Tài liệu Một số giải pháp nhằm tăng thu nhập, tiot kiệm chi phu, nâng cao kot quả kinh doanh tại ngân hàng cổ phần nhà hà nội- chi nhánh thanh quan

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lêi Më ®Çu NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng lÇn VI ®· t¹o ra b-íc ngoÆt ®èi víi nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. Tõ ®©y, nÒn kinh tÕ cña n-íc ta chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng X· héi chñ nghÜa. Theo tinh thÇn NghÞ quyÕt, c¸c doanh nghiÖp ®-îc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n cña s¶n xuÊt lµ s¶n xuÊt cho ai, s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh- thÕ nµo; nhµ n-íc còng kh«ng Ên ®Þnh gi¸ nh- tr-íc kia n÷a mµ do quan hÖ cung- cÇu trªn thÞ tr-êng quyÕt ®Þnh. Nhµ n-íc chØ n¾m gi÷ ®éc quyÒn mét sè ngµnh nghÒ then chèt nh-: ngµnh ®iÖn lùc, ngµnh b-u chÝnh viÔn th«ng, ngµnh dÇu khÝ, ngµnh tµi chÝnh- ng©n hµng vµ mét sè ngµnh kh¸c. Nh-ng cho ®Õn nay th× ngµnh tµi chÝnh- ng©n hµng kh«ng ph¶i lµ ngµnh ®éc quyÒn n÷a mµ ®· lµ ngµnh ®a së h÷u: së h÷u nhµ n-íc, së h÷u tnh©n, së h÷u n-íc ngoµi. Nã ®-îc x¸c ®Þnh lµ mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh v× môc tiªu lîi nhuËn. V× thÕ, còng gièng nh- bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr-êng, mçi ng©n hµng ®Òu ph¶i gi¶i quyÕt bµi to¸n hiÖu qu¶ kinh doanh. Trong ®ã lîi nhuËn ®-îc ®-a lªn hµng ®Çu, lµ chØ tiªu ®Þnh l-îng quan träng nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh. Trªn thùc tÕ møc ®é c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng ngµy cµng gay g¾t. C¸c ng©n hµng kh«ng chØ c¹nh tranh víi nhau mµ cßn c¹nh tranh ph¶i c¹nh tranh víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng kh¸c nh- ngµnh b-u ®iÖn, ngµnh b¶o hiÓm, c«ng ty tµi chÝnh ... Lîi nhuËn gièng nh- mét miÕng b¸nh lín vµ mçi chñ thÓ tµi chÝnh chiÕm ®-îc mét phÇn miÕng b¸nh nhá. §é lín cña miÕng b¸nh nhá nµy tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng kinh doanh cña chÝnh ®¬n vÞ kinh tÕ ®ã. T©m lý chung cña ng-êi kinh doanh lµ muèn cho phÇn lîi nhuËn cña m×nh n¨m sau lín h¬n n¨m tr-íc hay tèi thiÓu còng ph¶i gi÷ ®-îc b»ng n¨m tr-íc. §Ó mong muèn trë thµnh thùc tÕ th× kh«ng ph¶i ai còng lµm ®-îc. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tÕ còng nh- nh÷ng b¨n kho¨n tr¨n trë trªn, sau khi kÕt thóc ch-¬ng tr×nh häc tËp t¹i Häc ViÖn Ng©n Hµng vµ 3 th¸ng ®-îc ®i vµo thùc tÕ, em xin ®­îc lùa chän ®Ò t¯i: “Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng thu nhËp, tiÕt 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kiÖm chi phÝ, n©ng cao kÕt qu¶ kinh doanh t¹i Ng©n hµng cæ phÇn nhµ Hµ Néi- chi nh¸nh Thanh Quan”  §Ò tµi ®-îc kÕt cÊu víi ba ch-¬ng Ch-¬ng I: C¬ së lý luËn chung vÒ ng©n hµng th-¬ng m¹i vµ c¬ chÕ tµi chÝnh cña ng©n hµng th-¬ng m¹i. Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng thu nhËp,chi phÝ tµi chÝnh vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña NHTM cæ phÇn nhµ Hµ Néi Ch-¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó gãp phÇn t¨ng thu nhËp tiÕt kiÖm chi phÝ ®Ó n©ng cao kÕt qu¶ kinh doanh t¹i chi nh¸nh Thanh Quan  Ph¹m vi nghiªn cøu lµ sè liÖu trong ba n¨m gÇn ®©y nhÊt.  Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu lµ ph-¬ng ph¸p thèng kª, so s¸nh vµ ph©n tÝch tõng kho¶n môc víi nhau vµ c¸c sè liÖu gi÷a c¸c n¨m víi nhau ®Ó thÊy ®-îc nh÷ng biÕn ®éng cña tõng kho¶n môc vµ møc ®é ¶nh h-ëng cña nã tíi t×nh h×nh thu nhËp, chi phÝ cña chi nh¸nh Thanh Quan. Tuy nhiªn trong thêi gian nghiªn cøu ng¾n, kinh nghiÖm thùc tÕ vµ kh¶ n¨ng b¶n th©n cßn h¹n chÕ cho nªn bµi viÕt cña em kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. V× vËy em kÝnh mong nhËn ®-îc sù gãp ý ch©n t×nh cña c¸c thÇy c« ®Ó bµi viÕt cña em hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Sinh viªn: §inh Thanh Hµ 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cH¦¥NG i C¬ së lý luËn chung vÒ ng©n hµng th-¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña nHTM 1.1 Kh¸i qu¸t vÒ NHTM. 1.1.1: LÞch sö ra ®êi cña NHTM NHTM lµ mét trong n¨m lo¹i h×nh ng©n hµng trung gian mµ c¸c nhµ nghiªn cøu ®· tæng kÕt ®-îc, ®ã lµ: NHTM, Ng©n hµng chÝnh s¸ch, Ng©n hµng ®Çu t-, Ng©n hµng ph¸t triÓn, c¸c tæ chøc tÝn dông vµ hîp t¸c. Vµ ®©y còng lµ lo¹i h×nh chiÕm lÜnh mét vÞ trÝ ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ. Tuy ë mçi quèc gia cã c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm NHTM nh-ng nh×n chung hä ®Òu thèng nhÊt víi nhau: NHTM lµ lo¹i h×nh ng©n hµng ho¹t ®éng v× môc ®Ých lîi nhuËn th«ng qua viÖc kinh doanh c¸c kho¶n vèn ng¾n h¹n lµ chñ yÕu. Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ ng©n hµng n-íc ta vÒ NHTM ®-îc ghi trong luËt c²c tæ chøc tÝn dông ban h¯nh th²ng 5 n¨m 1990 nh­ sau: “NHTM l¯ mét tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th-êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay thùc hiÖn nhiÖm vô chiÕt khÊu v¯ l¯m ph­¬ng tiÖn thanh to²n .” Theo c¸c nhµ nghiªn cøu th× mÇm mèng s¬ khai cña ng©n hµng cã tõ thêi trung cæ mµ tiÒn th©n cña nã lµ nh÷ng hiÖu kim hoµn. Thêi ®ã nh÷ng ng-êi giÇu th-êng mang tiÒn b¹c tíi nh÷ng tiÖm kim hoµn vµ göi ë ®ã ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho tµi s¶n cña hä. Hä sÏ ®-îc nhËn mét chøng th- x¸c nhËn quyÒn së h÷u vÒ nh÷ng tµi s¶n ®i göi nh-ng ®æi l¹i hä ph¶i tr¶ mét møc phÝ cho hiÖu kim hoµn ®ã. Lóc ®Çu, nh÷ng «ng chñ ®óc vµng dù tr÷ 100% ®Ó chi tr¶ cho kh¸ch hµng. Sau mét thêi gian dµi hä nhËn thÊy r»ng lu«n lu«n cã mét l-îng tiÒn vµng tån ë trong kho hä gi÷ v× bªn c¹nh nh÷ng ng-êi rót tiÒn th× còng cã nh÷ng ng-êi kh¸c ®em tiÒn vµo göi. MÆt kh¸c, kh«ng ph¶i ai còng cã tiÒn nhµn rçi ®Ó göi vµo mµ cã rÊt nhiÒu ng-êi ®ang cÇn vèn ®Ó ®¸p øng nhu 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cÇu kinh doanh. Tõ ®ã, c¸c chñ hiÖu kim hoµn nghÜ ra mét kiÓu kinh doanh míi lµ chØ gi÷ l¹i mét sè l-îng nhÊt ®Þnh ®Ó ®¸p øng yªu cÇu rót tiÒn cña kh¸ch hµng, phÇn cßn l¹i hä sÏ cho ng-êi cÇn vèn vay. DÇn dÇn th× ho¹t ®éng cho vay ngµy cµng ph¸t triÓn, v× vËy thay v× thu phÝ gi÷ tiÒn, hä l¹i tr¶ cho nh÷ng ng-êi göi mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Ho¹t ®éng nµy ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®-îc coi lµ nghiÖp vô truyÒn thèng cña ng©n hµng, vµ c¸c tiÖm kim hoµn dÇn dÇn ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh nªn ng©n hµng. ë thêi kú ®Çu, kho¶ng thÕ kû 15 ®Õn thÕ kû 18 c¸c ng©n hµng cßn ho¹t ®éng ®éc lËp víi nhau vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nh- nhau, ®ã chÝnh lµ trung gian thanh to¸n vµ ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng. Sang thÕ kû 18, cuéc c¸ch m¹ng kinh tÕ cña c¸c n-íc T©y ¢u ®· t¹o ra mét khèi l-îng hµng hãa khæng lå. Nh- vËy, mét mÆt nã ®ßi hái ph¶i cã khèi l-îng vèn lín, mÆt kh¸c nã thóc ®Èy qu¸ tr×nh l-u th«ng hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn. C²c nghiÖp vô cña ng©n h¯ng nh­ “®i vay”v¯ “cho vay”, l¯m trung gian thanh to¸n gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ còng nh- ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng diÔn ra hÕt søc s«i næi. Tuy nhiªn c¸c ng©n hµng ®Òu cã quyÒn ph¸t hµnh ra lo¹i giÊy b¹c cña riªng m×nh ®· lµm cho cã qu¸ nhiÒu lo¹i tiÒn l-u th«ng cïng mét lóc. H¬n n÷a nhµ n-íc kh«ng thÓ qu¶n lý ®-îc khèi l-îng tiÒn ®-îc ph¸t hµnh. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh ng©n hµng ®· ®-îc ph©n ho¸ thµnh hai hÖ thèng.Thø nhÊt lµ nhãm ng©n hµng®-îc phÐp ph¸t hµnh tiÒn ®-îc gäi lµ ng©n hµng ph¸t hµnh, sau gäi lµ NHTW. Thø hai lµ nhãm ng©n hµng kh«ng ®-îc phÐp ph¸t hµng tiÒn, chØ lµm trung gian tÝn dông vµ trung gian thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ, vµ ®-îc gäi lµ ng©n hµng trung gian . Thêi kú ®Çu khi hÖ thèng ng©n hµng míi ®-îc ph©n ho¸ th× c¸c ng©n hµng trung gian thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng mµ ng©n hµng ®ã cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh- : nhËn tiÒn göi vµ cho vay, lµm trung gian thanh to¸n. Sau nµy khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn h¬n th× ho¹t ®éng ng©n hµng còng tõng b-íc ®-îc hoµn thiÖn. Dùa vµo tÝnh chÊt kinh doanh vµ môc ®Ých ho¹t ®éng mµ ng-êi ta chia ra ng©n hµng trung gian thµnh 5 lo¹i : Ng©n hµng th-¬ng m¹i. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ng©n hµng ph¸t triÓn. Ng©n hµng ®Çu t-. Ng©n hµng chÝnh s¸ch. C¸c tæ chøc tÝn dông vµ hîp t¸c. Trong 5 lo¹i nµy th× NHTM lµ lo¹i h×nh phæ biÕn nhÊt, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ cña quèc gia. ë ViÖt Nam, hÖ thèng ng©n hµng ®-îc khai sinh theo s¾c lÖnh 15 ngµy 6/5/1951 cña chñ tÞch n-íc. MÆc dï ®-îc ra ®êi muén h¬n rÊt nhÒu so víi sù ra ®êi cña c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi nh-ng m« h×nh tæ chøc cña nã th× vÉn theo m« h×nh cò, l¹c hËu, ®ã lµ m« h×nh ng©n hµng mét cÊp. ChØ ®Õn khi nÒn kinh tÕ n-íc ta ®-îc x¸c ®Þnh lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng chñ nghÜa x· héi th× m« h×nh tæ chøc cña ng©n hµng míi ®-îc thay ®æi. Sù thay ®æi ®ã ®-îc ®¸nh dÊu ë NghÞ ®Þnh 53 ra ngµy 26/3/1988, theo ®ã hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam lµ hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp: CÊp NHTW ®¶m nhiÖm chøc n¨ng ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn; qu¶n lý nhµ n-íc vÒ tiÒn tÖ vµ tÝn dông; vµ lµ c¬ quan qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi cña nhµ n-íc. CÊp thø hai lµ c¸c NHTM trùc thuéc NHTW cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông vµ dÞch vô ng©n hµng trùc tiÕp ®èi víi nÒn kinh tÕ. Ph¸p lÖnh NHNN 5/1990 ®· ®¸nh dÊu mét b-íc ngoÆt quan träng trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam. Tõ ®©y hÖ thèng NHTM ViÖt Nam b-íc sang mét trang sö míi. 1.1.2. Vai trß cña NHTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng 1.1.2.1 NHTM lµ n¬i thu hót tiÒn nhµn rçi vµ cung øng vèn cho nÒn kinh tÕ Trong nÒn kinh tÕ, kh«ng chØ cã riªng ng©n hµng lµm nhiÖm vô thu hót l-îng tiÒn nhµn rçi vµ cung cÊp vèn cho c¸c chñ thÓ thiÕu vèn, nh-ng NHTM vÉn lµ tæ chøc thùc hiÖn c«ng viÖc nµy hiÖu qu¶ nhÊt. Vµ ®©y ®-îc coi lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña ng©n hµng, ®ång thêi t¹o c¬ së cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kh¸c. Khi thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng lµm trung gian tÝn dông NHTM gièng nh- chiÕc cÇu ®Ó nèi gi÷a nh÷ng ng-êi cã vèn mµ ch-a cã ý t-ëng kinh doanh vµ nh÷ng ng-êi cã ý t-ëng kinh doanh nh-ng ch-a cã vèn. Hay nãi cô 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thÓ h¬n l¯ ng©n h¯ng “®i vay ” ®Ó “cho vay”. Ng©n h¯ng thùc ®­îc