Tài liệu Một số giải pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường trung cấp xây dựng thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH TRẦN TẾ HÙNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN – NĂM 2014 2 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH TRẦN TẾ HÙNG MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số : 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : T.S PHAN QUỐC LÂM 3 NGHỆ AN – NĂM 2014 1 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã nhận được nhiều sự ủng hộ, động viên và giúp đỡ của các Thầy Cô giáo, Anh, Chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình . Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn tới: - Ban Giám Hiệu trường Trung cấp Xây dựng TP hồ Chí Minh, -Lãnh đạo các phòng khoa trường Trung cấp Xây dựng TP Hồ Chí Minh, . - Các Thầy lãnh đạo, các Thầy, cô giáo ở khoa sau Đại học - Trường Đại học Vinh. Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới TS Phan Quốc Lâm và các nhà khoa học trong hội đồng khoa học Trường Đại học vinh đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ và góp ý để luận văn này được hoàn thành. Với thời gian nghiên cứu không nhiều, thực tế công tác có nhiều vấn đề cần phải giải quyết, chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Tác giả rất mong nhận được sự đóng góp chân thành của các nhà khoa học, các cấp lãnh đạo và đồng nghiệp để luận văn có thêm giá trị thực tiễn. Xin chân thành cám ơn. TP Hồ Chí Minh, tháng 5 năm 2014 TRẦN TẾ HÙNG 2 QUY ƯỚC VỀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN Viết tắt Viết đầy đủ BGH Ban giám hiệu CSVC Cơ sở vật chất CBQL Cán bộ quản lý CBGV, CNV Cán bộ giáo viên, công nhân viên DH Dạy học GD Giáo dục GD& ĐT Giáo dục và đào tạo GVCN Giáo viên chủ nhiệm HS Học sinh KT Kiểm tra KT-XH Kinh tế - xã hội NXB, GD Nhà xuất bản giáo dục NCKH Nghiên cứu khoa học PPDH Phương pháp dạy học QTDH Quá trình dạy học QLGD Quản lý giáo dục QL Quản lý TBDH Thiết bị dạy học TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh 3 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN....................................................................................................................1 QUY ƯỚC VỀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN....2 MỤC LỤC...........................................................................................................................3 MỞ ĐẦU.............................................................................................................................7 1.Lý do chọn đề tài............................................................................................................7 2.Mục đích nghiên cứu :..................................................................................................9 3.Khách thể và đối tượng nghiên cứu:.........................................................................9 4.Giả thuyết khoa học:.....................................................................................................9 5.Nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................................................9 6.Phương pháp nghiên cứu............................................................................................10 7. Đóng góp mới của luận văn.....................................................................................10 8. Cấu trúc luận văn:.......................................................................................................11 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề....................................................................................12 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài...........................................................................13 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước.............................................................................13 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài....................................................................14 1.2.1.Khái niệm dạy học................................................................................................14 1.2.2. Khái niệm về chất lượng và chất lượng dạy học........................................16 1.2.3. Khái niệm quản lý và quản lý chất lượng dạy học.....................................19 1.2.4. Khái niệm giải pháp và giải pháp quản lý chất lượng dạy học...............22 1.3. Một số vấn đề chất lượng dạy học ở Trường trung cấp chuyên nghiệp....22 1.3.1. Nhiệm vụ, quyền hạn Trường Trung cấp chuyên nghiệp..........................22 1.3.2. Tiêu chí đánh giá chất lượng dạy học............................................................24 1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học............................................25 1.4. Quản lý chất lượng dạy học ở Trường trung cấp............................................28 1.4.1. Quản lý hoạt động dạy của thầy.......................................................................28 4 1.4.2. Quản lý việc thực hiện chương trình..............................................................29 1.4.3. Quản lý việc sọan bài và chuẩn bị lên lớp.....................................................30 1.4.4. Quản lý giờ lên lớp của giáo viên....................................................................30 1.4.5. Quản lý việc dự giờ và phân tích sư phạm bài học.....................................31 1.4.6. Quản lý hồ sơ chuyên môn của giáo viên......................................................31 1.4.7. Quản lý hoạt động kiểm tra- đánh giá kết quả học tập của HS...............32 1.4.8. Quản lý hoạt động học tập của học sinh........................................................33 1.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chất lượng dạy học ở Trường Trung cấp...........................................................................................................................33 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1................................................................................................35 Chương 2 : THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG TRUNG CẤP XÂY DỰNG TP HỒ CHÍ MINH....................................................36 2.1. Khái quát về Trường trung cấp Xây dựng TP Hồ Chí Minh........................36 2.1.1. Đặc điểm kinh tế- xã hội của TP Hồ Chí Minh và tác động tới quá trình dạy học...............................................................................................................................36 2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của nhà trường.........................................39 2.1.3. Một số thành tích chủ yếu của Trường Trung cấp xây dựng TP HCM. 44 2.1.4. Thực trạng chất lượng dạy học của trường Trung cấp Xây dựng TP HCM...................................................................................................................................47 2.2. Thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở Trường trung cấp Xây dựng TP HCM...................................................................................................................................51 2.2.1. Quản lý mục tiêu, nội dung và chương trình đào tạo..................................51 2.2.2. Quản lý hoạt động dạy của đội ngũ giáo viên..............................................52 2.2.3. Quản lý hoạt động học tập của học sinh........................................................58 2.2.4. Quản lý cơ sở vật chất - thiết bị dạy học.......................................................59 2.2.5. Đội ngũ cán bộ quản lý......................................................................................61 5 2.2.6. Thực trạng quản lý chất lượng dạy học của trường Trung cấp Xây dựng TP HCM.............................................................................................................................61 2.3. Những thành công và tồn tại trong quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh.........................................................63 2.3.1. Những thành công...............................................................................................63 2.3.2. Những tồn tại........................................................................................................65 2.3.3. Những nguyên nhân chi phối............................................................................69 2.4. Đánh giá chung và nguyên nhân.........................................................................72 2.4.1. Đánh giá chung.....................................................................................................72 2.4.2. Nguyên nhân.........................................................................................................74 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2................................................................................................75 Chương 3 : MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG TRUNG CẤP XÂY DỰNG TP HỒ CHÍ MINH......................76 3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp.......................................................................76 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu..................................................................76 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện.................................................................76 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả.................................................................76 