0
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
_______________________
PHẠM THỊ TUYNH
MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC
GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC NGOÀI CÔNG LẬP
QUẬN BÌNH THẠNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Nghệ An - 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
_______________________
PHẠM THỊ TUYNH
MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC
GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC NGOÀI CÔNG LẬP
QUẬN BÌNH THẠNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 60.14.01.14
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ HƯỜNG
Nghệ An - 2014
1
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, Tôi
đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ tận tình từ các cấp lãnh đạo,
Quý thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và gia đình đã tạo rất nhiều
điều kiện thuận lợi để tôi hoàn tất đề tài nghiên cứu của mình.
Một lần nữa, Tôi chân thành cảm ơn Ban giám Hiệu Đại Học Vinh,
Đại học Sài Gòn, Khoa đào tạo Quản lý giáo dục và Hội đồng khoa học
trường Đại học Vinh, Phòng giáo dục và đào tạo quận Bình Thạnh Thành
phố Hồ Chí Minh, quý thầy giáo, cô giáo, đội ngũ cán bộ quản lý 5 trường
Tiểu học Ngoài công lập Quận Bình Thạnh Thành phố Hồ Chí Minh cùng
đông đảo bạn đồng nghiệp đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi về cơ
sở thực tế, tham gia đóng góp những ý kiến quý báu cho việc nghiên cứu đề
tài.
Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS.Nguyễn
Thị Hường - Người đã nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ bản thân tôi trong
suốt thời gian nghiên cứu và viết luận văn này.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song chắc chắn luận văn không tránh
khỏi những thiếu sót, Tôi kính mong nhận được những lời chỉ dẫn của quý
thầy giáo, cô giáo, ý kiến đóng góp trao đổi của các bạn đồng nghiệp để luận
văn được hoàn thiện hơn.
Nghệ An, tháng 6 năm 2014
Tác giả
Phạm Thị Tuynh
2
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI...............................................9
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.........................................................................9
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài..................................................................9
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước...................................................................10
1.2. Các khái niệm cơ bản...............................................................................11
1.2.1. Kỹ năng và kỹ năng sống......................................................................11
1.2.2. Giáo dục và giáo dục kỹ năng sống.......................................................14
1.2.3. Quản lý và quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học...15
1.2.4. Giải pháp và giải pháp quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh tiểu học....................................................................................................16
1.3. Một số vấn đề về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ngoài
công lập...........................................................................................................18
1.3.1. Mục tiêu của giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ngoài công
lập....................................................................................................................18
1.3.2. Một số đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học và tầm quan trọng của
việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ngoài công lập..................20
1.3.3. Các kỹ năng sống cần giáo dục cho học sinh tiểu học ngoài công lập..25
1.3.4. Các phương pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh........................30
1.4. Quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ngoài công
lập....................................................................................................................33
1.4.1. Mục tiêu quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học
ngoài công lập.................................................................................................33
1.4.2. Nội dung quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học
ngoài công lập.................................................................................................33
1.4.3. Phương pháp quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu
học ngoài công lập...........................................................................................35
1.5. Các yếu tố chi phối đến công tác quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh tiểu học ngoài công lập............................................................................37
1.5.1. Yếu tố giáo dục nhà trường...................................................................38
1.5.2. Yếu tố giáo dục gia đình.......................................................................38
3
1.5.3. Yếu tố giáo dục xã hội...........................................................................39