viÖc n¯y dùa trªn c¬ së ng©n hµng lµ mét tæ chøc chuyªn kinh doanh vÒ tiÒn tÖ vµ tÝn dông, cã kh¶ n¨ng nhËn biÕt kh¶ n¨ng cung vµ cÇu vèn trªn thÞ tr-êng, vµ ®Æc biÖt lµ cã uy tÝn kh¸ cao. Dùa vµo uy tÝn cña ng©n hµng mµ nh÷ng ng-êi cã tiÒn ®em vµo ®ã ®Ó göi, hä võa ®¹t ®-îc môc ®Ých lµ ®¶m b¶o an toµn cho tµi s¶n cña m×nh mµ l¹i võa cã thu nhËp. Trªn c¬ së ®ã ng©n hµng ®· tËp hîp ®-îc khèi tiÒn nhµn rçi vµ cho nh÷ng ng-êi cÇn vèn vay. Nh- vËy NHTM ®· gióp gãp phÇn t¹o ®-îc lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c bªn. §èi víi ng-êi vay tiÒn sÏ tho¶ m·n ®-îc vèn ®Ó kinh doanh mét c¸ch nhanh nhÊt, chi phÝ vÒ thêi gian vµ tiÒn b¹c thÊp nhÊt. §èi víi b¶n th©n NHTM th× sÏ kiÕm ®-îc lîi nhuËn tõ phÇn chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt tiÒn cho vay. Còng gièng nhbÊt kú mét doanh nghiÖp nµo ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr-êng, lîi nhuËn nµy sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng. Vµ ®èi víi tæng thÓ nÒn kinh tÕ, chøc n¨ng trung gian tÝn dông sÏ thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ v× c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn kÞp thêi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt më réng. Ngoµi ra khi cã mÆt cña NHTM th× qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn h¯ng ho² diÔn ra nhanh h¬n. Nh­ vËy ho³t ®éng “®i vay ”®Ó “cho vay” cña NHTM chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ. Vµ khi thùc hiÖn tèt chøc n¨ng nµy th× sÏ t¹o ra nÒn t¶ng v÷ng ch¾c ®Ó NHTM thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kh¸c. 1.1.2.2 NHTM lµ cÇu nèi gi÷a thÞ tr-êng tµi chÝnh trong n-íc vµ quèc tÕ. NHTM lµ ®¬n vÞ cã chi nh¸nh réng kh¾p kh«ng chØ trong néi bé mét quèc gia mµ cßn c¶ ë n-íc ngoµi. Vµ lîi thÕ nh- vËy NHTM dÔ dµng thu hót vµ më réng vèn ®Çu t- n-íc ngoµi vµo trong n-íc. §èi víi nh÷ng ng-êi muèn ®Çu t- vµo n-íc kh¸c cã hai c¸ch: mét lµ ®Çu t- trùc tiÕp vµ hai lµ ®Çu t- gi¸n tiÕp. H×nh thøc ®Çu t- trùc tiÕp cã thÓ ®em l¹i lîi nhuËn cao nh-ng ®æi l¹i ng-êi ta ph¶i nghiªn cøu nhiÒu yÕu tè nh-: m«i tr-êng kinh doanh, m«i tr-êng ph¸p lý, c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng... vµ kh¶ n¨ng thÊt b¹i còng rÊt cao. H×nh thøc ®Çu t- n-íc ngoµi ®-îc -a chuéng h¬n lµ ®Çu t- gi¸n tiÕp, cã nghÜa 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lµ c¸c nhµ ®Çu t- mua b¸n cæ phiÕu , tr¸i phiÕu ... trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n. Mµ NHTM lµ chñ thÓ tham gia trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n Êy, nÕu hä ho¹t ®éng tÝch cùc sÏ lµm cho thÞ tr-êng chøng kho¸n s«i ®éng, vµ nh- vËy hä kh«ng chØ l«i kÐo ng-êi ®Çu t- trong n-íc ®Çu t- mµ c¶ ng-êi ®Çu t- n-íc ngoµi. M¹ng l-íi ho¹t ®éng v-ît qua biªn giíi quèc gia cña c¸c NHTM ®em l¹i mét lîi thÕ rÊt quan träng kh¸c. §ã lµ hä cã ®iÒu kiÖn ®Ó am hiÓu vÒ m«i tr-êng ph¸p lý, m«i tr-êng kinh doanh, c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng ... cña n-íc së t¹i hä ho¹t ®éng, tõ ®©y hä cã thÓ cung cÊp th«ng tin ®ã cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu n-íc nhµ. §a phÇn c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trong n-íc bÞ thiÕu th«ng tin hoÆc cã th«ng tin nh-ng kh«ng ®Çy ®ñ vµ hoµn h¶o nªn dÉn ®Õn cã quyÕt s¸ch sai lÇm. V× vËy, ®èi víi hä nh÷ng th«ng tin mµ ng©n hµng cung cÊp sÏ gióp Ých cho hä trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp cã lîi mµ qua ®ã c¸c chi nh¸nh NHTM ho¹t ®éng ë n-íc ngoµi võa thu ®-îc phÝ t- vÊn vµ võa n©ng cao ®-îc uy tÝn. Khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× vai trß nµy sÏ ®-îc ®Ò cao h¬n n÷a. 1.1.2.3 Vai trß trung gian thanh to¸n . Vai trß nµy thùc hiÖn ®-îc th× ph¶i dùa trªn c¬ së lµ Ng©n hµng lµm thñ quü cho x· héi. Theo ®ã th× c¸c NHTM më tµi kho¶n tiÒn göi, thùc hiÖn qu¶n lý tµi kho¶n vµ tiÕn hµnh thu, chi theo lÖnh cña kh¸ch hµng. NÕu cµng cã nhiÒu ®¬n vÞ, c¸ nh©n më tµi kho¶n ë ng©n hµng th× viÖc thu chi sÏ cµng ®-îc thùc hiÖn nhiÒu ngay trªn tµi kho¶n vµ l-îng tiÒn mÆt trong l-u th«ng sÏ gi¶m. ViÖc gi¶m l-îng tiÒn mÆt trong l-u th«ng ®em l¹i lîi Ých cho nhµ n-íc mµ ng-êi d©n còng ®-îc h-ëng Ých lîi ®ã. MÆt kh¸c khi viÖc thanh to¸n qua ng©n hµng t¨ng lªn sÏ lµm cho tèc ®é lu©n chuyÓn vèn vµ hµng ho¸ t¨ng lªn; vèn nhµn rçi sÏ ®-îc tËp trung nhiÒu h¬n ë ng©n hµng ®Ó ®Çu t- cho nÒn kinh tÕ; t¨ng c-êng ®-îc sù qu¶n lý cña nhµ n-íc ®èi víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ ... Ph-¬ng thøc TTKDTM ra ®êi kh«ng chØ kh¾c phôc ®-îc nh-îc ®iÓm cña ph-¬ng thøc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt mµ cßn cã ý nghÜa to lín kh¸c. ChÝnh v× thÕ mµ ph-¬ng thøc thanh to¸n qua ng©n hµng lµ xu h-íng phæ biÕn hiÖn nay. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nã còng ®-îc coi lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, v¨n minh cña ®Êt n-íc. Ng-êi ta thÊy r»ng cµng ë nh÷ng n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th× tû träng TTKDTM cµng lín 1.1.3 C¸c nghiÖp vô chñ yÐu cña NHTM. 1.1.3.1 C¸c nghiÖp vô thuéc tµi s¶n nî vµ vèn. NghiÖp vô thuéc tµi s¶n Nî ph¶n ¸nh nguån vèn cña ng©n hµng. Tõ sau cuéc suy tho¸i kinh tÕ thÕ giíi 1929-1930, phÇn lín c¸c NHTM trªn thÕ giíi ®Òu chó träng ®Õn viÖc qu¶n lý tµi s¶n Cã. Tuy nhiªn, tíi n¨m 1960 ng-êi ta ®· giµnh sù quan t©m ®Õn viÖc qu¶n lý tµi s¶n Nî. Ng-êi ta nghiªn cøu vµ chia bªn tµi s¶n Nî thµnh 3 nghiÖp vô nh- sau: * NghiÖp vô tiÒn göi :  TiÒn göi kh«ng kú h¹n TiÒn göi kh«ng kú h¹n hay cßn ®-îc gäi lµ tiÒn göi thanh to¸n mµ ®Æc tÝnh cña nã lµ kh¸ch hµng cã thÓ rót bÊt cø lóc nµo. §èi víi lo¹i tiÒn göi nµy môc ®Ých chÝnh cña kh¸ch hµng lµ b¶o ®¶m an toµn cho tµi s¶n cña hä vµ sö dông c¸c tiÖn Ých trªn tµi kho¶n ®ã. Do ®ã møc l·i suÊt tiÒn göi mµ ng©n hµng ®-a ra hÇu nh- kh«ng ¶nh h-ëng ®Õn sè d- vµ sù biÕn ®éng trªn tµi kho¶n. §©y lµ nguån vèn rÎ nhÊt cña ng©n hµng v× tr-íc ®©y ng©n hµng kh«ng tr¶ l·i cho lo¹i tiÒn göi nµy, ngµy nay hÇu hÕt c¸c ng©n hµng ®Òu tr¶ l·i, tuy nhiªn ®ã chØ lµ l·i suÊt khuyÕn khÝch nªn rÊt thÊp.  TiÒn göi cã kú h¹n Víi lo¹i nµy kh¸ch hµng ®-îc rót tiÒn ra sau mét thêi h¹n nµo ®ã mµ kh¸ch hµng ®· cam kÕt víi ng©n hµng vÝ dô nh- 3 th¸ng, 6 th¸ng, 9 th¸ng, 12 th¸ng, 24 th¸ng ... Tr-íc ®©y, nÕu kh¸ch hµng ®Õn rót tr-íc thêi h¹n dï chØ lµ mét ngµy th× ng©n hµng kh«ng tr¶ l·i. Khi sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng cao, ®Ó thu hót kh¸ch hµng th× c¸c ng©n hµng ®· cho kh¸ch hµng rót tr-íc h¹n h-ëng l·i suÊt kh«ng kú h¹n. Møc l·i suÊt lµ nh©n tè hÊp dÉn, quyÕt ®Þnh ®Õn l-îng tiÒn göi vµo ng©n hµng v× môc ®Ých cña kh¸ch hµng lµ h-ëng l·i suÊt. Chi phÝ tr¶ l·i cao nh-ng nguån vèn nµy æn ®Þnh, ng©n hµng cã thÓ chñ ®éng lËp kÕ ho¹ch sö dông vèn . 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368  TiÒn göi tiÕt kiÖm. TiÒn göi tiÕt kiÖm lµ tiÒn ®Ó dµnh cña d©n c- ®-îc göi vµo ng©n hµng nh»m môc ®Ých h-ëng l·i. Còng gièng nh- tiÒn göi cã kú h¹n, tiÒn göi tiÕt kiÖm lµ lo¹i tiÒn göi phi giao dÞch. Môc ®Ých cña ng-êi göi tiÒn lµ h-ëng l·i suÊt cho nªn cµng ®-a ra møc l·i suÊt cao th× ng©n hµng cµng cã thÓ thu hót ®-îc nhiÒu vèn h¬n. ë ViÖt Nam cã 3 lo¹i tiÒn göi tiÕt kiÖm sau: + TiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n : vÒ b¶n chÊt th× gièng tiÒn göi kh«ng kú h¹n tuy nhiªn kh¸ch hµng kh«ng ®-îc h-ëng c¸c dÞch vô thanh to¸n (trªn tµi kho¶n lo¹i nµy ) nªn sè d- cña nã Ýt biÕn ®éng vµ kh¸ch hµng ®-îc h-ëng møc l·i suÊt nhÊt ®Þnh . + TiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n: lµ lo¹i tiÒn göi mµ kh¸ch hµng chØ ®-îc rót tiÒn sau mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Còng gièng nh- tiÒn göi tiÕt kiÖm, yÕu tè l·i suÊt sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn l-îng vèn huy ®éng, l·i suÊt cao sÏ kÝch thÝch ng-êi d©n tiÕt kiÖm tiªu dïng ®Ó göi vµo ng©n hµng. + TiÒn göi tiÕt kiÖm cã môc ®Ých : th-êng lµ lo¹i tiÕt kiÖm trung vµ dµi h¹n nh»m môc ®Ých lín nh-: x©y nhµ ë, mua « t« xÞn ... Ng©n hµng cßn ®-a ra mét sè -u ®·i cho lo¹i h×nh tiÒn göi nµy lµ ngoµi viÖc ®-îc h-ëng l·i, kh¸ch hµng cßn ®-îc hç trî thªm tiÒn nÕu cã nhu cÇu. XÐt trong tæng nguån vèn cña ng©n hµng th× bé phËn tiÒn göi chiÕm mét tû träng lín. Bé phËn nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng v× ngoµi -u thÕ lµ chi phÝ rÎ vµ nguån vèn t-¬ng ®èi æn ®Þnh th× tØ träng cña nã cßn thÓ hiÖn uy tÝn cña ng©n hµng. TÊt c¶ c¸c ng©n hµng ®Òu quan t©m ®Õn ph¸t triÓn nghiÖp vô nµy. *NghiÖp vô ®i vay Ph¸t hµnh GTCG §Ó thu hót ®-îc tèi ®a nguån vèn tõ h×nh thøc nµy c¸c ng©n hµng th-êng ®-a ra nhiÒu lo¹i h×nh ®ã lµ: ph¸t hµnh theo mÖnh gi¸; ph¸t hµnh theo h×nh thøc chiÕt khÊu. Trong tõng lo¹i ng©n hµng cßn chia nhá ra theo kú h¹n tr¶ l·i kh¸c nhau ®Ó phï hîp víi mäi ®èi t-îng kh¸ch hµng 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Cïng víi nghiÖp vô tiÒn göi, nghiÖp vô nµy còng thuéc nghiÖp vô huy ®éng vèn cña ng©n hµng. Khi ¸p dông h×nh thøc ph¸t hµnh GTCG ®Ó huy ®éng vèn th× ng©n hµng sÏ cã ba ®iÓm thuËn lîi. Thø nhÊt lµ ng©n hµng kh«ng ph¶i duy tr× DTBB nÕu chØ ph¸t hµnh GTCG cã thêi h¹n d-íi mét n¨m. Thø hai lµ ng©n hµng sÏ chñ ®éng vÒ khèi l-îng vèn huy ®éng h¬n lµ nhËn tiÒn göi. Thø ba lµ khi ph¸t hµnh GTCG ng©n hµng ®· Ên ®Þnh thêi gian ®¸o h¹n cña nã cho nªn ng©n hµng còng gi÷ vÞ thÕ lµ ng-êi chñ ®éng vÒ thêi gian huy ®éng. Th«ng th-êng viÖc ph¸t hµnh GTCG lµ ®Ó phôc vô mét môc ®Ých ®Æt ra tr-íc ®ã cña ng©n hµng. NhËn thÊy c¸c -u ®iÓm trªn nªn cµng ngµy c¸c ng©n hµng cµng chó träng ®Õn nghiÖp vô huy ®éng vèn lo¹i nµy. Vay tõ NHTW §©y lµ nguån vèn th-êng xuyªn nh-ng hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi c¸c NHTM. Nguån vèn nµy ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM khi kh«ng vay ®-îc tõ c¸c nguån kh¸c, ®«i khi nã lµ phao cøu hé khi c¸c NHTM ®ang ë bªn bê vùc sôp ®æ. Th«ng qua c¸c h×nh thøc chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu c¸c GTCG, cho vay l¹i theo hå s¬ tÝn dông, cho vay cã ®¶m b¶o b»ng cÇm cè th-¬ng phiÕu vµ c¸c GTCG ng¾n h¹n kh¸c ... NHTW thùc hiÖn t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c NHTM. §©y lµ mét nguån ®Ó NHTM t¹o nguån vèn cho m×nh nh-ng th«ng qua ®ã NHTW qu¶n lý vÜ m« ®èi víi c¸c NHTM vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ®Æt ra. Vay tõ c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c Chi phÝ cho nguån vèn nµy rÊt ®¾t, c¸c ng©n hµng chØ vay trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng khi kh«ng thÓ huy ®éng tõ c¸c nguån kh¸c. Nguån vèn nµy kh«ng chØ cã chi phÝ cao mµ th-êng kÐm æn ®Þnh nªn ®èi víi lo¹i nµy ng©n hµng th-êng vay trong thêi gian ng¾n, phæ biÕn lµ vay qua ®ªm. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh th× c¸c ®Òu ph¶i sö dông nghiÖp vô nµy, tuy nhiªn møc ®é sö dông nhiÒu hay Ýt l¹i phô thuéc vµo tõng ng©n hµng trong tõng giai ®o¹n cô thÓ nh-ng nãi chung cµng sö dông Ýt cµng tèt. C¸c nguån vèn kh¸c cña ng©n hµng 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §ã lµ ®i vay tõ c¸c ng©n hµng n-íc ngoµi, vay tõ nh÷ng c«ng ty mÑ cña ng©n hµng( nh÷ng c«ng ty n¾m gi÷ ng©n hµng ); ph¸t hµnh hîp ®ång mua l¹i ... ë c¸c n-íc ph¸t triÓn th× nghiÖp vô nµy míi ph¸t sinh, cßn c¸c NHTM ë nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn nh- ViÖt Nam th× hÇu nh- kh«ng cã vµ nÕu cã còng kh«ng ®¸ng kÓ. * Vèn cña ng©n hµng Còng gièng nh- bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo muèn ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng th× ph¶i tù t¹o cho m×nh mét l-îng vèn nµo ®ã, møc vèn nµy ®-îc gäi lµ VTC. Tuú tõng ngµnh nghÒ vµ tuú tõng quèc gia mµ ph¸p luËt quy ®Þnh chñ doanh nghiÖp ph¶i cã hay kh«ng ph¶i cã mét l-îng vèn tèi thiÓu nµo ®ã. Riªng víi ngµnh ng©n hµng th× tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu quy ®Þnh ph¶i cã vèn ph¸p ®Þnh. Vèn ph¸p ®Þnh lµ mét phËn cña VTC v× VTC cßn bao gåm c¶ quü dù tr÷ vµ vèn coi nh- tù cã. Quü dù tr÷ cña ng©n gåm cã quü dù tr÷ bæ xung vèn ®iÒu lÖ vµ quü dù tr÷ ®Æc biÖt ®Ó bï ®¾p rñi ro. Quü dù tr÷ nµy ®-îc trÝch ra tõ lîi nhuËn sau thuÕ cña ng©n hµng víi hai môc ®Ých: môc ®Ých thø nhÊt lµ ®¶m b¶o an toµn trong ho¹t ®éng kinh doanh v× ®©y chÝnh lµ nguån bï ®¾p khi ng©n hµng thùc sù gÆp rñi ro; môc ®Ých thø hai lµ lµm t¨ng thªm nguån VTC cho ng©n hµng. §©y lµ mét trong sè c¸c chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ uy tÝn cña mét ng©n hµng. Cßn vèn coi nh- tù cã bao gåm lîi nhuËn ch-a chia, c¸c quü kh¸c ch-a sö dông nh- quü khÊu hao TSC§, quü khen th-ëng phóc lîi, quü ®Çu tph¸t triÓn nghiÖp vô. VTC cña ng©n hµng chØ chiÕm mét tû träng nhá trong tæng nguån vèn cña ng©n hµng nh-ng nã cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. Tr-íc hÕt nã quyÕt ®Þnh ®Õn sù ra ®êi cña mét ng©n hµng, tiÕp n÷a nã quyÕt ®Þnh ®Õn quy m« ho¹t ®éng cña ng©n hµng, lµ tiÕng nãi gãp phÇn n©ng cao uy tÝn cña ng©n hµng trong qu¸ tr×nh thu hót tiÒn göi, cung cÊp tiÒn vay còng nh- c¸c s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng kh¸c. 1.1.3.2 NghiÖp vô tµi s¶n Cã NÕu nghiÖp vô tµi s¶n Nî t¹o nguån vèn cho ng©n hµng th× nghiÖp vô tµi s¶n Cã lµ c¸ch thøc mµ ng©n hµng sö dông nguån vèn cña m×nh. §Ó t¹o 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®-îc nguån vèn ®· lµ khã nh-ng ph¶i sö dông vµ qu¶n lý nã lµm sao cã hiÖu qu¶ th× cµng khã h¬n. C¸c nhµ ng©n hµng ®· x¸c ®Þnh ®-îc nghiÖp vô tµi s¶n Cã bao gåm c¸c nghiÖp vô c¬ b¶n sau: a NghiÖp vô ng©n quü §©y chÝnh lµ kho¶n dù tr÷ cña ng©n hµng ®Ó võa ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n, tÝn dông cña ng©n hµng vµ võa ®¶m b¶o ®-îc ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cã hiÖu qu¶. NghiÖp vô nµy bao gåm c¸c lo¹i sau: TiÒn mÆt t¹i quü: gåm tiÒn giÊy vµ tiÒn lµm lo¹i ®-îc qu¶n lý t¹i ng©n hµng l-îng tiÒn mÆt nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng cña ng©n hµng vµ thêi gian kinh doanh. Lo¹i nµy kh«ng mang l¹i lîi nhuËn cho ng©n hµng nh-ng c¸c ng©n hµng b¾t buéc ph¶i duy tr× v× nã ®¶m b¶o nhu c©u rót tiÒn, nhu cÇu tÝn dông cña kh¸ch hµng. NÕu tiÒn tån quý kh«ng hîp lý sÏ mang l¹i tai h¹i cho ng©n hµng hoÆc lµ kh«ng ®¸p øng ®-îc kh¶ n¨ng thanh kho¶n, hoÆc lµ dù tr÷ d- thõa sÏ mÊt ®i kh¶ n¨ng sinh lêi cña ®ång tiÒn. V× vËy, c¸c ng©n hµng ph¶i x¸c ®Þnh ®Ó møc ®é duy tr× tiÒn mÆt tån quü lµ hîp lý. TiÒn göi t¹i c¸c ng©n hµng kh¸c. Môc ®Ých cña ho¹t ®éng nµy lµ duy tr× ho¹t ®éng thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng, giao dÞch ngo¹i tÖ, mua b¸n chøng kho¸n. Ngoµi ra th× ng©n hµng göi cßn ®-îc h-ëng l·i, dï l·i suÊt thÊp nh-ng víi l-îng tiÒn víi l-îng tiÒn göi lín nh- ng©n hµng th× nã còng t¹o mét kho¶n thu nhËp vµ cã hiÖu qu¶ h¬n lµ ®Ó t¹i quü. TiÒn göi ë NHTW: gåm tiÒn DTBB vµ tiÒn göi thanh to¸n t¹i NHTW. L-îng tiÒn göi ë NHTW liªn tôc biÕn ®éng do ho¹t ®éng nhËn tiÒn vµ tr¶ tiÒn (®èi víi riªng mét ng©n hµng) nh-ng bao giê còng ph¶i gi÷ lín h¬n hay b»ng tiÒn göi DTBB, nÕu kh«ng ng©n hµng th-¬ng m¹i sÏ bÞ ph¹t. Ba bé phËn chÝnh t¹o nªn phÇn dù tr÷ cña ng©n hµng nh-ng mäi ng©n hµng ®Òu ph¶i duy tr×, tuy nhiªn møc ®é bao nhiªu th× phô thuéc vµo t×nh h×nh ho¹t ®éng cña tõng ng©n hµng. Mét ng©n hµng ho¹t ®éng tèt lµ biÕt x¸c ®Þnh dù tr÷ hîp lý. b NghiÖp vô cho vay 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §©y lµ nghiÖp vô cung øng vèn cña ng©n ng©n hµng trùc tiÕp cho c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt, tiªu dïng trªn c¬ së tháa m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn vay vèn cña ng©n hµng. Ho¹t ®éng cho vay chiÕm mét tû träng lín nhÊt trong nghiÖp vô tµi s¶n cã, nh-ng møc ®é rñi ro cña nã rÊt lín. Ngµy nay, c¸c NHTM cã xu h-íng n©ng dÇn tû träng ho¹t ®éng dÞch vô. §iÒu nµy, kh«ng cã nghÜa c¸c ng©n hµng kh«ng chó träng tíi ho¹t ®éng cho vay n÷a mµ thùc chÊt lµ chØ cho vay nh÷ng dù ¸n thùc sù ®em l¹i lîi nhuËn. Ng©n hµng th«ng qua c¸c h×nh thøc sau ®Ó cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ. Cho vay øng tr-íc: lµ lo¹i h×nh cho vay theo hîp ®ång tÝn dông, trong ®ã ng-êi ®i vay ®-îc phÐp sö dông trong h¹n møc