Tài liệu Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ tại KBNN huyện Lương Sơn

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ LỜI MỞ ĐẦU Trong nền kinh tế thị trường, với xu hướng hội nhập, toàn cầu hoá, việc huy động vốn để phát triển kinh tế cũng rất đa dạng và nhiều nguồn như từ nguồn vốn nước ngoài (FDI, ODA...), song nguồn vốn từ trong nước luôn giữ vai trò quyết định đến sự ổn định và phát triển của nền kinh tế. Trong đó công tác huy động vốn qua hình thức phát hành tín phiếu, trái phiếu Kho bạc (sau đây gọi chung là trái phiếu Chính phủ) luôn giữ vị trí quan trọng đến việc huy động tổng lực nguồn vốn trong xã hội để phát triển kinh tế đồng thời là công cụ hữu hiệu để bù đắp thiếu hụt ngân sách, phát triển thị trường vốn và điều hành thị trường tiền tệ. Công tác huy động vốn qua hệ thống Kho bạc Nhà nước trong thời gian qua đã góp phần quan trọng trong việc cân đối Ngân sách Nhà nước, ổn định nền tài chính quốc gia, góp phần kiềm chế và đẩy lùi lạm phát. Tuy nhiên, đứng trước những yêu cầu của công cuộc đổi mới, những thách thức của thời đại và yêu cầu đổi mới cơ chế quản lý và điều hành Ngân sách Nhà nước, công tác huy động vốn qua hệ thống Kho bạc Nhà nước phải tiếp tục không ngừng được cải tiến và hoàn thiện. Bài toán về giải pháp huy động vốn qua hệ thống Kho bạc Nhà nước, nhằm bù đắp thiếu hụt Ngân sách Nhà nước luôn là vấn đề quan tâm hàng đầu đối với các nhà quản lý, các nhà khoa học nhất là trong điều kiện thực hiện Luật Ngân sách Nhà nước. Trong thời gian công tác tại KBNN huyện Lương Sơn tôi đã tự nghiên cứu các văn bản hướng dẫn về công tác phát hành trái phiếu, cũng như được sự giúp đỡ và hướng dẫn tận tình của các cô, các chị đồng nghiệp, cùng Ban lãnh đạo KBNN huyện Lương Sơn, tôi đã tìm hiểu những vấn đề về quản lý tài chính Nhà nước và đi sâu tìm hiểu về vấn đề huy động vốn. Xuất phát từ thực tế nói trên và tính thời sự của vấn đề này tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Một SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ tại KBNN huyện Lương Sơn” làm đề tài tốt nghiệp của mình. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của công tác huy động vốn thông qua phát hành TPCP, chính là đối tượng nghiên cứu của đề tài trong phạm vi các hoạt động của KBNN Lương Sơn. Mục tiêu của đề tài này là, trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác huy động vốn của KBNN huyện Lương Sơn trong thời gian qua, nghiên cứu chính sách chế độ của ngành về phát hành và thanh toán TPCP để đề ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác huy động vốn, của Kho bạc nhà nước nói chung và KBNN huyện Lương Sơn nói riêng. Để làm được điều đó đề tài phải sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu khác nhau như phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp thống kê, phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp thực tiễn ... Việc áp dụng thành công những phương pháp này sẽ có ý nghĩa vô cùng quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn góp phần hoàn thiện công tác huy động vốn, từ khâu phát hành TPCP đến thanh toán những trái phiếu đã phát hành đó. Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài gồm 3 chương, mỗi chương được trình bày cụ thể như sau: Chương 1: Sự cần thiết và nội dung của công tác huy động vốn thông qua phát hành TPCP. Chương 2: Thực trạng công tác huy động vốn thông qua phát hành TPCP tại Kho bạc Nhà nước huyện Lương Sơn trong thời gian qua. Chương 3: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác huy động vốn thông qua phát hành TPCP tại KBNN huyện Lương Sơn trong thời gian tới Qua đây tôi xin chân thành cảm ơn Thầy giáo Phạm Văn Liên, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành bài chuyên đề này một cách chu đáo, SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ tận tình.Tôi muốn bày tỏ lòng biết ơn tới Ban