Lêi më ®Çu
Mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam - Singapore ®· ph¸t triÓn nhanh chãng
®¸ng khÝch lÖ trªn nhiÒu lÜnh vùc trong h¬n 3 thËp kû qua, kÓ tõ khi hai níc thiÕt
lËp quan hÖ ngo¹i giao vµo ngµy 01/08/1973. §Æc biÖt sù hîp t¸c th¬ng m¹i gi÷a
hai níc ®· cã bíc ph¸t triÓn lín, mang l¹i lîi Ých cho c¶ hai d©n téc. HiÖn nay
Singapore ®· trë thµnh mét trong nh÷ng b¹n hµng lín nhÊt cña ta vµ lµ níc cã vèn
®Çu t lín nhÊt vµo ViÖt Nam.
Singapore lµ mét níc trong khu vùc §«ng Nam ¸, rÊt gÇn ta vÒ mÆt ®Þa lý,
cïng lµ thµnh viªn cña ASEAN vµ cã nhiÒu mÆt gièng níc ta vÒ v¨n ho¸, lÞch sö;
®Æc biÖt lµ c¬ cÊu kinh tÕ cña hai níc cã thÓ bæ sung cho nhau khi tiÕn hµnh c«ng
cuéc x©y dùng ®Êt níc. Hai níc cã chung mét xuÊt ph¸t ®iÓm nhng Singapore lµ
níc ph¸t triÓn tríc ViÖt Nam vÒ kinh tÕ. N¨m 1959, Singapore còng cã nÒn kinh
tÕ yÕu kÐm thiÕu vèn nh t×nh tr¹ng cña ViÖt Nam hiÖn nay, vµ Singapore ®· trë
thµnh níc c«ng nghiÖp míi ph¸t triÓn cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn, cã tiÒm n¨ng vÒ tµi
chÝnh, cã nhiÒu kinh nghiÖm trong qu¶n lý vµ kinh doanh. Víi chÝnh s¸ch kinh tÕ
®èi ngo¹i theo híng toµn cÇu ho¸, ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ vµ hîp t¸c khu vùc,
rÊt t¬ng ®ång víi chÝnh s¸ch ngo¹i giao réng më, ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph¬ng ho¸
cña ViÖt Nam; chÝnh v× thÕ quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a hai níc kh«ng ngõng
ph¸t triÓn tèt ®Ñp.
Singapore lµ mét ®èi t¸c lín cña ViÖt Nam trong nhiÒu lÜnh vùc, do vËy viÖc
nghiªn cøu mèi quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a hai níc cã ý nghÜa lín vÒ thùc
tiÔn. Qua nghiªn cøu cã thÓ thÊy diÔn biÕn ph¸t triÓn mèi quan hÖ ViÖt Nam Singapore, th«ng qua ®ã chóng ta cã thÓ thu ®îc nhiÒu kinh nghiÖm ph¸t triÓn
kinh tÕ cña níc b¹n.
Ph¹m vi nghiªn cøu cña Kho¸ luËn nµy lµ quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i (cô thÓ tËp
trung vµo lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t) gi÷a hai níc ViÖt Nam - Singapore tõ
1995 ®Õn nay; trªn c¬ së nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ mèi quan hÖ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i
ph¸p nh»m ph¸t triÓn vµ cñng cè quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a hai níc trong t¬ng lai.
Dùa trªn ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tæng hîp, thèng kª so s¸nh tµi liÖu vµ ph©n
tÝch, ngoµi môc lôc, môc lôc b¶ng biÓu, tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc; Khãa luËn
®îc bè côc nh sau:
Lêi më ®Çu
Ch¬ng 1: Kh¸i qu¸t vÒ ®Êt níc vµ kinh tÕ Singapore
1
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i ViÖt Nam - Singapore
giai ®o¹n 1995 - 2001
Ch¬ng 3: TriÓn väng vµ c¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ th¬ng
m¹i ViÖt Nam - Singapore
KÕt luËn
Kho¸ luËn nµy míi lµ bíc ®Çu lµm quen víi c«ng t¸c nghiªn cøu, do ®ã kh«ng
thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt trong viÖc triÓn khai ®Ò tµi.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th¹c sÜ NguyÔn Thu Thuû ®· nhiÖt t×nh híng dÉn
gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. Em rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng
gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó Kho¸ luËn ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Hµ néi ngµy 22/11/2002
Ch¬ng 1
Kh¸i qu¸t vÒ ®Êt níc vµ kinh tÕ Singapore
I. Vµi nÐt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, chÝnh trÞ, x· héi cña
Singapore
1. §iÒu kiÖn ®Þa lý, tù nhiªn
1.1. VÞ trÝ ®Þa lý
Gåm mét ®¶o chÝnh vµ 60 ®¶o nhá, Singapore lµ mét ®Êt níc cã khÝ hËu nhiÖt
®íi. §¶o chÝnh lµ ®¶o Singapore cã chiÒu dµi kho¶ng 42 km vµ chiÒu réng 23 km
víi diÖn tÝch kho¶ng 556 km2 trong tæng diÖn tÝch 647,5 km2 cña c¶ quÇn ®¶o
Singapore. Nh÷ng hßn ®¶o cßn l¹i ®Òu nhá, ®¶o réng nhÊt lµ ®¶o Pulauteking víi
diÖn tÝch 24,4km2; Pulanubin 10,2 km2 vµ ®¶o Sentosa 3,5 km2. N»m gi÷a 1o09'
®Õn 1o9' ®é vÜ b¾c vµ 103o36' ®Õn 104o25' ®é kinh ®«ng; c¸ch xÝch ®¹o vÒ phÝa B¾c
kho¶ng 137 km; eo biÓn Johor ng¨n c¸ch Singapore víi b¸n ®¶o Malaysia vµ eo
biÓn Singapore lµ biªn giíi víi quÇn ®¶o Indonesia1.
Singapore cã mét vÞ trÝ ®Þa lý lý tëng: n»m trªn trôc ®êng vËn t¶i biÓn tõ ¸
sang ¢u, §«ng sang T©y, lµ ®Çu cÇu, cöa ngâ ra vµo cña Ch©u ¸. Singapore cßn lµ
2
1
Singapore Yearbook 2001 - http://www.sg/
t©m ®iÓm nèi c¸c Ch©u lôc ¸ - ¢u - Phi - óc vµ B¾c, Nam Mü (phÝa T©y Th¸i
B×nh D¬ng). Cïng víi vÞ trÝ tù nhiªn lý tëng nµy céng víi thÕ m¹nh cña con ngêi
t¹o ra, Singapore ®· trë thµnh n¬i hÊp dÉn nhÊt khu vùc. TÝnh ®Õn n¨m 1998, ®·
cã trªn 10.500 c«ng ty níc ngoµi ®Çu t, liªn doanh t¹i ®©y (n¨m 1998 vèn ®Çu t
vµo Singapore ®¹t trªn 8 tû USD); h¬n 5.000 c«ng ty th¬ng m¹i, tµi chÝnh ®a quèc
gia cã trô së, chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i ®©y; trªn 150 c¬ quan ®Çu n·o, trô
së cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Æt v¨n phßng t¹i ®©y. Singapore lµ mét trong nh÷ng
trung t©m läc dÇu lín nhÊt thÕ giíi víi sù cã mÆt cña hÇu hÕt c¸c h·ng dÇu khæng
lå BP, ESSO, Sheell, Caltex, Mobil... víi c«ng suÊt läc dÇu trªn 1 triÖu thïng/
ngµy. Sù cã mÆt cña nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ khæng lå ®· mang l¹i nguån lîi to lín
cho Singapore tõ kho¶n thu thuÕ, dÞch vô vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ phóc lîi cho
ngêi d©n2.
§Þa h×nh cña Singapore lµ b×nh nguyªn xen kÏ c¸c gß, ®èng, ®åi thÊp vµ ®Çm
lÇy. GÇn 2/3 diÖn tÝch ®¶o kh«ng cao qu¸ 15m so víi mùc níc biÓn. §Ønh cao nhÊt
cña Singapore lµ Bukitpanjang còng chØ cao 177m. PhÇn phÝa §«ng cña ®¶o lµ
mét cao nguyªn thÊp ®· bÞ bµo mßn nhiÒu nªn trë thµnh nh ®ång b»ng, thØnh
tho¶ng cã vµi thung lòng nhá. Víi ®Þa h×nh gÇn nh b»ng ph¼ng nh vËy, Singapore
kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn thuû ®iÖn vµ do ®ã ph¶i dùa vµo nguån dÇu nhËp
khÈu.
1.2. KhÝ hËu
Singapore n»m trong vïng khÝ hËu xÝch ®¹o nªn nhiÖt ®é vµ ®é Èm kh«ng khÝ
kh¸ cao. NhiÖt ®é trung b×nh h»ng ngµy lµ 26,7 ®é C; nhiÖt ®é cao nhÊt vµo buæi
chiÒu lµ 30,8 ®é C vµ nhiÖt ®é thÊp nhÊt lóc hoµng h«n lµ 23,9 ®é C. Th¸ng 12 vµ
th¸ng giªng thêng lµ th¸ng m¸t nhÊt. Th¸ng 5 lµ th¸ng nãng nhÊt trong n¨m. Lîng
ma hµng n¨m lµ 2.344ml; ma quanh n¨m nhng thêng ma to vµo th¸ng 11 ®Õn
th¸ng giªng, th¸ng 7 lµ th¸ng ma Ýt nhÊt. §é Èm kh«ng khÝ b×nh qu©n trong n¨m
cao, kho¶ng 84,3%3.
2. M«i trêng v¨n ho¸ x· héi
2.1. §Æc ®iÓm d©n c
Singapore lµ mét quèc gia trÎ, ®a d©n téc, ®a s¾c th¸i v¨n ho¸, ®îc h×nh thµnh
chñ yÕu trªn nÒn t¶ng d©n nhËp c tõ Trung Quèc, Malaysia, Ên §é vµ Ch©u ¢u.
2
3
B¸o c¸o thÞ trêng Singapore, Vô Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng - Bé Th¬ng m¹i
Singapore Yearbook 2001 - http://www.sg/
3
3
Nh÷ng ngµy ®Çu tiªn cña Singapore n¨m 1819, khi Stamford Raffles (ngêi
Anh) ph¸t hiÖn ra th× Singapore chØ cã kho¶ng 150 ngêi d©n sèng r¶i r¸c däc bê
s«ng. TÝnh ®Õn th¸ng 6/2001, d©n sè ®· lµ 3.319.000 (bao gåm c d©n vµ nh÷ng
ngêi c tró l©u dµi). Trong ®ã céng ®ång ngêi Hoa chiÕm 76,7%; ngêi Malaysia
chiÕm 13,9% vµ ngêi Ên §é chiÕm 7,9%; cßn l¹i 1,5% lµ ngêi Ch©u ¢u, ngêi A
rËp vµ c¸c téc ngêi kh¸c. C¬ cÊu d©n c cña Singapore ®· cã biÕn ®æi ®¸ng kÓ do
¶nh hëng cña nh÷ng biÕn cè trong lÞch sö ph¸t triÓn. N¨m 1824 víi sè d©n
10.683; ngêi Malaysia chiÕm 60%; ngêi Trung Hoa chiÕm 31%. Sù thèng trÞ cña
ngêi Anh ®èi víi Singapore, Trung Quèc, Hång K«ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi
nhËp c Trung Quèc lµm thay ®æi c¬ cÊu d©n c cña níc nµy4.