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi....................................................................76 3.2. Một số giải pháp quản lý chất lượng dạy học tại Trường Trung cấp Xây dựng TP HCM..................................................................................................................77 3.2.1. Giải pháp 1 : Đổi mới mục tiêu, nội dung và PPDH của giáo viên........77 3.2.2. Giải pháp 2 : Xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên của trường.......82 3.2.3. Giải pháp 3 : Nâng cao chất lượng sinh họat của đội ngũ giáo viên.....87 3.2.4. Giải pháp 4 : Đổi mới phương pháp QL hoạt động học tập, tự học của HS........................................................................................................................................88 3.2.5. Giải pháp 5 : Tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học........................90 3.2.6. Giải pháp 6 : Cách thức thực hiện và hỗ trợ cho hoạt động dạy học. . .93 6 3.3. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các giải pháp đã đề xuất.................95 3.3.1. Khái quát về khảo sát..........................................................................................95 3.3.2. Kết quả khảo sát ……………………………………………………... 96 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3................................................................................................97 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................................98 1. Kết luận.........................................................................................................................98 2. Kiến nghị.....................................................................................................................100 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................101 PHỤ LỤC NGHIÊN CỨU..........................................................................................103 7 MỞ ĐẦU 1.Lý do chọn đề tài Giáo dục Việt nam luôn là mối quan tâm của nhiều người nhất là trong những năm gần đây. Đối với những nước đang phát triển như Việt Nam, trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế thì nhân tố con người- hay nói cách khác- nhân lực là nhân tố có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển của đất nước, và cũng có thể nói nguồn nhân lực là nhân tố quyết định. Một trong những nguồn nhân lực đáp ứng trực tiếp cho thời kỳ hội nhập và phát triển là lực lượng lao động lành nghề, trong đó lực lượng nhân viên và cán sự ngành xây dựng đang là nhu cầu cấp thiết. Trong những năm qua, Việt Nam chúng ta luôn trong tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ” do tâm lý muốn con em mình được theo học bậc đại học. Chất lượng đào tạo nghề còn thấp, chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu xã hội, và cũng chưa có khả năng hội nhập với tình hình chung vủa khu vực, vẫn còn đó khoảng cách giữa trình độ tay nghề của nhân viên và doanh nghiệp. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng cộng sản Việt Nam đã quyết định đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước, phấn đấu đến năm 2020 đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp, nhằm thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh. Để thực hiện được mục tiêu đó yếu tố quyết định thắng lợi sự nghiệp CNH, HĐH ở nước ta chính là chất lượng nguồn lực con người. Chất lượng nguồn lực con người lại phụ thuộc chủ yếu vào chất lượng giáo dục. Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục đào tạo là nhân tố quyết định tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội Kết luận số 51-KL/KL/TW tại Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào 8 tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” Nâng cao chất lượng dạy học là nhiệm vụ cơ bản đầu tiên của các nhà trường, đây chính là điều kiện để nhà trường tồn tại và phát triển. Thực chất của công tác quản lý nhà trường là quản lý hoạt động dạy học, công việc này được tiến hành thuờng xuyên, liên tục qua từng giờ dạy học, qua các học kỳ và từng năm học, đây là điều kiện tất yếu để đảm bảo chất lượng giáo dục đào tạo của nhà trường đáp ứng yêu cầu mục tiêu đề ra. Chất lượng dạy học ở các trường trung cấp chuyên nghiệp hiện nay và chất lượng đào tạo nói chung đã có nhiều tiến bộ trên một số mặt về khoa học tự nhiên và kỹ thuật. Nhiều nơi đã xuất hiện những nhân tố mới, phong trào học tập sôi nổi, dân trí từng bước được nâng lên. Tuy nhiên chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng dạy học nói riêng còn nhiều yếu kém, bất cập. Đáng quan tâm là chất lượng, hiệu quả đào tạo còn thấp, chưa đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng cao về nguồn nhân lực của công cuộc đổi mới kinh tế - xã hội. Trường Trung cấp Xây dựng TP