1.5.4. Yếu tố tự giáo dục của bản thân học sinh..............................................39
Kết luận chương 1...........................................................................................40
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG VÀ QUẢN LÝ
GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU
HỌC NGOÀI CÔNG LẬP QUẬN BÌNH THẠNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH..............................................................................................................41
2.1. Vài nét khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục của quận Bình
Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.....................................................................41
2.1.1. Về điều kiện tự nhiên............................................................................41
2.1.2. Kinh tế- xã hội.......................................................................................42
2.1.3. Giáo dục đào tạo quận Bình Thạnh.......................................................43
2.2. Thực trạng kỹ năng sống và giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học các
trường tiểu học ngoài công lập quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.......49
2.2.1 Thực trạng kỹ năng sống của học sinh tiểu học ngoài công lập quận
Bình Thạnh......................................................................................................49
2.2.2. Thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường tiểu học
ngoài công lập quận Bình Thạnh.....................................................................58
2.3. Thực trạng công tác quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh của các
trường tiểu học ngoài công lập quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh đã
thực hiện..........................................................................................................67
2.3.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu
học ngoài công lập...........................................................................................67
2.3.2. Thực trạng chỉ đạo thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh......68
2.3.3. Phối hợp giữa nhà trường với các lực lượng giáo dục..........................70
2.4. Đánh giá chung về thực trạng và nguyên nhân........................................71
2.4.1. Ưu điểm và hạn chế...............................................................................71
2.4.2. Nguyên nhân của những yếu kém.........................................................72
Kết luận chương 2...........................................................................................74
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIÁO DỤC
KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG..............................75
TIỂU HỌC NGOÀI CÔNG LẬP QUẬN BÌNH THẠNH, THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH......................................................................................................75
3.1. Nguyên tắc xây dựng giải pháp................................................................75
4
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu........................................................75
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện.......................................................75
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả........................................................75
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi...........................................................76
3.2. Một số giải pháp quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các
trường tiểu học ngoài công lập quận Bình Thạnh, thành phố Hồ Chí Minh.......76
3.2.1. Nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cho cán bộ quản lý và đội ngũ giáo
viên về tầm quan trọng của công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh...........76
3.2.2. Cải tiến nội dung, đổi mới phương pháp, đa dạng hóa hình thức tổ chức
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh................................................................84
3.2.3. Phát huy vai trò của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp nhằm nâng cao
hiệu quả trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường tiểu học ngoài
công lập...........................................................................................................97
3.2.4. Tổ chức phối hợp giữa nhà trường - gia đình và xã hội trong việc giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh......................................................................101
3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị và hiệu quả sử dụng đảm bảo
cho việc giáo dục kỹ năng sống, đẩy mạnh công tác kiểm tra đánh giá, thi đua
khen thưởng...................................................................................................107
3.3. Mối liên hệ giữa các giải pháp...............................................................110
3.4. Thăm dò tính cầp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất..........111
