Tài liệu Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty tnhh th ương mại & dịch vụ giao nhận hàng hóa fdi

1 LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình thực tập, với sự nỗ lực phấn đấu của bản thân c ùng sự hướng dẫn chỉ bảo tận tình của các giảng viên Trường Đại Học Nha Trang v à sự giúp đỡ nhiệt tình của Ban Giám Đốc, các ph òng ban, các cô chú, các anh ch ị trong toàn công ty TNHH Thương M ại & Dịch Vụ Giao nhận h àng hóa FDI, đến nay khóa luận đã được hoàn thành. Xin cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại Học Nha Trang, Ban chủ nhiệm khoa Kinh tế, bộ môn Kinh Tế Thương Mại đã tạo điều kiện giúp đỡ em trong học tập v à trong thực hiện khóa luận. Xin chân thành cảm ơn giáo viên hướng dẫn cô Hoàng Thu Thủy, các thầy cô trong bộ môn Kinh Tế Thương Mại, khoa Kinh Tế. Trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của Ban Giám Đốc, các ph òng ban, các cô chú, các anh chị trong toàn công ty TNHH Thương M ại & Dịch Vụ Giao nhận hàng hóa FDI. Xin chân thành cảm ơn. Sinh viên Vũ Anh Tuấn 2 PHẦN MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Logistics nói chung cũng như dịch vụ giao nhận hàng hóa nói riêng là một thị trường còn khá mới mẻ với các doanh nghiệp Việt Nam .Thị trường logistics cũng chỉ mới bắt đầu khởi sắc trong khoảng 10 năm trở lại đây với tốc độ tăng trưởng hàng năm 20%, tổng giá trị chiếm 19% GDP của Việt Nam. Các công ty Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực n ày đa phần là những công ty nhỏ, chưa thực sự cung cấp đầy đủ tất cả các dịch vụ của một chuỗi logistics. Cũng v ì lịch sử phát triển còn khá mới nên các công ty Việt Nam trong ngành ban đầu chỉ mới lo cung cấp dịch vụ cho khách hàng, lo tăng trưởng doanh số. Hệ thống khách h àng có được phần lớn là do các mối quan hệ buôn bán, làm ăn, khách hàng giới thiệu cho khách hàng…hầu như chưa có những chiến lược phát triển, những chiến lược về Marketing để quảng bá tên tuổi, thương hiệu của công ty mình cho khách hàng trong nước cũng như trên thế giới. Mặt khác, kể từ khi Việt Nam t rở thành thành viên của tổ chức Thương Mại Thế Giới (WTO) thì đã có rất nhiều tập đoàn kinh tế nước ngoài với tiềm lực về con người, tài chính, quản lý…luôn tìm cách chiếm lĩnh thị trường đầy tiềm năng và rất béo bở này. Để có thể đứng vững, tồn tại v à phát triển trong một môi trường cạnh tranh gay gắt này đòi hỏi các công ty phải có những chiến l ược, biện pháp phù hợp, kịp thời để nâng cao sức cạnh tranh, gi ành lấy ưu thế trên thị trường. Nhận thấy được thực tế này và qua quá trình thực tập tìm hiểu tại công ty TNHH Thương M ại & Dịch Vụ Giao Nhận hàng hóa FDI. Em đã xây dựng khóa luận: ”Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty TNHH Th ương mại & Dịch vụ giao nhận hàng hóa FDI” để từ đó đưa ra những biện pháp góp phần nâng cao h ơn nữa năng lực cạnh tranh của công ty ở hiện tại v à tương lai. 3 2.Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở mục tiêu chính của khóa luận là:”Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty TNHH Th ương mại & Dịch vụ giao nhận h àng hóa FDI”. Đề tài nhằm thực hiện một số nội dung cơ bản sau: -Lý luận về cạnh tranh, chiến l ược cạnh tranh, năng lực cạnh tranh. -Thông qua các số liệu và hoạt động thực tế của Công ty TNHH FDI nhằm phân tích, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty thông qua việc t ìm hiểu về điểm mạnh, điểm yếu bên trong công ty và so sánh với các đối thủ cạnh tranh. -Dự báo những cơ hôi, thách thức của công ty trong thời gian tới v à đưa ra một số biện pháp chủ yếu để nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty TNHH Thương mại & Dịch vụ giao nhận hàng hóa FDI. 3.Phương pháp nghiên c ứu -Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong khóa luận l à phương pháp thống kê mô tả. Thông qua phương pháp này việc đánh giá năng lực cạnh tranh của công ty sẽ được thể hiện thông qua các bảng số liệu, từ đó đem lại kết quả đánh giá chính xác. Ngoài ra, trong khóa lu ận còn sử dụng một số phương pháp khác như: phương pháp điều tra phỏng vấn, phương pháp so sánh, đối chiếu để làm rõ năng lực cạnh tranh của công ty so với đối thủ cạnh tranh chủ yếu. -Phương pháp ma trận SWOT: phương pháp này sẽ giúp đưa ra các chiến lược kinh doanh phù hợp trên cơ sở các phân tích về môi tr ường tác động đến tình hình kinh doanh của công ty. -Nguồn số liệu: trong khóa luận sử dụng các nguồn số liệu sau: +Nguồn số liệu thứ cấp: Số liệu về tình hình tài chính và kết quả kinh doanh do ph òng kế toán của công ty cung cấp. Số liệu về cơ cấu tổ chức, lao động và các chính sách liên quan đ ến người lao động do phòng kế toán của công ty cung cấp. Số liệu về tình hình kinh doanh do phòn g kinh doanh cung cấp. +Nguồn số liệu sơ cấp: 4 Số liệu từ điều tra, phỏng vấn cán bộ nhân vi ên trong công ty, khách hàng của công ty. 4. Phạm vi nghiên cứu - Khu vực nghiên cứu: Thành phố Hồ Chí Minh - Đối tượng nghiên cứu: cán bộ nhân viên trong toàn công ty cũng như là khách hàng của công ty. 5.