lãnh đạo KBNN huyện Lương Sơn, những người đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình viết Chuyên đề cuối khoá. Là một sinh viên mặc dù có nhiều cố gắng, song do thời gian nghiên cứu chưa được nhiều. Do vậy Chuyên đề không thể không có những thiếu xót. Tôi kính mong hội đồng chấm Chuyên đề cuối khóa trường Học Viện Tài Chính, các thầy giáo cô giáo, Ban lãnh đạo Kho bạc Nhà nước huyện Lương Sơn góp ý và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thiện được những hạn chế cuả mình. Tôi xin chân thành cảm ơn!. Lương Sơn, ngày 05 tháng 04 năm 2005 Sinh viên thực hiện: Nguyễn Xuân Phúc SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ Chương 1 SỰ CẦN THIẾT VÀ VAI TRÒ CỦA KBNN TRONG CÔNG TÁC HUY ĐỘNG VỐN THÔNG QUA PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ 1.1. Sự cần thiết của việc huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ. 1.1.1. Khái niệm vốn NSNN. Vốn Ngân sách Nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu được tập trung vào tay Nhà nước để hình thành nên quỹ ngân sách. Vốn ngân sách Nhà nước được tập trung từ nhiều nguồn khác nhau như: Thu từ thuế, phí, lệ phí, các khoản vay của nhà nước từ phát hành trái phiếu Chính phủ và các khoản viện trợ... trong đó thu từ thuế là chủ yếu. Trong quá trình điều hành ngân sách, nhiều khi xảy ra tình trạng thu ít hơn chi so với kế hoạch dẫn đến thiếu hụt ngân sách. Để bù đắp sự thiếu hụt ngân sách, Nhà nước phải dùng các biện pháp vay nợ hoặc phát hành tiền. Trong đó vay nợ trong nước được thực hiện thông qua hình thức phát hành các loại trái phiếu Chính phủ (tín phiếu, trái phiếu), công trái xây dựng tổ quốc và vay nước ngoài. Huy động vốn bằng hình thức phát hành trái phiếu Chính phủ là một trong những khoản thu quan trọng của ngân sách nhà nước (NSNN), nhằm để bù đắp sự thiếu hụt của NSNN, đáp ứng các nhu cầu chi của Chính phủ cho đầu tư phát triển. Huy động vốn bằng hình thức phát hành trái phiếu Chính phủ đóng vai trò quan trọng vì nó huy động các nguồn lực sẵn có trong nền kinh tế, tránh được sức ép bên ngoài, tăng cường khả năng tự chủ của nền kinh tế trong điều kiện quốc tế hoá nền kinh tế thế giới hiện nay. Bên cạnh đó, nếu thực hiện tốt công tác huy động vốn Chính phủ sẽ không cần phải phát hành tiền để cân đối ngân sách, ngăn chặn được lạm phát. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ 1.1.2. Sự cần thiết của công tác huy động vốn thông qua phát hành TPCP. Nền kinh tế xã hội ngày càng phát triển, chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước có những thay đổi đáng kể. Ngoài chức năng vốn có của mình là quyền lực để thống trị xã hội, Nhà nước còn có chức năng tham gia quản lý điều tiết vĩ mô các hoạt động kinh tế- xã hội. Chức năng của Nhà nước mở rộng thì nhu cầu chi của Nhà nước cũng tăng lên nhanh chóng. Trong khi đó nguồn thu của NSNN là có hạn, nguồn thu trong cân đối NSNN chủ yếu lấy từ thuế, phí, lệ phí và chúng đã được xác định ổn định trong dự toán NSNN hàng năm. Nhà nước không thể vì mục đích chi tiêu cho dù những khoản chi tiêu đó là cần thiết mà điều chỉnh tăng thuế. Bởi lẽ đánh thuế cao sẽ là yếu tố kìm hãm và bóp chết nền sản xuất trong nước. Tác động sẽ quay ngược lại, không những không đảm bảo được nguồn thu hiện tại mà còn không nuôi dưỡng được nguồn thu trong tương lai. Bên cạnh đó, yêu cầu phát triển ngành kinh tế và hoàn thành quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước vào năm 2020, luôn là vấn đề cấp bách. Các nhà dự báo kinh tế cho rằng quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong thời gian tới chúng ta cần khoảng 45 đến 55 triệu USD, số tiền khổng lồ đó lấy ở đâu? Hơn nữa, khi nền kinh tế ngày càng phát triển thì yêu cầu các hoạt động bộ máy Nhà nước ngày càng phong phú và đa dạng. Do vậy Nhà nước không thể hạn chế chi tiêu của mình và càng không thể rút bớt chi tiêu cho các