3.4.1. Khái quát về khảo sát..........................................................................111
3.4.2. Kết quả khảo sát..................................................................................112
Kết luận chương 3.........................................................................................115
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................116
1. Kết luận.....................................................................................................116
2. Kiến nghị...................................................................................................117
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................121
PHỤ LỤC..........................................................................................................1
5
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BGH
CBQL
GD&ĐT
CMHS
GV
GVCN
GD
GDKNS
HS
HT
Ban giám hiệu
Cán bộ quản lý
Giáo Dục và Đào Tạo
Cha mẹ học sinh
Giáo viên
Giáo viên chủ nhiệm
Giáo dục
Giáo dục kỹ năng sống
Học sinh
Hiệu trưởng
KNS
Kỹ năng sống
NCL
Ngoài công lập
NGLL
Ngoài giờ lên lớp
QLGD
TH
THNCL
TPHCM
XH
UNESCO
UNICEF
UNFPA
WHO
Quản lý giáo dục
Tiểu học
Tiểu học ngoài công lập
Thành phố Hồ Chí Minh
Xă hội
Tổ chức Giáo dục, Xã hội và Văn hóa Quốc tế
Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc
Qũy dân số Liên hiệp quốc
Tổ chức y tế thế giới
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Quy mô học sinh, cán bộ giáo viên THNCL quận Bình Thạnh......46
Bảng 2.2. Chất lượng GD toàn diện học sinh THNCL quận Bình Thạnh......47
Bảng 2.3. Phòng học....................................................................................... 47
Bảng 2.4. Ý kiến của học sinh về sự cần thiết của giáo dục kỹ năng sống.....53
Bảng 2.5. Những nguyên nhân ảnh hưởng đến việc thiếu kỹ năng sống của
học sinh........................................................................................................... 56
Bảng 2.6. Mức độ nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên các trường
THNCL quận Bình Thạnh về tầm quan trọng của công tác GD kỹ năng sống
trong trường THNCL hiện nay........................................................................60
Bảng 2.7. Mức độ thực hiện công tác giáo dục KNS cho học sinh THNCL
quận Bình Thạnh - Thành phố Hồ Chí Minh.................................................. 60
Bảng 2.8. Ý kiến đánh giá về nhận thức của cán bộ, giáo viên về các nội dung
GD kỹ năng sống cho học sinh THNCL......................................................... 61
Bảng 2.9. Ý kiến đánh giá về mức độ thực hiện của cán bộ, giáo viên về các
nội dung GD kỹ năng sống cho học sinh THNCL.......................................... 62
Bảng 2.10. Nhận thức của học sinh THNCL quận Bình Thạnh về tính hiệu
quả của các hình thức GD kỹ năng sống nhà trường đã áp dụng....................66
Bảng 2.11. Các kế hoạch giáo dục kỹ năng sống............................................67
Bảng 2.12. Thực trạng chỉ đạo quản lý GDKNS cho học sinh thông qua các
hoạt động trong nhà trường............................................................................. 68
Bảng 2.13. Sự phối hợp giữa cán bộ quản lý với các lực lượng giáo dục.......70
Bảng 3.1: Tổng hợp kết quả đánh giá tính cần thiết của các giải pháp quản lý
công tác GDKNS cho học sinh THNCL quận Bình Thạnh.......................... 113
Bảng 3.2: Tổng hợp kết quả đánh giá tính khả thi của các giải pháp quản lý
công tác GDKNS cho học sinh THNCL quận Bình Thạnh.......................... 114
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Về mặt lý luận
Sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước đã trải qua hơn 30 năm. Trong
bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước có nhiều khó khăn, thách thức gay
gắt, đặc biệt là ảnh hưởng bất lợi của cuộc khủng hoảng tài chính, suy thoái
kinh tế toàn cầu, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đã nỗ lực phấn đấu đạt
được những thành tựu quan trọng.
Chúng ta đã thực hiện thành công chặng đường đầu của công cuộc đổi
mới, đưa đất nước ra khỏi tình trạng kém phát triển, đời sống nhân dân có
nhiều thay đổi tích cực, sức mạnh quốc gia về mọi mặt được tăng cường, độc
lập, tự chủ và chế độ xã hội chủ nghĩa được giữ vững, vị thế và uy tín của của
Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao, tạo tiền đề để nước ta tiếp tục
phát triển mạnh mẽ và bền vững hơn trong giai đoạn mới. Đối với giáo dục và
đào tạo cũng đã đạt được những thành tựu to lớn và quan trọng: nâng cao dân
trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài. Quá trình toàn cầu hóa cùng với
cơ chế thị trường hiện nay đã tác động mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống
kinh tế xã hội đất nước, trong đó có giáo dục.Bên cạnh những mặt tích cực
của quá trình toàn cầu hóa và cơ chế thị trường mang lại thì nó cũng bộc lộ
những mặt hạn chế, tồn tại.Một trong những biểu hiện quan trọng là các giá
trị truyền thống trong xã hội đang bị xói mòn, tệ nạn xã hội đang len lỏi, xâm
nhập vào nhà trường.Đó cũng chính là nỗi lo và gánh nặng của các gia đình,
nhà trường và xã hội.
