Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường Tiểu học Thành...

Tài liệu Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường Tiểu học Thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

.PDF
121
119
99

Mô tả:

B ộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH LÊ DUY CHINH MỘT SÓ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NÂNG CAO CHÁT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỀU HỌC THÀNH PHÓ THANH HOÁ, TỈNH THANH HOÁ LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC Vinh, 2013 B ộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH LÊ DUY CHINH MỘT SÓ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NÂNG CAO CHÁT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁCTRƯỜNG TIỀU HỌC THÀNH PHÓ THANH HOÁ, TỈNH THANH HOÁ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60.14.05 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hường dẫn khoa học: PGS. TS. THÁI VĂN THÀNH Vinh, 2013 LỜI CẢM ƠN ỉ oi lòng kính trọng sâu sắc và tình cảm chân thành, tác giả xin trân trọng cảm ơn: Lãnh đạo và quỷ thầy cô trường Đại học ĩ rinh đã giảng dạy và giúp đõ' tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứiẦ và hoàn thành luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chỉ lãnh đạo, chuyên viên Sở giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa; lãnh đạo Thành ủy, ủ y ban nhân dân thành phổ Thanh Hóa; lãnh đạo và chưyên viên Phòng giáo dục và Đào tạo, các đồng chí Hiệu tnrởng, phó Hiệu trưởng và cán bộ giáo viên các trường tiến học thành pho Thanh Hóa đã tạo điểu kiện giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và thực hiện để tài. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết on sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn khoa học PGS.TS. Thái Văn Thành, ngưòi đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo và hướng dẫn tác giả hoàn thành luận vãn. Tác giả xỉn chân thành cảm on, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập, nghiên cítu thực hiện đề tài. Mặc dù đã có nhiều co gắng, rthimg chắc chan luận vãn không tránh khỏi thiếu sót. Tác giả rất mong được sự góp ỷ, chỉ dẫn của quỷ thầy cô, bạn bè và đồng nghiệp. ĩ Inh, tháng 9 năm 2013 Tác giả Lê Duy Chinh MỤC LỤC Trang MỞ Đ Ầ U .................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tà i................................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứ u ......................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu..................................................................2 4. Giả thuyết khoa học............................................................................................2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................ 2 6. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................2 7. Đóng góp của luận v ă n ...................................................................................... 3 8. Cấu trúc của luận văn..........................................................................................3 CHƯƠNG I. C ơ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIÉU HỌC..................................... 4 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.............................................................................. 4 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài..................................................................... 5 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý nhà trường................................... 5 1.2.2. Dạy học, hoạt động dạy học và hoạt động dạy học ở trường tiểu học.. 10 1.2.3. Chất lượng và chất lượng dạy học ở trường tiều học............................ 12 1.2.4. Giải pháp, giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở trường tiểu h ọ c ......................................................................................................................... 20 1.3. Một số vấn đề lý luận về quản lý chất lượng dạy học ở trường tiểu học.20 1.3.1. Ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng dạy học ở trường tiểu học......... 20 1.3.2. Các nội dung quản lý chất lượng dạy học ở trường tiểu h ọ c ................. 22 1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chất lượng dạy học ở trường tiểu học...................................................................................................... 32 KÉT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................... 32 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHÂT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHÓ THANH HÓA TỈNH THANH HOÁ....................................................................................................................... 34 iii 2.1. khái quát về giáo dục tiểu học ở thành phố Thanh Hóa tỉnh Thanh Hóa.34 2.1.1. Quy mô giáo dục tiểu học..........................................................................36 2.1.2. Đội ngũ cán bộ giáo viên tiểu học............................................................ 39 2.1.3. về chất lượng giáo dục tiểu học............................................................... 44 2.1.4. về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học............................................................46 2.2. Khái quát về điều tra thực trạng................................................................ 48 2.2.1. Mục đích khảo sát......................................................................................48 2.2.2. Nội dung khảo s á t......................................................................................48 1.2.3. Đối tượng khảo sát.....................................................................................48 1.2.4. Phương pháp khảo s á t............................................................................... 48 2.3. Thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa................................................................................ 48 2.3.1. Thực trạng quản lý việc tuyên truyền, nhận thức về nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học..............................................................................48 2.3.2. Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch, chương trình hành động......... 51 2.3.3. Thực trạng quản lý tổ chức thực hiện dạy học trong nhà trường.......... 53 2.3.4. Thực trạng quản lý xây dựng đội ngũ giáo viên, và công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực tổ chức hoạt động dạy h ọ c ................................................... 56 2.3.5. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy h ọ c ................................. 57 2.3.6. Thực trạng quản lý xây dựng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học................59 2.3.7. Thực trạng quản lý hoạt động thanh tra, kiểm tra đánh g iá ................... 59 2.4. đánh giá chung về thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa tỉnh Thanh Hóa..................................................61 KÉT LUẬN CHƯƠNG 2...................................................................................63 CHƯƠNG 3. MỌT SÓ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHÓ THANH HÓA TỈNH THANH HÓA.............................................................. 65 3.1. nguyên tắc đề xuất các giải pháp.................................................................65 3.1.1. Nguyên tắc mục tiêu...................................................................................65 3.1.2. Nguyên tắc toàn diện và hệ thống.............................................................65 3.1.3. Nguyên tắc khả th i..................................................................................... 65 3.1.4. Nguyên tắc hiệu quả................................................................................... 66 3.2. các giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh H óa...............................................................66 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên các trường tiểu học về tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng dạy học..............................................66 3.2.2. Tăng cường công tác quản lý mục tiêu,chương trình nội dung dạy học ..69 3.2.3. Đẩy mạnh công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ, chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên.......................................................................................73 3.2.4. Tăng cường chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học................................ 75 3.2.5. Tăng cường quản lý hoạt động học, tự học của học sinh........................ 79 3.2.6. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sin h ......83 3.2.7. Đổi mới công tác đánh giá giáo v iên ........................................................ 86 3.2.8. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học................................................................................... 90 3.3. Mối quan hệ giữa các giải p h áp ................................................................... 94 3.4. Thăm dò sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp..............................96 KÉT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................... 98 KÉT LUẬN VÀ KIÉN NGHỊ.......................................................................... 99 1. KÉT LUẬN...................................................................................................... 99 2. KIÉN NGHỊ....................................................................................................101 2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạ o .................................................................101 2.2. Đối với UBND thành phố Thanh H oá........................................................101 2.3. Đối với Phòng GD&ĐT thành phố Thanh Hóa.........................................101 2.4. Đối với các trường tiểu học........................................................................ 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................103 DANH MỤC CÁC CHỮ VIÉT TÁT TRONG LUẬN VĂN GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo QLGD Quản lý giáo dục HĐDH Hoạt động dạy học HĐHT Hoạt động học tập CNH - HĐH Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá c sv c Cơ sở vật chất TW Trung ương CBQL Cán bộ quản lý GD Giáo dục GV Giáo viên HS Học sinh THCS Trung học cơ sở KT Kiểm tra TH Tiểu học DH Dạy học NV Nhân viên MN Mầm non QL Quản lý CNTT Công nghệ thông tin TBDH Thiết bị dạy học ĐDDH Đồ dùng dạy học TNTP Thiếu niên tiền phong PPDH Phương pháp dạy học THPT Trung học phổ thông SKKN Sáng kiến kinh nghiệm BGH Ban giám hiệu SGK Sách giáo khoa UBND ủ y ban nhân dân 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn dề tài Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Trong thời gian qua, nền giáo dục nước ta có những bước phát triển, trình độ dân trí và chất lượng nguồn nhân lực được nâng lên, quy mô giáo dục tiếp tục tăng ở hầu hết các bậc học, ngành học, đáp ứng nhu cầu học tập của nhân dân. Cơ sở vật chất giáo dục được tăng cường. Đội ngũ nhà giáo đã vượt qua nhiều khó khăn, góp phần quyết định tạo ra những chuyển biến bước đầu rất quan trọng của nền giáo dục nước ta. Những thành tựu đạt được đã góp phần tích cực chuẩn bị tiền đề cho bước phát triển mới của sự nghiệp giáo dục nước ta trong thế kỷ XXI. Tuy nhiên, giáo dục và đào tạo nước ta còn đang đứng trước nhiều khó khăn và yếu kém, đó là: Chất lượng giáo dục còn thấp, nội dung phương pháp dạy và học còn lạc hậu, các hiện tượng tiêu cực trong giảo dục còn nhiều, cơ cấu giáo dục và đào tạo còn mất cân đối. Một trong những nguyên nhân dẫn đến chất lượng giáo dục còn thấp là: Trình độ chuyên môn, tính chuyên nghiệp và đặc biệt là chất lượng dạy học trong các trường học chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của sự nghiệp giáo dục. Vì vậy, nâng cao chất lượng dạy học ở tiểu học là một nhiệm vụ rất quan trọng góp phần hoàn thành mục tiêu của giáo dục, đáp ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn phát triển hiện nay. Trong những năm qua, cùng với sự nghiệp giáo dục chung của cả nước, ngành giáo dục thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa đã có những bước tiến vững chắc, song chất lượng dạy học ở một số trường tiểu học chưa cao. Thực trạng này có rất nhiều nguyên nhân trong đó có vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học, chưa có giải pháp họp lý đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới giáo dục tiểu học. Do đó, việc tìm kiếm những giải pháp để 2 nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa là vấn đề cấp bách hiện nay. Đó là lý do chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiếu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. 