Tû lÖ nam n÷ trong c¬ cÊu d©n c cña Singapore hiÖn nay xÊp xØ b»ng nhau vµ
ngµy cµng cã xu híng c©n b»ng. N¨m 1995 tû lÖ nam/ n÷ lµ 1,013 ®Õn n¨m 1999
con sè nµy lµ 1,006 (theo Uû ban Thèng kª cña Singapore), cïng víi sù ph¸t triÓn
cña d©n sè (trung b×nh kho¶ng 1,9%/n¨m thêi k× 1995-2000) mËt ®é d©n sè cña
Singapore hiÖn nay lµ 5.900ngêi/km2. Tuæi thä cña ngêi d©n Singapore ë møc cao
trªn thÕ giíi; n¨m 1999 tuæi thä cña nam c«ng d©n Singapore lµ 75,6 n¨m vµ 79,6
n¨m ®èi víi n÷5.
2.2. §Æc ®iÓm ng«n ng÷ vµ t«n gi¸o
Ng«n ng÷ chÝnh cña Singapore lµ tiÕng Malaysia, tiÕng Trung Quèc phæ th«ng,
tiÕng Anh vµ tiÕng Tamil. TiÕng Malaysia lµ ng«n ng÷ quèc gia vµ tiÕng Anh lµ
tiÕng sö dông trong c«ng së. TiÕng Anh ®ãng vai trß nh mét ng«n ng÷ lµm viÖc,
gióp ng¨n chÆn nh÷ng xung ®ét n¶y sinh gi÷a c¸c s¾c téc víi nhau vµ ®· ®em l¹i
cho Singapore u thÕ c¹nh tranh, v× ®ã lµ ng«n ng÷ giao dÞch, ®µm ph¸n vµ lµ ng«n
ng÷ cña khoa häc, kü thuËt quèc tÕ. §¹i bé phËn d©n chóng Singapore ngµy nay
th«ng th¹o c¶ hai thø tiÕng: tiÕng Anh vµ tiÕng mÑ ®Î. Víi mét nÒn gi¸o dôc kh¸
hoµn chØnh, Singapore cã tû lÖ d©n biÕt ®äc biÕt viÕt tÝnh tõ 10 tuæi trë lªn còng
®¹t tíi 92%.
Singapore lµ quèc gia ®a t«n gi¸o, chñ yÕu lµ ®¹o PhËt, Khæng chiÕm 53,8%
trong khèi ngêi Hoa; ®¹o Thiªn chóa 12,9%; ®¹o Islam 14,9% vµ ®¹o Hindu
3,3%. ë Singapore, kh«ng mét t«n gi¸o nµo ®îc coi lµ quèc gi¸o6.
3. HÖ thèng chÝnh trÞ, ph¸p luËt
Sau khi ®îc thùc d©n Anh trao tr¶ quyÒn tù trÞ cho Singapore (n¨m 1959) th¸ng
9 n¨m 1963, Singapore gia nhËp Liªn bang Malaysia. Cã nhiÒu bÊt ®ång c¬ b¶n
Singapore Yearbook 2001 - http://www.sg/
Tµi liÖu ®· dÉn
Tµi liÖu ®· dÉn
4
5
66
4
vÒ chÝnh s¸ch ®· n¶y sinh gi÷a Singapore vµ chÝnh quyÒn liªn bang. Ngµy
9/8/1965, Singapore ®· t¸ch ra thµnh mét quèc gia ®éc lËp.
Singapore lµ níc céng hoµ víi hÖ thèng chÕ ®é ®¹i nghÞ cña ChÝnh phñ. Tæ
chøc cña nhµ níc - c¬ quan hµnh ph¸p, c¬ quan lËp ph¸p, vµ c¬ quan t ph¸p do
hiÕn ph¸p quy ®Þnh. §øng ®Çu nhµ níc lµ Tæng thèng; bé m¸y chÝnh phñ gåm Néi
c¸c, ®øng ®Çu Néi c¸c lµ Thñ tíng. Thñ tíng vµ c¸c thµnh viªn Néi c¸c ®îc chØ
®Þnh bëi Tæng thèng vµ do c¸c thµnh viªn cña Quèc héi cö. Néi c¸c chÞu tr¸ch
nhiÖm tËp thÓ tríc Quèc héi.
Quèc héi (NghÞ viÖn) Singapore víi nhiÖm kú 5 n¨m ®îc bÇu ra tõ 2 lo¹i ®¬n vÞ
bÇu cö: ®¬n vÞ lo¹i thµnh viªn vµ ®¬n vÞ lo¹i ®¹i diÖn (GRC s: Group
Representation Constituencies). Nh÷ng øng cö viªn thuéc c¸c ®¬n vÞ bÇu cö lo¹i
®¹i diÖn (GRCs) lµ ngêi gèc Malay, gèc Ên §é hoÆc nhãm c¸c d©n téc thiÓu sè
kh¸c nh»m ®¶m b¶o nghÞ viÖn ph¶n ¸nh ®îc tÝnh chÊt ®a chñng téc cña x· héi
Singapore. Cuéc bÇu cö lÇn thø 9 tæ chøc vµo 02/01/1997 ®· bÇu ra 83 thµnh viªn
trong ®ã 81 thµnh viªn lµ ngêi cña §¶ng Nh©n d©n Hµnh ®éng PAP (People's Action Party); 1 thµnh viªn cña §¶ng Nh©n d©n Singapore (Singapore People's
Party) vµ ngêi cßn l¹i cña §¶ng C«ng nh©n (Workers' Party).
Tõ n¨m 1992, hiÕn ph¸p Singapore míi bæ sung yªu cÇu vÒ chøc vô tæng thèng.
Tæng thèng ®îc bÇu theo phæ th«ng ®Çu phiÕu víi nhiÖm k× 6 n¨m, tæng thèng cã
quyÒn cao h¬n c¶ thñ tíng, ch¼ng h¹n tæ chøc c¸c cuéc ®iÒu tra tham nhòng ®èi
víi chÝnh thñ tíng vµ c¸c bé trëng... Cuéc bÇu cö tæng thèng ®Çu tiªn ®îc tæ chøc
vµo 28/08/1993. ¤ng Ong Teng Cheong ®· ®îc bÇu. Ngµy 18/8/1999, «ng S.R
Nathan ®· th¾ng cö trong lÇn bÇu cö tæng thèng thø 2 cña céng hoµ Singapore;
cïng ®iÒu hµnh ®Êt níc víi chÝnh phñ cña thñ tíng Goh Chok Tong vµ ®¶ng cÇm
quyÒn PAP7.
§¶ng nh©n d©n hµnh ®éng PAP cÇm quyÒn tõ trªn 30 n¨m nay vµ vÉn tiÕp tôc
gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ. L·nh tô tríc ®©y cña PAP lµ «ng Lý Quang DiÖu, thñ tíng ®Çu
tiªn cña Singapore tõ n¨m 1959 - 1990; vµ hiÖn nay chñ tÞch ®¶ng lµ «ng Goh
Chok Tong thñ tíng ®¬ng nhiÖm cña Singapore. Cïng tån t¹i víi PAP cßn cã
kho¶ng 20 ®¶ng ph¸i kh¸c nh §¶ng c«ng nh©n, §¶ng d©n chñ, §¶ng céng s¶n,
song thÕ lùc cña c¸c ®¶ng ph¸i ®èi lËp rÊt yÕu, kh«ng cã kh¶ n¨ng th¸ch thøc
®¶ng PAP cÇm quyÒn.
HÖ thèng luËt ph¸p æn ®Þnh, chÆt chÏ, nghiªm ngÆt ®îc xÕp vµo lo¹i tèt vµ hoµn
chØnh nhÊt khu vùc ch©u ¸; b¶o ®¶m cho mäi ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi ®îc duy
7
Singapore Yearbook 2001 - http://www.sg/
5
tr×, æn ®Þnh vµ ®îc ®iÒu chØnh trong khu«n khæ luËt ph¸p, t¹o sù hÊp dÉn, yªn t©m
cho c¸c nhµ kinh doanh, ®Çu t trong vµ ngoµi níc.
X©y dùng mét chÝnh phñ trong s¹ch lµ môc tiªu mµ nhµ níc Singapore ®· theo
®uæi vµ thùc hiÖn kh¸ thµnh c«ng. CPIB - Ban ®iÒu tra hµnh vi tham nhòng lµ c¬
quan träng yÕu gióp chÝnh phñ Singapore trong viÖc lµm s¹ch bé m¸y nhµ níc.
Niªn gi¸m C¹nh tranh ThÕ giíi n¨m 1997 cña ViÖn Ph¸t triÓn Qu¶n lý s¾p xÕp
theo thø h¹ng cho c¸c quèc gia Ýt tham nhòng nhÊt trªn toµn thÕ giíi, cho ®iÓm 10
®èi víi quèc gia nµo kh«ng cã n¹n tham nhòng vµ Singapore ®îc xÕp vµo hµng
ngò c¸c quèc gia Ýt tham nhòng nhÊt trong khu vùc ch©u ¸ víi ®iÓm sè 9,18 tríc
Hång K«ng, NhËt B¶n vµ §µi Loan. Transparency International (®Æt t¹i Berlin)
xÕp Singapore ®øng thø 7 trªn thÕ giíi n¨m 1998 cho thµnh tÝch "v¾ng mÆt tham
nhòng". HÖ thèng luËt ph¸p ®îc ®¸nh gi¸ nhÊt thÕ giíi c¨n cø vµo tiªu chuÈn hÖ
thèng ph¸p luËt hç trî ®¾c lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ mét sù kh¼ng ®Þnh cho
nh÷ng cè g¾ng kh«ng ngõng vÒ hoµn thiÖn ph¸p luËt cña chÝnh phñ Singapore8.