Ý nghĩa đề tài Đề tài này sẽ giúp cho ban giám đốc công ty TNHH FDI có cái nh ìn khái quát hơn về đối thủ cạnh tranh trực tiếp của m ình, xác định được điểm mạnh, điểm yếu của công ty cũng như xác định được các cơ hội và thách thức mà công ty có thể gặp phải trong quá trình kinh doanh. Từ đó góp phần tư vấn cho ban lãnh đạo công ty những chính sách, chiến lược phù hợp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty FDI trên thị trường giao nhận, logistics trong n ước, trong khu vực, cũng như trên thế giới. 6. Kết cấu đề tài Ngoài phần Mở đầu và Kết luận thì đề tài này gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của Doanh nghiệp . Chương 2: Tổng quan về hoạt động của Công ty TNHH FDI . Chương 3: Một số biện pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong kinh doanh giao nhận hàng hóa của công ty TNHH FDI. Kết luận 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẠNH TRANH V À NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP 2 1.1Khái niệm và phân loại về cạnh tranh 1.1.1Khái niệm cạnh tranh Trong nền kinh tế thị trường, cạnh tranh là hiện tượng phổ biến và có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của các Quốc gia. Việc nghi ên cứu hiện tượng cạnh tranh đã có từ lâu và lý thuyết cạnh tranh cũng xuất hiện từ rấ t sớm với các trường phái nổi tiếng như: lý thuyết cạnh tranh cổ điển, lý thuyết cạnh tranh tân cổ điển và lý thuyết cạnh tranh hiện đại. Với các học giả kinh tế nổi tiếng nh ư: Adam Smith, John Stuart Mill, C.Mác, Ăngghen, W.S.Jevos, Micheal Porter, J.Robinson...Có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về cạnh tranh nh ưng ở đây chúng ta chỉ đề cập đến khái niệm cạnh tranh d ưới góc độ của một doanh nghiệp: Theo từ điển kinh doanh của Anh, cạnh tranh được hiểu là: ”sự ganh đua, kình địch giữa các nhà kinh doanh trên thị trường nhằm tranh giành cùng một loại tài nguyên sản xuất hoặc cùng một loại khách hàng về phía mình” (Nguyễn Quốc Dũng, 2000, Cạnh tranh trong nền kinh tế thị tr ường ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế). Theo Krugman (1994), c ạnh tranh chỉ ít nhiều phù hợp ở cấp độ doanh nghiệp vì ranh giới ở đây rất rõ ràng, nếu công ty không bù đắp nổi chi phí thì không trước thì sau sẽ phải từ bỏ kinh doanh hoặc phá sản. Trong khi đó P.Samuelson cho rằng “Cạnh tranh là sự đối đầu giữa các doanh nghiệp cạnh tra nh với nhau để giành khách hàng hoặc thị phần”. Diễn đàn cấp cao về cạnh tranh công nghiệp của Tổ chức Hợp tác v à Phát triển Kinh tế (OECD) đã chọn định nghĩa về cạnh tranh cố gắng kết hợp cả các doanh nghiệp, ngành, và quốc gia: “khả năng của các doanh ng hiệp, ngành, quốc gia và vùng trong việc tạo ra việc làm và thu nhập cao hơn trong điều kiện cạnh tranh quốc tế”. Với những quan niệm trên, phạm trù cạnh tranh được hiểu là: quan hệ kinh tế, ở đó các chủ thể kinh tế ganh đua nhau t ìm mọi biện pháp, cả nghệ thuật lẫn thủ đoạn để đạt mục tiêu kinh tế của mình, thông thường là chiếm lĩnh thị trường, giành 3 lấy khách hàng cũng như các điều kiện sản xuất, thị tr ường có lợi nhất. Mục đích cuối cùng của các chủ thể kinh tế trong quá tr ình cạnh tranh là tối đa hóa lợi ích. Đối với người sản xuất kinh doanh l à lợi nhuận, đối với người tiêu dùng là lợi ích tiêu dùng và sự tiện lợi. 1.1.2Phân loại cạnh tranh: Dựa vào các tiêu thức khác nhau, cạnh tranh đ ược phân ra thành nhiều loại: 1.1.2.1Căn cứ vào các chủ thể tham gia thị trường: chia làm 3 loại: - Cạnh tranh giữa người mua và người bán: người bán muốn bán hàng hóa của mình với giá cao nhất, còn người mua muốn mua hàng hóa với giá rẻ nhất. Giá cả cuối cùng được hình thành sau quá trình thương lượng giữa hai bên. - Cạnh tranh giữa những người mua với nhau: mức độ cạnh t ranh phụ thuộc vào quan hệ cung-cầu trên thị trường. Khi cung nhỏ hơn cầu thì cuộc cạnh tranh trở nên