cã cña mét sè Ýt, dï ®· th«i lao ®éng tõ l©u mµ vÉn
cø giµu m·i lªn. Nh-ng khi ®· ®ông ®Õn vÊn ®Ò quyÒn së h÷u th× ng-êi ta cã
nghÜa vô thiªng liªng lµ ph¶i theo ®óng quan ®iÓm cña s¸ch vë vì lßng cho tÎ
con, lµ quan ®iÓm duy nhÊt ®óng víi mäi løa tuæi mäi tr×nh ®é ph¸t triÓn. Nhmäi ng-êi ®Òu biÕt, trong lÞch sö hiÖn thùc th× sù x©m chiÕm, n« dÞch, c-íp
bãc, tãm l¹i lµ b¹o lùc ®· ®ãng mét vai trß lín.
TiÒn vµ hµng ho¸, còng gièng hÖt nh- t- liÖu s¶n xuÊt vµ t- liÖu sinh
ho¹t, ngay tõ ®Çu kh«ng ph¶i lµ t- b¶n.Chóng cÇn ®-îc chuyÓn ho¸ thµnh tb¶n. Nh-ng sù chuyÓn ho¸ nµy chØ cã thÓ diÔn ra trong nh÷ng hoµn c¶nh nhÊt
®Þnh th«i, nh÷ng hoµn c¶nh ®ã quy l¹i lµ :"hai lo¹i hµng ho¸ rÊt kh¸c nhau
ph¶i gÆp nhau vµ tiÕp xóc víi nhau - mét bªn lµ ng-êi cã tiÒn, cã t- liÖu s¶n
xuÊt vµ t- liÖu sinh ho¹t,cÇn mua søc lao ®éng cña ng-êi kh¸c ®Ó lµm t¨ng
thªm gi¸ trÞ ®· chiÕm ®-îc; bªn kia lµ nh÷ng ng-êi lao ®éng tù do,nh÷ng
ng-êi b¸n søc lao ®éng cña b¶n th©n m×nh, do ®ã lµ nh÷ng ng-êi b¸n lao
®éng ". Víi viÖc chia thÞ tr-êng hµng ho¸ thµnh hai cùc nh- vËy, th× nh÷ng
®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña nÒn s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa còng ®-îc t¹o ra."Quan hÖ
t- b¶n chñ nghÜa gi¶ ®Þnh ph¶i t¸ch rêi ng-êi lao ®éng víi quyÒn së h÷u
nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc hiÖn lao ®éng" Qóa tr×nh mét mÆt th× biÕn t- liÖu s¶n
xuÊt vµ t- liÖu sinh ho¹t cña x· héi thµnh t- b¶n, vµ mÆt kh¸c, biÕn nh÷ng
ng-êi s¶n xuÊt trùc tiÕp thµnh nh÷ng ng-êi lao ®éng lµm thuª. Do ®ã, c¸i gäi
lµ tÝch luü ban ®Çu ch¼ng qua chØ lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö t¸ch rêi ng-êi s¶n
xuÊt ra khái t- liÖu s¶n xuÊt(Nã lµ ban ®Çu v× nã lµ tiÒn sö cña t- b¶n vµ cña
ph-¬ng thøc s¶n xuÊt phï hîp víi t- b¶n ). C¸i ®· ®¸nh dÊu thêi ®¹i trong lÞch
sö cña tÝch luü ban ®Çu lµ nh÷ng sù ®¶o lén lµm ®ßn bÈy cho giai cÊp c¸c nhµ
Trang18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
t- b¶n ®ang h×nh thµnh. C¬ së cña toµn bé qu¸ tr×nh nµy lµ sù t-íc ®o¹t ruéng
®Êt cña nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, cña n«ng d©n .
ë Anh nã mang h×nh thøc cæ ®iÖn, v× vËy nªn chóng ta lÊy n-íc Anh
lµm vÝ dô
2.1.2 Néi dung, ®Æc ®iÓm cña thêi kú tÝch luü nguyªn thuû(§iÓn h×nh ë Anh)
2.1.2.1 Sù t-íc ®o¹t ruéng ®Êt cña d©n c- ë n«ng th«n
Mµn më ®Çu cña sù ®¶o lén ®Æt nÒn t¶ng cho ph-¬ng thøc t- b¶n chñ
nghÜa ®· diÔn ra trong ba m-¬i n¨m cuèi thÕ kØ XV vµ mÊy m-¬i n¨m ®Çu thÕ
kØ XVI.
BiÕn ®ång ruéng thµnh b·i ch¨n th¶ ®· trë thµnh khÈu hiÖu cña c¸c chóa
phong kiÕn. Nhµ ë cña n«ng d©n vµ nh÷ng chiÕc nhµ nhá cña c«ng nh©n bÞ
ph¸ huû ®i b»ng b¹o lùc noÆc cho ®æ n¸t ®Ó biÕn thµnh b·i ch¨n th¶, ë ®Êy chØ
cßn nhµ cña chóa ®Êt mµ th«i. Trong thêi k× nµy, c¬ quan lËp ph¸p còng t×m
c¸ch duy tr×mét møc tèi thiÓu 4 a-c¬ ®Êt ®ai cho mçi c¨n nhµ nhá cña ng-êi
c«ng nh©n c«ng nghiÖp lµm thuª vµ cÊm kh«ng nhËn cho ng-oõi kh¸c ®Õn ë
thuª trong nhµ m×nh.