vµ cã thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Cho vay b»ng chiÕt khÊu th-¬ng phiÕu: lµ nghiÖp vô cho vay ng¾n h¹n trong ®ã ng©n hµng mua nh÷ng th-¬ng phiÕu ch-a ®Õn h¹n thanh to¸n cña kh¸ch hµng víi sè tiÒn b»ng th-¬ng phiÕu trõ ®i phÇn lîi tøc chiÕt khÊu vµ hoa hång phÝ. Cho vay thuª mua: lµ h×nh thøc tÝn dông trung vµ dµi h¹n ®-îc thùc hiÖn qua viÖc cho thuª tµi s¶n nh- m¸y mãc, thiÕt bÞ, c¸c ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n kh¸c. Cho vay v-ît chi: lµ h×nh thøc ®Æc biÖt cña tÝn dông øng tr-íc theo ®ã ng-êi vay ®-îc phÐp sö dông qu¸ sè tiÒn trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh ë mét h¹n møc nhÊt ®Þnh vµ trong mét thêi gian x¸c ®Þnh. TÝn dông b»ng ch÷ ký: trong h×nh thøc nµy ng©n hµng kh«ng trùc tiÕp cho kh¸ch hµng vay nh-ng dïng ch÷ ký (uy tÝn) cña m×nh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng di vay vèn ë n¬i kh¸c. Cho vay tiªu dïng: lµ cho vay ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n. Lo¹i cho vay nµy cã rñi ro cao nªn l·i suÊt cho vay cao. c NghiÖp vô ®Çu tHo¹t ®éng ®Çu t- chñ yÕu cña ng©n hµng lµ ®Çu t- chøng kho¸n. Môc ®Ých khi ng©n hµng ®Çu t- lµ nh»m sinh lîi cho tµi s¶n cña m×nh. Thø hai lµ ®a d¹ng hãa s¶n phÈm dÞch vô hay ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t-. Thø ba lµ ®Ó 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phßng ngõa rñi ro. Ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®-îc xem lµ cã møc ®é rñi ro cao nhÊt. V× vËy, viÖc phßng ngõa rñi ro lµ hÕt søc cÇn thiÕt. XÐt vÒ tû träng trong tæng lîi nhuËn th× lîi nhuËn tõ nghiÖp vô ®Çu tmang l¹i chØ ®øng sau nghiÖp vô cho vay. Khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× thu nhËp mang l¹i tõ nghiÖp vô nµy cµng t¨ng. 1.1.3.3 NghiÖp vô kinh doanh dÞch vô ng©n hµng ë nghiÖp vô nµy ng©n hµng ho¹t ®éng trªn ba m¶ng chÝnh ®ã lµ dÞch vô trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n; dÞch vô thanh to¸n; dÞch vô t- vÊn. Ngµy nay, nghiÖp vô nµy ®-îc c¸c ng©n hµng chó träng ®Çu t- v× nã võa ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña x· héi tøc lµ thÞ tr-êng ho¹t ®éng réng vµ rñi ro ho¹t ®éng thÊp. 1.1.3.4 NghiÖp vô ngo¹i b¶ng NghiÖp vô nµy kh«ng n»m trong b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña ng©n hµng vµ nã cã ®Æc ®iÓm lµ khi mét nghiÖp vô ngo¹i b¶ng ph¸t sinh th× kh«ng trùc tiÕp lµm biÕn ®éng ®Õn tµi s¶n vµ nguån vèn cña ng©n hµng. Néi dung cña nghiÖp vô ngo¹i b¶ng cã thÓ tãm t¾t ë c¸c ®iÓm sau: B¸n mãn trao tay cã tr¸ch nhiÖm liªn ®íi T¸i chiÕt khÊu ë c¸c ng©n hµng kh¸c Më th- tÝn dông, thanh to¸n sÐc NghiÖp vô ph¸i sinh 1.2 Ho¹t ®éng tµi chÝnh cña NHTM 1.2.1 Ho¹t ®éng tµi chÝnh cña NHTM NHTM ®-îc x¸c ®Þnh lµ mét ®¬n vÞ kinh doanh ®éc lËp, cã t- c¸ch ph¸p nh©n vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ kinh doanh cña m×nh. Còng gièng nh- c¸c doanh nghiÖp kh¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr-êng, hÖ thèng ng©n hµng ph¶i chÞu sù qu¶n lý cña luËt c¸c doanh nghiÖp, ®-îc quyÒn tù chñ trong kinh doanh vµ tù do c¹nh tranh víi nhau. Tuy nhiªn, nã l¹i kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp ë chç ®èi t-îng kinh doanh cña ng©n hµng lµ tiÒn tÖ. Mµ ®©y l¹i lµ hµng ho¸ nh¹y c¶m nhÊt trong nÒn kinh tÕ. V× vËy, ngoµi c¸c quy ®Þnh chung nh- ®èi doanh nghiÖp, c¸c NHTM cßn ph¶i chÞu sù qu¶n lý chÆt 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chÏ cña NHTW. NHTW sÏ quy ®Þnh tû lÖ DTBB, khung l·i suÊt chØ ®¹o, hÖ sè an toµn trong kinh doanh, vµ c¸c thÓ chÕ kh¸c cho NHTM ®Ó ®¶m b¶o an toµn trong hÖ thèng ng©n hµng. HÖ thèng ng©n hµng lµ hÖ thèng cã mèi quan hÖ phøc t¹p nhÊt trong nÒn kinh tÕ v× ho¹t ®éng nghiÖp vô cña nã kh«ng chØ liªn quan ®Õn mäi ngµnh nghÒ. ChÝnh v× thÕ mµ kh«ng cã luËt ph¸ s¶n ng©n hµng. Khi mét ng©n hµng nµo ®ã gÆp khã kh¨n th× NHTW ph¶i ®øng ra can thiÖp ®Ó tr¸nh sù ®æ vì. §©y lµ sù ®Æc biÖt lín cña ngµnh ng©n hµng so víi c¸c ngµnh nghÒ kinh doanh kh¸c. NHTM còng cã thÓ tån t¹i d-íi nhiÒu h×nh thøc së h÷u nhµ n-íc, së h÷u t- nh©n, së h÷u cña c¸c cæ ®«ng ... nh-ng d-íi h×nh thøc së h÷u nµo th× khi thµnh lËp chñ së h÷u ph¶i ®¹t ®-îc yªu cÇu vèn ph¸p ®Þnh. So víi tæng nguån vèn cña ng©n hµng th× vèn ph¸p ®Þnh chiÕm mét tû lÖ rÊt nhá, vèn huy ®éng lµ chñ yÕu. Vèn ph¸p ®Þnh lµ mét bé phËn cña vèn tù cã, vèn tù cã lµ tÊm ®Öm chèng ®ì rñi ro cho ng©n hµng, h¬n n÷a nã quyÕt ®Þnh ®Õn quy m« ho¹t ®éng cña ng©n hµng. VÝ nh- luËt NHNN ViÖt Nam quy ®Þnh kh«ng ®-îc cho vay ®èi víi kh¸ch hµng qu¸ 15%VTC, kh«ng ®-îc dïng qu¸ 50% vèn tù cã ®Ó ®Çu t- vµo TSC§, huy ®éng vèn nhá h¬n 20 lÇn VTC. C¸c ng©n hµng qu¶n lý vèn theo nguyªn t¾c ®iÒu hoµ trong toµn hÖ thèng, theo ®ã n¬i thõa vèn sÏ chuyÓn sang n¬i thiÕu vèn vµ ®-îc h-ëng l·i suÊt ®iÒu hoµ, ng-îc l¹i n¬i nhËn vèn sÏ ph¶i chÞu møc l·i suÊt ®iÒu hoµ. Møc l·i suÊt nµy do gi¸m ®èc ng©n hµng quyÕt ®Þnh vµ thay ®æi theo tõng giai ®o¹n kh¸c nhau. Lîi nhuËn cña NHTM ®-îc x¸c ®Þnh lµ lÊy thu bï chi. Trong ®ã thu nhËp bao gåm c¸c kho¶n sau: thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông, thu tõ nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i hèi, thu tõ gãp vèn liªn doanh liªn kÕt, thu tõ c¸c dÞch vô ng©n hµng vµ c¸c kho¶n thu kh¸c. Chi phÝ cña ng©n hµng chñ yÕu lµ chi ®Ó huy ®éng vèn, chi ®Ó cho vay vèn, chi phÝ qu¶n lý, chi cho ho¹t ®éng dÞch vô ng©n hµng vµ c¸c dÞch vô kh¸c. V× s¶n phÈm cña ng©n hµng lµ s¶n phÈm mang tÝnh chÊt dÞch vô, lµ s¶n phÈm v« h×nh vµ kh«ng thÓ tÝnh gi¸ thµnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ®-îc nªn khi x¸c ®Þnh thu chi rÊt khã. Cuèi n¨m, c¸c NHTM tù x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña m×nh trªn c¬ së tËp hîp thu chi cña c¸c chi nh¸nh 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trong cïng hÖ thèng. C¸c chi nh¸nh trong hÖ thèng th× hµng th¸ng x¸c ®Þnh lç l·i mang tÝnh chÊt t¹m tÝnh. PhÇn chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi cña chi nh¸nh ph¶n ¸nh kÕt qu¶ kinh doanh cña ho¹t ®éng chi nh¸nh ®ã. Sau khi thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi nhµ n-íc, nã ®-îc dïng ®Ó trÝch lËp c¸c quü vµ chi l-¬ng cho nh©n viªn. §èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng th× bé phËn kiÓm so¸t rÊt ®-îc chó ý, nã lµm gi¶m thiÒu rñi ro x¶y ra. V× vËy ngoµi hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé th× c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh th× c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i ®-îc kiÓm to¸n ®éc lËp. KÕt qu¶ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña NHTM ph¶i ®-îc göi cho c¬ quan tµi chÝnh nhµ n-íc vµ NHNN. 1.2.2. C¸c kho¶n thu nhËp, chi phÝ cña NHTM 1.2.2.1 C¸c kho¶n thu nhËp a Thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông §èi víi c¸c ng©n hµng truyÒn thèng tû träng thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông chiÕm tíi 70% trong tæng thu cña ng©n hµng. Cßn ë c¸c ng©n hµng hiÖn ®¹i th× tû träng nµy gi¶m ®i vµ th«ng th-êng chØ chiÕm kho¶ng 40- 50%. Sè tiÒn thu ®-îc phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nh-: quy m« tÝn dông, c¸c h×nh thøc tÝn dông, l·i suÊt vµ chÊt l-îng cña hîp ®ång tÝn dông. Th«ng th-êng c¸c NHTM cã c¸c kho¶n thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông nh- sau: Thu l·i cho vay Trong ho¹t ®éng tÝn dông, nguån thu tõ cho vay lµ nguån thu chñ yÕu cña ng©n hµng. §©y chÝnh lµ thu nhËp mµ ng©n hµng nhËn ®-îc vµ lµ chi phÝ mµ ng-êi nhËn vèn ph¶i tr¶ ®Ó nhËn ®-îc quyÒn sö dông vèn. Møc l·i suÊt ph¶i tr¶ tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia vµ tuú theo chiÕn l-îc cña tõng ng©n hµng vµ thêi h¹n cña kho¶n vay. Th«ng th-êng th× thêi h¹n cña kho¶n vay cµng dµi th× møc l·i suÊt cho vay cµng cao v× trong thêi gian dµi møc biÕn ®éng kinh tÕ còng lín. Thu l·i tiÒn göi NghiÖp vô NHTM göi tiÒn lÉn nhau vµ göi t¹i NHTW môc ®Ých kh«ng ph¶i ®Ó h-ëng l·i mµ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý cña HNTW víi c¸c NHTM 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lµ yªu cÇu thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng. Nguån thu nµy th-êng lµ nhá vµ l·i suÊt rÊt thÊp , ®èi víi DTBB ng©n hµng göi t¹i NHTW th× kh«ng ®-îc h-ëng l·i suÊt. Thu tõ ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh, thu l·i chøng kho¸n, l·i b¶o l·nh Cho thuª tµi chÝnh lµ h×nh thøc ng©n hµng t¹o ®iÒu kiÖn vÒ vèn cho nh÷ng doanh nghiÖp thiÕu vèn. §æi l¹i ng©n hµng sÏ thu ®-îc phÝ tõ ho¹t ®éng nµy. NHTM tham gia vµo thÞ tr-êng chøng kho¸n võa víi t- c¸ch lµ ng-êi t¹o thÞ tr-êng võa víi t- c¸ch cña ng-êi kinh doanh, ®Çu t- chøng kho¸n. ë c¶ hai nghiÖp vô nµy NHTM ®Òu cã nguån thu. Khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn th× viÖc mua b¸n kh«ng cßn giíi h¹n trong ph¹m vi quèc gia n÷a mµ nã trë thµnh mua b¸n toµn cÇu. NHTM cã uy tÝn cao trong thÞ tr-êng, cã chi nh¸nh ch©n rÕt ë hÇu hÕt c¸c quèc gia th-êng ®øng ra b¶o l·nh ®Ó qu¸ tr×nh mua b¸n gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®-îc diÔn ra. Khi ®øng ra b¶o l·nh ng©n hµng nhËn ®-îc phÝ b¶o l·nh. ë nh÷ng n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, c¸c nghiÖp vô b¶o l·nh ®Çu t- kinh doanh chøng kho¸n, cho thuª tµi chÝnh rÊt ph¸t triÓn v× thÕ mµ nguån thu cña nã còng lín h¬n so víi ë nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn. b Thu tõ ho¹t ®éng dÞch vô Ho¹t ®éng dÞch vô cña ng©n hµng bao gåm: dÞch vô thanh to¸n, dÞch vô thu hé chi hé, dÞch vô chuyÓn tiÒn, dÞch vô ng©n quü, uû th¸c, b¶o l·nh, nghiÖp vô t- vÊn, dÞch vô b¶o qu¶n tµi s¶n. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng nµy ®Òu ®em l¹i kho¶n thu cho ng©n hµng. Cµng ngµy tû träng thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng nµy cµng ®-îc n©ng lªn trong tæng thu cña ng©n hµng. Doanh thu tõ ho¹t ®éng dÞch vô chñ yÕu phô thuéc vµo quy m«, c¬ cÊu dÞch vô ng©n hµng cung cÊp, chÊt l-îng dÞch vô ®ã vµ møc phÝ mµ ng©n hµng Ên ®Þnh cã hîp lý hay kh«ng. c Thu tõ ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ, vµng b¹c kim lo¹i quý, ®¸ quý Tõ ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i tÖ vµng b¹c kim lo¹i quý ®¸ quý ng©n hµng thu ®-îc phÇn chªnh lÖch gi÷a sè tiÒn bá ra vµ sè tiÒn thu vÒ. Do gi¸ c¶ lo¹i hµng ho¸ nµy thay ®æi th-êng xuyªn nªn ng©n hµng th-êng bÞ thua lç khi 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tham gia mua b¸n nã. Tuy nhiªn, do yªu cÇu cña kh¸ch hµng mµ ®«i khi biÕt ®-îc kh«ng cã l·i nh-ng ng©n hµng vÉn ph¶i thùc hiÖn mua b¸n. d Thu tõ ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c Thu tõ ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c gåm thu l·i mua b¸n chøng kho¸n, thu chªnh lÖch mua b¸n nî vµ c¸c lo¹i