gay gắt, giá cả hàng hóa và dịch vụ sẽ tăng lên, người mua phải chấp nhận giá cao để mua được hàng hóa mà họ cần. - Cạnh tranh giữa những ng ười bán với nhau: là cuộc cạnh tranh nhằm giành giật khách hàng và thị trường, kết quả là giá cả giảm xuống và có lợi cho người mua. Trong cuộc cạnh tranh này, doanh nghiệp nào tỏ ra đuối sức, không chịu đ ược sức ép sẽ phải rút lui khỏi thị tr ường, nhường thị phần của mình cho các đối thủ mạnh hơn. 1.1.2.2 Căn cứ theo phạm vi ngành kinh tế: chia làm 2 loại: - Cạnh tranh trong nội bộ ng ành: là cuộc cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong cùng một ngành, cùng sản xuất ra một loại hàng hóa hoặc dịch vụ. Kết quả của cuộc cạnh tranh này làm cho kỹ thuật phát triển. - Cạnh tranh giữa các ngành: là cuộc cạnh tranh cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong các ngành kinh tế với nhau nhằm thu được lợi nhuận cao nhất. Trong quá trình này có sự phân bố vốn đầu tư một cách tự nhiên giữa các ngành, kết quả là hình thành tỷ suất lợi nhuận bình quân. 4 1.1.2.3Căn cứ vào tính chất cạnh tranh: chia làm 2 loại: - Cạnh tranh hoàn hảo (Perfect Competition): là hình thức cạnh tranh giữa nhiều người bán trên thị trường trong đó không người nào có đủ ưu thế khống chế giá cả trên thị trường. Các sản phẩm bán ra đều đ ược người mua xem là đồng thức, tức là không khác nhau về quy cách, phẩm chất mẫu m ã. Để chiến thắng trong cuộc cạnh tranh các doanh n ghiệp buộc phải tìm cách giảm chi phí, hạ giá thành hoặc làm khác biệt hóa sản phẩm của mình so với các đối thủ cạnh tranh. - Cạnh tranh không hoàn hảo (Imperfect Competition): l à hình thức cạnh tranh giữa những người bán có các sản phẩm không đồng nhất vớ i nhau. Mỗi sản phẩm đều mang hình ảnh hay uy tín khác nhau cho n ên để giành được ưu thế trong cạnh tranh, người bán phải sử dụng các công cụ hỗ trợ bán nh ư: quảng cáo, khuyến mãi, cung cấp dịch vụ, ưu đãi giá cả, đây là loại hình cạnh tranh phổ biến trong giai đoạn hiện nay. Trong cạnh tranh không hoàn hảo chia làm 2 loại: + Cạnh tranh độc quyền (Monopolistic Competition): tr ên thị trường chỉ có một hoặc một số ít người bán một sản phẩm hoặc dịch vụ n ào đó, giá cả của sản phẩm hoặc dịch vụ đó trên thị trường sẽ do họ quyết định không phụ thuộc v ào quan hệ cung-cầu. + Cạnh tranh mang tính độc quyền: l à một ngành có nhiều người cùng bán, sản xuất ra những sản phẩm để thay thế cho nhau, mỗi doanh nghiệp, tổ chức chỉ có thể hạn chế ảnh hưởng tới giá cả sản phẩm của mình ở mức độ nhất định. 1.1.2.4Căn cứ vào thủ đoạn sử dụng trong cạnh tranh: chia làm 2 loại: - Cạnh tranh lành mạnh (Healthy Competition): là cạnh tranh đúng luật pháp, phù hợp với chuẩn mực xã hội và được xã hôi thừa nhận, nó thường diễn ra sòng phẳng, công bằng và công khai. - Cạnh tranh không lành mạnh (Unfair Competition): là cạnh tranh dựa vào kẽ hở của pháp luật, trái với chuẩn mực x ã hội và bị xã hội lên án. 1.1.2.5Tính tất yếu của cạnh tranh: - Doanh nghiệp là một bộ phận của nền kinh tế n ên chịu sự chi phối hoạt động của các quy luật kinh tế, chủ yếu là quy luật giá trị, quy luật cung -cầu và quy 5 luật cạnh tranh. Trong nền kinh tế thị tr ường mọi người đều tự do kinh doanh, đây chính là nguồn gốc cạnh tranh. - Cạnh tranh là một tất yếu khách quan, các doanh nghiệp khi tham gia vào thị trường thì phải chấp nhận và tuân thủ các quy luật của cạnh tranh. Các điều kiện về cạnh tranh ngày càng khó khăn hơn, bu ộc các doanh nghiệp phải không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm đồng thời giảm chi phí sả n xuất để giảm giá thành, tổ chức tốt hệ thống tiêu thụ để tồn tại và phát triển. Trong thời kỳ bao cấp ở n ước ta không có cạnh tranh nhưng khi chuyển sang nền kinh tế thị tr ường thì cạnh tranh cũng xuất hiện như một tất yếu không thể tách rời, buộc các do anh nghiệp phải thích nghi với cơ chế mới. - Trong xu hướng toàn cầu hóa đang diễn ra rất mạnh mẽ như hiện nay, quốc tế hóa là điều tất yếu, các rào cản thương mại được cắt giảm và tiến tới xóa bỏ. Như vậy, trong quá trình hội nhập thì cạnh tranh ngày càng trở nên khốc liệt hơn. Cho nên việc nâng cao khả năng cạnh tranh là một vấn đề rất cần thiết đối với mỗi doanh nghiệp . 