Trong thÕ kØ XVI cuéc c¶i c¸ch t«n gi¸o vµ sù c-íp bãc hµng lo¹t
nh÷ng tµi s¶n cña gi¸o héi tiÕp theo sau nã ®· ®em l¹i mét sù thóc ®Èy ghª
gím cho qu¸ tr×nh t-íc ®o¹t quÇn chóng nh©n d©n b»ng b¹o lùc. ViÖc xo¸ bá
c¸c nhµ tu kÝn ®· ®Èy c¸c ng-êi trong c¸c nhµ tu ®ã vµo hµng ngò v« s¶n.
VÊn ®Ò "rµo ruéng ®Êt cña c«ng x· ", viÖc rµo ®Êt cña c«ng x· rÊt phæ
biÕn vµ phÇn lín nh÷ng l·nh ®Þa míi do viÖc rµo ®Êt mµ cã, d· biÐn thµnh
®ång cá. Kh«ng ph¶i chØ nh÷ng ®Êt bá hoang, mµ l¾m khi c¶ nh÷ng ®Êt ®ai ®·
trång trät còng ®Òu bÞ ®Þa chñ l©n cËn s¸p nhËpd-íi cí rµo ®Êt.
Tãm l¹i, c-íp ®o¹t tµi s¶n cña nhµ thê, nh-îng ®Êt ®ai nhµ n-íc mét
c¸ch gian lËn, ¨n c¾p ®Êt ®ai cña c«ng x·, biÕn së h÷u phong kiÕn vµ së h÷u
thÞ téc thµnh së h÷u t- nh©n hiÖn ®¹i b»ng c¸ch chiÕm ®o¹t vµ khñng bè tµn
Trang19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhÉn-®ã lµ bÊy nhiªu ph-¬ng ph¸p th¬ méng cña tÝch luü ban®Çu-Chóng ®·
chinh phôc ®Êt ®ai cho nÒn n«ng nghiÖp t- b¶n chñ nghÜa, ®em ruéng ®Êt g¾n
vµo t- b¶n vµ t¹o ra mét luång cÇn thiÕt nh÷ng ng-êi v« s¶n bÞ ®Æt ra ngoµi
vßng ph¸p luËt ®Ó cung cÊp cho c«ng nghiÖp thµnh thÞ.
2.1.2.2 Ph-¬ng ph¸p ®Ém m¸u tõ cuèi thÕ kØ XV nh»m chèng nh÷ng
ng-êi bÞ t-íc ®o¹t. Nh÷ng ®¹o luËt nh»m h¹ thÊp tiÒn c«ng.
Ph¸p chÕ vÒ lao ®éng lµm thuª- nhay tõ ®Çu ®· nh»m vµo sù bãc lét
c«ng nh©n vµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã lu«n lu«n thï ddÞch víi c«ng
nh©n. Ph¸p luËt ®· quy ®Þnh mét biÓu tiÒn c«ng cho thµnh thÞ vµ n«ng th«n,
cho c«ng kho¸n vµ c«ng ngµy. C«ng nh©n n«ng th«n ph¶i lµm thuª n¨m, c«ng
nh©n thµnh thÞ lµm thuª "trªn thÞ tr-êng c«ng khai". CÊm kh«ng ®-îc tr¶ c«ng
cao h¬n møc quy ®Þnh, tr¸i lÖnh th× bÞ ph¹t tï, nh÷ng ng-êi lÜnh tiÒn c«ng cao
h¬n l¹i bÞ ph¹t nÆng h¬n ng-êi tr¶ c«ng.VÝ dô, theo ®iÒu 18 vµ 19 cña quy chÕ
£-li-da-bet vÒ ng-êi häc viÖc th× ng-êi tr¶ tiÒn c«ng cao h¬n bÞ ph¹t tï 10
ngµy, cßn ng-êi nhËn tiÒn c«ng ®ã bÞ ph¹t 21 ngµy.Quy chÕ n¨m 1360 l¹i t¨ng
møc trõng ph¹t h¬n n÷a vµ thËm chÝ cßn cho phÐp chñ ®-îc dïng quyÒn
c-ìng bøc th©n thÓ ®Ó b¾t lµm viÖc theo biÓu tiÒn c«ng do ph¸p luËt quy
®Þnh.C¸c tæ chøc liªn kÕt c«ng nh©n bÞ coi lµ téi nÆng kÓ tõ thÕ kØ XIV cho
®Õn tËn n¨m 1825 .Nh÷ng ®¹o luËt nh»m lµm gi¶m tiÒn c«ng vÉn tiÕp tôc cã
hiÖu lùc ®ång thêi víi viÖc xÎo tai vµ dïng s¾t nung ®ãng dÊu vµo "nh÷ng
ng-êi mµ kh«ng ai muèn thuª c¶".
Trong suèt h¬n bèn tr¨m n¨m, ng-êi ta s¶n xuÊt ranh÷ng ®¹o luËt chØ
quy ®Þnh møc cao nhÊt cña tiÒn c«ng tronh bÊt cø tr-êng hîp nµo còng kh«ng
®-îc v-ît qu¸. Nh÷ng diÒu kho¶n trong c¸c quy chÕ c«ng nh©n nãi vÒ giao
kÌo gi÷a thî vµ chñ, vÒ thêi gian xo¸ bá giao kÌo... quy ®Þnh r»ng ng-êi chñ
béi -íc chØ bÞ truy tè vÒ d©n sù, cßn ng-êi thî béi -íc l¹i bÞ truy tè vÒ h×nh sù.
2.1.2.3 Sù ra ®êi cña ng-êi PhÐcmie t- b¶n chñ nghÜa.
Trang20