Hồ Chí Minh là cơ sở đào tạo cán sự xây dựng, họa viên kiến trúc, cán sự thiết kế kiến trúc đáp ứng yêu cầu về sản xuất và kinh doanh trong các ngành xây dựng, thiết kế, trang trí nội thất và vật liệu xây dựng của TP Hồ Chí Minh và các khu vực lân cận. Với mục tiêu của nhà trường là đào tạo lực lượng lao động có kiến thức, kỹ năng thực hành cơ bản của một nghề, có khả năng làm việc độc lập và có tính sáng tạo, ứng dụng công nghệ vào công việc đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên công tác đào tạo của trường nói chung và hoạt động dạy học nói riêng còn bộc lộ nhiều “ bất cập”. Đây là một vấn đề hết sức cần thiết với yêu cầu và nhiệm vụ phát triển của nhà trường với mục tiêu nâng cấp 9 trường lên Cao đẳng xây dựng TP Hồ Chí Minh đáp ứng đào tạo nguồn nhân lực theo yêu cầu của xã hội trong giai đoạn hiện nay . Là một cán bộ quản lý, giáo viên gắn bó với nghề 20 năm, bản thân rất hứng thú nghiên cứu, tìm tòi đưa ra các giải pháp pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường đạt hiệu quả tốt hơn. Bởi sự khởi đầu chính xác sẽ giúp cho nhà trường có định hướng đúng và đề ra các giải pháp có hiệu quả trong quá trình chỉ đạo và quản lý dạy học sau này. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đã nêu tác giả mạnh dạn chọn đề tài: “ Một số giải pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh ” 2.Mục đích nghiên cứu : Đề xuất một số giải pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp xây dựng TP Hồ Chí Minh nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực về lĩnh vực kinh tế và kỹ thuật của TP Hồ Chí Minh và các khu vực lân cận. 3.Khách thể và đối tượng nghiên cứu: 3.1. Khách thể nghiên cứu : Công tác quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp xây dựng . 3.2. Đối tượng nghiên cứu : Một số giải pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh. 4.Giả thuyết khoa học: Nếu đề xuất được những giải pháp có cơ sở khoa học và có tính khả thi thì có thể nâng cao chất lượng hoạt động dạy học ở trường Trung cấp xây dựng Thành Phố Hồ Chí Minh. 5.Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. 5.2. Khảo sát thực trạng chất lượng và quản lý chất lượng dạy học của Trường Trung cấp xây dựng TP HCM 10 5.3.Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy học tại nhà trường 6.Phương pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau : + Phương pháp phân tích tổng hợp tài liệu; +Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập. 6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp này có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau : + Phương pháp điều tra: sử dụng bảng biểu mẫu với một số nội dung theo chủ đề dạy học và quản lý dạy học, đối tượng điều tra là toàn bộ giáo viên nhà trường. +Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục : tổng hợp nguồn thong tin từ chính phòng đào tạo của nhà trường về báo cáo tổng kết năm học ( hàng năm) + Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: điều tra bằng phiếu thăm dò với các công ty, doanh nghiệp trên địa bàn thành phố và với lãnh đạo các ban ngành liên quan 7. Đóng góp mới của luận văn 7.1. Về mặt lý luận: Góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận về quản lý chất lượng đào tạo bậc TCCN tại các cơ sở giáo dục có đào tạo bậc TCCN nói chung và của Trường Trung cấp xây dựng TPHCM nói riêng. 7.2. Về mặt thực tiễn : Khảo sát thực trạng công tác quản lý chất lượng đào tạo bậc TCCN tại của Trường Trung cấp xây dựng TPHCM, từ đó đề xuất 11 các giải pháp quản lý có cơ sở khoa học và có tính khả thi để nâng cao chất lượng đào tạo của Nhà trường 8. Cấu trúc luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục nghiên cứu luận văn gồm có 3 chương : Chương 1 : Cơ sở lý luận của luận văn Chương 2 : Thực trạng quản lý chất lượng dạy học tại Trường Trung cấp xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3 : Một số giải pháp quản lý chất lượng dạy học tại Trường Trung cấp xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh. 12 Chương 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA LUẬN VĂN 1.1 . Lịch sử nghiên cứu vấn đề Nâng cao chất lượng dạy học là nhiệm vụ cơ bản của các nhà trường nói chung và của người quản lý nói riêng. Đây chính là điều kiện để nhà trường tồn tại và phát triển. Thực chất của công tác quản lý nhà trường là quản lý hoạt động dạy học, công việc này được tiến hành thuờng xuyên, liên tục qua từng giờ học, học kỳ và từng năm học, đây là điều kiện tất yếu để đảm bảo chất lượng đào tạo của nhà trường đáp ứng yêu cầu mục tiêu đề ra. Để thực hiện được mục tiêu đó người quản lý phải nắm vững những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, vững vàng về chuyên môn, có trình độ lí luận và nghiệp vụ tốt thì mới có thể tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá được quá