Tài liệu Một số giải pháp nâng cao thu nhập cho người dân huyện thanh liêm.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Môc lôc Tra Lêi më ®Çu 3 Ch¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ quy luËt gi¸ trÞ. 4 1.1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan. 4 1.2. C¸c quan ®iÓm vÒ quy luËt gi¸ trÞ. 4 1.2.1. Nh÷ng quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ ®îc tr×nh bµy trong s¸ch gi¸o khoa KT - CT tríc ®©y. 4 1.2.2. Quan ®iÓm míi vÒ quy luËt gi¸ trÞ. 6 1.2.3. Quan ®iÓm kh¸c vÒ quy luËt gi¸ trÞ. 6 1.3. Yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ. 7 1.4. Ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. 7 1.4.1. BiÓu hiÖn cña ho¹t ®éng quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn tù do c¹nh tranh. 8 1.4.1.1. Sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. 8 1.4.1.2. Sù chuyÓn ho¸ cña gi¸ trÞ thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. 10 1.4.2. BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn ®éc quyÒn. 1.4.3. Mét sè vÊn ®Ò vÒ s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ quy luËt gi¸ trÞ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë ViÖt Nam. 1.5. VÞ trÝ vµ t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ trong kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. 1.6. Quy luËt gi¸ trÞ vµ sù vËn dông cña nã ®èi víi c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi. 11 1 12 13 14 1.6.1. C¸c nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp míi (NIEs) Ch©u ¸. 14 1.6.2. C¸c níc §«ng ¸. 15 1.6.3. PhÐp l¹ kinh tÕ NhËt B¶n. 16 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch¬ng II: Thùc tr¹ng vÒ viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn tèt quy luËt gi¸ trÞ ë níc ta. 18 2.1. Thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ tríc vµ sau ®æi míi ë níc ta. 18 2.2. Sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ ë níc ta. 20 2.2.1 VËn dông quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt lu th«ng. 20 2.2.2. VËn dông quy luËt gi¸ trÞ ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. 22 2.2.3. VËn dông quy luËt gi¸ trÞ ®Ó lùa chän ®îc ngêi kinh doanh giái trªn thÞ trêng. 2.3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ. 2.3.1 H¹ch to¸n kinh tÕ lµ mét gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ. 22 23 23 2.3.2. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch gi¸ c¶ hîp lý trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. 25 2.3.2.1. Thùc tr¹ng tæng thÓ c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé thÝch øng víi néi dung ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý gi¸ cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta. 26 2.3.2.2. Nh÷ng h×nh thøc can thiÖp trùc tiÕp cña Nhµ níc ®èi víi gi¸ c¶ thÞ trêng. 28 2.3.3. CÇn kh¾c phôc nh÷ng tiªu cùc trong nÒn kinh tÕ. 30 KÕt luËn. 32 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o. 33 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu §Êt níc ta ®· tr¶i qua hai cuéc kh¸ng chiÕn trêng kú ¸c liÖt víi tinh thÇn dòng c¶m vµ ý chÝ quyÕt t©m cña c¶ d©n téc. Sau khi hoµ b×nh lËp l¹i nh©n d©n ta h¨ng h¸i vµo c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc. Trong ®ã, vÊn ®Ò ®æi míi kinh tÕ ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam tõ n¨m 1979 ®Õn nay ®· thu sù chó ý cña ®«ng ®¶o c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c nhµ b¸o vµ c¸c doanh nghiÖp trªn thÕ giíi. §æi míi kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi, nÒn kinh tÕ ë níc ta chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ – C¸c quy luËt kinh tÕ cña thÞ trêng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, trong ®ã quy luËt gi¸ trÞ cã vai trß quan träng nhÊt. Quy luËt gi¸ trÞ víi t c¸ch lµ quy luËt c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ®· t¹o ra cho ngêi mua vµ ngêi b¸n nh÷ng ®éng lùc cùc kú quan träng. Trªn thÞ trêng ngêi mua bao giê còng muèn tèi ®a ho¸ lîi Ých sö dông. V× vËy, ngêi mua lu«n lu«n muèn Ðp gi¸ thÞ trêng víi møc gi¸ thÊp. Ngîc l¹i, ngêi b¸n bao giê còng muèn tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, vµ do ®ã, muèn b¸n víi gi¸ cao. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, nh÷ng ngêi b¸n, mét mÆt ph¶i phÊn ®Êu gi¶m chi phÝ ®Ó chi phÝ c¸ biÖt b»ng hoÆc nhá h¬n chi phÝ x· héi trung b×nh. MÆt kh¸c, hä l¹i ph¶i tranh thñ tèi ®a c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ trêng ®Ó b¸n víi gi¸ cao. Do ®ã, chóng ta cÇn ph¶i nghiªn cøu quy luËt gi¸ trÞ vµ sù vËn dông cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®Êt níc vµ rót ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m vËn dông tèt quy luËt gi¸ trÞ ë níc ta trong thêi gian tíi. NhËn thøc ®îc tÇm quan träng nµy, em ®· chän ®Ò tµi ®Ó nghiªn cøu lµ: “ Quy luËt gi¸ trÞ cña Mac vµ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.” 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch¬ng I. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ quy luËt gi¸ trÞ. 1.1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vÒ quy luËt gi¸ trÞ. Sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi thêng xuyªn chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi riªng trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn vµ ph¸t triÓn tõ nÒn kinh tÕ nµy sang nÒn kinh tÕ kh¸c tëng chõng diÔn ra mét c¸ch ngÉu nhiªn kh«ng chÞu ¶nh hëng hay t¸c ®éng cña mét nh©n tè nµo. Nhng thùc chÊt, sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ trêng kh«ng diÔn ra ngÉu nhiªn mµ tu©n theo c¸c quy luËt kinh tÕ, trong ®ã quy luËt gi¸ trÞ cã vai trß quan träng – Quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt. 1.2. C¸c quan ®iÓm vÒ quy luËt gi¸ trÞ. 1.2.1. Nh÷ng quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ ®îc tr×nh bµy trong s¸ch gi¸o khoa KT-CT tríc ®©y. Theo c¸ch hiÓu xa nay cña chóng ta – tøc lµ c¸ch hiÓu trong s¸ch gi¸o khoa vµ c¸c tµi liÖu chÝnh thøc ë c¸c níc thuéc hÖ thèng x· héi chñ nghÜa tríc ®©y- th× häc thuyÕt gi¸ trÞ Mac-xÝt ®îc xem lµ ®Ønh cao khoa häc trong lÜnh vùc lý luËn gi¸ trÞ gi¸ c¶. C.Mac vµ Ph.Angghen ®· thùc hiÖn ®îc bíc chuyÓn biÕn c¸ch m¹ng trong lý luËn gi¸ trÞ nhê ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng t¹o ra hµng ho¸. Néi dung cña tÝnh hai mÆt thÓ hiÖn ë chç, lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ võa lµ lao ®éng cô thÓ, lao ®éng cã Ých võa lµ “lao ®éng trõu tîng” thÓ hiÖn c¸i chung trong mäi h×nh thøc lao ®éng cô thÓ víi t c¸ch lµ lao ®éng cña con ngêi nãi chung, thÓ hiÖn sù tiªu hao vÒ sinh lùc, tinh thÇn vµ c¬ b¾p cña ngêi lao ®éng. Lao ®éng trõu tîng lµ h×nh thøc lÞch sö x¸c ®Þnh cña con ngêi trong ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt hµng ho¸. TÝnh hai mÆt cña lao ®éng lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp cña tÝnh hai mÆt cña hµng ho¸. NÕu lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông th× lao ®éng trõu tîng t¹o ra gi¸ trÞ cña hµng ho¸. Hµng ho¸, do ®ã lµ “sù thèng nhÊt m©u thuÉn” cña gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®îc x¸c ®Þnh b»ng chi phÝ lao ®éng trung b×nh, ®iÓn h×nh ®èi víi tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt x· héi s¶n xuÊt hµng ho¸. Gi¸ trÞ trao ®æi (thÓ hiÖn ë tû lÖ trao ®æi thùc tÕ gi÷a c¸c hµng ho¸) lµ h×nh thøc bÒ ngoµi, lµ biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ trao ®æi tån t¹i díi hai h×nh th¸i lµ h×nh th¸i t¬ng ®èi vµ h×nh th¸i ngang gi¸. C¸c h×nh th¸i nµy tr¶i qua nh÷ng sù 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh t¬ng øng víi nhau. §Ønh cao cña sù ph¸t triÓn lµ tiÒn víi t c¸ch lµ d¹ng ph¸t triÓn cao cña h×nh thøc ngang gi¸ vµ gi¸ c¶ víi t c¸ch lµ d¹ng ph¸t triÓn cao cña h×nh th¸i t¬ng ®èi. Do ®ã, gi¸ c¶ chØ lµ biÓu hiÖn tiÒn tÖ cña gi¸ trÞ.  Nhîc ®iÓm cña quan niÖm cò vÒ gi¸ trÞ. Môc ®Ých c¬ b¶n cña häc thuyÕt gi¸ trÞ cña C.Mac lµ trªn c¬ së nã x©y dùng häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d, tõ ®ã t×m ra quy luËt vËn ®éng c¬ b¶n cña chñ nghÜa t b¶n lµ tÝnh hai mÆt cña toµn bé c¸c hiÖn tîng kinh tÕ x· héi diÔn ra trong nã. M¸c viÕt: “Môc ®Ých cuèi cïng cña t¸c phÈm cña t«i lµ v¹ch ra quy luËt vËn ®éng c¬ b¶n cña x· héi hiÖn ®¹i” (1). §ång thêi, «ng còng kh¼ng ®Þnh r»ng ®Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã ph¶i dùa vµo lý luËn vÒ tÝnh hai mÆt cña lao ®éng “B¶n chÊt hai mÆt nµy cña lao ®éng chøa ®ùng trong hµng ho¸ lÇn ®Çu tiªn ®îc t«i chøng minh mét c¸ch cã phª ph¸n…®iÓm ®ã lµ xuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó hiÓu kinh tÕ chÝnh trÞ…”(2). Ph¹m trï gi¸ trÞ Macxit kh«ng thÓ dïng lµm c¬ së ®Ó ph©n tÝch t¨ng trëng v× nã kh«ng ph¶n ¸nh ®îc sù vËn ®éng cña c¶i theo thêi gian. Gi¸ trÞ vµ quy luËt gi¸ trÞ hiÓu theo c¸ch hiÓu cò kh«ng thÓ dïng lµm c¬ së ph©n tÝch sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ trêng. ThËt vËy, néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ ph¸t biÓu trong häc thuyÕt gi¸ trÞ lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng x· héi trung b×nh ®Ó chÕ t¹o ra hµng ho¸: thêi gian nµy cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc sau khi s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ kh«ng thay ®æi. §©y lµ cha kÓ gi¸ c¶ cßn phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c nh quy m« thÞ trêng, chÊt lîng s¶n phÈm, t©m lý ngêi tiªu dïng… Víi ý nghÜa nµy th× nh×n chung trao ®æi kh«ng theo gi¸ trÞ chø kh«ng ph¶i ngîc l¹i. Quy luËt gi¸ trÞ kh«ng cho phÐp gi¶i thÝch ®îc sù phô thuéc cña gi¸ c¶ hµng ho¸ vµo toµn bé hÖ thèng c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña x· héi nãi chung còng nh toµn bé hÖ thèng c«ng nghÖ cña nã. §èi víi lý luËn qu¸ tr×nh Macxit th«ng thêng cßn tËp trung vµo mét sè ®iÒu sau ®©y: - Kh«ng cÇn dùa vµo ph¹m trï gi¸ trÞ, vµo quy luËt gi¸ trÞ vÉn cã thÓ x©y dùng ®îc lý thuyÕt gi¸ cho phÐp c¾t nghÜa ®îc c¸i hiÖn tîng trong thùc tiÔn. V× thùc tÕ chØ cã gi¸ trÞ lµ tån t¹i nªn cÇn nghiªn cøu mèi liªn hÖ gi÷a gi¸ c¶ vµ c¸c ®¹i lîng kh¸c lµ ®ñ. - Häc thuyÕt gi¸ trÞ Macxit qu¸ trõu tîng, thuÇn lµ “m¸u x¸m”, do ®ã kh«ng thÓ ®i vµo cuéc sèng. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Häc thuyÕt gi¸ trÞ Macxit chØ ®óng cho thêi kú c¹nh tranh tù do v× chØ trong thêi kú ®ã trao ®æi míi ®îc thùc hiÖn theo “c¸c quy luËt trung b×nh”, quy luËt tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n… Nh ng ngµy nay, ngêi ta kh«ng cßn trao ®æi theo thêi gian lao ®éng s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn trung b×nh … Häc thuyÕt gi¸ trÞ kh«ng cßn liªn quan g× ®Õn ®éc quyÒn nªn nã ®· trë nªn lçi thêi, l¹c hËu. 1.2.2. Quan ®iÓm míi vÒ quy luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. Chõng nµo cßn s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× chõng ®ã cßn quy luËt gi¸ trÞ. Díi chñ nghÜa x· héi, s¶n xuÊt hµng ho¸ cßn tån t¹i nªn còng cã sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ . 1.2.3. Quan ®iÓm kh¸c vÒ quy luËt gi¸ trÞ. C¬ chÕ thÞ trêng tù ®iÒu tiÕt lµ c¬ chÕ vËn ®éng cña hÖ thèng qui luËt, tríc hÕt lµ quy luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt “thèng so¸i” chi phèi c¬ chÕ thÞ trêng. Quy luËt gi¸ trÞ chi phèi c¸c quy luËt kh¸c, c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c chØ lµ biÓu hiÖn cña quy luËt gi¸ trÞ mµ th«i. Quy luËt gi¸ trÞ quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô, mµ gi¸ c¶ lµ tÝn hiÖu nh¹y bÐn nhÊt cña c¬ chÕ thÞ trêng. Chç kh¸c nhau gi÷a häc thuyÕt kinh tÕ Mac víi kinh tÕ häc hiÖn ®¹i lµ ë chç nµy. Kinh tÕ häc ph¬ng T©y qu¸ ®Ò cao quy luËt cung – cÇu. Hä coi quy luËt cung cÇu lµ quy luËt t¹o thÕ c©n b»ng s¶n xuÊt, chi phèi quyÕt ®Þnh gi¸ c¶. Ngîc l¹i, Mac quan niÖm quy luËt cung – cÇu kh«ng quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ ®îc. Mac chøng minh ngay c¶ khi cung cÇu c©n b»ng nhau gi¸ vÉn biÕn ®éng. Mac kh¼ng ®Þnh: “Dï gi¸ c¶ ®îc ®iÒu tiÕt nh thÕ nµo th× quy luËt gi¸ trÞ vÉn chi phèi sù vËn ®éng cña chóng”(1). 1.3. Yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ. Yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ lµ “s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ hµng ho¸ hay thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt”. Trong kinh tÕ hµng ho¸, vÊn ®Ò quan träng lµ hµng ho¸ s¶n xuÊt ra cã b¸n ®îc hay kh«ng. §Ó hµng ho¸ cã b¸n ®îc th× hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã ph¶i phï hîp víi lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, tøc lµ ph¶i phï hîp 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 víi møc lao ®éng x· héi cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Trong trao ®æi hµng ho¸ còng ph¶i dùa vµo hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Hai hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau cã thÓ trao ®æi víi nhau ®îc khi lîng gi¸ trÞ cña chóng ngang nhau. Theo nghÜa ®ã th× trao ®æi ph¶i theo nguyªn t¾c ngang gi¸. Quy luËt gi¸ trÞ lµ trõu tîng. Nã thÓ hiÖn sù vËn ®éng th«ng qua sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ hµng ho¸. Gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ, vµ gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶. Hµng ho¸ nµo mµ hao phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra nã nhiÒu th× gi¸ trÞ cña nã lín, do vËy gi¸ c¶ thÞ trêng sÏ cao vµ ngîc l¹i. Ngoµi ra, gi¸ c¶ cßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè kh¸c nh quan hÖ cung cÇu, t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trªn thÞ trêng. T¸c ®éng cña c¸c nh©n tè trªn lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ trêng lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ cña nã. CacMac gäi ®ã lµ vÎ ®Ñp cña quy luËt gi¸ trÞ. Trong vÎ ®Ñp nµy, gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ trôc, gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ trêng lªn xuèng xoay quanh trôc ®ã. §èi víi mçi hµng ho¸ riªng biÖt, gi¸ c¶ cña nã cã thÓ cao h¬n, thÊp h¬n hoÆc phï hîp víi gi¸ trÞ cña nã. Nhng cuèi cïng, tæng gi¸ c¶ phï hîp víi tæng gi¸ trÞ cña chóng. 