II. NÒn kinh tÕ Singapore trong nh÷ng n¨m qua
1. Thµnh tùu trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña Singapore
Singapore lµ mét mÉu mùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhê t¹o dùng mét nÒn c«ng
nghiÖp quèc gia trªn c¬ së ®Çu t cña c¸c tæ chøc ®a quèc gia. Sau h¬n ba thËp kØ
thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ Singapore ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu
k× diÖu g©y kh«ng Ýt ng¹c nhiªn ®èi víi thÕ giíi. Tõ mét nÒn kinh tÕ mµ thu nhËp
chñ yÕu dùa vµo bu«n b¸n chuyÓn khÈu, chØ trong mét thêi gian ng¾n, quèc gia
nhá bÐ nµy ®· v¬n lªn thµnh mét níc cã nÒn c«ng nghiÖp chÕ biÕn - chÕ t¹o hiÖn
®¹i cïng víi mét hÖ thèng dÞch vô th¬ng m¹i tµi chÝnh vµ du lÞch hÊp dÉn, cã søc
c¹nh tranh vµo bËc nhÊt trªn thÕ giíi. Sù thµnh c«ng vÒ kinh tÕ ®· më ®êng cho
Singapore bíc vµo danh s¸ch c¸c níc thµnh viªn cña NIEs ch©u ¸ vµo ®Çu thËp
niªn 80 vµ lµ quèc gia ®Çu tiªn ë khu vùc §«ng Nam ¸ ®îc OECD xÕp vµo hµng
ngò c¸c níc ph¸t triÓn (n¨m 1996). Singapore vÉn ®ang lµm viÖc cËt lùc, ho¹ch
®Þnh vµ øng biÕn nh»m cñng cè ®Þa vÞ lµ mét quèc gia cã kh¶ n¨ng liªn kÕt mËu
dÞch, ®Çu t víi c¸c níc c«ng nghiÖp hµng ®Çu, vµ lµ mét trung t©m ph©n phèi hµng
ho¸, dÞch vô, th«ng tin thµnh c«ng trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
1.1. Singapore - trung t©m läc dÇu
Cuèi thËp niªn 70, ngµnh c«ng nghiÖp dÇu ®· ph¸t triÓn thµnh c«ng c«ng
nghiÖp ho¸ dÇu. Tõ chç chØ lµ kho chøa, tr¹m bu«n b¸n vµ trung chuyÓn x¨ng dÇu,
vµo thËp niªn 90, víi tæng n¨ng suÊt tinh chÕ 1,2 triÖu thïng mçi ngµy, Singapore
8
Lý Quang DiÖu, BÝ quyÕt ho¸ rång, LÞch sö Singapore 1965 - 2000, Nhµ xuÊt b¶n trÎ, T6/2001
6
®· trë thµnh trung t©m tinh chÕ dÇu ®øng thø 3 trªn thÕ giíi sau Houston vµ
Rotterdam, trung t©m th¬ng m¹i dÇu ®øng thø 3 trªn thÕ giíi sau New York vµ
London, vµ lµ thÞ trêng nhiªn liÖu x¨ng dÇu lín mét vÒ sè lîng trªn thÕ giíi. Tõ
n¨m 1993, t¹i hßn ®¶o bÐ nµy cã tíi 18 nhµ m¸y läc dÇu víi sù cã mÆt cña hÇu hÕt
c¸c h·ng dÇu khæng lå BP, ESO, Shell, Caltex, Mobil, British Petroleum... víi
c«ng suÊt läc dÇu trªn mét triÖu thïng mét ngµy.
Trong thËp kØ 70, ngµnh c«ng nghiÖp läc dÇu Singapore rÊt ph¸t ®¹t nhng tõ
gi÷a nh÷ng n¨m 80 ho¹t ®éng cña ngµnh nµy cã gi¶m sót. Tõ chç chiÕm 20% 25% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu gi¶m xuèng cßn t¬ng øng lµ 15% - 16% vµo n¨m
1989. Nguyªn nh©n lµ do tÝnh thiÕu æn ®Þnh cña thÞ trêng x¨ng dÇu thÕ giíi vµ do
c¸c níc l¸ng giÒng nh Malaysia vµ Indonesia còng x©y dùng c¬ së ®Ó c¹nh tranh.
Tuy nhiªn tõ n¨m 1993 trë l¹i ®©y, ngµnh läc dÇu cña Singapore ®ang dÇn dÇn lÊy
l¹i phong ®é vµ ®ang cã chiÒu híng ph¸t triÓn tèt.
Tæng th¬ng m¹i
XuÊt khÈu
XuÊt khÈu néi ®Þa
DÇu
Sp kh¸c
T¸i XK
DÇu
Sp kh¸c
NhËp khÈu
DÇu
Sp kh¸c
B¶ng 1.1: Ngo¹i th¬ng Singapore
T6/02
T7/02
T8/02
T6/02
T7/02
T8/02
T¨ng gi¶m so víi cïng kú
§¬n vÞ: triÖu S$
n¨m tríc (%)
36.746 38.347 37.254
2,2
9,9
6,6
18.503 19.774 19.307
0,2
13,2
9,2
9.483 10.667 10.381
-1,0
14,5
9,4
1.718
1.998
1.778
-3,2
5,3
-10,6
7.745
8.669
8.603
-0,6
16,8
14,7
9.040
9.107
8.926
1,6
11,8
9,0
262
266
192
274,3
421,6
82,9
8.778
8.841
8.734
-0,6
9,2
8,1
18.243 18.573 17.947
4,2
6,6
3,9
2.569
2.472
2.342
8,4
-4,8
-9,7
15.674 16.146 15.605
3,5
8,6
6,3
* Nguån: http://www.iesingapore.gov.sg
1.2. Singapore - trung t©m chÕ t¹o vµ l¾p r¸p c¸c ®å ®iÖn tö
ChÝnh s¸ch ®æi míi c«ng nghÖ, thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo c¸c ngµnh kÜ thuËt
cao ®îc thi hµnh vµo cuèi nh÷ng n¨m 70 ®· lµm bïng næ c«ng nghÖ ®iÖn tö - b¸n
dÉn vµ vi m¹ch ®iÖn tö t¹i Singapore, biÕn n¬i ®©y trë thµnh trung t©m s¶n xuÊt vµ
l¾p r¸p c¸c mÆt hµng nh ti vi, m¸y vi tÝnh lín nhÊt §«ng Nam ¸. Nh÷ng u thÕ
trong chÝnh s¸ch ®Çu t ®· gióp Singapore thu hót ®îc c¸c c«ng ty hµng ®Çu thÕ
giíi nh: Sony, Sharp, Philips, Hewlett-packard, Compaq, Texas Instruments,
Motorola, Aiwa vµ Siemens,... vµo c¸c lÜnh vùc mòi nhän víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn.
Theo thèng kª hµng ®iÖn tö chiÕm tíi 50% gi¸ trÞ cña khu vùc chÕ t¹o, ®ãng gãp
tíi 22% s¶n phÈm quèc néi GDP cña Singapore9. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®iÖn tö
9
T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng sè1 (31) T2/2002
7
cña Singapore chiÕm 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tõ thËp kû 90, s¶n lîng
c«ng nghiÖp ®iÖn tö cña Singapore lµ 5,2% tû träng cña c¶ thÕ giíi vµ tû träng ®ã
hÇu nh kh«ng thay ®æi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y10.
HiÖn nay tríc xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, víi
nh÷ng lîi thÕ vÒ khoa hoc kÜ thuËt, Singapore ®· tá ra rÊt n¨ng ®éng trong viÖc
chó träng ®Çu t ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao. Singapore ®· chuyÓn dÇn c¬
cÊu tõ c¸c d©y chuyÒn chÕ t¹o ®ßi hái tay nghÒ thÊp sang c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
tiªn tiÕn gåm c¶ R&D (nghiªn cøu ph¸t triÓn) vµ chÕ t¹o trän gãi hµng ®iÖn tö.
Võa qua c«ng ty m¸y tÝnh khæng lå Hewlett-Packark cña Mü, mét trong nh÷ng
nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Çu tiªn cña Singapore (tõ n¨m 1968), ®· khai tr¬ng mét nhµ
m¸y s¶n xuÊt l¸t b¸n dÉn trÞ gi¸ 100 triÖu USD. §©y lµ nhµ s¶n xuÊt l¸t b¸n dÉn
thø hai cña Hewlett-Packark t¹i Singapore, sÏ s¶n xuÊt l¸t b¸n dÉn silicon ®îc sö
dông trong ngµnh phun mùc cña m¸y in vi tÝnh. Nhµ m¸y nµy sÏ mang l¹i 2 tû S$
(1,1 tû USD) cho Singapore vµo n¨m 2004. Th¸ng 4/2000, nhµ m¸y s¶n xuÊt
Lycra, mét lo¹i nguyªn liÖu ho¸ häc tæng hîp cao cÊp dïng trong nhiÒu ngµnh
chÕ t¹o cña tËp ®oµn Dupont (Mü) ®· ®îc khai tr¬ng t¹i Singapore11.
1.3. Singapore - trung t©m dÞch vô th¬ng m¹i thÕ giíi
Víi vÞ trÝ cùc kú xung yÕu trªn tuyÕn ®êng biÓn tõ ®«ng sang t©y, Singapore
ngay tõ thêi cßn thuéc quyÒn cai trÞ cña thùc d©n Anh ®· sím ®îc xem lµ tr¹m
trung chuyÓn hµng ho¸ lín nhÊt khu vùc. Ph¸t huy u thÕ ®ã, chÝnh phñ Singapore
®· biÕn dÞch vô bu«n b¸n chuyÓn khÈu ë n¬i ®©y trë thµnh trung t©m dÞch vô th¬ng m¹i quèc tÕ.
Khi míi giµnh ®éc lËp d©n téc, nÒn kinh tÕ do lÞch sö ®Ó l¹i cã c¬ cÊu thiªn vÒ
c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ bu«n b¸n chuyÓn khÈu vµ dÞch vô t¸i xuÊt khÈu. §©y lµ ho¹t
®éng ®em l¹i phÇn lín nguån thu nhËp cho quèc gia. Cïng víi sù h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn mét lo¹t c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm lîng kÜ thuËt cao, mét tû lÖ lín
trong xuÊt khÈu trùc tiÕp ®· dÇn thay thÕ cho mËu dÞch qu¸ c¶nh. N¨m 1960, hµng
t¸i xuÊt chiÕm 90% gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cßn hµng xuÊt khÈu trùc tiÕp
chiÕm 10%. §Õn n¨m 1991, hµng t¸i xuÊt gi¶m nhiÒu trong khi ®ã hµng xuÊt
khÈu trùc tiÕp l¹i t¨ng nhanh, n¨m 1998 hµng t¸i xuÊt chiÕm kho¶ng 50% kim
ng¹ch xuÊt khÈu. Kim ng¹ch xuÊt khÈu trùc tiÕp (xuÊt khÈu néi ®Þa) cña
Singapore ra thÞ trêng thÕ giíi th¸ng 07/2000: 10.667 triÖu S$ vµ th¸ng 08/2002:
10.381 triÖu S$12. Mang ®Æc ®iÓm lµ mét nÒn kinh tÕ "híng ngo¹i", ®©y lµ ®Çu cÇu
trung chuyÓn lín hµng ho¸ trong khu vùc vµ sang c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi, nã
10
11
12
Korea Focus sè 7/8/2000
T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng sè 2 (37) T2/2002
B¸o c¸o tæng quan thÞ trêng Singapore, Vô Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng, Bé Th¬ng m¹i
8
kh«ng bÞ h¹n chÕ vµ kh«ng gß bã vÒ c¬ cÊu xuÊt khÈu cña thÞ trêng néi ®Þa víi sù
tham gia cña nhiÒu c«ng ty ®a quèc gia cã n¨ng lùc tµi chÝnh hïng m¹nh;
Singapore lµ mét thÞ trêng lín, mÆt hµng ®a d¹ng tõ hµng c«ng nghiÖp kÜ thuËt cao
®Õn nguyªn liÖu n«ng, l©m, kho¸ng s¶n th«, thñ c«ng mü nghÖ... ®Òu cã thÓ kinh
doanh cho nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau nh chÕ biÕn t¹i chç, t¸i xuÊt, chuyÓn khÈu.