kinh doanh kh¸c. Kho¶n thu nµy kh«ng lín nh-ng nã gãp phÇn lµm t¨ng thu cho ho¹t ®éng ng©n hµng. e Thu l·i mua cæ phÇn liªn doanh liªn kÕt MÆc dï ë c¸c n-íc kh¸c nhau th× ph¸p luËt quy ®Þnh kh¸c nhau nh-ng nh×n chung ®Òu thèng nhÊt lµ giíi h¹n ho¹t ®éng nµy ë mét møc ®é. Lý do lµ ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng cña ng©n hµng vu ho¹t ®éng nµy th-êng gÆp nhiÒu rñi ro, cã thÓ ng©n hµng sÏ bÞ mÊt vèn. Thu tõ liªn doanh liªn kÕt, l·i cæ phÇn kh«ng ph¶i lµ nguån thu chñ yÕu song th-êng c¸c NHTM vÉn tham gia ®Ó ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t- vµ tèi ®a lîi nhuËn. f Thu kh¸c TÊt c¶ nh÷ng kho¶n mµ ng©n hµng thu ®-îc nh-ng kh«ng thuéc c¸c kho¶n thu ®· kÓ trªn trªn th× ®-îc ®Ó vµo nhãm thu kh¸c hay thu bÊt th-êng. Nã cã thÓ lµ thu ph¹t qu¸ h¹n, thu tõ hoµn nhËp dù phßng ®· trÝch ... Thu kh¸c kh«ng ph¶i lµ nguån thu chñ yÕu cña ng©n hµng song ng-êi qu¶n lý cÇn ph¶i quan t©m xem xÐt kho¶n thu nµy. Thu kh¸c lín ch-a h¼n ®· tèt vµ thu kh¸c nhá ch-a h¼n ®· lµ xÊu v× nÕu thu kh¸c lín lµ do ho¹t ®éng qu¶n lý yÕu kÐm nªn kh«ng qu¶n lý ®-îc nguån thu th× râ rµng ®©y lµ kh«ng tèt. V× vËy, trong c¸c nguån thu cña ng©n hµng th× ng-êi l·nh ®¹o ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn nguån thu nµy. 1.2.2.2 C¸c kho¶n chi phÝ cña ng©n hµng §Ó cã ®-îc c¸c kho¶n thu th× ng©n hµng ph¶i ®Çu t-, ®Çu t- lµm ph¸t sinh chi phÝ cho ng©n hµng. So víi c¸c kho¶n thu th× c¸c kho¶n môc c¸c kho¶n chi cßn nhiÒu h¬n nhiÒu v× ng©n hµng cã rÊt nhiÒu c¸c kho¶n chi. Cô thÓ nhsau: a Chi phÝ cho ho¹t ®éng tÝn dông 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Kho¶n chi nµy bao gåm: Chi tr¶ l·i tiÒn göi Chi tr¶ l·i tiÒn vay Chi tr¶ l·i ph¸t hµnh GTCG C¸c chi phÝ kh¸c ®Õn huy ®éng vèn vµ nghiÖp vô tÝn dông Cã thÓ nãi ®©y lµ kho¶n chi lín nhÊt cña ng©n hµng v× trong nguån vèn cña ng©n hµng, vèn huy ®éng chiÕm tõ 70-80%. Nguån vèn huy ®éng tû lÖ thuËn chi phÝ huy ®éng vèn, vµ kh«ng thÓ gi¶m bít ®-îc v× ®©y lµ kho¶n chi th-êng xuyªn vµ tÊt yÕu cña ng©n hµng. NÕu muèn gi¶m chi phÝ huy ®éng vèn trong ®iÒu kiÖn møc chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a c¸c ng©n hµng kh«ng ®¸ng kÓ th× chØ cßn c¸ch gi¶m vèn huy ®éng, mµ nÕu ®iÒu ®ã x¶y ra th× ng©n hµng sÏ kh«ng ®ñ nguån vèn ®Ó kinh doanh. ThiÕu vèn kinh doanh ng©n hµng bá qua nh÷ng c¬ héi kinh doanh tèt vµ kh«ng thÓ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn ®-îc. V× thÕ mµ ®©y lµ kho¶n chi cÇn thiÕt vµ th-êng xuyªn. Quy m« chi phÝ nµy vÒ c¬ b¶n phô thuéc vµo hai yÕu tè: Thø nhÊt lµ quy m« c¬ cÊu tÝnh chÊt nguån huy ®éng. Thø hai lµ møc l·i suÊt, c¸c yÕu tè cã liªn quan ®Õn uy tÝn cña ng©n hµng. Trong c¸c môc chi phÝ ®· kÓ trªn th× ng©n hµng nªn gi¶m môc tiÒn vay ®Ó tõ ®ã gi¶m chi phÝ tiÒn vay v× møc l·i suÊt nµy cao h¬n nhiÒu so víi chi l·i suÊt tiÒn göi. b Chi vÒ ho¹t ®éng dÞch vô §ã lµ c¸c kho¶n chi phÝ cho ho¹t ®éng thanh to¸n lÖ phÝ tham gia hÖ thèng thanh to¸n, chi liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®aÞ lý, chi hoa hång, chi phÝ cho ho¹t ®éng ng©n quü, vËn chuyÓn bèc xÕp ®ãng gãi tiÒn. C¸c ng©n hµng hiÖn nay nhËn thÊy r»ng nhu cÇu vÒ dÞch vô cña nÒn kinh tÕ rÊt lín vµ ho¹t ®éng nµy Ýt rñi ro h¬n nhiÒu h¬n so víi ho¹t ®éng tÝn dông cho nªn hä cã xu h-íng më réng dÞch vô nµy. ChÊt l-îng dÞch vô ®-îc n©ng lªn râ rÖt thÓ hiÖn râ nhÊt ë dÞch vô thanh to¸n: thêi gian thanh to¸n nhanh, an toµn h¬n, tiÖn lîi h¬n, cã nhiÒu lo¹i h×nh thanh to¸n h¬n: sÐc, uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi, thanh to¸n thÎ ... MÆc dï chi phÝ cho ho¹t ®éng dÞch vô cã t¨ng nh-ng møc t¨ng cña chi 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phÝ vÉn nhá h¬n møc t¨ng cña doanh thu. V× vËy ®©y lµ mét m¶nh ®Êt mµu mì mµ c¸c NHTM khai th¸c. c Chi phÝ cho ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i hèi §ã lµ c¸c kho¶n chi liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ, chÕ t¸c kim lo¹i quý ®¸ quý. Kho¶n chi nµy chiÕm mét tû lÖ nhá trong tæng chi phÝ. §èi víi c¸c NHTM ViÖt Nam ®©y lµ kho¶n chi kh«ng ®¸ng kÓ vµ rÊt míi. d Chi nép thuÕ, phÝ, lÖ phÝ thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi NSNN Cô thÓ lµ: chi nép thuÕ VAT, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ m«n bµi, thuÕ ®Êt, phÝ ch-íc b¹, lÖ phÝ cho NSNN. §©y lµ kho¶n chi b¾t buéc cña c¸c NHTM vµ gÇn nh- cè ®Þnh. e Chi ho¹t kinh doanh kh¸c §©y kh«ng ph¶i lµ kho¶n chi lín, kh«ng ph¶i lµ kho¶n chi th-êng xuyªn nh-ng kh«ng thÓ kh«ng cã ®èi víi bÊt kú NHTM nµo. §ã cã thÓ lµ kho¶n chi ®Ó cho: +Chi cho ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ vµng b¹c. +Chi cho ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n +Chi cho nghiÖp vô cho thuª tµi chÝnh +Chi cho viÖc mua b¸n nî +Chi cho ho¹t ®éng mua b¸n thanh lý tµi s¶n ... Tuú tõng NHTM mµ kho¶n chi nµy lín hay nhá, vµ ®iÒu quan träng kh«ng ph¶i lµ quy m« mµ lµ viÖc qu¶n lý nã ra sao v× kho¶n chi nµy rÊt phøc t¹p. f Chi cho nh©n viªn Kho¶n chi nµy gåm: Chi l-¬ng, chi phô cÊp, trî cÊp cho c¸n bé ng©n hµng. §Êy lµ kho¶n chi chñ yÕu trong chi phÝ cho nh©n viªn, ngoµi ra cßn chi phÝ cho c«ng t¸c x· héi nh-: BHXH,BHYT, trang phôc, chi cho nh©n viªn lµ kho¶n chi phÝ tÊt yÕu vµ chiÕm mét tû träng lín trong tæng chi phÝ cña ng©n hµng. Nh©n viªn lµ ng-êi trùc tiÕp t¹o bé mÆt cho ng©n hµng nªn khi cã chÝnh 20