1.1.3Các công cụ cạnh tranh 1.1.3.1Cạnh tranh sản phẩm: Cạnh tranh sản phẩm là tổng thể những chỉ tiêu, thuộc tính của sản phẩm thể hiện mức độ thỏa mãn nhu cầu trong những điều kiện xác định ph ù hợp với công dụng của sản phẩm. Ngày nay, chất lượng sản phẩm đã trở thành công cụ cạnh tranh quan trọng của các doanh nghệp tr ên thị trường. Chất lượng sản phẩm càng cao tức là mức độ thỏa mãn nhu cầu càng cao, dẫn tới đẩy mạnh tốc độ t iêu thụ, làm tăng khả năng thắng thế trong cạnh tranh của doanh nghiệp. 1.1.3.2Cạnh tranh bằng giá bán sản phẩm Giá cả sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của giá trị sản phẩm mà người bán hay doanh nghiệp bán dự định có thể nhận được từ người mua thông qua việc trao đổi hàng hóa đó trên thị trường. Giá cả của sản phẩm phụ thuộc v ào các yếu tố sau: - Các yếu tố kiểm soát được: Chi phí sản xuất sản phẩm, chi phí bán h àng, chi phí lưu động và chi phí yểm trợ xúc tiến bán hàng. 6 - Các yếu tố không kiểm soát được: quan hệ cung-cầu, cường độ cạnh tranh trên thị trường, chính sách điều tiết thị tr ường của Nhà nước. Giá cả được sử dụng làm công cụ cạnh tranh thông qua các chính sách định giá bán sản phẩm của doanh nghiệp tr ên thị trường, một doanh nghiệp có thể có các chính sách định giá sau: + Chính sách định giá thấp. + Chính sách định giá cao. + Chính sách định giá theo giá thị trường. + Chính sách giá phân biệt. + Chính sách bán phá giá. Ngày nay cùng với sự phát triển của nền sản xuất xã hội mức sống của người dân không ngừng nâng cao, giá cả không c òn là công cụ cạnh tranh quan trọng nhất của doanh nghiệp nữa nh ưng nếu doanh nghiệp biết kết hợp công cụ giá với các công cụ khác thì kết quả thu được sẽ rất lớn. 1.1.3.3Cạnh tranh bằng nghệ thuật tiêu thụ sản phẩm Đối với mỗi doanh nghiệp hoạt động trong cơ chế thị trường, sản xuất tốt chưa đủ để khẳng định khả năng tồn tại v à phát triển của mình, mà còn phải biết tổ chức mạng lưới bán hàng, đó là tập hợp các kênh đưa sản phẩm hàng hóa từ nới sản xuất đến người tiêu dùng sản phẩm ấy. Nghệ thuật ti êu thụ sản phẩm đóng vai trò vô cùng quan trọng, thậm chí quyết định đến sự sống c òn của doanh nghiệp trên thị trường bởi vì nó tác động đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp tr ên các khía cạnh sau: + Tăng khả năng tiêu thụ hàng hóa thông qua việc thu hút sự quan tâm của khách hàng tới sản phẩm của doanh nghiệp. + Cải thiện vị trí hình ảnh của doanh nghiệp tr ên thị trường (thương hiệu, chữ tín của doanh nghiệp). + Mở rộng quan hệ làm ăn với các đối tác trên thị trường, phối hợp với các chủ thể trong việc chi phối thị tr ường, chống hàng giả. 7 1.1.3.4Cạnh tranh bằng các công cụ khác - Dịch vụ sau bán hàng: trách nhiệm của doanh nghiệp đối với sản phẩm của mình không phải chấm dứt sau khi giao hàng và nhận tiền của khách hàng bởi vì có một nguyên tắc chung là:”Ai sản xuất thì người đó phục vụ kỹ thuật”. Tốt hơn nữa là chuẩn bị cho việc phục vụ kỹ thuật sớm h ơn việc cung cấp sản phẩm đó ra thị tr ường. Doanh nghiệp sẽ bán được nhiều sản phẩm nếu khách hàng cảm thấy yên tâm rằng sản phẩm đó đảm bảo chất lượng ngay cả khi quan hệ mua bán đ ã chấm dứt. - Phương thức thanh toán cũng là một công cụ cạnh tranh đ ược nhiều doanh nghiệp sử dụng. Phương thức thanh toán gọn nhẹ, r ườm rà hay chậm trễ ảnh hưởng đến công tác tiêu thụ và do đó ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường. -Yếu tố thời gian: những thay đổi nhanh chóng của khoa học công nghệ l àm thay đổi nhanh chóng cách nghĩ, cách l àm việc của con người, tạo thời cơ cho mỗi người, mỗi đất nước tiến nhanh về phía tr ước. Đối với các doanh nghiệp yếu tố quyết định trong chiến lược kinh doanh hiện tại l à tốc độ chứ không phải là các yếu tố cổ truyền như: nguyên vật liệu, lao động…muốn chiến thắng trong cuộc cạnh tranh này, các doanh nghiệp phải biết tổ chức nắm bắt thông tin, nhanh chóng ti êu thụ để thu hồi vốn nhanh tr ước khi chu kỳ sản xuất sản phẩm kết thúc. - Cạnh tranh về thời cơ trên thị trường: doanh nghiệp nào dự báo trước thời cơ thị trường và nắm được thời cơ thị trướng sẽ có thêm điều kiện để chiến thắng trong cạnh tranh. Tuy nhiên cạnh tranh về thời cơ thị trường cũng thể hiện ở chỗ doanh nghiệp tìm ra được những lợi thế kinh doanh, sớm đi v ào khai thác thị trường và một loạt sản phẩm của doanh nghiệp cũng sẽ sớm bị bão hòa. Yêu cầu này đòi hỏi phải thích ứng nhanh với những thay đổi đó. - Thương lượng trong cạnh tranh: đó l à việc thỏa thuận giữa các chủ doanh nghiệp để chia sẻ thị trường một cách ôn hòa (hơn là cạnh tranh gây bất lợi). - Các phương pháp né tránh: đó là cách rút lui khỏi cuộc cạnh tranh bằng việc tìm một thị trường khác (xa hơn, ít hiệu quả hơn…thậm chí phải từ bỏ mặt hàng mà doanh nghiệp không thể trụ được sang một mặt hàng khác). 