Tuy nhiªn, Singapore tËp trung xuÊt nhËp khÈu vµo mét sè hµng cã thÕ m¹nh nh
c¬ khÝ, ®iÖn tö, tin häc, ho¸ chÊt, thùc phÈm chÕ biÕn. N¨m 1998, kim ng¹ch c¸c
mÆt hµng nµy chiÕm tíi 73% kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®¹t 134,4 tû S$. Kim ng¹ch
nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nµy còng chiÕm 62% kim ng¹ch nhËp khÈu, ®¹t 122,6 tû
S$. Mét khèi lîng lín c¸c s¶n phÈm tõ Malaysia, Indonesia vµ c¸c níc trong khu
vùc (chñ yÕu lµ: g¹o, cµ phª, cao su, h¹t tiªu, h¶i s¶n, thñ c«ng mü nghÖ) vËn
chuyÓn qu¸ c¶nh qua c¸c kho c¶ng cña Singapore tríc khi göi ®i c¸c thÞ trêng ¢u,
Mü hay Trung Quèc. Thªm vµo ®ã lµ mét sè hµng c«ng nghiÖp tõ Ch©u ¢u, v¶i
lôa tõ Ên §é, Trung Quèc ®îc Singapore nhËp vµo råi l¹i xuÊt khÈu ®i kh¾p Ch©u
¸13.
Víi nh÷ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu nh "chiÕc bµn quay" gi÷a ph¬ng T©y vµ ph¬ng
§«ng, ®Æc biÖt víi c¸c b¹n hµng lín nh Mü, NhËt, EU, Malaysia, §µi loan...
Singapore liªn tôc ®îc xÕp trong 10 níc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ tæng kim ng¹ch xuÊt
nhËp khÈu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
1.4. Singapore - trung t©m dÞch vô hµng h¶i, c¶ng biÓn quèc tÕ
N»m ë cuèi cùc Nam cña eo biÓn Malacca nªn Singapore ®· trë thµnh ®iÓm ¸n
ng÷ chiÕn lîc trªn con ®êng bu«n b¸n b»ng ®êng b»ng ®êng biÓn gi÷a Ên §é D¬ng vµ Th¸i B×nh D¬ng; gi÷a §«ng Nam ¸ h¶i ®¶o vµ §«ng Nam ¸ lôc ®Þa. TËn
dông lîi thÕ nµy, c¬ quan c¶ng Singapore (PSA) thµnh lËp n¨m 1964 ®· biÕn ®æi
c¶ng Singapore thµnh mét trong nh÷ng c¶ng tèt nhÊt thÕ giíi. Tõ chç chØ cã vµi ba
c¶ng nhá víi ®éi tÇu biÓn vµi chôc chiÕc, ®Õn n¨m 1998, ®éi tÇu bu«n cña
Singapore ®· lªn ®Õn 3.412 chiÕc, tæng träng t¶i lµ 22.025 triÖu tÊn (GT); trong ®ã
gÇn 5 triÖu tÊn lµ chuyªn dïng chë dÇu. C¶ng Singapore lµ mét trong ba c¶ng lín
nhÊt thÕ giíi vÒ n¨ng lùc th«ng qua vµ lín thø ba thÕ giíi vÒ bèc rãt dÇu, víi 26
cÇu c¶ng container bèc xÕp ®îc 50 triÖu TEU vµo n¨m 2000. Ngoµi ra c¶ng
Singapore cßn cung cÊp hµng lo¹t dÞch vô hµng h¶i nh: hoa tiªu, tÇu kÐo, cung
øng nhiªn liÖu, kiÓm tra miÔn phÝ ga vµ níc, lu kho, cung cÊp vËt dông cÇn thiÕt
cho tÇu. Toµn bé hÖ thèng c¶ng biÓn cña Singapore hiÖn nay ®· ®îc tù ®éng ho¸
trong bèc dì hµng ho¸ còng víi mét hÖ thèng ®a hµng b»ng ®iÖn to¸n ®iÒu khiÓn
tõ xa. §iÒu nµy gióp c¶ng cã thÓ tiÕp nhËn 800 tÇu vµo bèc xÕp cïng lóc; mçi
13
Tµi liÖu ®· dÉn
9
n¨m tiÕp nhËn ®îc 140.922 lît tÇu. Riªng n¨m 1998, bèc xÕp ®îc 858 triÖu tÊn.
C¶ng Singapore cßn lµ mét trong nh÷ng trung t©m chÕ t¹o vµ söa ch÷a tÇu hµng
n¨m tiÕp nhËn kho¶ng 2.500 ®Õn 3.000 chiÕc tÇu ®Õn söa ch÷a14.
Singapore ®· x©y dùng c¶ng container ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸, vµ trong nhiÒu
n¨m qua ®· cè g¾ng biÕn Terminal Tanjong Pagon thµnh mét trong nh÷ng
Terminal h÷u hiÖu nhÊt thÕ giíi. Ch¬ng tr×nh më réng c¶ng container Pasin
Paijang cã tæng vèn ®Çu t lµ 7 tû USD, hoµn thµnh vµo n¨m 2002 sÏ cµng n©ng
cao vai trß vµ chøc n¨ng cña c¶ng Singapore thµnh h¶i c¶ng trung t©m trung
chuyÓn cña khu vùc. Víi diÖn tÝch kho cã m¸i che 500.000 m 2 vµ 1,5 triÖu m2 b·i
container, kho ngoµi trêi; c¶ng thu hót 400 h·ng tÇu ho¹t ®éng, nèi víi 700 c¶ng
biÓn kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. Mêi mét n¨m liªn tôc c¶ng Singapore ®îc HiÖp héi
Hµng h¶i Quèc tÕ xÕp lµ c¶ng tèt nhÊt khu vùc Ch©u ¸15.
1.5. Singapore - trung t©m dÞch vô hµng kh«ng quèc tÕ
Mét trong nh÷ng thµnh tùu næi bËt cña kinh tÕ Singapore lµ sù ph¸t triÓn hoµn
h¶o cña hÖ thèng dÞch vô (giao th«ng vËn t¶i, bu ®iÖn viÔn th«ng, du lÞch...) trong
®ã ngµnh dÞch vô vËn chuyÓn hµng kh«ng lµ ngµnh ®îc ph¸t triÓn mét c¸ch toµn
diÖn víi quy m« lín, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ®ang cã søc c¹nh tranh bËc nhÊt trªn
thÕ giíi.
ChÝnh s¸ch "BÇu trêi më" do côc hµng kh«ng d©n dông Singapore (Civil
Aviation Authority Singapore - CAAS) thi hµnh mét c¸ch tÝch cùc trong h¬n hai
thËp kØ qua ®· biÕn hßn ®¶o nµy trë thµnh ®Çu mèi vËn chuyÓn vµ dÞch vô hµng
kh«ng quèc tÕ; ®ång thêi lµm cho ngµnh hµng kh«ng d©n dông níc nµy trë thµnh
mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän, lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ cã søc c¹nh
tranh tèt nhÊt trªn thÕ giíi. Víi mét diÖn tÝch nhá hÑp kho¶ng 647,5 km 2,
Singapore cã tíi 4 s©n bay lín nhá trong ®ã cã Changi Air Port lµ niÒm tù hµo cña
ngêi d©n Singapore. S©n bay Changi khi më cöa vµo th¸ng 7 n¨m 1981 lµ s©n bay
lín nhÊt ch©u ¸; nã ®· gióp Singapore trë thµnh s©n bay trung t©m cña khu vùc.
Tõ Changi Airport cã 65 h·ng hµng kh«ng ho¹t ®éng trªn 151 tuyÕn bay nèi víi
51 quèc gia/ khu vùc; thùc hiÖn gÇn 90.000 chuyÕn bay mçi n¨m (sè liÖu ®Õn n¨m
1998)16. Ngoµi Changi Airport, phi trêng Seletar còng kh¸ næi tiÕng víi c¸c dÞch
vô thuª phi c¬ vµ c¸c ho¹t ®éng hµng kh«ng tæng qu¸t.
Mét trong nh÷ng thµnh tÝch næi bËt cña ngµnh hµng kh«ng Singapore lµ sù v¬n
lªn cña h·ng hµng kh«ng Singapore SIA (Singapore Air Lines). §îc thµnh lËp vµo
ngµy 01/10/1972 víi khÈu hiÖu hµnh ®éng "Kh¸ch hµng tríc tiªn, chÊt lîng tríc
14
15
16
Tæng quan thÞ trêng Singapore, Vô Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng, Bé Th¬ng m¹i
Tæng quan thÞ trêng Singapore - Vô Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng - Bé Th¬ng m¹i
Tµi liÖu ®· dÉn
10
tiªn", SIA ®· trë thµnh mét trong nh÷ng tËp ®oµn hµng kh«ng cã chÊt lîng phôc
vô tèt nhÊt vµ cã l·i nhiÒu nhÊt trªn thÕ giíi. Th¸ng 5/1989, SIA lµ h·ng hµng
kh«ng ®Çu tiªn trªn thÕ giíi cã c¸c chuyÕn bay th¬ng m¹i b»ng m¸y bay Boeing
747 bay th¼ng tõ Singapore ®Õn London mµ kh«ng ph¶i dõng l¹i ë bÊt cø n¬i nµo
thuéc ch©u ¸ hoÆc ch©u ¢u. §Õn n¨m 1996, SIA ®· cã mét trong nh÷ng phi ®éi
Boeing vµ Airbus lín nhÊt vµ hiÖn ®¹i nhÊt ch©u ¸, ®· bay ®Õn hÇu hÕt c¸c lôc
®Þa. Do phong c¸ch phôc vô lÞch thiÖp, chu ®¸o, chÝnh x¸c, an toµn vµ gi¸ vÐ rÎ
nªn th¸ng 2/1994 SIA ®· ®îc nhËn "Gi¶i thëng 20 n¨m phôc vô hoµn h¶o" cña
T¹p chÝ Hµng kh«ng ThÕ giíi trao tÆng17.