2. Mục đích nghiên cứu Đe xuất một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. 3. Khách thể và đối tuợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý chất lượng dạy học ở các trường tiểu học 3.2. Đối tượng nghiên cứu Giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. 4. Giả thuyết khoa học Neu đề xuất được các giải pháp quản lý có cơ sở khoa học, khả thi thì sẽ nâng cao được chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. 5. Nhiệm vụ nghỉên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận cho đề tài 5.2. Đánh giá thực trạng công tác quản lý chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. 5.3. Đe xuất một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Thu thập tài liệu, nghiên cứu các đề tài về lý luận quản lý nhà trường, quản lý nâng cao chất lượng dạy học... - Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa... 3 6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn. - Điều tra, khảo sát. - Tổng kết kinh nghiệm. - Nghiên cứu hồ sơ quản lý. - Lấy ý kiến chuyên gia. 6.3. Các phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu 7. Đóng góp của luận văn - Luận văn làm sáng tỏ thêm một số vấn đề lý luận về quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học. - Chỉ ra được thực trạng công tác quản lý chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. - Luận văn đề xuất được một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn có ba chương: Chương 1. Cơ sở lý luận của quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học. Chương 2. Thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. Chương 3. Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. 4 CHƯƠNG 1 CO SỎ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỀU HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học là vấn đề quan tâm hàng đầu của các nhà giáo dục, nhà trường và xã hội. Từ trước đến nay, các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà nghiên cứu về giáo dục đã chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học ở các trường tiểu học. Chất lượng dạy học phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: Chương trình và sách giáo khoa, đội ngũ cán bộ quản lý, thầy giáo, cô giáo, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, sự quan tâm của các cấp ủy Đảng và chính quyền các đoàn thể, xã hội hóa giáo dục. Các nhà nghiên cứu giáo dục Liên xô trước đây rất quan tâm đến công tác quản lý khoa học có hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học, chất lượng giáo dục. Muốn nâng cao chất lượng dạy học phải có đội ngũ giáo viên có trình độ sư phạm và năng lực chuyên môn. Các nhà nghiên cứu cho rằng kết quả hoạt động của nhà trường phụ thuộc vào việc tổ chức đúng đắn, hợp lý công tác quản lý hoạt động của giáo viên trên cơ sở phân công nhiệm vụ cụ thể, rõ ràng, đúng người, đúng việc. Hay nói cách khác một trong những biện pháp để quản lý hoạt động dạy học hiệu quả là xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên trở thành những người có trình độ chuyên môn vững vàng, nắm vững các khoa học có liên quan đến các môn học trong nhà trường, vận dụng linh hoạt lý luận trong dạy học lý luận giao tiếp, tâm lý học, trong thực tiễn công tác của mình. Trong cuốn “Công tác quản lý hành chính và sư phạm của trường tiểu học” của JEAN VALÉRIEN đã làm rõ được vai trò của người hiệu trưởng trường tiếu học: “Người đại diện chức trách hành chính của nhà trường, người tố chức phát tricn nhà trường như một cộng đồng giáo dục, người làm nòng cốt điều khiển quá trình giáo dục đào tạo của nhà trường và khích lệ sự canh tân của tập thể sư phạm”. 