8 1.1.4Hành vi cạnh tranh của doanh nghiệp v à các cơ sở cạnh tranh - Doanh nghiệp có thể chấp nhận bốn loại h ành vi cạnh tranh chủ yếu:  Cuộc chiến cạnh tranh  Hạn chế cạnh tranh  Né tránh cạnh tranh  Bỏ qua cạnh tranh - Với một quan điểm khác, những h ành vi cạnh tranh của doanh nghiệp có thể là tấn công cùng với phòng thủ. - Hạn chế cạnh tranh được thực hiện thông qua các văn bản hiệp định hạn chế cạnh tranh với đối thủ cạnh tranh li ên quan đến phân khúc thị trường, giá cả, mức độ sản xuất… - Né tránh cạnh tranh, các doanh nghiệp có ý thức né tránh cạnh tranh th ường sử dụng chiến lược phân khúc thị trường rõ ràng, ổn định. Trường hợp này xảy ra đối với các doanh nghiệp lớn đang ở giai đoạn tr ưởng thành của chu kỳ tuổi thọ. Một cách khác, để né tránh cạnh tranh l à tìm những thị trường nhỏ hơn, hoặc là hiệp ước liên kết đi tới chiếm ưu thế hoặc độc quyền trên thị trường. - Bỏ qua cạnh tranh: doanh nghiệp hoạt động coi nh ư không có cạnh tranh. * Phần lớn các doanh nghiệp hiện nay thực hiện h ành vi “hạn chế cạnh tranh” trên cơ sở mô hình đổi mới hay các hiệp định hợp tác giảm cạnh t ranh. Ngày càng ít doanh nghiệp lựa chọn “cuộc chiến cạnh tranh” để né tránh những tổn thất không đáng có cho cả mình và đối thủ. 1.1.5Vai trò của cạnh tranh 1.1.5.1Tác động tích cực: - Đối với nền kinh tế quốc dân: + Cạnh tranh đóng một vai tr ò hết sức quan trọng, nó tạo đà cho sự phát triển kinh tế. Cạnh tranh là động lực thúc đẩy cho sự phát triển của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển, tăng năng suất lao động. + Nhờ có cạnh tranh các doanh nghiệp không ngừng đầu tư nghiên cứu phát triển khoa học kỹ thuật để vận dụng v ào sản xuất kinh doanh. Thông qua các h ình 9 thức cạnh tranh các doanh nghiệp cần t ìm cách khai thác tối đa những nguồn lực, ưu thế sẵn có của mình để kinh doanh có hiệu quả h ơn. Bên cạnh đó, cạnh tranh góp phần gợi mở nhu cầu mới của x ã hội thông qua sự xuất hiện của các sản phẩm mới nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của xã hội ngày một tốt hơn. - Đối với doanh nghiệp + Cạnh tranh quyết định sự tồn tại v à phát triển của mỗi doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải năng động trong sản xuất kinh doanh, không ngừng áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, phải biết nắm bắt thông tin và xử lý chúng một cách kịp thời. + Cạnh tranh là động lực cho sự phát triển của doanh nghiệp, thúc đẩy mỗi doanh nghiệp phải tìm ra những biện pháp để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của mình. Cạnh tranh quyết định vị trí của doanh nghiệp tr ên thị trường thông qua thị phần của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh. - Đối với người tiêu dùng: + Nhờ có cạnh tranh giữa các doanh nghiệp với nhau mà người tiêu dùng có cơ hội nhận được những sản phẩm ngày càng phong phú và đa d ạng với chất lượng cao và giá cả phù hợp. + Người tiêu dùng ngày càng được sử dụng những sản phẩm, dịch vụ có giá trị gia tăng cao hơn. 1.1.5.2Tác động tiêu cực: Qua những ảnh hưởng tác động tích cực của cạnh tranh ta thấy cạnh tranh đóng vai trò hết sức quan trọng trong nền kinh tế. Tuy nhi ên, bên cạnh đó cạnh tranh cũng có những ảnh hưởng tiêu cực như: - Đối với nền kinh tế: + Cạnh tranh có thể làm cho nền kinh tế mất cân đối. Khi các doanh nghiệp thấy hoạt động ở ngành hay lĩnh vực nào có lợi hơn thì sẽ đổ xô vào phát triển ở ngành, lĩnh vực đó làm cho cạnh tranh trở nên quyết liệt hơn và dẫn đến khủng hoảng do sản xuất thừa. 10 + Mặt khác cạnh tranh cũng có thể dẫn đến làm cạn kiệt nguồn tài nguyên. Thực tế hiện nay cho thấy, nhiều doanh nghiệp n ước ta đã bất chấp mọi thủ đoạn để khai thác bừa bãi tài nguyên để nâng cao sức cạnh tranh của m ình trên thị trường. Vì vậy làm cho tài nguyên dần cạn kiệt. - Đối với xã hội: + Cạnh tranh dẫn đến sự phân biệt gi àu nghèo ngày càng tăng. C ạnh tranh quyết liệt gây nguy cơ phá sản cho những doanh nghiệp nhỏ, c òn các doanh nghiệp chiến thắng trong cạnh tranh sẽ ng ày càng mạnh có thể dẫn đến tình trạnh độc quyền. + Cạnh tranh có nguy cơ làm suy thoái đ ạo đức, lối sống. Do cạnh tranh có những kẻ vì mục đích lợi nhuận dám bất chấp pháp luật sử dụng các thủ đoạn, gian lận thương mại để đánh bại đối thủ cạnh tranh của m ình, làm cho thị trường trở nên thiếu lành mạnh, gây