1.4. Ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ ho¹t ®éng trong c¸c h×nh th¸i x· héi kh¸c nhau, vµ trong hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ cña mçi h×nh th¸i ®ã, nã ®ãng mét vai trß phô thuéc – vai trß “phôc vô”. Quy luËt gi¸ trÞ lµ trõu tîng. Nã thÓ hiÖn sù vËn ®éng th«ng qua sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ hµng ho¸. Gi¸ c¶ lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ, v× gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶. Tuy nhiªn, ngoµi sù phô thuéc vµo gi¸ trÞ hµng ho¸, gi¸ c¶ cßn phô thuéc vµo gi¸ trÞ cña tiÒn tÖ. Mèi quan hÖ thùc tÕ gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ ®îc thÓ hiÖn trong néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ. S¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn theo gi¸ trÞ. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ gi¸ c¶ lu«n trïng víi gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ chØ “xoay quanh” gi¸ trÞ mµ th«i. Tøc lµ, nh×n chung tû lÖ trao ®æi xÊp xØ b»ng tû lÖ gi÷a gi¸ trÞ cña c¸c hµng ho¸. Quy luËt gi¸ trÞ díi chñ nghÜa x· héi ®ßi hái viÖc trao ®æi hµng ho¸ ph¶i tiÕn hµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ, tøc lµ ph¶i lÊy gi¸ trÞ x· héi ®Ó lµm c¬ së cña gi¸ c¶ hµng ho¸. §iÒu ®ã ®ßi hái gi¸ c¶ ph¶i ph¶n ¸nh ®óng ®¾n gi¸ trÞ x· héi. Tøc lµ tríc hÕt ph¶i bï ®¾p ®îc chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ lao ®éng vËt ho¸ còng nh lao ®éng sèng – theo nh÷ng ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt ®îc x· héi thõa nhËn. PhÇn gi¸ trÞ do lao ®éng thÆng d s¸ng t¹o ra ®îc ph©n phèi trong gi¸ c¶ díi h×nh thøc lîi nhuËn kh«ng chØ b¶o ®¶m lîi Ých riªng cña xÝ nghiÖp vµ ngêi lao 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®éng xÝ nghiÖp mµ ph¶i b¶o ®¶m sù thèng nhÊt hµi hoµ gi÷a ba lîi Ých: lîi Ých x· héi, lîi Ých tËp thÓ vÇ lîi Ých c¸ nh©n cña ngêi lao ®éng trong x· héi. Nh vËy, gi¸ c¶ cña mét hµng ho¸ kh«ng nhÊt ®Þnh ph¶i hoµn toµn nhÊt trÝ víi gi¸ trÞ c¸ biÖt hoÆc gi¸ trÞ x· héi cña hµng ho¸ ®ã. Gi¸ c¶ cã kh¶ n¨ng t¸ch rêi gi¸ trÞ hµng ho¸, nhng xÐt trªn toµn x· héi tæng gi¸ c¶ vÉn b»ng tæng gi¸ trÞ. 1.4.1. BiÓu hiÖn cña ho¹t ®éng quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn tù do c¹nh tranh. Trong giai ®o¹n nµy quy luËt gi¸ trÞ ®îc biÓu hiÖn díi d¹ng tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt. 1.4.1.1. Sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. Tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n ®îc h×nh thµnh dùa trªn: a, C¹nh tranh trong néi bé ngµnh. C¹nh tranh lµ h×nh thøc ®Êu tranh gay g¾t gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ dùa trªn chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt, nh»m giµnh dËt nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi nhÊt vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸. C¬ së cña c¹nh tranh lµ chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt. ChÕ ®é nµy ®Î ra c¹nh tranh, chÌn Ðp lÉn nhau “C¸ lín nuèt c¸ bД. Díi chñ nghÜa t b¶n do cã chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa vÒ t liÖu s¶n xuÊt, cho nªn tÊt yÕu cã c¹nh tranh. Trong s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa tån t¹i hai lo¹i c¹nh tranh: c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh.  C¹nh tranh trong néi bé ngµnh: lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c xÝ nghiÖp trong cïng mét ngµnh, cïng s¶n xuÊt ra mét lo¹i hµng ho¸ nh»m môc ®Ých tiªu thô hµng ho¸ cã lîi h¬n ®Ó thu lîi nhuËn siªu ng¹ch.  BiÖn ph¸p c¹nh tranh: C¸c nhµ t b¶n thêng xuyªn c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao cÊu t¹o h÷u c¬ cña t b¶n, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng nh»m lµm cho gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ xÝ nghiÖp s¶n xuÊt ra thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi ®Ó thu ® îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. KÕt qu¶ cña c¹nh tranh néi bé ngµnh lµ h×nh thµnh nªn gi¸ trÞ x· héi (gi¸ trÞ thÞ trêng) cña tõng lo¹i hµng ho¸. §iÒu kiÖn s¶n xuÊt trung b×nh trong mét ngµnh thay ®æi, kü thuËt s¶n xuÊt ph¸t triÓn, tû suÊt lîi nhuËn gi¶m xuèng. Trong c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kh¸c nhau, do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt (®iÒu kiÖn kü thuËt, tæ chøc s¶n xuÊt, tr×nh ®é tay nghÒ …) kh¸c nhau, cho nªn hµng ho¸ cã 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 gi¸ trÞ c¸ biÖt kh¸c nhau, nhng trªn thÞ trêng c¸c hµng ho¸ ®Òu ph¶i b¸n theo mét gi¸ trÞ thèng nhÊt, b¸n theo gi¸ trÞ thÞ trêng. VËy gi¸ trÞ thÞ trêng lµ g× ? CacMac gi¶ thÝch nh sau: “ Mét mÆt ph¶i coi gi¸ trÞ thÞ trêng lµ gi¸ trÞ b×nh qu©n cña nh÷ng hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn trung b×nh cña khu vùc s¶n xuÊt ®ã vµ chiÕm mét khèi lîng lín trong nh÷ng s¶n phÈm cña khu vùc nµy”(1) b, C¹nh tranh g÷a c¸c ngµnh · C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh: lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh t b¶n kinh doanh trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau, nh»m môc ®Ých t×m n¬i ®Çu t cã lîi h¬n. · BiÖn ph¸p c¹nh tranh: T do di chuyÓn t b¶n tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, tøc lµ tù ph¸t ph©n phèi t b¶n (c vµ m) vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau. KÕt qu¶ cña cuéc c¹nh tranh nµy lµ h×nh thµnh dÇn tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn ho¸ thµnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt. Do hiÖn tîng di chuyÓn t b¶n tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, lµm cho ngµnh cã cung (hµng ho¸) lín h¬n cÇu (hµng ho¸) vµ gi¸ c¶ gi¶m xuèng, cßn ngµnh cã cÇu (hµng ho¸) lín h¬n cung (hµng ho¸) th× gi¸ c¶ t¨ng lªn. Sù tù do di chuyÓn t b¶n tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c lµm thay ®æi tû suÊt lîi nhuËn c¸ biÖt vèn cã cña c¸c ngµnh. KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh nªn tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n - tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n lµ tû sè tÝnh theo % gi÷a tæng gi¸ trÞ thÆng d trong x· héi t b¶n vµ tæng t b¶n x· héi ®· ®Çu t vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, c¸c ngµnh cña nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. 