trình dạy và học. Có thể nói người quản lý đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức, chỉ đạo thực hiện các hoạt động giáo dục trong nhà trường. Vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục cho nhà trường nói chung, nâng cao chất lượng dạy học nói riêng, luôn là vấn đề quan tâm của các cấp QL giáo dục, với mục đích chính là nâng cao hiệu quả QL trong nhà trường, nhân tố quan trọng quyết định hiệu quả hoạt động DH. Thời gian qua đã có nhiều đề tài nghiên cứu về các vấn đề QL nâng cao chất lượng DH ở các trường TCCN trên địa bàn TP HCM Song đến nay chưa có đề tài nào đề cập đến việc nghiên cứu tìm ra các biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp Xây dựng TP HCM . Với đề tài này tác giả sẽ phân tích thực trạng quá trình dạy học và quản lý quá trình dạy học của nhà trường, từ đó đưa ra một số biện pháp quản lý góp phần vào việc quản lý chất lượng DH nhằm làm chất lượng dạy học tại nhà trường ngày càng ổn định và phát triển. 13 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Tổ chức SDC (cơ quan hợp tác phát triển Thụy Sỹ) thông qua Tổng cục dạy nghề thực hiện dự án “Tăng cường năng lực cho các Trung tâm dạy nghề Việt Nam ở một số tỉnh/thành phố trọng điểm”. Dự án tập trung vào bốn lĩnh vực chính: xây dựng chương trình đào tạo nghề theo module, đầu tư nâng cấp trang thiết bị dạy nghề, bồi dưỡng tay nghề chuyên môn và kỹ năng giảng dạy của giáo viên, và cuối cùng là phát triển tổ chức. 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam, có nhiều nhà khoa học Việt Nam đã có những công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục nói chung, quản lý nhà trường nói riêng như : Khoa học quản lý nhà trường phổ thông của Trần Kiểm; nghiên cứu về PPDH cũng như đổi mới PPDH đã được xuất bản như: “Đổi mới PPDH ở trường THCS” của Trần Kiều, viện khoa học giáo dục, 1977; “Phương pháp giáo dục tích cực của Nguyễn Kỳ, nhà xuất bản NXB GD, 1995; “Thử đi tìm những phương pháp dạy học hiệu quả của Lê văn Long, NXB GD, 1999 với xu hướng kế thừa có chọn lọc nhằm phù hợp với thực tiễn của Đất nước. Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động quản lý nhà trường, đặc biệt quản lý quá trình dạy học, nên nhiều luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ GD học đã tập trung nghiên cứu vấn đề này. Đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế:” Một số giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo hệ trung cấp chuyên nghiệp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh” năm 2007 của Tác giả Nguyễn Tấn Chiêu. Đề tài luận văn thạc sĩ: “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý đào tạo ở các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”, năm 2010 của tác giả Bùi Quốc Hoàng. 14 Đề tài luận văn thạc sĩ: “Một số giải pháp nâng cao CLĐT ở Trường Trung cấp nghề Kỹ thuật Công nghệ Hùng Vương, Thành phố Hồ Chí Minh”, năm 2012 của tác giả Đỗ Như Hảo. Qua tìm hiểu các bài tham luận, các đề tài luận văn và các tài liệu, tác giả nhận thấy mỗi đề tài hoặc tài liệu đã đi sâu giải quyết một số khía cạnh và đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần quản lý CLDH ở những phạm vi nhất định. Tuy nhiên, vấn đề quản lý CLDH vẫn đang đứng trước những thách thức to lớn và cấp bách cần được tháo gỡ để không những phát triển về quy mô mà còn phát triển về CLDH đáp ứng nhu cầu xã hội. Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động quản lý nhà trường, đặc biệt quản lý quá trình dạy học, nên nhiều luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ GD học đã tập trung nghiên cứu vấn đề này. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “Một số giải pháp quản lý chất lượng dạy học ở trường Trung cấp xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh ” có vai trò và ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc nâng cao CLDH của Trường Trung cấp xây dựng Thành Phố Hồ Chí Minh, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển KT-XH của TP. Hồ Chí Minh nói riêng và của cả nước nói chung. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1.Khái niệm dạy học “Dạy học là một quá trình gồm toàn bộ các thao tác có tổ chức và có định hướng giúp người học từng bước có năng lực tư duy và năng lực hành động với mục đích chiếm lĩnh các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các kỹ năng, các giá trị văn hóa mà nhân loại đã đạt được để trên cơ sở đó có khả năng giải quyết được các bài toán thực tế đặt ratrong toàn bộ cuộc sống của mỗi người học” 15 . Như vậy, dạy học là khái niệm chỉ hoạt động của người dạy và người học. Dạy học bao gồm hai hoạt động đó là hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò, hai hoạt động này luôn gắn bó mật thiết với nhau tồn tại cho nhau và vì nhau để phát triển. Dạy học là hoạt động của một hệ thống nhiều tầng bậc, từ quy mô quốc gia đến một cấp học, bậc học, ngành học Dạy học được hiểu là một hoạt động cụ thể, diễn ra theo một quá trình, trong một không gian thời gian nhất định và được cấu trúc bởi các yếu tố: mục đích, nội dung dạy học, các hoạt động dạy –học và kết quả dạy học. Dạy học được hiểu là hoạt động của người dạy và người học trong sự tương tác lẫn nhau, nhằm thực hiện nộidung dạy và hoc đã được xác định. Theo tác giả Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt: “Quá trình dạy học là một quá trình bộ phận, một phương tiện để trau dồi học vấn, phát triển năng lực và giáo dục phẩm chất, nhân cách thông qua sự tác động qua lại giữa người dạy và người học, nhằm truyền thụ và lĩnh hội một cách có hệ thống những tri thức khoa học, những kỹ năng, kỹ xảo, nhận thức và thực hành” {14. Tr 25}. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Qúa trình dạy học là một hệ toàn vẹn bao gồm hoạt động dạy và hoạt động học. Hai hoạt động này luôn tương tác giữa dạy và học mang tính chất cộng tác (Cộng đồng và hợp tác), trong đó hoạt động dạy đóng vai trò chủ đạo” {15. Tr 52 }. Vì vậy, hiện nay “dạy” đồng nghĩa với “ dạy cách học” chứ không phải dạy kiến thức”. Kiến thức sẽ đến với người học từ nhiều nguồn khác nhau, không nhất thiết kiến thức kỹ năng luôn luôn đến từ người dạy. Hoạt động dạy học không phải hoàn toàn là hoạt động khoa học hoặc hoạt động nghệ thuật. Dạy học mang bản chất khoa học công nghệ và có tính nghệ thuật. Vì vậy phương pháp dạy học cũng vừacó biện pháp mang bản chất kĩ thuật và logic công nghệ vừa có tính nghệ thuật. 16 1.2.2. Khái niệm về chất lượng và chất lượng dạy học 1.2.2.1. Khái niệm chất lượng "Chất lượng" là một phạm trù phức tạp và có nhiều định nghĩa khác nhau. Có rất nhiều quan điểm khác nhau về chất lượng. Hiện nay có một số định nghĩa về chất lượng đã được các chuyên gia chất lượng đưa ra như sau: Theo Green và Harvey(1993) đã xác định(03) cách tiếp cận khác nhau để định nghĩa chất lượng như sau{12. Tr 01 }. : Chất lượng là sự vượt trội( đạt tiêu chuẩn cao và vượt quá yêu cầu) Chất lượng là tính ổn định( thể hiện qua tình trạng”không có khiếm khuyết” và tinh thần “ làm đúng ngay từ đầu”, biến nó thành một văn hóa. Chất lượng là sự phù hợp mục tiêu( tức sản phẩm hoặc dịch vụ đáp ứng đúng những mục đích đã đề ra, theo đúng các đặc tả và sự hài lòng của khách hàng. Theo Từ điển Tiếng Việt {17. Tr 50 }.: “Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một con người, một sự vật, sự việc”. Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng {17. Tr 51 }.: “Chất lượng là cái làm nên phẩm chất, giá trị của sự vật hoặc là cái tạo nên bản chất của sự vật, làm cho sự vật này khác với sự vật kia”. Trong mỗi lĩnh vực khác nhau, với mục đích khác nhau nên có nhiều quan điểm về chất lượng khác nhau. Tuy nhiên, có một định nghĩa về chất lượng được thừa nhận ở phạm vi quốc tế, đó là định nghĩa của Tổ chức Tiêu chuẩn hoá Quốc tế. Theo điều 3.1.1 của tiêu chuẩn ISO 9000:2005 định nghĩa chất lượng là: “Mức độ đáp ứng các yêu cầu của một tập hợp có đặc tính vốn có” {12. Tr 01 }. 17 Chất lượng là khái niệm đặc trưng cho khả năng thoả mãn nhu cầu của khách hàng. Vì vậy, sản phẩm hay dịch vụ nào không đáp ứng được nhu cầu của khách hàng thì bị coi là kém chất lượng cho dù trình độ công nghệ sản xuất ra có hiện đại đến đâu đi nữa. Đánh giá chất lượng cao hay thấp phải đứng trên quan điểm người tiêu dùng. Cùng một mục đích sử dụng như nhau, sản phẩm nào thoả mãn nhu cầu tiêu dùng cao hơn thì có chất lượng cao hơn. Yêu cầu của khách hàng đối với sản phẩm hay dịch vụ thường là: tốt, đẹp, bền, sử dụng lâu dài, thuận lợi, giá cả phù hợp. Từ các khái niệm trên ta có thể hiểu chất lượng dùng để chỉ những giá trị vật chất, giá trị sử dụng của sản phẩm trong hệ quy chiếu với một chuẩn đánh giá nào đó có tính chất quy ước, mang tính chủ quan, khách quan và có tính chất xã hội. 1.2.2.2. Chất lượng dạy học Từ trước tới nay cụm từ này đã được đề cập rất nhiều trên các phương tiện thông tin đại chúng, trong hoạt động chuyên môn của ngành giáo dục và cũng gây tranh cãi nhiều trong dư luận - xã hội. Thế nhưng, hiện nay chúng ta vẫn chưa có một định nghĩa nào thật hoàn chỉnh. Từ cách nhìn khác nhau, mỗi nhóm người hay mỗi người cũng có thể có nhiều cách hiểu khác nhau về chất lượng giáo dục. Chẳng hạn như: giáo viên đánh giá chất lượng học tập bằng mức độ mà học sinh nắm vững các kiến thức kỹ năng, phương pháp và thái độ học tập của cá nhân. Học sinh có thể đánh giá chất lượng học tập bằng việc nắm vững kiến thức và vận dụng vào thực hành các bài tập, bài kiểm tra, bài thi... Cha mẹ học sinh đánh giá chất lượng bằng điểm số kiểm tra - thi, xếp loại. Người sử dụng sản phẩm đào tạo thì đánh giá chất lượng bằng khả năng hoàn thành nhiệm vụ được giao, khả năng thích ứng với môi trường...