Hiện nay, chúng ta đang hàng ngày phải đối diện với vấn đề bạo lực
học đường, tệ nạn xã hội học đường, những hành vi cư xử thiếu văn hóa với
2
bạn bè, với người lớn, với môi trường tự nhiên... của học sinh nói chung và
của học sinh tiểu học nói riêng. Học sinh tiểu học phần lớn là ngoan, biết
vâng lời cô giáo, thực hiện tốt nội quy, quy định của nhà trường đề ra. Tuy
nhiên đánh giá một cách khách quan mà nói học sinh hiện nay rất nhạy cảm,
rất dễ thích ứng với các hiện tượng tiêu cực ngoài xã hội: hiện tượng nói tục,
các hành vi thiếu văn hoá vẫn còn. Đặc biệt học sinh không biết áp dụng kiến
thức đã học vào thực tế. Chẳng hạn học sinh lớp 2 vừa được học bài “Giữ trật
tự vệ sinh nơi công cộng” nhưng lại rất mất trật tự trong giờ học hoặc vất rác
bừa bãi ở sân trường. Học sinh vừa được học bài “Lễ phép vâng lời thầy cô
giáo’’ nhưng lại chỉ chào hỏi thầy cô giáo dạy mình hoặc không biết cảm ơn,
xin lỗi khi được người khác giúp hay làm điều gì đó không phải. Một trong
những nguyên nhân dẫn đến thực trạng đáng buồn này chính là do các em
thiếu kỹ năng sống, việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong nhà trường
chưa thực sự được coi trọng và mang lại hiệu quả do những hạn chế về mặt
nội dung, hình thức và PP giáo dục.
1.2. Về mặt thực tiễn
Trong xu thế hội nhập hiện nay của đất nước, Sự cạnh tranh của cơ chế
thị trường có mặt tích cực là thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, song lại là
mảnh đất tốt cho tư tưởng cơ hội, thực dụng, vụ lợi, phát triển chủ nghĩa cá
nhân ích kỷ coi đồng tiền là trên hết dẫn đến sự xuống cấp về đạo đức xã hội
từ người lớn đến trẻ em, đến mọi mặt của đời sống xã hội cụ thể là: Trong gia
đình: một số cha mẹ học sinh thiếu gương mẫu, ông bà cha mẹ, chửi mắng lẫn
nhau, một số gia đình còn khoán trắng bỏ mặc cho nhà trường và xã hội, thậm
chí còn quá nuông chiều con cái, dẫn đến một số học sinh vô lễ với người
trên, nhiều em không vâng lời ông bà, bố mẹ, lười lao động, lười học, trộm
cắp… Trong giao tiếp nói năng thô lỗ, cục cằn. Ngoài xã hội: Hiện tượng tiêu
cực, các hành vi đạo đức thiếu văn minh, một số tụ điểm chiếu phim ảnh băng
3
hình có nội dung đồi truỵ ảnh hưởng lớn đến hành vi đạo đức của các em. Vì
vậy, giáo dục kỹ năng sống cho mọi người nói chung và cho học sinh nói
riêng trở thành vấn đề cấp thiết hơn bao giờ hết và đặt ra cho ngành giáo dục
nhiều thách thức mới.
Hoạt động giáo dục kỹ năng sống hiện nay với đối tượng là học sinh
tiểu học tưởng chừng như rất đơn giản nhưng trên thực tế thì lại rất khó khăn
và phức tạp. Có ý kiến cho rằng vấn đề này không mới nhưng điều quan trọng
và có ý nghĩa hơn là khẳng định vai trò, trách nhiệm của nhà trường trong
việc kết hợp dạy chữ với dạy người cho học sinh. Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh tiểu học không phải chỉ giới hạn trong một thời gian ngắn hay một
bậc học, mà là một quá trình xuyên suốt, lâu dài, không có giới hạn. Hiện nay,
ngay cả đội ngũ giáo viên cũng không biết phải giáo dục kỹ năng sống như
thế nào, bắt đầu từ đâu và thậm chí ngay cả chính bản thân người giáo viên
cũng chưa thấu hiểu thế nào là rèn kỹ năng sống. Mặc dù Bộ Giáo dục và đào
tạo đã đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống lồng ghép vào các môn học ở bậc
tiểu học, đồng thời Sở Giáo dục và đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã
mở các lớp tập huấn cho đội ngũ cốt cán và phát động nhiều phong trào,
nhưng kết quả thì chúng ta đã đạt được những gì? Hiệu quả giáo dục ra sao?