1.4.1.2. Sù chuyÓn ho¸ cña gi¸ trÞ thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Cïng víi sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn ho¸ thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Gi¸ c¶ s¶n xuÊt cña hµng ho¸ b»ng chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng ho¸ céng víi lîi nhuËn b×nh qu©n (gi¸ c¶ s¶n xuÊt = k + p ). TiÒn ®Ò cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. §iÒu kiÖn ®Ó gi¸ trÞ biÕn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt gåm cã: ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ t b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn; sù liªn hÖ réng r·i gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt, quan hÖ tÝn dông ph¸t triÓn, t b¶n tù do di chuyÓn tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. Tríc ®©y, khi cha xuÊt hiÖn ph¹m trï gi¸ c¶ s¶n xuÊt th× gi¸ c¶ hµng ho¸ xoay quanh gi¸ trÞ hµng ho¸. Giê ®©y, gi¸ c¶ cña hµng ho¸ l¹i xoay quanh gi¸ c¶ cña s¶n xuÊt. VÒ mÆt lîng, ë mçi ngµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ cã thÓ kh«ng b»ng nhau, nhng trong toµn x· héi th× gi¸ c¶ s¶n xuÊt b»ng tæng gi¸ trÞ hµng 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ho¸. ChÝnh trong mèi quan hÖ nµy gi¸ trÞ vÉn lµ c¬ së, néi dung bªn trong cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ thÞ trêng. Thùc chÊt cña quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ sù biÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong thêi kú tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t b¶n. 1.4.2. BiÓu hiÖn ho ¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn ®éc quyÒn. Do t b¶n ®éc quyÒn nhÊt lµ t b¶n tµi chÝnh, gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ trong s¶n xuÊt vµ lu th«ng nªn nã cã thÓ kh«ng chØ sö dông c¸c ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d, c¹nh tranh, tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, lîi nhuËn b×nh qu©n vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt vèn lµ nh÷ng ph¹m trï kinh tÕ quen thuéc trong giai ®o¹n chñ nghÜa t b¶n tù do c¹nh tranh mµ nã sö dông ph¬ng ph¸p cìng bøc siªu kinh tÕ ®Ó thu lîi nhuËn cao – lîi nhuËn ®éc quyÒn. Lîi nhuËn ®éc quyÒn lµ mét h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ thÆng d, h×nh thµnh trong giai ®o¹n chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn. Song song víi viÖc h×nh thµnh lîi nhuËn ®éc quyÒn, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn kh«ng b¸n hµng theo gi¸ c¶ s¶n xuÊt, mµ b¸n theo gi¸ c¶ ®éc quyÒn (mÆc dï lîi nhuËn b×nh qu©n vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt kh«ng mÊt ®i v× c¹nh tranh tù do vÉn tån t¹i). Gi¸ c¶ ®éc quyÒn lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ trong giai ®o¹n ®éc quyÒn. Nã bao gåm chi phÝ s¶n xuÊt céng víi lîi nhuËn ®éc quyÒn. Th«ng thêng c¸c tæ chøc ®éc quyÒn b¸n hµng ho¸ víi gi¸ c¶ cao h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸; cßn khi mua hµng ho¸ cña xÝ nghiÖp kh«ng ®éc quyÒn, cña ngêi s¶n xuÊt nhá trong níc vµ níc ngoµi th× gi¸ c¶ thêng thÊp h¬n gi¸ trÞ. Th«ng qua c¬ chÕ mua b¸n theo c¬ chÕ ®éc quyÒn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn thu ®îc lîi nhuËn ®éc quyÒn cao. ViÖc c¸c tæ chøc ®éc quyÒn mua b¸n theo gi¸ c¶ ®éc quyÒn ®Ó thu lîi nhuËn ®éc quyÒn xÐt vÒ thùc ch¾t chØ lµ sù biÓu hiÖn míi, cao h¬n, nã kh«ng lµm gi¶m hiÖu lùc cña lý luËn gi¸ trÞ vµ lý luËn gi¸ trÞ thÆng d, nÕu chóng ta ®Æt nã trong sù c¹nh tranh, ph©n phèi l¹i gi¸ trÞ vµ ®Æt nã trong c¸c mèi quan hÖ trong vµ ngoµi níc mµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt vµ kinh doanh. 1.4.3. Mét sè vÊn ®Ò vÒ s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ quy luËt gi¸ trÞ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë ViÖt Nam. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ChuyÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sang kinh tÕ hµng ho¸ lµ yªu cÇu to lín cña ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ ë mét níc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi tõ nÒn s¶n xuÊt nhá. §Æc ®iÓm lín nhÊt cña níc ta lµ nÒn kinh tÕ ®ang vËn ®éng tõ nÒn s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa. VÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ ë níc ta nh»m ®¸p øng quan hÖ ph©n c«ng hîp t¸c quèc tÕ nµy lµ ph¶i quy ho¹ch l¹i, s¶n xuÊt, kÕ ho¹ch ho¸ chÆt chÏ, tËp trung vµo nh÷ng träng ®iÓm ®Ó t¹o nguån hµng tham gia vµo sù ph©n c«ng vµ gi¶i quyÕt nhu cÇu trong níc. Sù hîp t¸c vÒ mÆt kÕ ho¹ch do vËy cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë níc ta. Ph¸t huy t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ trong kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, h¹n chÕ t¸c ®éng cña c¸c quy luËt gi¸ trÞ trong kinh tÕ kh«ng x· héi chñ nghÜa lµ yÒu cÇu cña chÝnh s¸ch gi¸ c¶ vµ qu¶n lý thÞ trêng ë níc ta trong thêi kú qu¸ ®é. Trong thêi kú nµy do tån t¹i ba lo¹i quan hÖ s¶n xuÊt nªn tån t¹i ba lo¹i s¶n xuÊt hµng ho¸, lµ quy luËt cña s¶n xuÊt hµng ho¸ quy luËt gi¸ trÞ tån t¹i trong c¶ ba lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã. Tuy nhiªn, nh sù ph©n tÝch ë trªn ®©y, quy luËt gi¸ trÞ trong c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã cã cïng mét néi dung, ph¬ng thøc vµ ph¹m vi ho¹t ®éng kh¸c nhau, trong s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n, quy luËt gi¸ trÞ cã yªu cÇu lµ b¶o ®¶m lîi Ých c¸ nh©n ngêi lao ®éng riªng biÖt, trong s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa quy luËt gi¸ trÞ cã yªu cÇu mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d cµng nhiÒu cµng tèt cho nhµ t b¶n. Trong s¶n xuÊt hµng ho¸ x· héi chñ nghÜa: lîi Ých x· héi, lîi Ých tËp thÓ vµ lîi Ých ngêi lao ®éng lµm chñ x· héi, g¾n liÒn víi cuéc ®Êu tranh gi÷a ba lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ cã c«ng cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c quy luËt gi¸ trÞ. §ã lµ cuéc ®Êu tranh vÒ gi¸ c¶ trªn thÞ trêng ®· lµm n¶y sinh hai khuynh híng ph¸t triÓn: æn ®Þnh vµ rèi lo¹n, cã kÕ ho¹ch vµ v« chÝnh phñ, x· héi chñ nghÜa vµ t b¶n chñ nghÜa. VÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ph¶i vËn dông quy luËt gi¸ trÞ trong kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, h¹n chÕ vµ híng dÉn quy luËt gi¸ trÞ trong hai thµnh phÇn kinh tÕ phi x· héi chñ nghÜa. 