§Ó gia t¨ng søc c¹nh tranh cña m×nh trong mét m«i trêng quèc tÕ ®Çy s«i ®éng,
nh÷ng n¨m gÇn ®©y tËp ®oµn SIA ®· ®Èy m¹nh tèc ®é hîp t¸c vµ liªn kÕt ®Çu t víi
nh÷ng h·ng hµng kh«ng vµ ngµnh hµng kh«ng cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi.
Singapore ®· ký hiÖp ®Þnh hµng kh«ng víi 90 quèc gia vµ khu vùc trªn thÕ giíi. ë
ViÖt Nam, SIA cã mÆt tõ nhiÒu n¨m nay. Th¸ng 1/1995, SIA khai tr¬ng chuyÕn
bay hµng ngµy ®Õn TP Hå ChÝ Minh, sau ®ã 3 n¨m SIA mçi tuÇn cã 2 chuyÕn bay
®Õn Hµ néi. Tõ n¨m 1992, SIA ®· gióp ViÖt Nam ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý cho
H·ng hµng kh«ng ViÖt Nam. Tõ th¸ng 8 n¨m 1994, SIA ®· ®Çu t liªn doanh víi
H·ng hµng kh«ng ViÖt Nam vÒ x©y dùng tr¹m dÞch vô vËn chuyÓn hµng ho¸ t¹i
s©n bay T©n S¬n NhÊt18.
1.6. Singapore - trung t©m dÞch vô viÔn th«ng
Ngµnh dÞch vô viÔn th«ng cña Singapore trong kho¶ng mét thËp kû trë l¹i ®©y
ph¸t triÓn mét c¸ch rÇm ré kÓ c¶ vÒ c¸c h×nh thøc dÞch vô còng nh c¸c tèc ®é kü
thuËt. HiÖn nay dÞch vô viÔn th«ng t¹i níc nµy cã gi¸ cíc rÎ vµo bËc nhÊt thÕ giíi.
Singapore lµ níc ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸ cã tr¹m vÖ tinh hµng h¶i mÆt ®Êt, cã thÓ
liªn l¹c víi tæ chøc vÖ tinh hµng h¶i Quèc tÕ Immarsast. Ngµnh th«ng tin viÔn
th«ng cung cÊp dÞch vô trªn 14.000 ®êng truyÒn quèc tÕ; ®êng c¸p viÔn th«ng
ngÇm qua biÓn tíi kh¾p thÕ giíi víi tr×nh ®é kü thuËt cao. Trong nç lùc duy tr× vÞ
thÕ cña mét trong mêi níc hµng ®Çu thÕ giíi vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ trë thµnh
quèc gia sè 1 ë ch©u ¸ vÒ c¬ së h¹ tÇng vµ kinh doanh ®iÖn tö, Singapore cßn
phÊn ®Êu trë thµnh "Mét trung t©m th¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu ®¸ng tin cËy". §Çu
n¨m 2000, Singapore ®· th«ng b¸o nh÷ng s¸ng kiÕn vÒ Inforcomm 21 trong ®ã
chó träng ®Õn thÞ trêng viÔn th«ng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mäi ngêi d©n Singapore ®îc
sö dông m¹ng Internet. ChÝnh phñ ®· khuyÕn khÝch vµ gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp,
17
18
TS. NguyÔn ThÞ HiÒn, Héi nhËp kinh tÕ khu vùc cña mét sè níc ASEAN, NXB chÝnh trÞ quèc gia, 2002
Tµi liÖu ®· dÉn
11
ngêi d©n ®Èy m¹nh kÕt nèi sö dông Internet vµo kinh doanh; vµ ®· chi 30 triÖu ®«
la Singapore cho môc ®Ých nµy19.
ChÝnh nhê cã hÖ thèng dÞch vô viÔn th«ng hiÖn ®¹i vµ gi¸ cíc rÎ nªn nhiÒu
c«ng ty thÕ giíi ®· chän Singapore lµm trô së cña hä ®Ó thiÕt lËp c¸c ®Çu mèi
th«ng tin vµ d÷ liÖu cho ho¹t ®éng kinh doanh ë khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng.
Singapore dù tÝnh ®Õn n¨m 2020 trë thµnh mét ®Êt níc hoµn toµn vi tÝnh ho¸ víi
mét kÕ ho¹ch ®Çy tham väng th«ng minh hãa x· héi. Tõ n¨m 1989, Singapore ®·
x©y dùng vµ vËn hµnh hiÖu qu¶ hÖ thèng ®iÖn tö Tradenet ®Ó lµm thñ tôc xuÊt
nhËp khÈu hµng ho¸. Thùc chÊt ®©y lµ mét m¹ng m¸y tÝnh nèi liÒn gi÷a c¸c c¬
quan qu¶n lý thñ tôc nhµ níc vÒ xuÊt nhËp khÈu víi c¸c doanh nghiÖp vµ ®îc nèi
m¹ng víi mét sè níc kh¸c, cho phÐp c¸c c«ng ty hoµn tÊt toµn bé thñ tôc xin giÊy
phÐp xuÊt nhËp khÈu qua m¹ng trong vßng 30 phót. Nhê vËy, mét container ®i qua
cæng c¶ng cña Singapore chØ tèn vÎn vÑn 45 gi©y. Mçi n¨m m¹ng Tradenet nµy
tiÕt kiÖm cho Singapore kho¶ng 1 tû S$ chi phÝ thñ tôc hµnh chÝnh vµ nh÷ng lîi
Ých kh«ng thÓ ®o lêng kh¸c liªn quan ®Õn cung cÊp th«ng tin th¬ng m¹i gi÷a c¸c
®èi t¸c tham gia trong m¹ng nµy.
HiÖn nay c¸c níc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn ®ang tÝch cùc thùc hiÖn "xa lé th«ng
tin", v× hÇu hÕt ®Òu cho r»ng níc nµo giµnh ®îc vÞ trÝ hµng ®Çu trong cuéc c¹nh
tranh nµy th× níc ®ã sÏ trë thµnh "siªu cêng quèc". Singapore còng nhËn thøc râ
tÇm quan träng trªn nªn ®· ®a ra kÕ ho¹ch lín "§iÖn to¸n hãa toµn ®¶o". HÖ
thèng nµy cho phÐp Singapore ch¼ng nh÷ng thu vµ truyÒn ®i nh÷ng th«ng tin tri
thøc míi nhÊt cña thÕ giíi mµ cßn cã kh¶ n¨ng tù më réng vµ tù xö lý c¸c t liÖu,
sau ®ã c¨n cø vµo c¸c yªu cÇu kh¸c nhau cña kh¸ch hµng ®Ó truyÒn ®i c¸c t liÖu
nµy tíi tõng ®Þa chØ kh¸c nhau20.
1.7. Singapore - trung t©m tµi chÝnh ng©n hµng
DÞch vô tµi chÝnh - ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän mµ
chÝnh phñ Singapore rÊt chó träng ®Çu t ph¸t triÓn. ChØ trong vßng 15 n¨m sau khi
giµnh ®îc ®éc lËp, Singapore ®· næi lªn nh mét trung t©m tµi chÝnh quèc tÕ sè mét
§«ng Nam ¸, tËp trung nhiÒu chi nh¸nh ng©n hµng quèc tÕ lín còng nh tËp trung
®îc khèi lîng lín giao dÞch tiÒn tÖ quan träng vµ mét m¹ng líi kinh doanh tµi
chÝnh, dÞch vô ®iÖn tö vµ b¶o hiÓm hoµn chØnh vµ hiÖn ®¹i bËc nhÊt thÕ giíi. N¨m
1968 Singapore thµnh lËp thÞ trêng ngo¹i hèi. Sang n¨m 1969 Singapore cã thÞ trêng vµng b¹c vµ ®Õn n¨m 1971 thÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi. Vµo nh÷ng n¨m 90
Singapore ®· trë thµnh mét trong nh÷ng trung t©m tµi chÝnh tÇm cì thÕ giíi víi thÞ
trêng ngo¹i hèi ®øng hµng thø 4 sau London, New York vµ chØ ®øng sau Tokyo
19
20
T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng, sè 1(30) T2/2001
Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 3 (77)/ 2002.
12
mét chót; thÞ trêng vµng b¹c ®øng thø 3 khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng sau
Tokyo vµ Hongkong; thÞ trêng chøng kho¸n xÕp h¹ng sau Tokyo vµ ngang ngöa
víi Hongkong. N¨m 1998, Së giao dÞch TiÒn tÖ Quèc tÕ Singapore SIMEX ®îc
Thêi b¸o Tµi chÝnh Quèc tÕ (International Financing Review) t¹i London trao gi¶i
thëng së hèi ®o¸i quèc tÕ trong n¨m 1998. §©y lµ së hèi ®o¸i ch©u ¸ duy nhÊt
tõng ®o¹t danh hiÖu nµy vµ còng lµ lÇn thø 4 SIMEX ®o¹t gi¶i thëng nµy21.
Ng©n hµng DBS Bank mµ chÝnh phñ cã cæ phÇn trong ®ã ®îc xÕp vµo 100 ng©n
hµng lín nhÊt thÕ giíi. Ngoµi ra cßn cã 3 ng©n hµng lín lµ Overseas - Chinese
Banking Corporation (TËp ®oµn Ng©n hµng Hoa kiÒu); United Overseas Bank
(Ng©n hµng Liªn hiÖp Níc ngoµi) vµ Overseas Union Bank (Ng©n hµng Liªn hîp
H¶i ngo¹i) lµ nh÷ng ng©n hµng néi ®Þa lín do Singapore qu¶n lý.