ngành then chốt, các lĩnh vực chủ yếu, các cơ sở hạ tầng kinh tế- xã hội quan trọng. Điều này lại chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố như : Mức tăng trưởng kinh tế, mức tăng thu nhập bình quân đầu người, chính sách tăng trưởng kinh tế, hiệu quả các hoạt động kinh tế và hiệu lực hoạt động của bộ máy Nhà nước. Huy động vốn là một công cụ tài chính hữu hiệu, giải quyết hài hoà sự xung đột trên mà vẫn đảm bảo tổng lưu lượng tiền trong lưu thông không thay SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ đổi, tăng năng lực tài chính cho NSNN cân đối thu chi, thúc đẩy nền kinh tế quốc dân phát triển. Huy động vốn thực chất là việc vay nợ của Chính phủ theo nguyên tắc hoàn trả và có lãi, nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong từng giai đoạn lịch sử nhất định. Trước đây, để giải quyết vấn đề về vốn chúng ta đều đặn nhận viện trợ, nền kinh tế không hề có một dấu hiệu lạc quan. Sau đó chúng ta phát hành tiền đẩy nền kinh tế vào tình trạng suy thoái hoặc thậm chí đi vay nợ nước ngoài với những điều kiện ràng buộc, đó là thời kỳ đen tối nhất của nền kinh tế. Thời gian gần đây, nhu cầu về vốn ngày càng lớn, đặc biệt là nhu cầu vốn cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, Nhà nước đã xử lý khá hiệu quả thông qua công tác huy động vốn nhàn rỗi trong dân chúng bằng TPCP, đã tập chung một lượng vốn lớn củng cố năng lực tài chính và đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Chính phủ, huy động vốn thông qua phương thức phát hành TPCP, nhằm phát huy được tiềm năng sẵn có dựa vào chính nội lực trong nước mới thực sự phát triển bền vững. 1.1.3. Vai trò của công tác huy động vốn vào NSNN. Thứ nhất: Huy động vốn góp phần bù đắp thiếu hụt tạm thời NSNN. Có thể nói đây là chức năng cơ bản nhất của trái phiếu Chính phủ, nó phản ánh bản chất và là đặc trưng riêng có của trái phiếu Chính phủ. Nhất là khi nhu cầu chi của NSNN ngày càng cao, trong khi đó nguồn thu thì hạn chế chủ yếu từ thuế, vì vậy mà thiếu hụt ngân sách là điều khó tránh khỏi. Vì vậy việc huy động vốn nhàn rỗi trong nước có ý nghĩa sống còn đối với nền tài chính quốc gia. Huy động vốn là công cụ quan trọng bổ sung cho ngân sách Nhà nước, góp phần đảm bảo tính đầy đủ, kịp thời của các khoản chi NSNN, tăng cường khả năng tài chính của ngân sách cho đầu tư phát triển, là yếu tố quan trọng tăng nhanh phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ Thứ hai: Huy động vốn được sử dụng như một công cụ tài chính quan trọng để Nhà nước quản lý vĩ mô nền kinh tế. Thông qua các khoản vay nợ, Nhà nước có thể điều tiết quan hệ tích luỹ và tiêu dùng trong nền kinh tế, điều tiết lưu thông tiền tệ, từ đó hạn chế lạm phát, ổn định giá cả thị trường, và khi tiền vốn nhàn rỗi được thu hút vào ngân sách sẽ làm tăng tính hiệu quả chung đồng vốn trong xã hội, kích thích tăng trưởng kinh tế mà không tăng lạm phát. Thứ ba: Huy động vốn thông qua phát hành TPCP đã góp phần tích cực vào việc hình thành thị trường vốn, thị trường chứng khoán đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế hàng hoá phát triển. Trên thực tế như ta biết 07/2000 Trung tâm giao dịch chứng khoán ở nước ta đã ra đời tại hai thành phố lớn là Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, nhưng TPCP đã không trở thành “Người mở hàng may mắn” trên thị trường chứng khoán như bao người mong đợi. Các loại tín phiếu, trái phiếu kho bạc, trái phiếu đầu tư chưa trở thành hàng hoá chủ đạo trên thị trường chứng khoán, do nó còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Thứ tư : Huy động vốn góp phần không nhỏ cho việc mở rộng và phát triển kinh tế đối ngoại, củng cố quan hệ hợp tác quốc tế. Việc cho phép các chủ thể ngoài nước mua TPCP tạo nên mối quan hệ gắn bó chặt chẽ giữa các quốc gia, thể hiện sự giúp đỡ nhau trong công việc và trong tiến trình hội nhập và phát triển đồng thời