5 Khi nghiên cứu về cơ sở vật chất sư phạm trường tiểu học, các nhà nghiên cứu khẳng định rằng: “Cở sở vật chất sư phạm là một bộ phận cấu thành quá trình sư phạm, là một trong những tiền đề quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học, đảm bảo chất lượng dạy học. Việc thành công trong dạy học phụ thuộc rất nhiều vào các điều kiện vật chất trang thiết bị kỹ thuật của nhà trường, trong công tác xã hội hóa giáo dục, theo TS Đặng Xuân Hải nêu mục tiêu của xã hội hóa giáo dục là: “Nhằm thống nhất quan điểm, nội dung, phương pháp giáo dục giữa nhà trường - gia đình và xã hội. huy động mọi lực lượng trong cộng đồng góp phần xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và các điều kiện khác để nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường. Đặc biệt khi nghiên cứu nâng cao chất lượng dạy học ở tiểu học, GS.TS Hồ Ngọc Đại đã có nhiều nghiên cứu đóng góp và xây dựng thành chương trình công nghệ giáo dục, đã đưa vào thực nghiệm ở các trường tại Hà Nội. Qua nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy rằng đa số các nghiên cứu mới chỉ ra tổng quan về nâng cao chất lượng dạy học nói chung và nâng cao chất lượng dạy học ở tiểu học nói riêng, một số đi sâu vào từng vùng, miền địa phương cụ thể. Tuy nhiên, trong thực tế đặc điểm về tự nhiên, dân số, điều kiện kinh tế xã hội ở tìmg vùng miền là khác nhau, vì vậy, việc áp dụng những nghiên cứu khoa học cần phải được nghiên cứu cụ thể mới có hiệu quả. Chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Ọuản lý, quản lý giáo dục và quản lý nhà trường 1.2.1.1. Ọuản lý Có nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm quản lý. Theo Đại bách khoa toàn thư Liên xô(cũ): “Quản lý là chức năng những hệ thống có tổ chức với những bản chất khác nhau (Kỹ thuật, sinh vật, xã hội) nó bảo toàn cấu trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động, thực hiện những chương trình mục đích hoạt động”. Quản lý còn là hiện tượng xã hội, nó xuất hiện từ 6 khi con người bắt đầu hình thành các nhóm để thực hiện những mục tiêu mà họ không thể đạt tới với tư cách là những cá nhân riêng lẻ. Khi đó, dưới tác động của quản lý, con người phối hợp với nhau, cùng nỗ lực để hướng tới mục tiêu chung. Ngày nay, nhiều người thừa nhận rằng quản lý trở thành một nhân tố của sự phát triển xã hội. Sự phát triển của xã hội loài người dựa vào ba yếu tố cơ bản đó là: Tri thức, sức lao động và trình độ quản lý. Tri thức là sự hiểu biết của con người về thế giới: Lao động là sự vận dụng tri thức đế tác động vào thế giới đem lại của cải, vật chất, còn quản lý là bao gồm cả tri thức và lao động. Quản lý là sự tổ chức điều hành, kết hợp vận dụng tri thức với việc sử dụng sức lao động để phát triển sản xuất xã hội. Việc kết hợp không tốt thì xã hội trì trệ, sự phát triển sẽ chậm lại. Trong nghiên cứu khoa học, có rất nhiều quan điểm khác nhau về quản lý theo những cách tiếp cận khác nhau. Có thể điểm qua một vài quan điểm của các nhà quản lý như sau: Quản lý là một thuộc tính lịch sử của mọi quá trình lao động. Nó là một hiện tượng xã hội xuất hiện từ rất sớm, đúng như c . Mác đã nói: “Bất cứ lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào mà tiến hành trên một quy mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất, khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó”. Theo quan điểm hệ thống thì quản lý là sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiểm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt được mục tiêu đề ra trong điều kiện biến đổi của môi trường. Theo Trần Hữu Cát, Đoàn Minh Duệ: “Quản lý là hoạt động thiết yếu nảy sinh khi con người hoạt động tập thể, trong đó quan trọng nhất là khách thể con người nhằm thực hiện các mục tiêu chung của tổ chức”. 7 Tóm lại, bàn về khái niệm quản lý, các nhà nghiên cứu đều cho rằng: Quản lý là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi truờng. Mặt khác, chúng ta có thể hiểu: quản lý là sự phối hợp, sự hỗ trợ của nhiều người, làm sao cho mục tiêu của mỗi cá nhân biến thành thành tựu của xã hội. Quản lý vừa là khoa học vừa là nghệ thuật. 