1.5. VÞ trÝ vµ t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ trong kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. Sù ph©n tÝch trªn ®· x¸c ®Þnh quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa cã néi dung c¨n b¶n kh¸c víi quy luËt gi¸ trÞ trong c¸c nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tríc nã, kh¼ng ®Þnh quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt gi¸ trÞ cña kinh tÕ x· héi chñ nghÜa tiÕn bé h÷u c¬ víi c¸c quy luËt gi¸ trÞ kinh tÕ kh¸c trong hÖ thèng quy luËt kinh tÕ cña chñ nghÜa x· héi “ trong chñ nghÜa x· héi, díi sù thèng trÞ cña chÕ ®é c«ng h÷u x· héi chñ nghÜa t liÖu s¶n xuÊt, quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa gi÷a ngêi vµ ngêi ho¹t ®éng trong hÖ thèng quy luËt kinh tÕ cña chñ nghÜa x· héi, trong mèi liªn hÖ lÉn nhau gi÷a c¸c quy luËt ®ã vµ 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®îc sö dông ®Ó qu¶n lý cã kÕ ho¹ch nÒn s¶n xuÊt”(1). Sù kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ ®ã cña quy luËt gi¸ trÞ kh«ng cã nghÜa lµ thõa nhËn chñ nghÜa x· héi míi cã quy luËt gi¸ trÞ, kh«ng ghÐp quy luËt gi¸ trÞ vµo nhãm quy luËt ®Æc thï cña chñ nghÜa x· héi vµ còng kh«ng phñ ®Þnh quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, r»ng quy luËt gi¸ trÞ tån t¹i trong nhiÒu ph¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi kh¸c nhau. Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt cña kinh tÕ hµng ho¸ nªn quy luËt gi¸ trÞ vÉn tån t¹i trong x· héi chñ nghÜa ë ®ã vÉn tån t¹i kinh tÕ hµng ho¸. XÐt theo gãc ®é nµy, quy luËt gi¸ trÞ lµ mét quy luËt chung tån t¹i trong nhiÒu ph¬ng thøc v× lµ quy luËt chung, quy luËt gi¸ trÞ díi chñ nghÜa x· héi cã nh÷ng néi dung chung gièng víi nh÷ng quy luËt gi¸ trÞ trong c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt tríc ®ã. §ång thêi phÐp biÖn chøng vÒ c¸i riªng lµ c¸i toµn thÓ, c¸i chung lµ c¸i bé phËn, c¸i chung n»m trong c¸i riªng l¹i cho phÐp kh¼ng ®Þnh r»ng quy luËt gi¸ trÞ díi chñ nghÜa x· héi l¹i lµ mét toµn thÓ võa chøa ®ùng nh÷ng néi dung gièng nhau cña c¸c quy luËt gi¸ trÞ tríc ®ã, võa chøa ®ùng nh÷ng néi dung riªng ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa. Nh vËy, quy luËt gi¸ trÞ trong chñ nghÜa x· héi kh«ng ph¶i lµ sù t¸i hiÖn nguyªn vÑn cña quy luËt gi¸ trÞ mµ lµ mét quy luËt kh¸c, quy luËt gi¸ trÞ cña kinh tÕ hµng ho¸ x· héi chñ nghÜa, quy luËt chñ nghÜa x· héi. §èi víi s¶n xuÊt x· héi quy luËt gi¸ trÞ ®îc thÓ hiÖn: TÝnh to¸n kinh tÕ ®Ó bè trÝ lùc lîng s¶n xuÊt trong c¶ níc nh»m thùc hiÖn tèt nhÊt yªu cÇu cña quy luËt ph¸t triÓn kinh tÕ cã kÕ ho¹ch. Quy ®Þnh c¸c c©n ®èi kh«ng c¬ b¶n, t¸c ®éng ®Õn viÖc hoµn thiÖn c¸c c©n ®èi c¬ b¶n vµ ®Õn sù h×nh thµnh c¸c c©n ®èi kh¸c trong nÒn kinh tÕ. Quy ®Þnh c¸c ph¬ng ¸n kinh tÕ tèi u trong thùc hiÖn yªu cÇu c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c. Quy ®Þnh c¸c ph¬ng tiÖn kinh tÕ kÝch thÝch n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm. Quy luËt gi¸ trÞ t¸c ®éng m¹nh ®Õn ph©n phèi x· héi chñ nghÜa, ph©n phèi theo lao ®éng lµ quy luËt cña chñ nghÜa x· héi, lµ ph¬ng thøc c¬ b¶n ®Ó kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸c lîi Ých trong x· héi x· héi chñ nghÜa. Lu th«ng hµng ho¸ díi chñ nghÜa x· héi ®îc thùc hiÖn mét c¸ch cã kÕ ho¹ch nh»m thùc hiÖn yªu cÇu quy luËt gi¸ trÞ c¬ b¶n cña chñ nghÜa x· héi. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt tiªu dïng x· héi mét c¸ch râ rÖt vµ díi h×nh th¸i gi¸ b¸n lÎ, trë thµnh c«ng cô ®Ó nhµ níc x· héi chñ nghÜa thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiªu dïng phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt tõng thêi kú. T¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ còng nh c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c cña chñ nghÜa x· héi ®Òu tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, møc ®é hoµn thiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa, vµo kh¶ n¨ng nhËn thøc, vËn dông vµ kh¶ n¨ng tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ thùc hiÖn cña nhµ níc, vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn x· héi vµ c¶ nh÷ng yÕu tè phi kinh tÕ. Do ®îc x· héi chñ nghÜa nhËn thøc vµ vËn dông mét c¸ch tù gi¸c, cho nªn t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ ®èi víi sù ph¸t triÓn x· héi chñ nghÜa kh«ng g¾n liÒn h÷u c¬ víi sù ph©n ho¸ giÇu nghÌo cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸. 1.6. Quy luËt gi¸ trÞ vµ sù vËn dông cña nã ®èi víi c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi. 1.6.1. C¸c nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp míi (NIEs) Ch©u ¸. C¸c níc NIEs Ch©u ¸ nghÌo tµi nguyªn thiªn nhiªn, chØ cã lùc lîng lao ®éng ®«ng ®¶o vµ gi¸ rÎ lµm lîi thÕ so s¸nh khi më ®Çu ch¬ng tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ®· giµnh ®îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¸ng kh©m phôc. §Ó ®¹t tíi nh÷ng tiªu chÝ cña x· héi trëng thµnh vÒ kü thuËt (theo c¸ch ph©n lo¹i 5 giai ®o¹n trong t¨ng trëng kinh tÕ W.W.Rostow). C¸c níc nµy chØ ®i mét chÆng ®êng kho¶ng 30 n¨m, rót ng¾n h¬n 60 n¨m cña NhËt b¶n vµ cµng rót ng¾n h¬n víi 100 n¨m cña níc Anh. Ph¸t triÓn rót ng¾n trë thµnh ®Æc trng cña NIEs Ch©u ¸ vµ lµ kÕt qu¶ cña sù t¸c ®éng bëi c¸c yÕu tè bªn trong còng nh bªn ngoµi. XÐt vÒ møc ®é ®« thÞ ho¸, chóng ta thÊy râ c¸c níc NIEs Ch©u ¸ ngay tõ ®Çu ®· vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cïng víi thêi gian hä hiÓu râ h¬n nh÷ng quy luËt kinh tÕ chi phèi qu¸ tr×nh vËn ®éng ®ã vµ c¸c chÝnh s¸ch ®Ò ra ®Òu chøng tá hä rÊt t«n träng c¸c quy luËt kh¸ch quan, t«n träng lîi Ých c¸ nh©n vµ d©n téc. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ sù h×nh thµnh mét thÞ trêng trong níc ®Çy ®ñ cha lµm hä tho¶ m·n. Hä më cöa v¬n ra thÕ giíi h¬n lµ chØ tr«ng cËy vµo nhu cÇu néi ®Þa, tranh thñ nh÷ng c¬ héi cã thÓ ®Ó hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng trªn quy m« quèc tÕ ®Ó ®i xa vµ ®i nhanh. Cóng víi viÖc t«n träng nh÷ng quy luËt kh¸ch quan cña c¬ chÕ thÞ trêng, x©y dùng nÒn kinh tÕ më cöa m¹nh mÏ lµ nh÷ng ®iÒu kh¸c biÖt mµ nhiÒu níc thuéc ®Þa thÕ giíi th ba cha lµm hoÆc kh«ng lµm ®îc. 1.6.2. C¸c níc §«ng ¸. Trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, §«ng ¸, mét khu vùc nghÌo tµi nguyªn thiªn nhiªn, xuÊt ph¸t ban ®Çu tõ mét nÒn kinh tÕ bÞ thÊt b¹i, bÞ chiÕm ®ãng hay thuéc ®Þa, l¹c hËu, ®· t¹o ra mét sù ph¸t triÓn “thÇn kú” vµ rót ng¾n qu¸ tr×nh 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c«ng nghiÖp ho¸ sau vµi ba thËp kû 80 víi Anh gÇn hai thÕ kû, Mü h¬n mét thÕ kû. T¹i sao khu vùc l¹i lµm ®îc ®iÒu kú diÖu ®ã? §· cã nhiÒu kiÕn gi¶i rÊt kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. Theo chóng t«i, ph¶i ch¨ng c¸c níc nµy, mÆc dï cã kh¸c nhau vÒ møc ®é, song ®· tËp trung ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng më cöa díi sù ®iÒu tiÕt cña mét Nhµ níc m¹nh, v× môc tiªu chung lµ t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. ViÖc m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng §«ng ¸ cã phï hîp víi níc ta hay kh«ng cßn lµ ®iÒu ph¶i bµn song trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tiÕp thu m« h×nh nµy thiÕt nghÜ cÇn híng mét sè ®iÓm: Kh«ng nªn tuyÖt ®èi ho¸ m« h×nh ph¸t triÓn, mçi quèc gia cã bíc ®i riªng cña m×nh, mçi giai ®o¹n ®Òu cã ®Æc thï riªng. Do ®ã, häc tËp mét quèc gia kh¸c, mét m« h×nh ph¸t triÓn nµo ®ã chØ nªn häc ë nh÷ng nÐt ®¹i c¬ng, cho dï ®ã lµ mét m« h×nh tá ra rÊt thµnh c«ng trong thùc tÕ vµ ph¶i biÕt vËn dông cã chän läc vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña m×nh. Hoµn toµn kh«ng cã nh÷ng “c«ng thøc” chÝnh x¸c chø kh«ng nãi ®Õn mét “ch×a kho¸” duy nhÊt, v¹n n¨ng cho ph¸t triÓn. Ngay c¶ nh÷ng chÝnh s¸ch vµ chiÕn lîc vÒ c¬ b¶n lµ ®óng, lµ kh«n ngoan còng chØ ph¸t huy t¸c dông ®îc khi chóng ®øng ë ®©u ®ã trªn mét d¶i hµnh ®éng cã thÓ. Song ®Ó t×m ra ®îc vÞ trÝ ®óng cña nh÷ng chÝnh s¸ch vµ nh÷ng chiÕn lîc ®ã, chóng ta ph¶i dùa vµo nh÷ng quy luËt kinh tÕ. §Ó phôc tïng ®îc c¸c quy luËt kinh tÕ ®ã, viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®îc kh¶ n¨ng cã thùc cña m×nh lµ g×, cã lµm ®îc kh«ng. Trong qu¸ tr×nh hµnh ®éng, tÝn hiÖu ph¶n øng cña thÞ trêng, vèn lµ biÓu hiÖn cña “c¸c quy luËt kinh tÕ” sÏ b¶o cho chóng ta biÕt chóng ta cã thÓ hµnh ®éng ®óng hay kh«ng vµ chóng ta nªn ®i theo híng nµo. 1.6.3. PhÐp l¹ kinh tÕ NhËt B¶n. MÆc dï ®· cã nhiÒu Ên phÈm vÒ NhËt B¶n, nhng cho ®Õn nay vÉn cha cã mét c¸ch hiÓu thèng nhÊt nh÷ng nguyªn nhan cña sù t¨ng trëng kinh tÕ ®Æc biÖt nµy. NhiÒu nhµ nghiªn cøu ®· lu ý tíi c¸c nh©n tè kh¸c nhau cña sù ph¸t triÓn sau chiÕn tranh cña níc NhËt. C¸c giai ®o¹n “ thÇn kú “ cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n thêng lµ kÕt qu¶ cña viÖc ChÝnh phñ x¸c ®Þnh mét môc tiªu quèc gia thèng nhÊt, ph¸t triÓn mét c¬ së h¹ tÇng toµn quèc nh mét c¬ së h¹ tÇng cho sù t¨ng trëng kinh tÕ. Lu«n duy tr× mét quan ®iÓm híng ngo¹i ®èi víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ… Sù thËt ng©y th¬ nÕu cho r»ng c¸c chiÕn lîc kinh tÕ cña NhËt B¶n cã thÓ ®îc chuyÓn giao nguyªn xi cho bÊt cø níc nµo kh¸c – dï ngêi ta cã thÓ x¸c ®Þnh 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 chÝnh x¸c nh÷ng nh©n tè nµo ®ãng gãp chñ yÕu vµo thµnh c«ng cña NhËt B¶n. TÊt c¶ nh÷ng nh©n tè nh nh÷ng kh¸c biÖt v¨n ho¸, sù s½n cã vÒ nguån lùc, nh÷ng c©n nh¾c vÒ chÝnh trÞ vµ hoµn c¶nh lÞch sö ®Òu ph¶i ®îc tÝnh ®Õn. Song nh vËy kh«ng cã nghÜa lµ kinh nghiÖm cña NhËt B¶n kh«ng cã mét bµi häc nµo cho c¸c níc kÐm ph¸t triÓn ngµy nay. Nh÷ng chiÕn lîc lín nh t¨ng trëng híng vµo xuÊt khÈu vµ sù hîp t¸c gi÷a c¸c khu vùc c«ng céng vµ t nh©n lµ nh÷ng bµi häc kh¶ thi vµ høa hÑn ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn Ch©u ¸. Ch¬ng II. Thùc tr¹ng vÒ viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn tèt quy luËt gi¸ trÞ ë níc ta. 2.1. Thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ tríc vµ sau ®æi míi ë níc ta. NÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, mang nÆng tÝnh tù cÊp tù tóc vµ qu¶n lý theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng. §i lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa nªn níc ta thiÕu c¸i “cèt vËt chÊt” cña mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Thùc tr¹ng cña kinh tÕ ®îc biÓu hiÖn díi d¹ng ë nh÷ng mÆt c¬ b¶n nh: c¬ cÊu h¹ tÇng vËt chÊt vµ x· héi thÊp kÐm, tr×nh ®é c¬ së vËt chÊt vµ c«ng nghÖ trong c¸c doanh nghiÖp l¹c hËu, kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh, s¶n xuÊt ph©n t¸n, nhá lÎ, kü thuËt thñ c«ng mang nÆng tÝnh b¶o thñ, tr× trÖ. Ph©n c«ng lao ®éng cha s©u s¾c, c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, thÞ trêng cßn s¬ khai, thu nhËp cña d©n c qu¸ thÊp, søc mua thÊp, nhu cÇu t¨ng chËm, dÉn ®Õn ®×nh trÖ s¶n xuÊt kinh doanh lµ khã tr¸nh khái, thiÕu mét ®éi ngò nh÷ng ngêi qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh cã kh¶ n¨ng tham gia c¹nh tranh trong vµ ngoµi níc. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ngoµi ra, kiÓu qu¶n lý nÒn kinh tÕ chØ huy ®· lµm x¬ cøng c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ, ®iÒu ®ã biÓu hiÖn tõ n¨m 1986 trë vÒ tríc. Sau n¨m 1986, díi sù l·nh ®¹o vµ qu¶n lý cña Nhµ níc nÒn kinh tÕ cña níc ta ®· híng theo lèi ®i míi. §ã lµ sù vËn dông c¸c quy luËt kinh tÕ vµo s¶n xuÊt trong ®ã chñ yÕu nhÊt lµ quy luËt gi¸ trÞ. Sù vËn dông quy luËt vµo nÒn kinh tÕ ®· lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta ®ang dÇn dÇn håi phôc. Nã ®îc thÓ hiÖn qua c¸c mÆt sau: a, NÒn kinh tÕ hµng ho¸ dùa trªn c¬ së nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn lµ do cßn nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt. §¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ang tån t¹i kh¸ch quan t¬ng øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt trong giai ®o¹n lÞch sö hiÖn nay, ®ã lµ: kinh tÕ Nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ, kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ kinh tÕ t b¶n Nhµ níc, kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng ë níc ta lµ nguån lùc tæng hîp to lín ®a nÒn kinh tÕ vît khái thùc tr¹ng thÊp kÐm, ®a kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn kÓ c¶ trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch Nhµ níc h¹n hÑp. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn võa ph¶n ¸nh tÝnh ®a d¹ng phong phó trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu x· héi võa ph¶n ¸nh tÝnh chÊt phøc t¹p trong viÖc qu¶n lý theo xu híng x· héi chñ nghÜa. Do ®ã viÖc “ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ph¶i ®i ®«i víi t¨ng cêng qu¶n lý cña Nhµ níc vÒ kinh tÕ x· héi”. NhËn thøc tÝnh chÊt nhiÒu thµnh phÇn cña nÒn kinh tÕ lµ mét yÕu tè kh¸ch quan, tõ ®ã cã th¸i ®é ®óng ®¾n trong viÖc khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña chóng theo nguyªn t¾c tù nhiªn cña kinh tÕ, phôc vô cho sù nghiÖp ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta. Sù tån t¹i cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, còng cã nghÜa lµ cßn cã c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c nhau ho¹t ®éng. Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong giai ®o¹n nµy chÞu sù chi phèi trùc tiÕp cña c¸c quy luËt thÞ trêng. Th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt thÞ trêng mµ nã ®µo th¶i nh÷ng mÆt yÕu tè bÊt hîp lý, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt. b, NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo híng më réng quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Kinh tÕ “khÐp kÝn” thêng g¾n víi nÒn kinh tÕ phong kiÕn g¾n víi s¶n xuÊt nhá, víi t×nh tr¹ng “bÕ quan to¶ c¶ng” tù cung tù cÊp vµ víi nÒn kinh tÕ “chØ huy”. Nh×n chung, ®ã lµ mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, b¶o thñ, tr× trÖ. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®· lµm ph¸ vì c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ truyÒn thèng cña nÒn kinh tÕ khÐp kÝn. §Æc biÖt ®Õn giai ®o¹n t b¶n chñ nghÜa, sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸ ®· lµm cho thÞ trêng d©n téc ho¹t ®éng g¾n bã víi thÞ trêng thÕ giíi. ChÝnh sù giao lu vµ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®îc më réng ra níc ngoµi ®· lµm cho nÒn kinh tÕ hµng ho¸ t b¶n chñ nghÜa cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn nhanh chãng. Do ®ã, viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi díi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau ®èi víi níc ta nh lµ mét tÊt yÕu trong sù ph¸t triÓn, khi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt thÕ giíi cho phÐp ®¸p øng nhu cÇu c¶ vÒ s¶n xuÊt lÉn tiªu dïng. Th«ng qua më réng quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi ®Ó biÕn nguån lùc bªn ngoµi thµnh nguån lùc bªn trong. §iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn rót ng¾n ë níc ta. ViÖc “më cöa” nÒn kinh tÕ ®ßi hái ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c b×nh ®¼ng t«n träng lÉn nhau, ®¶m b¶o chñ quyÒn vµ cïng cã lîi. c, NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa th«ng qua b¶n chÊt vµ vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc. Sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ trêng kh«ng thÓ nµo gi¶i quyÕt hÕt ®îc nh÷ng vÊn ®Ò do chÝnh c¬ chÕ ®ã vµ b¶n th©n ®êi sèng kinh tÕ x· héi ®Æt ra. §ã lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t, khñng ho¶ng, ph©n ho¸ bÊt b×nh ®¼ng, « nhiÔm m«i trêng, sù bïng næ d©n sè … Nh÷ng t×nh tr¹ng vµ hiÖn t îng trªn ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Òu cã t¸c ®éng trë l¹i, lµm c¶n trë sù ph¸t triÓn “ b×nh thêng” cña mét x· héi míi nãi chung vµ cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nãi riªng. V× vËy, sù t¸c ®éng cña Nhµ níc – mét chñ thÓ cã kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ vËn dông c¸c quy luËt kh¸ch quan vµo nÒn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ThiÕu sù “can thiÖp cña Nhµ níc vµo kinh tÕ ®Ó cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng tù do ho¹t ®éng, th× viÖc ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ níc ta sÏ kh«ng thÓ cã hiÖu qu¶, còng gièng nh ngêi ta vç tay chØ dïng mét “bµn tay”. 2.2. Sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ ë níc ta. 2.2.1 VËn dông quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt lu th«ng. HiÖn nay nÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong giai ®o¹n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò trung t©m 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cña c¬ chÕ thÞ trêng lµ gi¸ c¶. Gi¸ c¶ chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau nh gi¸ trÞ, quan hÖ cung cÇu vµ søc mua cña tiÒn… Nh ng gi¸ c¶ còng t¸c ®éng ®Õn s¶n lîng, cung cÇu còng nh tèc ®é t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, thÞ trêng tù do, ngoµi nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cßn cã nh÷ng mÆt ¶nh hëng tiªu cùc lªn gi¸ c¶, g©y ra t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi mÊt æn ®Þnh kinh tÕ vµ t×nh tr¹ng bÊt c«ng b»ng x· héi… V× vËy, ®iÒu tiÕt gi¸ c¶ lµ mét nhiÖm vô kh«ng thÓ thiÕu ® îc cña Nhµ níc. ThuËt ng÷ “®iÒu tiÕt gi¸ c¶ cña Nhµ níc” ®îc hiÓu theo nghÜa réng nh h×nh thøc t¸c ®éng kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc qua t¸c ®éng vµo gi¸ c¶ b»ng nh÷ng c«ng cô, biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh. Víi nh÷ng lý do trªn ®©y, chóng ta ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ®îc rÊt Ýt ngêi nãi ®Õn hiÖn nay – vÊn ®Ò ®iÒu tiÕt gi¸ c¶ cña Nhµ níc trªn c¨n cø lý luËn gi¸ trÞ g¾n víi ph¹m trï gi¸ trÞ – ph¹m trï c¬ së lý luËn kinh tÕ häc nãi chung – do ®ã gióp ®éc gi¶ phÇn nµo thÊy râ b¶n chÊt cña nh÷ng sai lÇm trong chÝnh s¸ch gi¸ c¶ ë c¸c níc x· héi chñ nghÜa tríc ®©y còng nh thµnh c«ng cña c¸c níc ph¸t triÓn theo ®Þnh híng kinh tÕ thÞ trêng, qua ®ã gãp phÇn ®Þnh híng cho c¸c chñ tr¬ng chÝnh s¸ch vÒ gi¸ c¶. Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®îc t¹o ra trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, nhng nã chØ ®îc thùc hiÖn qua trao ®æi, th«ng qua thÞ trêng – biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ trªn thÞ trêng lµ gi¸ trÞ thÞ trêng vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt. ë ®©y mèi quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ thÞ trêng, gi¸ c¶ s¶n xuÊt víi c¸c gi¸ trÞ c¸ biÖt cña c¸c hµng ho¸ chØ lµ biÓu hiÖn cô thÓ cña lao ®éng x· héi víi lao ®éng t nh©n, lao ®éng trõu tîng víi lao ®éng cô thÓ. NÕu gi¸ trÞ thÞ trêng ph¶n ¸nh gi¸ trÞ ë møc x· héi ho¸ lao ®éng, trong ph¹m vi ngang gi¸ th× gi¸ c¶ s¶n xuÊt ph¶n ¸nh trªn ph¹m vi liªn ngµnh, ph¹m vi toµn x· héi (quèc gia). Do ®ã, quy luËt gi¸ trÞ thÞ trêng, gi¸ c¶ s¶n xuÊt chÝnh lµ nh÷ng h×nh th¸i cô thÓ cña quy luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ thÞ trêng vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt cã t¸c dông ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt ë chç: a, Trong ph¹m vi ngµnh v× gi¸ c¶ thÞ trêng xoay quanh gi¸ trÞ thÞ trêng nªn nh÷ng ngêi s¶n xuÊt víi gi¸ trÞ c¸ biÖt thÊp h¬n gi¸ trÞ thÞ trêng sÏ thu ®îc “lîi nhuËn siªu ng¹ch” cßn nh÷ng ngêi s¶n xuÊt cã gi¸ trÞ c¸ biÖt lín h¬n gi¸ trÞ thÞ trêng sÏ bÞ lç, tõ ®ã sÏ dÉn ®Õn khuyÕn khÝch n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, c¹nh tranh lÉn nhau nh»m môc ®Ých gi¶m gi¸ trÞ c¸ biÖt cña s¶n phÈm so víi gi¸ trÞ thÞ trêng. b, §èi víi ph¹m vi x· héi, v× c¬ së cña gi¸ c¶ thÞ trêng lµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt nªn nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt víi gi¸ trÞ thÞ trêng thÊp h¬n gi¸ c¶ s¶n xuÊt (nh÷ng ngµnh cã cÊu t¹o h÷u c¬ cao, tr×nh ®é øng dông khoa häc, kü thuËt cao) sÏ thu ®îc lîi nhuËn cao. Ngîc l¹i, nh÷ng ngêi cã cÊu t¹o h÷u c¬ thÊp sÏ cã lîi nhuËn 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 b×nh qu©n thÊp. Tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc di chuyÓn t b¶n tõ ngµnh nµy sang ngµnh kia cã t¸c dông ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt. Bªn c¹nh thõa nhËn quy luËt gi¸ trÞ, nhiÒu ngêi còng thõa nhËn quy luËt cung cÇu võa víi t c¸ch quy luËt ho¹t ®éng song song bªn c¹nh quy luËt gi¸ trÞ, võa víi t c¸ch lµ quy luËt “phô trî” kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Néi dung c¬ b¶n cña quy luËt nµy lµ: møc cÇu cã ¶nh hëng thuËn cßn møc cung cã ¶nh hëng nghÞch lªn gi¸ c¶. mèi quan hÖ gi÷a cung, cÇu, gi¸ c¶, gi¸ trÞ thÓ hiÖn: cung = cÇu th× gi¸ trÞ = gi¸ c¶; cung > cÇu th× gi¸ c¶ gi¸ trÞ. 2.2.2. VËn dông quy luËt gi¸ trÞ ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Trong ®iÒu kiÖn cña chñ nghÜa x· héi, nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña x· héi ®îc b¶o ®¶m b»ng c¸ch tæ chøc cã kÕ ho¹ch viÖc s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ trao ®æi s¶n phÈm: nhng viÖc thùc hiÖn nhu cÇu ®ã cßn do quy luËt gi¸ trÞ chi phèi. ViÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ ®Ó tÝnh to¸n møc hao phÝ lao ®éng ®îc tiÕn hµnh b»ng h×nh thøc gi¸ trÞ, do vËy sù bï ®¾p gi¸ trÞ cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc duy tr× vµ më réng s¶n xuÊt cña xÝ nghiÖp vµ x· héi: viÖc ph©n phèi thu nhËp quèc d©n vµ theo ®ã viÖc ®¹t ®Õn nh÷ng c©n ®èi cÇn thiÕt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ang ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ®a vµo c¸c h×nh thøc gi¸ trÞ, viÖc khuyÕn khÝch s¶n xuÊt nh»m b¶o ®¶m c¸c c©n ®èi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch ®ang ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ díi h×nh thøc gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ kÝch thÝch s¶n xuÊt dùa vµo hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, nã thóc ®Èy gi¶m nh÷ng hao phÝ ®ã vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt dùa trªn c¬ së kü thuËt ngµy cµng tiÕn bé, viÖc lùa chän vµ ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc – kü thuËt vµo s¶n xuÊt ®Òu ®îc tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ vÒ mÆt gi¸ trÞ. 2.2.3. VËn dông quy luËt gi¸ trÞ ®Ó lùa chän ®îc ngêi kinh doanh giái trªn thÞ trêng. V× trong cuéc c¹nh tranh ch¹y theo gi¸ trÞ, lao ®éng c¸ biÖt cña ngêi s¶n xuÊt cã thÓ kh«ng nhÊt trÝ víi lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Nh÷ng ngêi lµm tèt, lµm giái cã hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt thÊp h¬n hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, nhê ®ã ph¸t tµi, lµm giÇu, mua s¾m thªm t liÖu s¶n xuÊt, më réng thªm quy m« s¶n xuÊt, më réng doanh nghiÖp cña m×nh. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng ngêi lµm ¨n kÐm cái, kh«ng may m¾n, hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt cao h¬n hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, nªn hä bÞ lç vèn, thËm chÝ ®i ®Õn ph¸ s¶n. Nh vËy, th«ng qua viÖc vËn dung 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 quy luËt gi¸ trÞ vµo s¶n xuÊt chóng ta sÏ ph©n biÖt ®îc, b×nh tuyÓn, ®¸nh gi¸ ngêi s¶n xuÊt. Nã mang l¹i phÇn thëng cho nh÷ng ngêi lµm tèt, lµm giái vµ h×nh ph¹t cho nh÷ng ngêi lµm ¨n kÐm cái. 2.3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ. 2.3.1 H¹ch to¸n kinh tÕ lµ mét gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt viÖc vËn dông quy luËt gi¸ trÞ. H¹ch to¸n kinh tÕ lµ ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn tån t¹i s¶n xuÊt hµng ho¸, ®ång thêi h¹ch to¸n kinh tÕ lµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vi m«. Trªn ý mghÜa ®ã cÇn ph¶i lµm s¸ng tá b¶n chÊt cña quan hÖ nµy cïng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nguyªn t¾c cña nã, ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng. Kinh nghiÖm thùc tiÔn qua nhiÒu ®ît c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý ë níc ta ®· chøng tá r»ng: kh«ng cã h¹ch to¸n kinh tÕ thùc sù chõng nµo c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp cßn thèng trÞ, chõng nµo cha thõa nhËn trªn thùc tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸, quy luËt gi¸ trÞ vµ c¸c ph¹m trï cña nã. ë níc ta hiÖn nay sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ trªn ph¹m vi toµn nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m«, g¾n liÒn víi nã lµ sù chuyÓn biÕn tõ quan hÖ bao cÊp sang quan hÖ h¹ch to¸n kinh tÕ. Hay nãi c¸ch kh¸c lµ chuyÓn tõ quan hÖ theo chiÒu däc tõ trªn xuèng sang quan hÖ theo chiÒu ngang mµ trong ®ã mçi doanh nghiÖp lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp. §iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nµy lµ ph©n ®Þnh râ quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông vÒ tµi s¶n vµ thùc hiÖn quyÒn nµy vÒ mÆt kinh tÕ tøc lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña Nhµ níc. Nhµ níc thùc hiÖn quyÒn së h÷u vÒ mÆt kinh tÕ th«ng qua c«ng cô tµi chÝnh díi h×nh thøc: thuÕ, nép lîi nhuËn. Cßn quyÒn sö dông Nhµ níc giao vèn cho doanh nghiÖp, doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm b¶o tån duy tr× vèn. Thùc hiÖn quyÒn nµy doanh nghiÖp tù m×nh tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tù nghiªn cøu thÞ trêng x¸c ®Þnh mÆt hµng s¶n xuÊt, lùa chän c«ng nghÖ ®Õn tiªu thô s¶n phÈm. Dùa trªn c¬ së tù chñ hoµn toµn mµ n©ng cao tr¸ch nhiÖm vËt chÊt cña c¶ tËp thÓ vµ c¸ nh©n ngêi lao ®éng, thùc hiÖn nghiªm ngÆt chÕ ®é thëng ph¹t b»ng vËt chÊt, khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng b»ng lîi Ých vËt chÊt. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng mçi doanh nghiÖp lµ ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸, ®Ó ®øng v÷ng trªn thÞ trêng hä kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua c¸c h×nh thøc gi¸ trÞ, gi¸ c¶, lîi nhuËn, chi phÝ… th êng xuyªn so ®èi chiÕu ®Çu vµo vµ ®Çu ra. Lîi nhuËn lu«n lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh 20