thể hiện sự quan tâm tới sự nghiệp phát triển đất nước ta. Bên cạnh đó, vay nợ bằng TPCP, sẽ giúp ta tránh được những ràng buộc về chính trị trong quan hệ với các nước trên thế giới. 1.2. Nhiệm vụ của Kho bạc Nhà nước trong công tác huy động vốn. 1.2.1.Vai trò của Kho bạc Nhà nước trong công tác huy động vốn. Kho bạc Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong công tác huy động vốn vào Ngân sách Nhà nước. Nó thay mặt Chính phủ trong việc thực hiện công tác huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ Kho bạc Nhà nước là người trực tiếp tham gia vào quá trình phát hành và thanh toán các loại trái phiếu trong nền kinh tế, nhờ có Kho bạc mà Nhà nước có thể dễ dàng huy động được nguồn vốn nhàn rỗi cần thiết trong nền kinh tế, để đảm bảo thực hiện được các chính sách vĩ mô của nền kinh tế, thúc đẩy nhanh chu trình luân chuyển của đồng vốn trong lưu thông, đảm bảo cho nền kinh tế phát triển nhanh, vững chắc. 1.2.2. Nhiệm vụ của Kho bạc Nhà nước trong công tác huy động vốn. Hàng năm cùng với vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ tài chính lập kế hoạch phát hành và thanh toán (gốc, lãi) TPCP để tổng hợp kế hoạch Ngân sách Nhà nước, trình Chính phủ và Quốc hội phê duyệt. Tổ chức in, bảo quản, chuyền giao trái phiếu cho các đơn vị được giao nhiệm vụ phát hành trái phiếu, bảo đảm an toàn tuyệt đối. Tổ chức bán, thanh toán TPCP, bảo đảm nhanh chóng chính xác, thuận lợi cho người mua theo đúng chế độ quy định. Phối kết hợp với các cơ quan chức năng như báo đài, các ban ngành, đoàn thể tuyên truyền sâu rộng trong công chúng nội dung mỗi đợt phát hành, để người dân hiểu và ủng hộ chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Tập trung đầy đủ, kịp thời toàn bộ số tiền thu về bán trái phiếu vào NSNN. Thực hiện chế độ báo cáo định kì, báo cáo tổng hợp sau khi kết thúc đợt phát hành và thanh toán TPCP. 1.3. Các phương thức phát hành và thanh toán trái phiếu Chính phủ. 1.3.1. Các phương thức phát hành trái phiếu Chính phủ. 1.3.1.1. Các loại trái phiếu Chính phủ. Trái phiếu Chính phủ gồm 3 loại: Tín phiếu kho bạc, trái phiếu kho bạc và trái phiếu đầu tư. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ - Tín phiếu kho bạc là loại TPCP có thời hạn dưới một năm, phát hành có mục đích bù đắp thiếu hụt tạm thời của NSNN và tạo thêm công cụ cho thị trường tiền tệ. - Trái phiếu kho bạc là loại trái phiếu Chính phủ có thời hạn một năm trở lên được phát hành với mục đích huy động vốn theo kế hoạch NSNN hàng năm đã được Quốc hội phê duyệt. - Trái phiếu đầu tư là loại TPCP có thời hạn từ một năm trở lên, bao gồm các loại sau: + Trái phiếu huy động vốn cho từng công trình cụ thể thuộc diện NSNN đầu tư, nằm trong kế hoạch đầu tư đã được Chính phủ phê duyệt nhưng chưa được bố trí Ngân sách trong năm kế hoạch. + Trái phiếu huy động vốn cho quỹ hỗ trợ phát triển theo kế hoạch tín dụng đầu tư phát triển, hàng năm được Chính phủ phê duyệt. 1.3.1.2. Phương thức phát hành trái phiếu Chính phủ. Trái phiếu Chính phủ được phát hành theo từng đợt. Trước mỗi đợt phát hành, Bộ tài chính, Kho bạc TW gửi công văn đến 63 tỉnh, thành phố và tới tất cả các Kho bạc quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc huyện để các Kho bạc lập kế hoạch, sắp xếp công việc, bố chí lực lượng thực hiện tốt đợt phát hành mới. Đồng thời hệ thống Kho bạc phối kết hợp với các cơ quan chức năng tuyên truyền, phổ biến rộng khắp trong công chúng từng đợt phát hành và về lãi suất, kì hạn, mệnh giá cũng như cách thức thủ tục quyền lợi của người tham gia mua TPCP, nơi phát hành và nơi thanh toán. Ở nước ta hiện nay, có thể áp dụng một số phương thức phát hành TPCP như sau: - Bán lẻ qua hệ thống KBNN là việc các đơn vị KBNN bán trái phiếu trực tiếp cho người mua. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ - Đấu thầu TPCP là việc bán trái phiếu cho các tổ chức cá nhân tham gia đấu thầu, đáp ứng đủ các yêu cầu của Bộ tài chính và có mức lãi suất đặt thầu thấp nhất. - Đại lý phát hành là việc tổ chức được phép làm đại lý phát hành trái phiếu thoả thuận với Bộ tài chính, nhận bán TPCP. Trường hợp không bán hết, tổ chức đại lý được trả lại cho Bộ tài chính số phiếu còn lại. - Bảo lãnh phát hành là việc tổ chức bảo lãnh giúp Bộ tài chính thực hiện các thủ tục trước khi phát hành TPCP ra thị trường, nhận mua TPCP để bán lại hoặc mua số trái phiếu Chính phủ còn lại chưa được phân phối hết. Đối với mỗi loại TPCP, Bộ tài chính quy định cụ thể về phương thức phát hành. * Quy trình phát hành: Sơ đồ 1: Quy trình thu bán trái phiếu Chính phủ 5 Người mua 1 4 Kế toán 2 Thủ quỹ 3 Quy trình được thực hiện tuần tự theo 5 bước: 1. Người mua viết các yếu tố quy định trên phiếu mua trái phiếu, kí tên lên chỗ quy định rồi chuyển cho kế toán Kho bạc. 2. Kế toán kiểm tra các yếu tố trên phiếu mua và tiến hành: - Viết các yếu tố quy định trên tờ khai phiếu Kho bạc ( phần cuống + thân). - Yêu cầu người mua kí chữ kí mẫu vào cuống trái phiếu . - Giao tờ trái phiếu và phiếu mua cho thủ quỹ. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ 3. Thủ quỹ kiểm tra các yếu tố trên tờ trái phiếu, phiếu mua trái phiếu đảm bảo khớp đúng, hợp lệ thì tiến hành : - Thu tiền của người mua trái phiếu . - Kí tên vào chỗ quy định trên tờ trái phiếu và phiếu mua trái phiếu. - Đóng dấu “ĐÃ THU TIỀN” lên tờ mua trái phiếu . - Thủ quỹ giao tờ trái phiếu và phiếu mua trái phiếu lại cho kế toán và ghi nhật ký quỹ. 4. Nhận được trái phiếu và phiếu mua trái phiếu kế toán tiến hành: - Kí tên vào chỗ quy định trên tờ trái phiếu và phiếu mua trái phiếu. - Giao tờ trái phiếu cho người mua. - Cuối ngày căn cứ vào số liệu trên bảng kê chi tiết bán trái phiếu và phiếu mua trái phiếu, tiến hành hạch toán trên chương trình quản lý Trái phiếu kho bạc, lập sổ chi tiết tài khoản 90, và lưu chứng từ theo quy định. 5. Cuối ngày kế toán và thủ quỹ đối chiếu số tiền thu về bán trái phiếu KBNN. * Đối với trái phiếu đầu tư Khi có nhu cầu huy động vốn cho các công trình thuộc diện Ngân sách Nhà nước cấp phát, nằm trong kế hoạch đầu tư của Nhà nước nhưng chưa được bố trí vốn Ngân sách nằm trong kế hoạch, các Bộ, Ngành ( đối với các công trình thuộc TW quản lý), UBND huyện, thành phố trực thuộc TW ( đối với công trình thuộc địa phương quản lý) lập phương án phát hành trái phiếu đầu tư, gửi Bộ tài chính thẩm định trình Thủ tướng Chính phủ quyết định. Điều kiện phát hành trái phiếu đầu tư huy động vốn cho công trình: - Công trình được ghi trong kế hoạch đầu tư hàng năm của Nhà nước. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ - Có phương án phát hành trái phiếu, kế hoạch sử dụng vốn vay và hoàn trả nợ được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Nội dung phương án phải đảm bảo các điều kiện sau: Có xác nhận của Bộ trưởng Bộ tài chính ( đối với các công trình thuộc TW quản lý ) về việc bố chí nguồn trả nợ trái phiếu đến hạn trong kế hoạch NSNN. Đối với các công trình thuộc địa phương quản lý, tổng só dư các nguồn vốn huy động không vượt quá 30% vốn đầu tư xây dựng cơ bản hàng năm của Ngân sách cấp huyện, thành phố trực thuộc TW ( gọi chung là Ngân sách cấp huyện). Phương thức phát hành giống như đối với trái phiếu Kho bạc. 1.3.2. Thanh toán trái phiếu Chính phủ. *Lãi suất trái phiếu Chính phủ: Lãi suất TPCP là tỉ lệ % giữa số tiền lãi hàng năm và số gốc tiền vay. Lãi suất TPCP phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: Thời hạn trái phiếu, mức độ ổn định về kinh tế vĩ mô, chính sách chế độ của Nhà nước, sự ổn định về chính trị, về sức mua tiền tệ, khả năng thanh toán của TPCP ( là khả năng chuyển đổi sang tiền mặt của TPCP) và chi phí hành chính. Lãi suất TPCP thông thường là thấp nhất trên thị trường vốn trong nước. Trên thị trường vốn quốc tế, nó phụ thuộc vào hệ số tín nhiệm của TPCP được xác định theo những tiêu chuẩn của thông lệ quốc tế. Ở Việt Nam, TPCP phát hành ở thị trường vốn trong nước, lãi suất được xác định căn cứ vào ba nhân tố chính sau: tỉ lệ lạm phát từng thời kì do Tổng cục thống kê công bố ( đảm bảo một tỉ lệ lãi suất thực chất), thời hạn của trái phiếu và nhu cầu huy động vốn cũng như khả năng huy động vốn từ phát hành TPCP. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ * Thanh toán nợ gốc trái phiếu Chính phủ. Tiền gốc TPCP được thanh toán một lần khi đến hạn. Trường hợp chủ sở hữu có khó khăn đặc biệt, yêu cầu thanh toán, có xác nhận của cơ quan chức năng, sẽ được KBNN xem xét giải quyết và không được hưởng lãi đến hạn. * Thanh toán lãi vay có 3 phương thức. - Trái phiếu Chính phủ thanh toán lãi trước hạn là thanh toán ngay lúc phát hành được gọi là TPCP chiết khấu. Thay vì trả lãi khi đến hạn thanh toán, trái phiếu được bán thấp hơn mệnh giá, tương đương với khoản lãi gộp được hưởng và được hoàn trả bằng mệnh giá khi đến hạn thanh toán. -Trái phiếu lãi định kì: 6 tháng hoặc 12 tháng một lần tuỳ từng đợt phát hành. - Trái phiếu thanh toán lãi khi đến hạn. Nghị định số 01/2000/NP-CP ra ngày 13/1/2000 của Chính phủ đã quy định rõ: Kho bạc Nhà nước tổ chức thanh toán gốc, lãi TPCP cho chủ sở hữu khi đến hạn đối với trái phiếu phát hành qua hệ thống KBNN. Các đại lý thanh toán hoặc tổ chức lưu kí trái phiếu thực hiện nhận uỷ thác thanh toán gốc, lãi trái phiếu cho chủ sở hữu trái phiếu khi đến hạn đối với trái phiếu Kho bạc phát hành theo phương thức đấu thầu, đại lý hoặc bảo lãnh phát hành. Nguồn vốn để chi trả tín phiếu, trái phiếu Kho bạc là từ vốn NSTW. Đối với trái phiếu đầu tư huy động vốn cho công trình, nguồn thanh toán lấy từ quỹ khấu hao cơ bản, lợi nhuận sau thuế và các nguồn vốn hợp pháp khác của công trình nếu có. Nếu nguồn thu từ công trình không đủ để SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ thanh toán thì cấp Ngân sách bảo lãnh phát hành sẽ phải trích Ngân sách cấp mình để trả. Khi trái phiếu đến hạn thanh toán mà chủ sở hữu không đến thanh toán, Bộ tài chính sẽ quy định cụ thể việc chuyển quá hạn, chuyển sổ và thủ tục theo từng đợt phát hành. * Quy trình thanh toán, chi trả trái phiếu: Sơ đồ 2: Quy trình thanh toán chi trả trái phiếu. 4 Người mua 1 Kế toán 2 Thủ quỹ 3 5 1. Người có trái phiếu tự ghi các yếu tố quy định trên phiếu thanh toán, kí tên sau đó nộp cho kế toán: tờ trái phiếu, phiếu thanh toán, chứng minh thư, giấy uỷ quyền (nếu có)... 2. Nhận được các chứng từ trên kế toán tiến hành ; - Kiểm tra tờ trái phiếu, phiếu thanh toán trái phiếu, các chứng từ liên quan đảm bảo hợp lệ. - Đối chiếu chữ kí mẫu ở phiếu thanh toán và ở cuống trái phiếu. - Đối chiếu tờ trái phiếu với bảng kê phát hành trái phiếu, kiểm tra trên máy " Chương trình quản lý trái phiếu". SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ - Tính toán lại số tiền gốc, lãi phải trả để ghi số tiền thanh toán vào trái phiếu. - Rút cuống trái phiếu đó ghim kèm với tờ trái phiếu và phiếu thanh toán Chuyển cho thủ quỹ tờ trái phiếu, cuống trái phiếu và phiếu thanh toán. 3. Thủ quỹ kiểm tra số tiền phải thanh toán ghi tên trái phiếu và phiếu thanh toán trái phiếu, kí tên vào trái phiếu, yêu cầu người nhận kí tên vào tờ trái phiếu và trả tiền, đóng dấu “ ĐÃ CHI TIỀN” vào phiếu thanh toán, cắt góc và đóng dấu “ ĐÃ CHI TIỀN ” vào tờ trái phiếu đã thanh toán và ghi sổ quỹ. 4. Nhận được các chứng từ này, kế toán kí tên vào chỗ quy định trên tờ trái phiếu và thanh toán trái phiếu . - Ghi bảng kê chi tiết thanh toán gốc, lãi trái phiếu. - Cuối tháng căn cứ vào bảng kê thanh toán trái phiếu, phiếu thanh toán trái phiếu, lập sổ chi tiết tài khoản 90, 61 và lưu chứng từ theo quy định. 5. Cuối ngày, kế toán và thủ quỹ đối chiếu số tiền thanh toán trái phiếu sau cùng, gửi trái phiếu trắng còn tồn cuối ngày vào kho. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ Chương 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC HUY ĐỘNG VỐN THÔNG QUA PHÁT HÀNH TPCP TẠI KHO BẠC NHÀ NƯỚC LƯƠNG SƠN TRONG THỜI GIAN QUA 2.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội huyện Lương Sơn: Lương Sơn cửa ngõ của núi rừng Tây Bắc, đang từng ngày từng giờ thay đổi cùng với sự phát triển lớn mạnh của đất nước. Là huyện miền núi của tỉnh Hoà Bình, Lương Sơn có mật độ dân số khá đông, tập trung ở 18 xã, thị trấn. Mức thu nhập bình quân đầu người đạt 260 USD một năm. Cũng với sự khởi sắc của huyện có đóng góp không nhỏ của Kho bạc Nhà nước huyện Lương Sơn. Kho bạc Nhà nước là công cụ tối ưu trong việc hình thành quản lý ngân quỹ Nhà nước đồng thời nó có tính chất quan trọng, không thể thiếu trong công tác huy động vốn vào Ngân sách Nhà nước. 2.1.1. Chức năng, nhiệm vụ của KBNN huyện Lương Sơn: Với chức năng quản lỹ quỹ ngân sách Nhà nước, huy động vốn cho ngân sách Nhà nước, KBNN huyện Lương Sơn phải thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị của ngành và của địa phương. Căn cứ vào Quyết định số 266 của Bộ trưởng Bộ tài chính quy định chi tiết nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy KBNN trực thuộc Bộ tài chính. Cũng như các KBNN huyện trong hệ thống KNNN huyện Lương Sơn phải tập trung các khoản thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn, kịp thời phân chia các khoản thu cho ngân sách các cấp theo tỉ lệ quy định trực tiếp quản lý ngân sách huyện và ngân sách Xã trên địa bàn. Thực hiện kiểm soát cho Ngân sách Nhà nước, hạch toán chi trả các khoản chi Ngân sách Nhà nước. Trực tiếp cấp phát các chương trình mục tiêu theo sự uỷ thác của Kho bạc Tỉnh. Thực hiện phát hành thanh toán trái phiếu huy động vốn cho ngân sách Nhà nước. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ Quản lý vốn tiền mặt, các ấn chỉ chúng chỉ có giá trị như tiền, tài sản theo chế độ quy đinh. Đảm bảo an toàn tuyệt đối tiền, tài sản đơn vị được giao quản lý. Mở tài khoản, thanh toán bằng tiền mặt và chuyển khoản với các đơn vị và cá nhân theo chế độ quy định. Thực hiện kế toán thống kê, báo cáo quyết toán các hoạt động KBNN phát sinh trên địa bàn. Thực hiện công tác tin học, tập hợp, quản lý dữ liệu theo sự phân cấp của KBNN huyện. Quản lý cán bộ, tài sản, kinh phí nội bộ theo chế độ quy định. Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của Giám đốc KBNN huyện. Ngoài ra KBNN huyện Lương Sơn cũng phải thực hiện các nhiệm vụ chính trị của địa phương giao cho. 2.1.2. Tổ chức bộ máy của KBNN huyện Lương Sơn: Căn cứ vào Quyết định số: 07/HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) về việc thành lập hệ thống KBNN thuộc Bộ tài chính và Nghị định 25/CP ngày 5/4/1995 của Chính phủ quy định nhiệm vụ quyền hạnh và tổ chức bộ máy KBNN. Kho bạc Nhà nước huyện Lương Sơn hiện nay có 14 người trong biên chế, trong đó trình độ Đại học 7 người, có 3 người đã tốt nghiệp Trung cấp chính trị, 6 người đã qua lớp đào tạo quản lý Nhà nước. Số cán bộ còn lại đều có trình độ Cao đẳng và Trung cấp. * Tổ chức bộ máy bao gồm: 1. Giám đốc: Giám đốc có quyền hạn cao nhất và phân công quản lý điều hành chung. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ 2. Phó Giám đốc: Giúp việc cho Giám đốc trong công tác quản lý ngân sách Nhà nước. 3. Tổ kế hoạch - Thanh toán vốn đầu tư gồm 2 người. 