Các em học sinh thể hiện kỹ năng sống của mình đạt được ở mức độ nào?…
cho đến nay vẫn chưa có một minh chứng cụ thể nào cả. Giáo dục kỹ năng
sống không phải là một môn học cụ thể như Tiếng Việt hay Toán mà là một
quá trình giáo dục kết hợp từ thực tiễn cuộc sống đến các môn tâm lý học,
giáo dục học. Nó không có một phương pháp hay một hình thức giảng dạy cụ
thể mà phải tùy thuộc vào từng tình huống, từng hoàn cảnh cụ thể để giáo dục
các em. Bản thân người giáo viên ngoài việc tuân thủ theo những cái chung
như: thực hiện giảng dạy tích hợp kỹ năng sống theo hướng dẫn chỉ đạo của
Bộ, Sở, tổ chức các hoạt động thi đua;… còn phải có ý thức tự tôi rèn, điều
4
chỉnh các giá trị sống; phải thể hiện tốt những kỹ năng sống ngay từ chính bản
thân mình; phải là tấm gương cho các em học tập và noi theo.
Do vậy việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh rất quan trọng, nhất là
đối với các học sinh bậc tiểu học. Đây cũng là một nội dung thiết thực trong
chiến lược giáo dục toàn diện. Năm 2001, thông qua dự án “Giáo dục sống
khỏe mạnh, kỹ năng sống cho trẻ và vị thành niên”, với sáng kiến và sự hỗ trợ
của Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam, chúng ta đã thực hiện tương
đối bài bản việc giáo dục kỹ năng sống. Ngay từ đầu năm học 2010 - 2011,
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có quyết định đưa kỹ năng sống vào giảng dạy đại
trà cho tất cả các cấp học. Trong năm học mới 2013 - 2014 Bộ cũng đã có chỉ
thị tăng cường nội dung giảng dạy kỹ năng sống cho học sinh, bên cạnh các
nội dung như giáo dục đạo đức, pháp luật, an toàn giao thông đã đề ra từ các
năm học trước.
Riêng tại thành phố Hồ Chí Minh Sở Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo
các trường học tăng cường rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh bằng một số
giải pháp, cụ thể: Tổ chức tập huấn cho đội ngũ cốt cán của các trường; đẩy
mạnh thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh
tích cực”; mỗi thầy cô giáo tâm huyết, trách nhiệm hơn trong việc giáo dục
đạo đức, nhân cách cho học sinh; giáo viên các trường học không chỉ nâng
cao chất lượng chuyên môn nghiệp vụ, mà còn thường xuyên quan tâm đến
đời sống, tâm tư tình cảm của học sinh; các trường cần tăng cường trao đổi
thông tin với gia đình một cách thường xuyên; cần có sự kết hợp chặt chẽ
giữa gia đình, nhà trường, chính quyền địa phương trong quản lý, giáo dục
học sinh trong và ngoài nhà trường.
Để nâng cao chất lượng của công tác giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh, phải thực hiện đổi mới toàn diện mà trong đó tất yếu phải có những giải
pháp quản lý hoạt động này một cách có hiệu quả.