1.2.1.2. Quản lý giáo dục Giáo dục và quản lý giáo dục tồn tại song hành. Giáo dục là hoạt động truyền đạt và lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử - xã hội của loài người cho đời sau kế thừa và phát triển. Giáo dục là một hiện tượng xã hội. Do vậy quản lý giáo dục cũng là một loại hình quản lý xã hội. Cho đến nay có rất nhiều định nghĩa về “Quản lý giáo dục” nhưng trên bình diện chung, những định nghĩa đều thống nhất về mặt bản chất. Giáo dục là quá trình đào tạo con người một cách có ý thức, có mục đích nhằm chuẩn bị cho con người tham gia lao động xã hội bằng cách tổ chức việc truyền thụ và lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người. Tham gia quá trình giáo dục có người dạy, người học và những yếu tố khác có liên quan đến việc dạy học tạo thành hệ thống giáo dục. hệ thống giáo dục là một hệ thống xã hội, quản lý giáo dục chính là quản lý bộ phận này của xã hội. Giáo dục là một hoạt động đặc trưng của lao động xã hội nhằm thực hiện quá trình truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử qua các thế hệ, đồng thời là động lire thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Đe hoạt động này vận hành có hiệu quả, giáo dục phải được tổ chức thành một hệ thống các cơ sở giáo dục. Điều này dẫn đến một tất yếu là phải có một lĩnh vực hoạt động có tính độc lập tương đối trong giáo dục, đó là công tác quản lý giáo dục. 8 Vậy quản lý giáo dục là gì? Văn kiện Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành TW Đảng khoá VIII viết: “Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong muốn bằng cách hiệu quả n h ất” Theo GS. Nguyễn Ngọc Quang “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp với quy luật của chủ thể quản lý, nhằm làm hệ thống giáo dục vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thể hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ đưa hệ được giáo dục đến mục tiêu dự kiến tiến lên trạng thái mới về vật chất” Cũng theo GS. Nguyễn Ngọc Quang, trong khái niệm quản lý giáo dục có sự phân cấp quản lý, từ cấp trung ương đến cấp tỉnh, cấp huyện, thị. Quản lý giáo dục bao hàm cả quản lý hệ thống giáo dục quốc dân và quản lý các phân hệ của nó, đặc biệt là quản lý trường học. GS.TSKH Phạm Minh Hạc cho rằng: “Quản lý giáo dục là tổ chức các hoạt động dạy học. Có tổ chức được các hoạt động dạy học, thực hiện được các tính chất của nhà trường phổ thông Việt Nam Xã hội chủ nghĩa mới quản lý được giáo dục, tức là cụ thể hóa đường lối giáo dục của Đảng và biến đường lối thành hiện thực, đáp ímg yêu cầu của nhân dân, của đất nước”. Theo PGS.TS. Thái Văn Thành: “Quản lý giáo dục nằm trong quản lý văn hóa - tinh thần. Quản lý hệ thống giáo dục có thể xác định là tác động của hệ thống có kế hoạch, có ý nghĩa và hướng đích của chủ thể ở các cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ Bộ đến trường) nhằm mục đích đảm bảo việc hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng những quy luật chung của xã hội cũng như các quy luật của quá trình giáo dục, của sự phát triển thể lire và tâm lý trẻ em”. Tóm lại, có thể hiểu quản lý giáo dục là những hệ thống, những tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến 9 mọi đối tượng, mọi yếu tố trong hệ thống nhằm đảm bảo chu trình vận hành của các cơ quan trong hệ thống giáo dục và tiếp tục duy trì phát triển hệ thống về số lượng lẫn chất lượng, nhằm đẩy mạnh công tác giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển của xã hội. 1.2.1.3. Quản lý nhà trường Công tác quản lý trường học bao gồm quản lý các quan hệ giữa trường học, xã hội (quản lý bên ngoài) và quản lý nhà trường (quản lý bên trong). Nhà trường là tổ chức giáo dục cơ sở trực tiếp làm công tác giáo dục đồng thời nhà trường cũng là một hệ thống độc lập, tự quản. Việc quản lý nhà trường phải nhằm mục đích nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và phát triển nhà trường. Thực chất quản lý nhà trưòng là quản lý hoạt động dạy và học, làm cho hoạt động dạy và học từ trạng thái này sang trạng