Trong lÜnh vùc qu¶n lý tµi chÝnh, ®êng lèi thËn träng ®· gióp Singapore kh¾c
phôc ®îc khñng ho¶ng tµi chÝnh §«ng ¸ 1997-1998; tuy nhiªn tríc t×nh h×nh míi
cña kinh tÕ thÕ giíi, ngµnh ng©n hµng Singapore cÇn ph¶i c¶i c¸ch vµ tù do ho¸
h¬n n÷a. Ngµy 7/12/2001 C¬ quan tiÒn tÖ Singapore (MAS) ®· cÊp giÊy phÐp
chÝnh thøc cho hai tËp ®oµn ng©n hµng níc ngoµi lµ Ng©n hµng Hongkong vµ Thîng h¶i, Ng©n hµng May Bank cña Malaysia ®îc ho¹t ®éng ë Singapore tõ
01/01/2002. §©y lµ vÝ dô n»m trong ch¬ng tr×nh tù do ho¸ ngµnh tµi chÝnh ®îc ¸p
dông tõ n¨m 1999. Nh÷ng bæ sung míi nµy ®· n©ng sè lîng c¸c ng©n hµng ®¹t
tiªu chuÈn ë Singapore lªn tíi 6 ng©n hµng. TiÕp ®ã lµ c¸c ng©n hµng cña Mü, Hµ
Lan, Anh vµ Ph¸p còng lÇn lît ®îc cÊp giÊy phÐp. Th¸ng 10/2001 Singapore ®· ký
hiÖp íc kinh tÕ NhËt B¶n - Singapore më ra mét mèi quan hÖ ®èi t¸c trong kû
nguyªn míi nh»m gi¸m s¸t nh÷ng trung t©m chøng kho¸n vµ nguån vèn ph¸t sinh
tõ chøng kho¸n - Phã Thñ tíng Lý HiÓn Long trong bµi ph¸t biÓu tríc c¸c chñ
ng©n hµng ®Çu t ë Singapore cho biÕt. Sang n¨m 2002, Singapore sÏ thùc hiÖn
chÝnh s¸ch cÊp phÐp ho¹t ®éng cho c¸c Website, vÒ tµi chÝnh trªn m¹ng Internet,
cung cÊp dÞch vô t vÊn vÒ ®Çu t vµ kinh doanh chøng kho¸n nh»m ng¨n chÆn c¸c
nhµ qu¶n lý kh«ng ®¸ng tin cËy lõa g¹t c¸c nhµ ®Çu t. Nh÷ng quy ®Þnh míi nµy sÏ
®îc ®a vµo luËt t vÊn tµi chÝnh vµ luËt chøng kho¸n cña Singapore trong n¨m
2002. TÊt c¶ nh÷ng chÝnh s¸ch trªn thÓ hiÖn nç lùc cña chÝnh phñ Singapore nh»m
duy tr× vµ ph¸t triÓn mét trung t©m tµi chÝnh ng©n hµng quèc tÕ lín cña thÕ giíi22.
2. Nh÷ng thµnh c«ng, h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n
Singapore hiÖn nay võa lµ thµnh tùu, võa lµ n¹n nh©n cña hiÖn tîng ®· s¶n sinh
ra m×nh, ®ã lµ toµn cÇu ho¸.
21
22
Lý Quang DiÖu, BÝ quyÕt ho¸ rång, LÞch sö Singapore 1965 - 2000, NXB trÎ T6/2001
T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng, sè 2 (37) T2/2002
13
Singapore lµ níc cã diÖn tÝch nhá nhÊt vµ d©n sè gÇn Ýt nhÊt trong c¸c níc
ASEAN nhng cã thÓ nãi lµ níc thu ®îc nhiÒu lîi Ých nhÊt trong qu¸ tr×nh héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc. Trong thêi gian kh«ng dµi (kho¶ng 30 n¨m) nhng ®êi
sèng kinh tÕ quèc gia ®îc c¶i thiÖn râ nÐt vµ ®Þa vÞ cña quèc gia trong céng ®ång
quèc tÕ còng thay ®æi rÊt c¨n b¶n. Tõ mét níc cã tr×nh ®é kinh tÕ thÊp kÐm, thu
nhËp quèc gia chñ yÕu dùa vµo ho¹t ®éng dÞch vô chuyÓn khÈu, tiÒm n¨ng n«ng
nghiÖp kh«ng cã, ph¶i nhËp mäi s¶n phÈm thiÕt yÕu (kÓ c¶ níc uèng); Singapore
®· trë thµnh níc cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cao nhÊt trong khu vùc vµ ®îc
xÕp vµo nhãm níc cã thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ngêi hµng ®Çu thÕ giíi.
ChÝnh phñ ®iÒu hµnh ®Êt níc rÊt cã hiÖu qu¶. Singapore ®· ®îc c¸c tæ chøc quèc
tÕ, c¸c c¬ quan nghiªn cøu ®¸nh gi¸ trong n¨m 1998 nh sau:23
1. NÒn kinh tÕ tù do ho¸ NHÊt thÕ giíi (trªn c¬ së 10 tiªu thøc: chÝnh s¸ch
th¬ng m¹i, thuÕ, vai trß ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lu©n chuyÓn
vèn vµ FDI, tiÒn l¬ng vµ kiÓm so¸t gi¸ c¶, së h÷u c«ng nghiÖp, c¸c quy ®Þnh vµ thÞ
trêng chî ®en - Heritage Foundation & The Wall Street Journal xÕp h¹ng)
2. Søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ NhÊt thÕ giíi (c¨n cø vµo c¸c chØ sè:
tÝnh cëi më, ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ, nÒn tµi chÝnh, h¹ tÇng c¬ së, lùc lîng lao
®éng vµ luËt ph¸p - World Economic Forum - WEF)
3. HÖ thèng luËt ph¸p NhÊt thÕ giíi (c¨n cø xÕp lo¹i: hÖ thèng ph¸p luËt
hç trî ®¾c lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ - International Institute For Management
Development - IMD)
4. M«i trêng kinh doanh NhÊt khu vùc ch©u ¸ (c¨n cø c¸c chØ sè: æn
®Þnh chÝnh trÞ, kinh tÕ vÜ m«, m«i trêng ®Çu t níc ngoµi, c¬ héi kinh doanh, chÝnh
s¸ch cña chÝnh phñ ®èi víi doanh nghiÖp t nh©n vµ sù c¹nh tranh, chÝnh s¸ch
ngo¹i hèi vµ th¬ng m¹i, hÖ thèng thuÕ, tµi chÝnh, thi trêng lao ®éng vµ h¹ tÇng c¬
së - Economic Intelligence Unit - EIU)
5. ChuÈn ho¸ chÕ ®é qu¶n lý doanh nghiÖp NhÊt ch©u ¸ (tiªu chuÈn xÕp
h¹ng: chÊt lîng qu¶n lý t¹i c¸c doanh nghiÖp - Price Waterhouse)
6. Håi vèn FDI thø Nh× khu vùc ch©u ¸ th¸i b×nh d¬ng (c¸c chØ sè:
vèn cæ phÇn, thu nhËp tõ t¸i ®Çu t, vay vèn liªn c«ng ty - UNCTAD)
7. HÖ thèng b¶o vÖ ph¸p luËt (toµ ¸n, c¶nh s¸t) NhÊt 11 níc ch©u ¸ +
Hoa kú (c¸c chØ sè xÕp h¹ng: gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n nhanh, an ninh c«ng céng vµ
møc téi ph¹m thÊp - Political and Economic Risk Consultancy - PERC)
23
Tæng quan thÞ trêng Singapore, Vô Ch©u ¸ Th¸i b×nh d¬ng , Bé Th¬ng m¹i
14
8. T×nh tr¹ng tham nhòng Ýt NhÊt ch©u ¸ (c¸c chØ sè xÕp h¹ng: hÖ thèng
luËt ph¸p, tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ luËt ph¸p - PERC)
9. Khu c«ng nghiÖp kü thuËt cao Trong sè 10 quèc gia hµng ®Çu
thÕ giíi (c¸c chØ sè xÕp lo¹i: sè lîng c¸c viÖn, c¬ quan nghiªn cøu khoa häc,
tµi n¨ng c«ng nghÖ cao, vèn ®Çu t, h¹ tÇng c¬ së - Newsweek)
10. ChÊt lîng møc sèng Thø 4 trong 40 thµnh phè lín ch©u ¸ (c¸c
chØ sè: 24 chØ sè gåm gi¸o dôc, vËn t¶i c«ng céng, nhµ ë, ®iÒu kiÖn vÖ sinh, ch¨m
sãc søc khoÎ - Newsweek)
B¶ng 1.2: Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña Singapore
N¨m
Tèc ®é (%)
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 2001 2002 2003
8,3 6,7 5,8 9,9 7,0 6,8 6,6 7,3 0,4 6,9 10,3 -2,0 3,7
6,5
* Nguån: 90-95: Bé KÕ ho¹ch §Çu t
96-98: ASIA WEEK.1/1999
99-2003: ASIAN Development Outlook 2002, ADB, 4/2002
Cã ®îc thµnh c«ng trªn lµ nhê vµo nh÷ng ®Þnh híng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh
tÕ hÕt søc hîp lý cña chÝnh phñ Singapore. Ngay khi míi giµnh ®îc ®éc lËp,
Singapore ®· nhËn thøc ®îc ®Çy ®ñ nh÷ng khã kh¨n vÒ t×nh tr¹ng ®Êt chËt, ngêi
®«ng, tµi nguyªn thiªn nhiªn khan hiÕm vµ hiÓu r»ng nÕu kh«ng dùa vµo bªn
ngoµi, kh«ng "më cöa" kinh tÕ thùc hiÖn héi nhËp, khã cã thÓ ®a ®Êt níc tho¸t
nhanh ra khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu. ChÝnh s¸ch thu hót ®Çu t kh«n ngoan,
®i tríc nhiÒu níc ®· cã t¸c dông thu hót mét lîng vèn ®Çu t rÊt lín ®æ vµo nÒn
kinh tÕ Singapore trong thêi gian ng¾n. §©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh lµm thay ®æi
nhanh chãng bé mÆt cña nÒn kinh tÕ, h×nh thµnh c¬ cÊu dÞch vô - c«ng nghiÖp
hiÖn ®¹i, t¹o ra nh÷ng lîi thÕ so s¸nh míi, biÕn Singapore thµnh quèc gia dÉn ®Çu
trong nhiÒu lÜnh vùc vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ trong vïng.
Lµ mét níc nhá n»m ë vÞ trÝ xung yÕu, muèn ph¸t triÓn nhanh, vÊn ®Ò cèt lâi lµ
ph¶i gi÷ ®îc sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, duy tr× ®îc ®éc lËp trong quan hÖ víi bªn
ngoµi. H¬n n÷a, trong t×nh h×nh khu vùc phøc t¹p, cã h¹n chÕ ®îc sù can thiÖp qu¸
s©u cña c¸c siªu cêng quèc míi cã thÓ æn ®Þnh nÒn an ninh quèc gia vµ an toµn x·
héi ®Ó ph¸t triÓn. QuyÕt ®Þnh tham gia ASEAN lµ nh»m môc ®Ých nµy. Kh«ng
nh÷ng thÕ, héi nhËp kinh tÕ cña Singapore ®· kÕt hîp c¶ quan hÖ kinh tÕ ®a ph¬ng
lÉn quan hÖ kinh tÕ song ph¬ng. Singapore lµ thµnh viªn cña tæ chøc khu vùc ®ång
thêi lµ thµnh viªn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh: WTO, IMF...; ngoµi ra cßn cã quan
hÖ ngo¹i giao víi h¬n 150 quèc gia vµ tham gia ký kÕt HiÖp ®Þnh ®¶m b¶o ®Çu t ,
HiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn víi nhiÒu níc/ l·nh thæ.