4. Tổ kế toán gồm 5 người 5. Tổ kho quỹ gồm 2 người 5. Tổ hành chính - bảo vệ gồm 3 người SƠ ĐỒ TỔ CHỨC BỘ MÁY QUẢN LÝ Giám Đốc Phó Giám Đốc Tổ Kế toán Tổ K/Hoach TTVĐT Tổ Kho quỹ Tổ Bảo vệ 2.2. Công tác tổ chức và quản lý huy động vốn * Bộ máy thực hiện: Trong quá trình huy động vốn, mỗi bộ phận thực hiện một nhiệm vụ riêng biệt và kết hợp chặt chẽ với nhau hoàn chỉnh một chu trình phát hành hay thanh toán TPCP. SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ Giám đốc KBNN điều hành chung mọi hoạt động của đơn vị, trực tiếp chỉ đạo công tác kế toán và phát hành và thanh toán TPCP: bố chí cán bộ, phương tiện, quán triệt các quyết định của Chính phủ, các công văn, thông tư về phát hành và thanh toán TPCP. Phòng kế toán là bộ phận trực tiếp phát hành TPCP, hạch toán vay dân, điều tiết cho NSTW, kê bảng kê phát hành TPCP theo từng loại mệnh giá và sêri. Trực tiếp tiến hành thanh toán TPCP theo từng loại kì hạn và lãi suất tương ứng đồng thời lưu giữ chứng từ theo đúng quy định. Phòng kho quỹ: trực tiếp thực hiện thu tiền bán trái phiếu, kiểm tra đúng số tiền, niêm phong tiền và cất tiền vào kho, thực hiện chi trả trái phiếu chính xác, đồng thời quản lý trái phiếu trắng nhận từ Trung ương về và phân phối cho các đơn vị liên quan, làm báo cáo ấn chỉ nhập xuất kho theo từng đợt phát hành. Phòng Kế hoạch - tổng hợp, tổng hợp số liệu báo cáo lãnh đạo và báo cáo về KBNN TW. Tổng hợp tình hình phát hành và thanh toán TPCP một cách chung nhất. 2.3. Thực trạng phát hành và thanh toán trái phiếu Chính phủ tại KBNN Lương Sơn trong thời gian qua. Huy động vốn là một chính sách tài chính có rất nhiều ưu điểm, được Nhà nước ta sử dụng phổ biến và khá liên tục trong thời gian qua. Nó vừa huy động được nguồn vốn nội lực trong dân, vừa “đánh tan” những đồng tiền “ đóng băng” trong nền kinh tế, vừa tăng nguồn lực tài chính cho NSNN và thực hiện mục tiêu kinh tế - xã hội, thúc đẩy sự phát triển của đất nước, mặc dù mới trải qua 15 năm hoạt động, xong KBNN huyện Lương Sơn đã góp một phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế nói chung và kinh tế của huyện Lương Sơn nói riêng. Đặc biệt là trong công tác huy động vốn, đã huy động được một lượng vốn không nhỏ thông qua phát hành TPCP góp phần bù đắp SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01 HỌC VIỆN TÀI CHÍNH CHUYÊN ĐỀ CUỐI KHOÁ thiếu hụt NSNN và đầu tư phát triển kinh tế, cụ thể là trong 13 năm qua KBNN huyện Lương Sơn đã huy động được với tổng doanh số là 27,9602 tỉ đồng. Song song với công tác phát hành trái phiếu, KBNN huyện Lương Sơn cũng tổ chức tốt công tác chuẩn bị nguồn vốn, tiền mặt để thanh toán các loại trái phiếu cho người mua khi đến kì hạn thanh toán. Ngay từ những năm đầu mới đi vào hoạt động, KBNN huyện Lương Sơn đã làm tốt công tác huy động vốn, hoàn thành nhiệm vụ được giao cụ thể: Thực hiện các Quyết định và Thông tư hướng dẫn của Bộ tài chính cũng như của Kho bạc Nhà nước trung ương. Nhận thức được tầm quan trong của công tác huy động vốn bằng thức thức phát hành trái phiếu Chính phủ qua hệ thống KBNN, nhất là sau khi Chính phủ đã ra nghị định số 01/2000/ NĐCP về quy chế phát hành TPCP. Nghị định này có hiệu lực thi hành sau 15 ngày kể từ ngày kí để thay thế nghị định số 72/CP ngày 26/7/1994 của Bộ tài chính về quy chế phát hành và từng bước khẳng định vài trò của trái phiếu Chính phủ trên thị trường chứng khoán, cũng như thể hiện rõ vai trò là công cụ quan trọng điều hành vĩ mô về chính sách tiền tệ. Ban lãnh đạo Kho bạc Nhà nước huyện Lương Sơn đã tổ chức cho cán bộ công chức học tập, nghiên cứu các văn bản chế độ kỹ lưỡng, chuẩn bị tốt công tác phát hành như: bố trí các bàn bán trái phiếu, con người máy móc thiết bị... đồng thời làm tốt công tác tuyên truyền cho nhân dân về lợi ích việc đầu tư mua trái phiếu Chính phủ, mặt khác có kế hoạch chuẩn bị đầy đủ vốn đáp ứng nhu cầu thanh toán trái phiếu của khách hàng, tạo sự yên tâm cho người đầu tư trái phiếu Chính phủ. Do có sự quan tâm và đầu tư kịp thời về các mặt nghiệp vụ, cũng như về cơ sở vật chất phục vụ cho công tác phát hành và thanh toán trái phiếu của hệ thống Kho bạc Nhà nước nói chung và KBNN huyện Lương Sơn nói riêng trong 15 năm qua, công tác huy động vốn đã đạt được một số kết quả nhất định thể hiện qua doanh số huy động qua các năm như sau: SV: Nguyễn Xuân Phúc Lớp: K39.01_01