5
Quận Bình Thạnh là một trong những quận lớn của thành phố Hồ Chí
Minh là nơi tập trung nhiều trường tiểu học công lập, ngoài công lập lớn &
nhỏ và cũng đang phải đối diện với một thực tế đó là vấn đề giáo dục kỹ năng
sống chưa đạt hiệu quả cao, chưa đáp ứng yêu cầu giáo dục trong giai đoạn
hiện nay, đối với các nhá quản lý hiện nay cũng rất là nan giải. Nếu như
không hiểu rõ đối tượng mình đang quản lý từ giáo viên đến học sinh, không
tìm hiểu kỹ thực trạng của địa bàn nơi mình đang quản lý thì sẽ dẫn đến một
kết quả không như mong muốn. Một mặt, nhà quản lý cũng cần phải nghiên
cứu để tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua các hoạt động
dạy học, các phong trào hoạt động ngoại khóa, hoạt động đoàn thể sao cho
thật phong phú, đa dạng; quan trọng nhất là phải mang tính thiết thực và thật
gần gũi với các em. Làm sao để các em có thể vận dụng được các kỹ năng
sống ở mọi lúc, mọi nơi và hình thành được ý thức sống đẹp- sống đúng- sống
vì mình và vì mọi người. Đồng thời, nhà quản lý cũng cần phải có những giải
pháp giúp cho đội ngũ giáo viên hiểu và thấy rõ được tầm quan trọng của việc
giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh ở lứa tuổi tiểu học.
Chính vì những lí do này, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu của mình là:
“Một số giải pháp quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở
các trường tiểu học ngoài công lập quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí
Minh”. Tác giả luận văn mong muốn được góp phần tháo gỡ những khó khăn
trong việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ngoài công lập tại
quận Bình Thạnh hiện nay, giúp cho công tác giáo dục trong các nhà trường
phát huy được hiệu quả hơn trong thực tế.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất một số giải pháp
quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường tiểu học
ngoài công lập, quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.
6
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường
tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các giải pháp quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
ở các trường tiểu học ngoài công lập, quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ
Chí Minh.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được một số giải pháp quản lý có cơ sở khoa học và có
tính khả thi thì có thể nâng cao hiệu quả quản lý công tác giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh ở các trường tiểu học NCL quận Bình Thạnh,
thành phố Hồ Chí Minh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của công tác giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh tiểu học NCL.
5.2. Khảo sát và phân tích thực trạng công tác giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh ở các trường tiểu học NCL, quận Bình Thạnh, Thành
phố Hồ Chí Minh.
5.3. Đề xuất một số giải pháp quản lý công tác giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh ở các trường tiểu học NCL, quận Bình Thạnh, thành
phố Hồ Chí Minh.
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu một số giải pháp quản lý công tác giáo dục
kỹ năng sống của Hiệu trưởng ở 05 trường tiểu học NCL, quận Bình Thạnh,
7
thành phố Hồ Chí Minh: Trường Tiểu học Quốc tế Á Châu, Trường Tiểu học
Trí Đức, Trường Tiểu học Việt Mỹ, Trường Tiểu học Ngôi nhà Thông Thái
và Trường Tiểu học Việt Úc.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Đọc, phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá các tài liệu liên quan đến đề tài
nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
• Phương pháp điều tra bằng ankét
• Phỏng vấn trực tiếp
• Phương pháp quan sát: nhằm thu thập thông tin về các vấn đề
nghiên cứu.
• Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia, khảo nghiệm sư phạm.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Nhằm xử lý số liệu thu được.
8. Đóng góp của luận văn
- Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận về giáo dục kỹ năng sống, quản lý
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
- Đề xuất hoàn thiện các giải pháp quản lý có tính khả thi, hiệu quả về
công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học NCL, đặc biệt phù hợp
với tình hình cấp bách hiện nay và phù hợp với thực tiễn ở địa phương.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết thúc và kiến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương:
8
- Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài.
- Chương 2: Thực trạng giáo dục kỹ năng sống và quản lý giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh ở các trường tiểu học NCL, quận Bình Thạnh, Thành
phố Hồ Chí Minh.
- Chương 3: Một số giải pháp quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh ở các trường tiểu học NCL, quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ
Chí Minh.