15
Nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch héi nhËp ®îc triÓn khai trong thùc tÕ ®· lµm cho
tÝnh quèc tÕ cña nÒn kinh tÕ Singapore ®îc t¨ng cêng trong thêi gian ng¾n. Nh÷ng
lîi Ých kinh tÕ cã ®îc tõ tÝnh quèc tÕ cao ®· gióp Singapore cã ®îc mét m«i trêng
c¹nh tranh s«i ®éng trong ph¸t triÓn kinh tÕ, khai th¸c ®îc mét c¸ch tèi ®a nh÷ng
lîi thÕ bªn ngoµi. Thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ bªn ngoµi kh«ng
t¸ch rêi nh÷ng ®êng lèi chiÕn lîc ®óng ®¾n cña chÝnh phñ vµ ®¶ng cÇm quyÒn. Tõ
ho¹t ®éng ngo¹i giao më ®êng cho ®Õn viÖc ký kÕt nh÷ng hiÖp ®Þnh vµ c¶ viÖc
hoµn thiÖn, bæ sung hÖ thèng ph¸p luËt, ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ kinh tÕ bªn trong,
bªn ngoµi ®Òu ®¶m b¶o thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i, ®Çu
t, dÞch vô. Còng ph¶i nãi thªm r»ng, víi nh÷ng chñ tr¬ng, quyÕt s¸ch ®óng ®¾n vµ
t¸o b¹o, chÝnh phñ vµ ®¶ng cÇm quyÒn ë Singapore ®· cã c«ng lao rÊt lín trong
viÖc biÕn Singapore tõ mét níc mµ ë ®iÓm xuÊt ph¸t cßn thÊp kÐm h¬n mét sè níc
kh¸c trong khu vùc ®· bøt ph¸ vµ vît lªn tríc ®Ó trë thµnh trung t©m xuÊt nhËp
khÈu, trung t©m c«ng nghÖ kü thuËt cao, trung t©m tµi chÝnh vµ lµ nhµ ®Çu t lín
nhÊt trong khu vùc.
Bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých, nh÷ng thµnh tùu rÊt lín th× qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ
cña Singapore còng cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. NÒn kinh tÕ Singapore nãi
chung, lÜnh vùc c«ng nghiÖp nãi riªng cßn bÞ níc ngoµi chi phèi trªn nhiÒu ph¬ng
diÖn, ®Æc biÖt vÒ nguån vèn, c«ng nghÖ, kü thuËt vµ vÒ thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm
vµ cung cÊp nguyªn liÖu. §Çu nh÷ng n¨m 90 t b¶n níc ngoµi kiÓm so¸t Ýt nhÊt lµ
75% tæng sè vèn ®Çu t vµo ngµnh c«ng nghÖ chÕ biÕn - chÕ t¹o, ®ãng gãp kho¶ng
65% tæng gi¸ trÞ c«ng nghiÖp vµ 85% gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu trùc tiÕp, cung cÊp
viÖc lµm cho kho¶ng 60% lùc lîng lao ®éng c«ng nghiÖp Singapore. Vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm u thÕ h¬n h¼n ngêi ®Þa ph¬ng kÓ c¶ ë c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö
dông nhiÒu lao ®éng còng nh ë c¸c ngµnh sö dông nhiÒu vèn. Trong 5 ngµnh c«ng
nghiÖp then chèt cã ®ãng gãp nhiÒu nhÊt vµo tæng thu nhËp néi ®Þa th× phÇn së
h÷u cña níc ngoµi trong ngµnh ®iÖn tö - b¸n dÉn chiÕm tû lÖ lµ 87%, trong ngµnh
läc dÇu: 84%, ngµnh chÕ t¹o m¸y: 55%, ngµnh luyÖn thÐp: 43%, ngµnh s¶n xuÊt
c¸c thiÕt bÞ vËn t¶i: 22%24.
Singspore cßn phô thuéc s©u s¾c vµo thÞ trêng cung cÊp nguyªn liÖu vµ tiªu thô
s¶n phÈm cña quèc tÕ, tríc hÕt lµ thÞ trêng c¸c níc t b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn, ®Æc
biÖt lµ Mü vµ NhËt b¶n. Tõ nh÷ng n¨m 80 trë l¹i ®©y, Mü lµ b¹n hµng bu«n b¸n sè
mét cña Singapore. B×nh qu©n hµng n¨m thÞ trêng Mü tiªu thô tõ 18% ®Õn 21%
hµng xuÊt khÈu cña Singapore vµ chiÕm tõ 14% ®Õn 17% hµng nhËp khÈu cña níc
nµy. NhËt b¶n lµ b¹n hµng lín thø hai nhng lµ níc cung cÊp nhiÒu nhÊt hµng nhËp
khÈu cho Singapore. Malaysia lµ b¹n hµng truyÒn thèng ®øng vÞ trÝ thø ba trong
24
Kinh tÕ c¸c níc §«ng Nam ¸ - PTS §µo Duy Hu©n, NXB Gi¸o dôc 1999
16
bu«n b¸n xuÊt nhËp khÈu cña Singapore; trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kim ng¹ch
xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m gi÷a hai níc chiÕm tíi 14% tæng gi¸ trÞ ngo¹i th¬ng cña
Singapore.25
Sù phô thuéc vµo níc ngoµi vÒ nguån vèn ®Çu t vµ vÒ thÞ trêng tiªu thô s¶n
phÈm, nhÊt lµ l¹i chØ tËp trung ë mét sè níc, thÓ hiÖn qua sù lªn xuèng vÒ kinh tÕ
cña Singapore hoµn toµn trïng lÆp víi sù lªn xuèng cña kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c níc
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, còng nh phô thuéc vµo viÖc duy tr× cña hÖ thèng mËu dÞch
tù do trªn thÕ giíi. Kinh tÕ Singapore phô thuéc nhiÒu vµo c¸c c«ng ty ®a quèc gia
(MNCs), nh÷ng cam kÕt cña c¸c c«ng ty nµy trong viÖc quyÕt ®Þnh ®Æt trô së ho¹t
®éng l©u dµi t¹i ®©y hÇu nh mang mét ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi nÒn kinh
tÕ Singapore. Trong khi ®ã, Singapore cßn thiÕu c¸c nhµ c«ng nghÖ, c¸c nhµ qu¶n
lý giái tÇm cì thÕ giíi; c¸c c«ng ty néi ®Þa cßn yÕu kÐm c¶ vÒ nguån vèn, kü thuËt
vµ qu¶n lý, cha ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia.
Ngoµi ra, lµ mét quèc gia nhá bÐ, tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ nhanh chãng, d©n
sè Singapore l¹i theo chiÒu híng giµ ®i, ®· lµm Singapore thiÕu nguån nh©n lùc
trÇm träng. Hµng n¨m Singapore ph¶i nhËp khÈu mét lîng lao ®éng lín biÕn
Singapore trë thµnh mét trong nh÷ng níc phô thuéc vµo nguån lao ®éng nhËp c
cao nhÊt ch©u ¸. ViÖc nhËp khÈu lao ®éng ®· cã t¸c ®éng xÊu ®Õn kÕt cÊu x· héi
nªn Singapore ®· cÊm c¸c doanh nghiÖp tuyÓn nhËn thªm lao ®éng níc ngoµi.
T×nh h×nh nµy cµng lµm t¨ng thªm n¹n thiÕu lao ®éng ë Singapore, gi¸ c«ng lao
®éng ë Singapore t¨ng lªn vµo hµng cao trªn thÕ giíi (®øng thø hai ch©u ¸ sau
NhËt b¶n)26. Thªm vµo ®ã, diÖn tÝch ®Êt ®ai cho nhu cÇu më réng c¸c ho¹t ®éng
kinh tÕ cña Singapore ngµy cµng khan hiÕm, khiÕn cho chi phÝ kinh doanh t¨ng
cao. Nh÷ng khã kh¨n nµy ®· lµm h¹ thÊp tÝnh c¹nh tranh cña Singapore trªn thÞ trêng th¬ng m¹i vµ ®Çu t quèc tÕ. Singapore vµ c¸c níc trong vïng cïng cã chung
c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu, trong khi ®ã c¸c níc kh¸c trong khu vùc cã gi¸ c«ng
lao ®éng rÎ h¬n; ®iÒu nµy sÏ lµm cho gi¸ thµnh s¶n phÈm cña Singapore cao h¬n,
¶nh hëng lín ®Õn xuÊt khÈu. Singapore còng nh c¸c níc trong vïng ®Òu ®ang thi
hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ híng ngo¹i nh»m thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®Ó
hç trî nÒn kinh tÕ trong níc ph¸t triÓn. C¸c níc l¸ng giÒng ®ang c¹nh tranh gay
g¾t vÒ vÊn ®Ò nµy th«ng qua hµng lo¹t c¸c u ®·i vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t. Singapore cã
nhiÒu h¹n chÕ vÒ nguån tµi nguyªn còng nh lùc lîng lao ®éng, kÐm h¬n vÒ lîi thÕ
so s¸nh víi c¸c quèc gia trong khu vùc giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn (®Æc biÖt lµ
dÇu má vµ khÝ ®èt), cã nguån lao ®éng rÎ, dåi dµo.
25
26
Tµi liÖu ®· dÉn
The Economist 07/03/1998
17
Nh÷ng yÕu tè trªn ®©y ®· t¹o ra nh÷ng th¸ch thøc míi ®èi víi sù ph¸t triÓn l©u
dµi vµ liªn tôc cña Singapore, ®ßi hái chÝnh phñ ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ chÝnh
s¸ch phï hîp ®Ó ®¸p øng.
III. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ cña Singapore ®èi
víi ViÖt Nam
Lµ hai níc cïng n»m trong khu vùc §«ng Nam ¸, ViÖt Nam vµ Singapore cã
nh÷ng quan hÖ truyÒn thèng tõ l©u ®êi. Tuy nhiªn, do t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè
lÞch sö, chÝnh trÞ bªn trong vµ bªn ngoµi khu vùc; quan hÖ gi÷a hai níc tr¶i qua
nh÷ng bíc th¨ng trÇm ®Çy biÕn ®éng. Sau khi ''chiÕn tranh l¹nh" kÕt thóc, ®Æc biÖt
lµ sau HiÖp ®Þnh Paris vÒ Campuchia ®îc ký th¸ng 10/1991, quan hÖ ViÖt Nam Singapore bíc sang mét thêi kú ph¸t triÓn míi. N¨m 1995, Singapore ®· kh¼ng
®Þnh sù ñng hé hoµn toµn ®èi víi viÖc ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn thø 7 cña
ASEAN. Sù kiÖn nµy cµng thóc ®Èy quan hÖ ViÖt Nam - Singapore trªn c¬ së hîp
t¸c ®a ph¬ng vµ song ph¬ng trong ASEAN. Singapore ®· nhanh chãng trë thµnh
®èi t¸c hµng ®Çu vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t trùc tiÕp vµo ViÖt Nam. Cã ®îc sù ph¸t
triÓn nµy tríc hÕt lµ do nh÷ng cè g¾ng nç lùc tõ hai phÝa ViÖt Nam vµ Singapore.