nên những biến động lớn cho x ã hội. - Đối với môi trường: Cạnh tranh dẫn đến làm ô nhiễm môi trường, môi trường bị tàn phá nặng nề. Do cạnh tranh nên ít doanh nghiệp quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi trường như: không đầu tư lắp đặt các hệ thống thiết bị xử lý c hất thải, khí thải…vì nếu đầu tư thì doanh nghiệp sẽ phải tăng chi phí l àm tính cạnh tranh của sản phẩm giảm đi do giá th ành cao. Tóm lại, cạnh tranh vừa có tác động tích cực vừa có tác động ti êu cực đến nền kinh tế cũng như xã hội. Do vậy đòi hỏi sự quản lý điều tiết của nhà nước để nền kinh tế-xã hội phát triển một cách tốt nhất. 1.2Khái niệm về năng lực cạnh tranh và các cấp độ của năng lực cạnh tranh 1.2.1Khái niệm năng lực cạnh tranh (Competitive Power): Khi nói đến cạnh tranh thì người ta thường nhắc đến thuật ngữ “Năng lực cạnh tranh” – đây là thuật ngữ đã được sử dụng rất rộng rãi, nhưng đến nay vẫn chưa có một định nghĩa, tiêu thức để đo lường rõ ràng. Theo lý thuyết thương mại truyền thống thì năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp/ngành/quốc gia được xem xét qua lợi thế so sánh về chi phí sản xuất v à năng suất. Và các biện pháp nâng cao năng lực cạnh tranh chủ yếu dựa tr ên mức chi phí thấp. 11 Theo từ điển thuật ngữ kinh tế học cho rằng năng lực cạnh tranh l à khả năng giành được thị phần lớn trước các đối thủ cạnh tranh trên thị trường, kể cả khả năng giành lại một phần hay toàn bộ thị phần của đồng nghiệp (Từ điển thuật ngữ kinh tế học, 2001,NXB từ điển Bách Khoa H à Nội, trang 349). Quan điểm tổng hợp của Van Duren, Martin v à Westgren (1) thì cho rằng năng lực cạnh tranh là khả năng tạo ra và duy trì lợi nhuận và thị phần trên các thị trường trong và ngoài nước. Để đánh giá năng lực cạnh tranh, th ường dựa trên các chỉ số như: năng suất lao động, tổng năng suất các yếu tố sản xuất, công nghệ, chi phí cho nghiên cứu và phát triển, chất lượng và tính khác biệt của sản phẩm... Lý thuyết tổ chức công nghiệp xem xét năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp/ngành dựa trên khả năng sản xuất ra sản phẩm ở một mức giá ngang bằng hay thấp hơn mức giá phổ biến mà không có trợ cấp, đảm bảo cho ngành/doanh nghiệp đứng vững trước các đối thủ khác hay sản phẩm thay thế .(2) Còn theo quan điểm quản trị chiến lược của M. Porter (3) thì cho rằng chiến lược cạnh tranh liên quan tới việc xác định vị trí của doanh nghiệp để phá t huy các năng lực độc đáo của mình trước các lực lượng cạnh tranh: đối thủ tiềm năng, đối thủ hiện tại, sản phẩm thay thế, nh à cung cấp và khách hàng. Từ các quan điểm trên, chúng ta có thể hiểu về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp: là khả năng tác động của doanh nghiệp đến các lực l ượng cạnh tranh bằng các biện pháp sáng tạo - tạo ra được các “khác biệt“ hơn hẳn đối thủ cạnh tranh. Khác biệt đó có thể l à hệ thống phân phối dịch vụ tốt, sản phẩm độc đáo, giá cước rẻ... Những khác biệt này giúp doanh nghiệp xác lập được vị thế của mình trên thị trường. 1.2.2Các cấp độ của năng lực cạnh tranh: -Năng lực cạnh tranh được phân biệt thành 4 cấp độ sau: (1) (2 ) (3) Van Duren, Martin và Westgren, Assessing the Competitiveness of Canada’s Agrifood Industry, Canadian Journal of Agricultural Economics, 1991 Tập thể tác giả - Nâng cao năng lực cạnh tranh và bảo hộ sản xuất trong nước. M.Porter là nhà khoa học nổi tiếng về quản lý của Mỹ, GS.Đại học Haward ki êm cố vấn của nhiểu công ty lớn và các tổ chức chính phủ trên thế giới. 12 +Năng lực cạnh tranh cấp quốc gia thể hiện bằng năng lực tham gia v ào quá trình phân công lao động và hợp tác quốc tế của nền kinh tế quốc gia, khẳng định vị thế của mình trong nền kinh tế thế giới (Tuấn Sơn, 2006, Sức cạnh tranh, Nxb Lao động-Xã hội, Hà Nội). +Năng lực cạnh tranh cấp ngành là khả năng của ngành và Chính phủ trong việc tạo việc làm và thu nhập cao hơn trong điều kiện cạnh tranh quốc tế. Một ngành có năng lực cạnh tranh nếu ngành đó có năng lực duy trì được lợi nhuận và thị phần trên thị trường trong và ngoài nước (Tuấn Sơn, 2006, Sức cạnh tranh, Nxb Lao động-Xã hội, Hà Nội). +Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp thể hiện khả năng của doanh nghiệp trong việc duy trì lợi thế cạnh tranh, mở rộng thị phần tạo ra th u nhập và phát triển bền vững (Tuấn Sơn, 2006, Sức cạnh tranh, Nxb Lao động -Xã hội, Hà Nội). +Năng lực cạnh tranh của sản phẩm h àng hóa là khả năng sản phẩm đó tiêu