9
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Trên thế giới, có rất nhiều các công trình nghiên cứu về kỹ năng sống
và giáo dục kỹ năng sống. Ngoài một số công trình nghiên cứu về kỹ năng
sống của cá nhân như: Dorrothy I. Ansell and Joan M. Morse - 1994 (Creative
Life Skill Activities); Darlene Manix - 1995 (Life Skills Activities for
Secondary Students with Special Needs); Botvin - 2001 (Life skills training:
fact sheet)… Còn có nhiều các công trình nghiên cứu được thực hiện bởi các
tổ chức quốc tế: UNICEF, WHO, UNESCO. Có thể kể ra một vài công trình
nghiên cứu tiêu biểu như:
• Life skills Education in schools (WHO, 1997)
• Skills for Health (WHO, 2001)
• Life Skills in Non- Formal Education: A Review (UNESCO, 2001).
Năm 1979, tiến sĩ người Mỹ là Gilbert Botvin đã công bố một chương
trình đào tạo kỹ năng sống có hiệu quả cao cho thanh thiếu niên từ lớp 7 đến
lớp 9. Sau đó, chương trình này đã được triển khai trong nhiều trường học
khác nhau và đã thu được nhiều kết quả ấn tượng.
Với sự tài trợ của các tổ chức quốc tế như: UNICEF, UNESCO,
UNFPA, WHO chương trình giáo dục kĩ năng sống đã được phát triển rộng
khắp trên phạm vi toàn cầu. Các tổ chức này đã mở những cuộc hội thảo,
cung cấp vật liệu, đồng thời phối hợp với nhau để đẩy mạnh hoạt động giáo
dục kĩ năng sống trong thanh thiếu niên. Chương trình này đã được thức hiện
và phát triển mạnh trong khu vực Mỹ Latinh và Caribe, khu vực Nam Phi và
Botswana, khu vực Châu Á.
10
Tại khu vực Châu Á, được sự tài trợ của các tổ chức quốc tế, đặc biệt là
UNICEF, UNESCO, UNFPA, các chương trình giáo dục kỹ năng sống đã
được triển khai rộng khắp ở cả Nam Á (Bangladesh, Bhutan, Nepal, Sri
Lanka), Đông Á (Trung Quốc), Trung Á (Mông Cổ), Đông Nam Á
(Cambodia, Indonesia, Laos, Myanmar, Philippines, Thailand, Đông Timor
và Việt Nam).
Tại khu vực Đông Nam Á, các chương trình giáo dục dựa trên kỹ năng
sống xuất hiện trên các quốc gia chủ yếu vào 5 năm cuối của thể kỉ XX
(Thailand- 1996; Indonesia- 1997; Philippines- 2001; Laos- 1998; Myanmar1998; Cambodia- 2001). Dựa trên các cách tiếp cận khác nhau qua từng vấn
đề cụ thể, các quốc gia đã từng bước triển khai để đưa giáo dục kỹ năng sống
vào trong và ngoài nhà trường.
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước
Năm 1996, thuật ngữ “kỹ năng sống” bắt đầu được biết đến ở Việt Nam
qua chương trình của UNICEF “Giáo dục kỹ năng sống để bảo vệ sức khỏe và
phòng chống HIV/AIDS cho thanh thiếu niên trong và ngoài nhà trường” do
các chuyên gia Australia tập huấn.
Năm 2003, hội thảo “Chất lượng giáo dục và kỹ năng sống do
UNESCO” tài trợ được tổ chức.
Năm 2005, có một số tài liệu, đề tài nghiên cứu được triển khai liên
quan đến giáo dục kỹ năng sống trong các trường trung học cơ sở và trung
học phổ thông như: Dự án VIE 01/10 do UNFPA tài trợ “Giáo dục dân số và
sức khỏe sinh sản vị thành niên thông qua hoạt động ngoại khóa trong nhà
trường”; đề tài cấp Bộ “Giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh trung học
phổ thông”, do Viện Nghiên cứu sư phạm, trường Đại học Sư phạm Hà Nội
triển khai.
Bên cạnh những nghiên cứu liên quan đến giáo dục kỹ năng sống trong
giáo dục phổ thông, còn có một số tài liệu nghiên cứu khác đề cập đến giáo
11
dục kỹ năng sống trong giáo dục thường xuyên. Tiêu biểu là một số dự án hợp
tác giữa Viện chiến lược và Chương trình giáo dục với văn phòng UNESCO
Hà Nội: “Giáo dục kỹ năng sống ở trung tâm học tập cộng đồng” (2005);
“Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn” (2006).