§èi víi ViÖt Nam, ViÖt Nam nh×n thÊy ë Singapore mét níc nhá trong khu vùc cã
xuÊt ph¸t ®iÓm t¬ng ®ång, ®· v¬n lªn thµnh mét níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ë
khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Lµ mét níc ®i sau trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ, nh÷ng
kinh nghiÖm cña Singapore trong ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nguån t liÖu quý b¸u cho
ViÖt Nam tham kh¶o vµ ph¸t huy.
1. So s¸nh
Cã thÓ nãi ngoµi mét sè ®iÓm t¬ng ®ång vÒ tù nhiªn (cïng n»m trong mét khu
vùc ®Þa lý), vÒ xuÊt ph¸t ®iÓm cña nÒn kinh tÕ (cïng ®i lªn tõ nh÷ng nÒn kinh tÕ
thuéc ®Þa bÞ thùc d©n ®« hé), ViÖt Nam vµ Singapore cã nh÷ng kh¸c biÖt râ nÐt
trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ.
Giµnh ®îc ®éc lËp tõ n¨m 1959, sím h¬n rÊt nhiÒu so víi ViÖt Nam (1975),
®Õn n¨m 1965 Singapore ®· thùc sù æn ®Þnh ®îc t×nh h×nh ®Êt níc ®Ó b¾t tay vµo
x©y dùng kinh tÕ. Lµ mét ®Êt níc ®a s¾c th¸i v¨n ho¸, ngay tõ ®Çu chÝnh phñ
Singapore ®· hÕt søc chñ ®éng më cña héi nhËp víi thÕ giíi theo ®Þnh híng nÒn
kinh tÕ g¾n chÆt víi thÞ trêng thÕ giíi. Mét ®Þnh híng hÕt søc thùc tÕ, n¨ng ®éng
vµ cã phÇn thùc dông; lÊy yÕu tè thÞ trêng bªn ngoµi lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t
triÓn bÒn v÷ng bªn trong mét c¸ch chñ ®éng. Trong khi ®ã ViÖt Nam sau chiÕn
tranh ®· tù ®ãng cöa nç lùc hµn g¾n vÕt th¬ng sau chiÕn tranh víi mét quan ®iÓm
"tù lùc c¸nh sinh". ChÝnh ®iÒu kiÖn thiÕu thèn vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn cho ph¸t
18
triÓn kinh tÕ víi diÖn tÝch quèc gia nhá bÐ, bï l¹i lµ mét vÞ trÝ lý t ëng còng lµ yÕu
tè quyÕt ®Þnh ®êng lèi cña Singapore: ph¸t triÓn liªn minh kinh tÕ, liªn kÕt víi c¸c
b¹n hµng lín chiÕn lîc ®ång thêi më réng hÕt th¶y c¸c mèi quan hÖ. Kinh tÕ
Singapore phô thuéc nhiÒu vµo c¸c c«ng ty ®a quèc gia (MNC); vai trß cña nhµ níc chñ yÕu lµ ®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ kinh tÕ vÜ m«, t¹o ®iÒu kiÖn cho t b¶n níc
ngoµi vµ trong níc ph¸t triÓn.
Trong khi ®ã, ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®é míi b¾t ®Çu lµm quen víi
nÒn kinh tÕ thÞ trêng, th¸i ®é ®èi víi sù ph¸t triÓn khu vùc t nh©n so víi c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc cßn thiÕu nhÊt qu¸n trong ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chiÕn lîc dµi h¹n
còng nh trung vµ ng¾n h¹n; khuynh híng cña nÒn kinh tÕ cßn lÖ thuéc nhiÒu vµo
c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc b¶o hé, kÐm hiÖu qu¶, cã tÝnh ®éc quyÒn trong khi
thiÕu mét c¬ chÕ c¹nh tranh khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña khu vùc t.
H¬n n÷a, qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ cña ViÖt Nam vµ Singapore diÔn ra trong
hai giai ®o¹n kh¸c h¼n nhau cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi víi nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn
lîi riªng. Do ®ã, viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc ph¸t triÓn vµ nh÷ng bíc ®i cô thÓ còng
kh«ng thÓ lµ mét sù sao chÐp. Tuy vËy, Singapore lµ mét h×nh mÉu lý tëng vÒ ph¸t
triÓn kinh tÕ cho nh÷ng quèc gia ë thÕ giíi thø ba nh ViÖt Nam; víi môc tiªu t¹o
dùng mét m«i trêng thuËn lîi cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc cña ViÖt Nam, nh÷ng kinh nghiÖm cña Singapore vÉn lµ nh÷ng bµi häc ®¸ng
gi¸ cña ngêi ®i tríc.
2. Bµi häc kinh nghiÖm
2.1. Sím "më cöa" nÒn kinh tÕ, chñ ®éng thùc hiÖn héi nhËp
Sau khi giµnh ®éc lËp, do ý thøc ®îc mét c¸ch râ rµng t×nh tr¹ng ®Êt chËt ngêi
®«ng, tµi nguyªn thiªn nhiªn - tiÒm n¨ng vËt chÊt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nghÌo nµn
nªn Singapore ®· thùc hiÖn chiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu ®Ó ®i
lªn vµ ph¸t triÓn. B¸o c¸o cña Uû ban Kinh tÕ Singapore trong nh÷ng n¨m 1980
®· x¸c ®Þnh nÒn kinh tÕ Singapore g¾n liÒn víi ngo¹i th¬ng, ®Æc biÖt lµ ®Çu t níc
ngoµi. XuÊt ph¸t tõ mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp, Singapore cÇn mét
lîng vèn rÊt lín ®Ó ®æi míi c¬ cÊu vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. V× vËy, ngay tõ
®Çu hä ®· rÊt chó träng ®Õn nguån vèn bªn ngoµi, cô thÓ lµ nguån vèn ®Çu t trùc
tiÕp. Singapore cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t quèc tÕ ®Çu t qua rÊt nhiÒu h×nh thøc trong
®ã h×nh thøc liªn doanh ®îc chó ý nhiÒu h¬n ®Ó t¹o nÒn t¶ng cho nÒn c«ng nghiÖp
quèc gia. VÒ ®èi t¸c ®Çu t, Singapore chñ tr¬ng kh«ng ph©n biÖt ®Ó tËn dông kh¶
n¨ng vÒ vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau; trong ®ã quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn c¸c ®èi
t¸c cã "c«ng nghÖ nguån" (c«ng nghÖ cao) lµ Mü, NhËt b¶n...
19
VÊn ®Ò híng ®Çu t còng ®îc x¸c ®Þnh râ trong c¸c thêi kú: ban ®Çu do c¬ së
kinh tÕ ë ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, Singapore chñ tr¬ng thu hót FDI vµo ph¸t triÓn
nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng vµ nhanh t¹o ra s¶n phÈm xuÊt
khÈu nh dÖt may, l¾p r¸p thiÕt bÞ ®iÖn...; cïng víi sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña c«ng
nghiÖp ®iÖn tö vµ c¸c ngµnh kü thuËt cao, híng thu hót ®Çu t tËp trung vµo nh÷ng
ngµnh nh s¶n xuÊt hµng ®iÖn tö, m¸y vi tÝnh, läc dÇu... Nhµ níc cã chÝnh s¸ch u
tiªn cho nh÷ng ngµnh nghÒ, lÜnh vùc mòi nhän cña nÒn kinh tÕ víi nh÷ng chÝnh
s¸ch u ®·i hîp lý.
Trong nh÷ng n¨m ®Çu tiªn cña thêi kú ®æi míi kinh tÕ, ViÖt Nam ®· chän chiÕn
lîc nghiªng nhiÒu h¬n vÒ phÝa m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu. M«
h×nh c«ng nghiÖp ho¸ cæ ®iÓn tuy t¹o ra c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhÊt ngµy
nay, nhng ph¶i kÐo dµi hµng tr¨m n¨m nªn ®· kh«ng cßn ®îc nªu ra lµm bµi häc
n÷a. Trong khi ®ã c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu ®· kh«ng chØ duy tr× ®îc
tÝnh bÒn v÷ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ mµ cßn ®îc coi nh sù "thÇn kú" víi
nh÷ng thµnh tÝch t¨ng trëng kinh tÕ vµ biÕn ®æi x· héi hÕt søc ngo¹n môc. §iÓn
h×nh trong sè c¸c nÒn kinh tÕ nh thÕ lµ Singapore vµ bµi häc vÒ sù ph¸t triÓn kinh
tÕ cña hä rÊt cã Ých cho ViÖt Nam trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ nµy.
2.2. ChÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý
Khi míi giµnh ®éc lËp, nÒn kinh tÕ do lÞch sö ®Ó l¹i cã c¬ cÊu thiªn vÒ c¸c ho¹t
®éng kinh tÕ bu«n b¸n chuyÓn khÈu vµ dÞch vô t¸i xuÊt khÈu. §©y lµ ho¹t ®éng
®em l¹i phÇn lín nguån thu cho quèc gia. Víi nh÷ng ®Þnh híng chñ ®éng trong
chÝnh s¸ch ®Çu t, Singapore ®· ho¹ch ®Þnh mét chiÕn lîc c¬ cÊu ngµnh nh»m mét
mÆt khai th¸c nh÷ng ngµnh truyÒn thèng ®Ó t¹o viÖc lµm vµ vèn tÝch luü, mÆt kh¸c
híng tíi mét c¬ cÊu cã nh÷ng ngµnh sö dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng
nghÖ míi, mang l¹i thu nhËp cao vµ cã kh¶ n¨ng ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn cña
toµn nÒn kinh tÕ. ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¬ cÊu nh vËy trong kho¶ng 20 n¨m
®· ®a ®Õn kÕt qu¶ kh¶ quan: mét tû lÖ cao trong xuÊt khÈu trùc tiÕp ®· dÇn thay
thÕ cho mËu dÞch qu¸ c¶nh, sù chñ ®éng trong ho¹t ®éng kinh tÕ t¨ng cao.
ViÖt Nam cã thÓ t×m hiÓu bµi häc kinh nghiÖm nµy cho viÖc ®Çu t ph¸t triÓn
nh÷ng lµng nghÒ truyÒn thèng cña m×nh nh»m c¶i thiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp ë khu vùc n«ng th«n; tõng bíc gi¶i quyÕt viÖc lµm, n©ng cao tû träng ®ãng
gãp cña khu vùc n«ng th«n trong nÒn kinh tÕ cho hîp lý víi tiÒm n¨ng cña khu
vùc nµy.
20
- Xem thêm -
.DOC 
85 
72589 
121 