thái khác để tiến tới mục tiêu giáo dục. Trong tác phẩm “Cơ sở lý luận của khoa học quản lý giáo dục” M.I Kondakop viết: “Quản lý nhà trường là hệ thống xã hội - sư phạm chuyên biệt, hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý lên tất cả các mặt của đời sống nhà trường để đảm bảo sự vận hành tối ưu xã hội - kinh tế và tổ chức sư phạm của quá trình dạy học và giáo dục thế hệ đang lớn lên. Quản lý nhà trường bao gồm tác động của những chủ thể quản lý bên trên và bên ngoài nhà trường: Quản lý nhà trường là những tác động quản lý của cơ quan quản lý giáo dục cấp trên nhằm hướng dẫn và tạo điều kiện cho cho hoạt động giảng dạy, học tập của nhà trường. Quản lý cũng gồm những chỉ dẫn, quy định của các thực thể bên ngoài nhà trường nhưng có liên quan trực tiếp đến nhà trường như cộng đồng được đại diện dưới hình thức hội đồng giáo dục nhằm định hướng sự phát triển của nhà trường và hỗ trợ tạo điều kiện cho việc thực hiện phương hướng phát triển. 10 Tác động của những chủ thể quản lý bên trong nhà trường. Quản lý nhà trường do chủ thể quản lý bên trong nhà trường bao gồm các hoạt động: Quản lý giáo viên; Quản lý học sinh; Quản lý quá trình dạy học - giảo dục; Quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị của nhà trường; Quản lý tài chính trường học; Quản lý mối quan hệ giữa nhà trường và cộng đồng. (Tức là làm cho nhà trường thực sự gắn liền với sự phát triển của cộng đồng, của địa phương và của đất nước trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa). 1.2.2. Dạy học, hoạt động dạy học và hoạt động dạy học ở trường tiểu học 1.2.2.1. Dạy học Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội những tri thức khoa học, những kỹ năng, kỹ xảo, hoạt động nhận thức và thực tiễn, để trên cơ sở đó phát triển năng lực tư duy và hình thành thế giới quan khoa học. Dạy học là con đường thuận lợi nhất giúp học sinh trong khoảng thời gian ngắn có thể nắm được một khối lượng tri thức nhất định. Dạy học là con đường quan trọng nhất giúp học sinh phát triển một cách có hệ thống năng lực hoạt động trí tuệ nói chung và đặc biệt là năng lực tư duy sáng tạo. Dạy học là một trong những con đường chủ yếu góp phần giáo dục cho học sinh thế giới quan khoa học và những phẩm chất đạo đức. 1.2.2.2. Hoạt động dạy học Hoạt động dạy học tồn tại như hoạt động xã hội, nó gắn liền với hoạt động con người. Mục đích dạy học phản ánh tập trung nhất những yêu cầu của xã hội đối với quá trình dạy học. Nó gắn liền với mục tiêu giáo dục nói chung và mục tiêu giáo dục đào tạo bậc tiểu học nói riêng. Hoạt động dạy học bao gồm hai hoạt động: hoạt động dạy và hoạt động học. Hai hoạt động này luôn gắn bó mật thiết với nhau, tồn tại cùng nhau, có tác động qua lại lẫn nhau, là tiền đề phát triển cho nhau. Trong đó, hoạt động 11 dạy học của người giáo viên là tổ chức, điều khiển học sinh học tập, hoạt động của học sinh là chủ động tích cực, tự giác và sáng tạo dưới sự điều khiển của giáo viên. Hoạt động dạy là hoạt động tổ chức, hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi cho người học hoạt động, để tự người học thu lượm tri thức, chiếm lấy tài sản sở hữu của mình. Người dạy giúp đỡ người học thực hiện phương pháp học. Như vậy, vai trò của người giáo viên không chỉ truyền thụ nội dung kiến thức, mà chính là người tạo hứng thú học tập, hướng dẫn người học về phương pháp, người thầy lúc bấy giờ đóng vai trò là trọng tài, cố vấn kết luận về các cuộc tranh luận, đối thoại trò- trò, thầy- trò, để khẳng định về mặt khoa học kiến thức do người học tìm ra. Cuối cùng, thầy là người kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trên cơ sở tự đánh giá tự điều chỉnh. Hoạt động học là tác động của chủ thể đến đối tượng nhằm đạt được mục tiêu nhất định. Học sinh với tư cách là chủ thể của hoạt động phải tự mình tìm ra kiến thức bằng hành động chính mình dưới hướng dẫn của thầy. Tuy nhiên, tri thức do học sinh tự tìm ra dễ mang tính chủ quan, phiến diện, thiếu cơ sở khoa học. Vì vậy người thầy cần tổ chức để học trò được thể hiện, trình bày sản phẩm của mình ở tập thể lớp học, trao đổi với bạn bè để tăng