Trong hệ thống giáo dục ở nước ta, mặc dù vấn đề giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh đã được nghiên cứu và bước đầu triển khai trong hệ thống
giáo dục không chính quy cách đây hơn 10 năm, nhưng đến nay, việc triển
khai để đưa giáo dục kỹ năng sống vào các môn học trong các trường phổ
thông vẫn hạn chế. Hầu hết giáo viên và học sinh vẫn còn xa lạ với các thuật
ngữ cũng như những vấn đề cơ bản liên quan đến kỹ năng sống và giáo dục
kỹ năng sống.Việc đưa giáo dục kỹ năng sống vào dạy ở nhà trường mới chỉ
được tiến hành ở một số trường học tư nhân, còn trong hệ thống các trường
học công lập hầu như vẫn chưa có.
Mặc dù việc triển khai giáo dục kỹ năng sống chưa được tiến hành một
cách hệ thống và rộng rãi trong các nhà trường nhưng nó lại đang là vấn đề
được nhiều các tổ chức ngoài tư nhân ở nước ta quan tâm.Các trung tâm giáo
dục kỹ năng sống được ra đời và tổ chức ở nhiều nơi (đặc biệt là ở các thành
phố lớn), một số nhà chùa cũng tham gia tổ chức giảng dạy để giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh. Tuy nhiên hiện chưa có công trình nào nghiên cứu về
giáo dục kỹ năng sống ở các trường ngoài công lập tại thành phố Hồ Chí Minh.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Kỹ năng và kỹ năng sống
1.2.1.1. Kỹ năng
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về kỹ năng. Những định nghĩa
này thường bắt nguồn từ góc nhìn chuyên môn và quan niệm cá nhân của
mỗi người:
- A.G.Covaliop: kỹ năng là phương thức thực hiện hành động phù hợp
với mục đích và điều kiện của hành động.
12
- A.V.Petrovxki: kỹ năng là sự vận dụng những tri thức, kỹ xảo đã có
để lựa chọn thực hiện những phương thức hành động tương ứng với mục
đích đề ra.
- Bùi Văn Huệ: kỹ năng là khả năng vận dụng tri thức, khái niệm, định
nghĩa, định luật vào thực tiễn.
- Lưu Xuân Mới: kỹ năng là sự biểu hiện kết quả hành động trên cơ sở
kiến thức đã có. Kỹ năng là tri thức trong hành động.
- Từ điển Tiếng Việt: kỹ năng là khả năng vận dụng những kiến thức
thu được vào thực tế.
Tuy nhiên hầu hết chúng ta đều thừa nhận rằng kỹ năng được hình
thànhkhi chúng ta áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Kỹ năng học được do quá
trình lặp đi lặp lại một hoặc một nhóm hành động nhất định nào đó. Kỹ năng
luôn có chủ đích và định hướng rõ ràng.
1.2.1.2. Kỹ năng sống
Thuật ngữ kỹ năng sống (Life skills) là khái niệm được sử dụng rộng
rãi trong nhiều lĩnh vực hoạt động thuộc các lĩnh vực khác nhau của đời sống
xã hội.Thuật ngữ này xuất hiện ngày càng nhiều ở mọi nơi trên thế giới. Việc
sử dụng thuật ngữ này có ở tất cả các loại nước: phát triển, đang phát triển, có
thu nhập cao, trung bình, thấp và các vùng giáo dục cho mọi người.
Có nhiều cách hiểu, nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm kỹ
năng sống:
- Có quan niệm cho rằng: Kỹ năng sống là khả năng làm chủ bản thân
của mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội,
khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống.
- Quan niệm khác lại cho rằng kỹ năng sống là những kỹ năng thiết
thực mà con người cần để có cuộc sống an toàn và khoẻ mạnh.
- Xem thêm -