thụ được nhanh chóng khi có nhiều ng ười cùng bán loại sản phẩm đó trên thị trường. Hay nói một cách khác, năng lực cạnh tranh của sản phẩm đ ược đo bằng thị phần của sản phẩm đó, năng lực cạnh tranh của sản phẩm phụ thuộc v ào chất lượng, giá cả, tốc độ cung ứng, dịch vụ đi k èm, uy tín của người bán, thương hiệu, quảng cáo, điều kiện mua bán (Tuấn Sơn, 2006, Sức cạnh tranh, Nxb Lao động -Xã hội, Hà Nội). Năng lực cạnh tranh của sản phẩm h àng hóa lại được định đoạt bởi năng lực cạnh tranh của Doanh nghiệp. Sẽ không có năng lực cạnh tranh của sản phẩm h àng hóa cao trong khi năng lực cạnh tranh của bản thân Doanh nghiệp thấp. Đây l à hai cấp độ có phạm trù khác nhau nhưng lại có quan hệ hữu cơ với nhau. Năng lực cạnh tranh của hàng hóa có được là do năng lực cạnh tranh của Doanh nghiệp tạo ra, nhưng năng lực cạnh tranh của Doanh nghiệp không chỉ do năng lực cạnh tranh của hàng hóa đó mà có, mà nó c òn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nữa. 1.2.3Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh: 1.2.3.1Nhóm các yếu tố đầu vào: - Vốn: Vốn là điều kiện tiên quyết cho bất kỳ một quá tr ình sản xuất kinh doanh nào. Doanh nghiệp dùng vốn để mua các yếu tố của quá tr ình sản xuất như: sức lao động, đối tượng lao động và tư liệu lao động. 13 Doanh nghiệp có nguồn vốn lớn thì khả năng cạnh tranh trên thị trường cũng được nâng cao, phục vụ cho những chiến l ược phát triển lâu dài. Mục đích cuối cùng của việc sử dụng vốn trong doanh nghiệp l à bảo toàn và phát triển vốn, nghĩa là số tiền thu được từ tiêu thụ sản phẩm phải đảm bảo bù đắp được toàn bộ chi phí đã bỏ ra và có lãi. Việc sử dụng vốn đạt hiệu quả cao hay thấp thể hiện ở tỷ suất sinh lời, chỉ tiêu thường được sử dụng để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn l à tỷ suất lợi nhuận trên tổng vốn kinh doanh: Chỉ ti êu này cho biết doanh nghiệp thu được bao nhiêu đồng lợi nhuận trên một đồng vốn bỏ ra, được tính bằng tỷ lệ giữa tổng lợi nhuận chia cho tổng vốn kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ. + Công thức tính: H = Tổng lợi nhuận / Tổng vốn kinh doanh + Nếu chỉ tiêu này thấp chứng tỏ mức độ cạnh tranh tr ên thị trường là gay gắt và doanh nghiệp gặp khó khăn trong cạnh tranh. Ng ược lại, nếu chỉ tiêu này cao hơn so với đối thủ cạnh tranh có nghĩa l à doanh nghiệp đang kinh doanh thuận lợi và có khả năng cạnh tranh trên thị trường. - Máy móc thiết bị Mức độ hiện đại của dây chuyền máy móc thiết bị cũng l à yếu tố quan trọng quyết định đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Một dây chuyền máy móc hiện đại sẽ giúp cho doanh nghiệp đạt đ ược các mục tiêu như: năng suất lao động cao, giảm định mức kinh tế kỹ thuật, tiết kiệm nguy ên vật liệu, giảm chi phí vận hành qua đó giảm giá thành sản phẩm và nâng cao khả năng chiến thắng trước các đối thủ cạnh tranh. Năng lực sản xuất của máy móc thiết bị lớn sẽ cho phép doanh nghiệp khai thác lợi ích kinh tế nhờ quy mô, nh ư vậy sẽ hạ được giá thành tính cho một đơn vị sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh về giá cho doanh nghiệp, dễ d àng thực hiện mục tiêu phát triển quy mô thị trường của doanh nghiệp. Chỉ tiêu dùng để đánh giá hiệu quả sử dụn g máy móc thiết bị trong doanh nghiệp là hệ số hiệu quả kỹ thuật: Chỉ ti êu này được thể hiện thông qua tỷ lệ giữa 14 năng suất thực tế và năng suất tiềm năng. Phản ánh khả năng khai thác, sử dụng công nghệ máy móc thiết bị của doanh nghiệp. + Công thức tính: K = Sản lượng thực tế / Sản lượng tiềm năng + Nếu doanh nghiệp có hệ số hiệu quả kỹ thuật gần bằng một v à cao hơn đối thủ cạnh tranh, thể hiện doanh nghiệp đó hoạt động hiệu quả, khai thác tối đa công suất của máy móc và có khả năng cạnh tranh. Ngược lại, nếu doanh nghiệp có hệ số hiệu quả kỹ thuật thấp có nghĩa l à quy mô thị trường cũng như sản lượng tiêu thụ chưa tương xứng với công suất thiết kế của công nghệ. - Bí quyết công nghệ: Yếu tố bí quyết công nghệ thể hiện ở sự khác biệt hóa về đặc tính của sả n phẩm và khả năng thỏa mãn nhu cầu của người tiêu dùng. Doanh nghiệp càng tạo ra được nhiều sự khác biệt của sản phẩm so với đối thủ th ì doanh nghiệp càng có nhiều ưu thế trong cạnh tranh. Với sự khác biệt hóa của sản phẩm, doanh nghiệp sẽ tạo đ ược một hình ảnh riêng của mình trong tâm trí người tiêu dùng mà không thể lẫn với các đối thủ khác. - Lao động Trong kinh doanh hiện đại thì chất lượng nguồn nhân lực được coi là yếu tố quan trọng nhất. Chất lượng nguồn nhân lực thể hiện ở năng lực l ãnh đạo, khả năng đưa ra các quyết định đúng đắn của đội ngũ cán bộ, tr ình độ chuyên môn nghiệp vụ của người lao động, khả năng cải tiến máy móc kỹ thuật cũng nh ư không ngừng sáng tạo ra các đặc tính ưu việt cho sản phẩm. Doanh nghiệp nào có được chất lượng nguồn nhân lực cao hơn thì khả năng chiến thắng trong cạnh tranh của doanh nghiệp sẽ đ ược nâng cao. - Nguyên vật liệu Nguyên vật liệu là yếu tố không thể thiếu của quá tr ình sản xuất. Chất lượng của nguyên vật liệu sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng sản phẩm. 15 Doanh nghiệp nào có nguồn cung cấp nguyên vật liệu ổn định và chất lượng nguyên vật liệu luôn được bảo đảm thì chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp sẽ cao và tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Với việc nguồn nguyên liệu hiện nay luôn biến động v à giá nguyên vật liệu không ngừng tăng thì việc tính toán lượng nguyên vật liệu dự trữ hợp lý là một điều rất quan trọng, đảm bảo hoạt động sản xuất của doanh nghiệp diễn ra li ên tục và với chi phí hợp lý. 1.2.3.2Nhóm các yếu tố đầu ra: - Sản phẩm Sản phẩm luôn đóng một vai trò quan trọng trong cạnh tranh của doanh nghiệp. Chất lượng sản phẩm tốt, có nhiều điểm khác biệt v à thỏa mãn nhu cầu của khách hàng thì đó sẽ là lợi thế rất lớn của doanh nghiệp trong cạnh tranh. Ngoài ra, chi phí để sản xuất ra sản phẩm cũng ả nh hưởng lớn đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Thể hiện ở chi phí đ ơn vị của doanh nghiệp: Chi phí đ ơn vị là tỷ số giữa tổng chi phí sản xuất tr ên doanh thu của một sản phẩm. Chỉ ti êu này cho biết để thu được một đồng doanh thu doanh nghiệp phải bỏ ra bao nhiêu đồng chi phí tính trên một đơn vị sản phẩm. + Công thức tính: V = Tổng chi phí sản xuất / Doanh thu + Chỉ tiêu này thường là nhỏ hơn một, nếu cao hơn một nghĩa là doanh thu từ bán sản phẩm chưa bù đắp được chi phí bỏ ra, như vậy doanh nghiệp đang bị lỗ. Ngược lại, chỉ tiêu này càng thấp và thấp hơn so với các đối thủ cạnh tranh th ì doanh nghiệp càng có khả năng cạnh tranh cao tr ên thị trường. - Giá bán: Giá bán là công cụ cạnh tranh truyền thống, đ ược rất nhiều doanh nghiệp sử dụng. Về lý thuyết, với chất lượng tương đương thì giá bán càng thấp thì càng có khả năng cạnh tranh trên thị trường. 16 Việc định giá bán của doanh nghiệp phải dựa v ào chi phí sản xuất ra sản phẩm, tỷ lệ lợi nhuận mà doanh nghiệp mong muốn, quan hệ cung -cầu trên thị trường, giá bán của đối thủ cạnh tranh và chiến lược giá mà doanh nghiệp áp dụng. - Kênh phân phối Doanh nghiệp nào thiết lập được hệ thống kênh phân phối mạnh hơn thì khả năng cung ứng sản phẩm tới người tiêu dùng sẽ tốt hơn, sản lượng tiêu thụ cao hơn và khả năng kiểm soát, chi phối thị trường mạnh hơn vì vậy mà nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. Số lượng và vị trí giữa các đại lý phân phối cần đ ược doanh nghiệp xác định một cách hợp lý và tạo được sự liên kết chặt chẽ giữa các đại lý phân phối sẽ đe m lại hiệu quả cao trong công tác ti êu thụ sản phẩm. - Thị phần Thị phần là chỉ tiêu phản ánh tổng quát nhất khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường. Thông qua sự biến động của chỉ ti êu này trên thị trường mà doanh nghiệp biết mình đang ở vị trí nào. Thị phần thể hiện khả năng chiếm lĩnh, khai phá và thâm nhập thị trường đồng thời phản ánh sự phát triển quy mô thị trường của doanh nghiệp. Tuy nhi ên, chỉ tiêu này khó đảm bảo tính chính xác do phạm vi nghiên cứu rộng và thường xuyên biến động. Chỉ tiêu này bao gồm: + Thị phần so với toàn bộ thị trường: Được tính bằng tỷ lệ giữa doanh thu của doanh nghiệp trên tổng doanh thu tiêu thụ sản phẩm trên thị trường. Chỉ tiêu này cho biết vị trí, mức độ ảnh h ưởng của doanh nghiệp tr ên thị trường, doanh nghiệp có khả năng chi phối thị tr ường hay chịu sự chi phối của thị tr ường. + Thị phần so với đối thủ cạnh tranh chính: chỉ ti êu này tính bằng tỷ lệ giữa doanh thu tiêu thụ của doanh nghiệp trên doanh thu tiêu thụ của đối thủ cạnh tranh chính. Chỉ tiêu này phản ánh vị trí của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh chính, sức mạnh cạnh tranh của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh chính. - Hoạt động Marketing Hoạt động Marketing ngày càng được các doanh nghiệp chú trọng đầu t ư nhiều hơn như là một công cụ cạnh tranh quan trọng. Đó là các hoạt động xúc tiến