thêm tính khách quan khoa học trong tri thức do họ tự tìm ra, trên cơ sở ý kiến của thầy, của bạn, trò tự kiểm tra, đánh giá sửa chữa sai sót, rút kinh nghiêm về cách học, cách giải quyết vấn đề. Hoạt động học gắn liền với đối tượng học. Đối tượng học là nội dung bài học, vấn đề học bằng kiến thức tri thức. 1.2.2.3. Hoạt động dạy học ở trường tiểu học Ở trường tiểu học, hoạt động dạy học là hoạt động trung tâm của giáo viên. Đây là hoạt động đặc trưng nhất của nhà trường phổ thông. Dạy học ở tiểu học là phát triển những đặc tính tự nhiên tốt đẹp của trẻ em, hình thành ở học sinh lòng ham hiểu biết và những đức tính, kỹ năng cơ bản đầu tiên để tạo hứng thú học tập tốt. 12 về nội dung: Giáo dục toàn diện trong đó phần lớn là những nội dung có phần ổn định, bền vững (như tiếng việt; bốn phép tính cộng, trừ, nhân, chia; một số kỹ năng sống cơ bản có tính truyền thống) và những nội dung giáo dục được cập nhật có tính thời đại, những nội dung được chắt lọc từ nền văn hóa của địa phương, của cộng đồng. Nội dung giáo dục ở lĩnh vực giáo dục và ở môn học bậc tiểu học được lựa chọn, xây dựng theo các nguyên tắc: Phát triển, chuẩn mực. Bậc tiểu học là bậc học hướng chủ yếu vào hình thành cho học sinh hệ thống kỹ năng cơ bản trên cơ sở có lý thuyết và khả năng tư duy. Vì vậy thực chất của phương pháp giáo dục, dạy học ở tiểu học là tổ chức cho học sinh hoạt động, tổ chức cho học sinh học tập, hay có thể gọi là phương pháp “Thầy tổ chức- trò hoạt động”. Từ đó cho thấy, giáo dục tiểu học đã trở thành cấp học bắt buộc với mục tiêu nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, học sinh tiểu học hôm nay phải được chuẩn bị để đón nhận những thách thức của việc hòa nhập toàn cầu, liên quan đến sự tồn tại của dân tộc và phát triển bền vững Quốc gia. Nhà trường tiểu học không chỉ dạy chữ cho học sinh mà còn dạy cách học, cách tự định hướng, cách giao tiếp ứng xử, kỹ năng sống, tạo khả năng tự nâng cao hiểu biết của bản thân. Giáo dục tiểu học là cấp học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, tạo cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh, đặt nền tảng vững chắc cho giáo dục phổ thông và toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân bởi vậy việc nâng cao chất lượng dạy học ở cấp tiểu học là cực kỳ quan trọng. 1.2.3. Chất lượng và chất lượng dạy học ở trường tiều học 1.2.3.1. Chất lượng Chất lượng là một khái niệm trìu tượng, khó và hiện có nhiều định nghĩa khác nhau tùy theo tính chất của các lĩnh vực hoạt động và cách tiếp cận khác nhau. 13 Theo quan điểm triết học, chất lượng được định nghĩa như sau: Chất lượng là một phạm trù triết học biểu thị những thuộc tính bản chất của sự vật, phân biệt nó với sự vật khác. Chất lượng là đặc tính khách quan của sự vật. Nó là cái liên kết các thuộc tính của sự vật lại, gắn bó với sự vật mà không tách khỏi sự vật. Sự vật trong khi vẫn còn là bản thân nó thì không thể mất chất lượng của nó. Sự thay đổi chất lượng kèm theo sự thay đổi của sự vật về căn bản. Chất lượng của sự vật bao giờ cũng gắn liền với tính quy định về số lượng của nó và không thể tồn tại ngoài tính quy định ấy. Mỗi sự vật bao giờ cũng là sự thống nhất của chất lượng và số lượng. Chất lượng là tổng thể những tính chất, thuộc tính cơ bản của sự vật (sự việc) khác (Từ điển Tiếng Việt phổ thông) Chất lượng là “Sự phù hợp vói mục tiêu”. Mục tiêu ở đây được hiểu một cách rộng rãi, bao gồm các sứ mạng, các mục đích, sự phù họp với mục tiêu có thể là sự đáp ứng mong muốn của những người quan tâm là đạt được hay vượt qua các tiêu chuẩn đặt ra. Chất lượng giáo dục ở trường phổ thông là sự đáp ứng các yêu cầu về mục tiêu giáo dục phổ thông được quy định tại luật giáo dục. Mục tiêu chung của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (Luật giáo dục 2005 - Điều 2) Tóm lại: Có rất nhiều cách giải thích và định nghĩa chất lượng, song định nghĩa được nhiều người tán thành nhất là: Chất lượng là mức độ phù hợp của sản phẩm làm ra so với mục tiêu. Khi sản phẩm đáp ứng được đòi hỏi của những người hưởng lợi.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng