Tài liệu Một số giải pháp nâng cao chất lượng cán bộ quản lý các trường trung học cơ sở huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH DƯƠNG VĂN LỰC MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN QUAN SƠN TỈNH THANH HOÁ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Nghệ An - năm 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH DƯƠNG VĂN LỰC MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÁN BỘ QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN QUAN SƠN TỈNH THANH HOÁ Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Văn Tứ Nghệ An năm 2014 MỤC LỤC Trang MỤC LỤC.......................................................................................................... DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN....................... DANH MỤC BẢNG BIỂU.............................................................................. MỞ ĐẦU.......................................................................................................... 1. Lý do chọn đề tài......................................................................................... 2. Mục đích nghiên cứu................................................................................... 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu........................................................... 4. Giả thuyết khoa học.................................................................................... 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu............................................................... 6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 7. Đóng góp của luận văn................................................................................ 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................. Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ CỦA CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN QUAN SƠN ........................................................................................................................... 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu....................................................................... 1.2. Một số khái niệm cơ bản.......................................................................... 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý trường học.............................. 1.2.2. Đội ngũ, chất lượng đội ngũ............................................................... 1.2.3. Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý.................................................... 1.2.4. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân............................ 1.2.5. Những yêu cầu về chất lượng đội ngũ CBQL trường THCS.......... 1.2.6. Vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của đội ngũ CBQL trường THCS..................................................................................... 1.3. 1. Quản lý việc xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường trung học cơ sở.......................................................... i 1.3.2. Quản lý công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, sử dụng và luân chuyển đội ngũ cán bộ ở các trường trung học cơ sở........................ 1.3. 3. Quản lý công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ các trường trung học cơ sở ......................................................................................................................... 1.3. 4. Quản lý công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ các trường trung học cơ sở........................................................................... 1.3.5. Quản lý các điều kiện làm việc và thực hiện chế độ chính sách đối với đội ngũ cán bộ ở các trường trung học cơ sở................................. 1.4. Các yếu tố chi phối công tác quản lý xây dựng đội ngũ cán bộ của các trường trung học cơ sở hiện nay............................................................ 1.4.1. Sự lãnh đạo của Đảng đối với việc nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL.............................................................................................................. 1.4.2. Tăng cường vai trò quản lý nhà nước của các cấp chính quyền và của xã hội đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý của các trường trung học cơ sở.................................................................................. Kết luận chương 1......................................................................................... Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ CỦA CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN QUAN SƠN, TỈNH THANH HOÁ...................................................................................... 2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá.................................................................................................................. 2.1.1. Điều kiện tự nhiên dân cư................................................................... 2.1.2. Tình hình kinh tế, văn hoá, xã hội..................................................... 2.2. Thực trạng giáo dục THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá............ 2.2.1. Quy mô phát triển giáo dục THCS huyện Quan Sơn (5 năm, từ 2009 đến nay)................................................................................................. 2.2.2. Chất lượng và hiệu quả giáo dục và đào tạo..................................... 2.2.3. Đội ngũ giáo viên................................................................................. ii 2.2.4. Tài chính cho giáo dục........................................................................ 2.2.5. Công tác quản lý giáo dục................................................................... 2.3. Thực trạng chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá............................................................... 2.3.1. Về số lượng và cơ cấu.......................................................................... 2.3.2. Về chất lượng....................................................................................... 2.3.3. Nhận định chung về đội ngũ CBQL trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá..................................................................................... 2.4. Thực trạng các yếu tố quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá............ 2.4.1. Công tác quản lý chỉ đạo của ngành giáo dục Quan Sơn................ 2.4.2. Đánh giá, tuyển chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, luân chuyển đội ngũ CBQL.............................................................................................................. 2.4.3. Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBQL.................................... 2.4.4. Về chế độ chính sách đối với đội ngũ CBQL.................................... 2.4.5. Việc tăng cường sự lãnh đạo Đảng đối với việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý....................................................................... 2.5. Những ưu điểm và hạn chế.................................................................... 2.5.1. Ưu điểm................................................................................................ 2.5.2. Hạn chế................................................................................................. 2.5.3. Nguyên nhân........................................................................................ Kết luận chương 2......................................................................................... Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN QUAN SƠN, TỈNH THANH HOÁ.............................................................. 3.1. Các nguyên tắc để xây dựng giải pháp về nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở............................................... 3.1.1. Nguyên tắc mục tiêu............................................................................ 3.1.2. Nguyên tắc toàn diện........................................................................... iii 3.1.3. Nguyên tắc hiệu quả............................................................................ 3.1.4. Nguyên tắc khả thi............................................................................... 3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục ở các trường trung học cơ sở huyện Quan Sơn....................... 3.2.1. Đổi mới công tác xây dựng quy hoạch đội ngũ cán bộ quản lý trường giáo dục trung học cơ sở.................................................................. 3.2.3. Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở................................................................................ 3.2.4. Xây dựng hệ thống thông tin phục vụ cho việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS................................................................. 3.2.5. Xây dựng và hoàn thiện chế độ, chính sách đối với đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học cơ sở............................................................... 3.2.6. Hoàn thiện quy trình đánh giá cán bộ............................................... 3.2.7. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc xây dựng đội ngũ CBQL trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá.......................... 3.3. Tổ chức thực hiện các giải pháp............................................................ 3.3.1. Thực hiện đồng bộ các giải pháp....................................................... 3.3.2. Khai thác các yếu tố thực hiện........................................................... 3.4. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các giải pháp........................... Kết luận chương 3....................................................................................... KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................... 1. Kết luận.................................................................................................... 2. Kiến nghị.................................................................................................. TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN Các từ viết tắt TW Được hiểu là Trung ương iv UBND GD&ĐT GD KHXH KHTN QLGD CBQL PPDH CN CNH HĐH GS PGS TS QL BGH CBGV GV HS HSG ĐH ĐHSP CĐ THCN GDPT THPT THCS TDTT PPCT Uỷ ban nhân dân. Giáo dục và Đào tạo. Giáo dục. Khoa học xã hội. Khoa học tự nhiên. Quản lý giáo dục. Cán bộ quản lý. Phương pháp dạy học. Công nguyên. Công nghiệp hoá. Hiện đại hoá. Giáo sư. Phó giáo sư. Tiến sĩ. Quản lý. Ban giám hiệu Cán bộ giáo viên. Giáo viên. Học sinh Học sinh giỏi. Đại học Đại học sư phạm Cao đẳng. Trung học chuyên nghiệp Giáo dục phổ thông. Trung học phổ thông. Trung học cơ sở. Thể dục thể thao. Phân phối chương trình. DANH MỤC SƠ ĐỒ BẢNG BIỂU Trang v BẢNG: Bảng 2.1: Quy mô phát triển giáo dục THCS huyện Quan Sơn...................... Bảng 2.2. Xếp loại học lực của học sinh các năm học.................................... Bảng 2.3. Xếp loại hạnh kiểm của học sinh các năm học............................... Bảng 2.4: Kết quả tham gia kỳ thi học sinh giỏi tỉnh...................................... Bảng 2.5: Cơ sở vật chất................................................................................. Bảng 2.6: Tỷ lệ học sinh bỏ học trong 5 năm qua........................................... Bảng 2.7: Kết quả tốt nghiệp của HS THCS trong 6 năm qua........................ Bảng 2.8: Đảng viên, dân tộc ít người trình độ đào tạo, chuyên ngành đào tạo...... Bảng 3.1. Sơ đồ biểu diễn các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá................................ Bảng 3.2. Kết quả khảo sát sính cần thiết và khả thi của một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá ......................................................................................................................... BIỂU: Biểu đồ: Khảo sát tính cần thiết và khả thi của bảy giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL trường THCS huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hoá................................................................................................................ vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước Việt Nam đã bước vào thế kỷ XXI với những thách thức vô cùng gay gắt. Thế giới đang có những bước tiến như vũ bão trên các mặt vật chất và tinh thần trong khi nước ta phần nhiều đang trong tình trạng lạc hậu. Điều đó đòi hỏi nước ta phải đặt ra những vấn đề mang tính chất cấp bách để phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho sự phát triển. Thực hiện nhiệm vụ đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Trong đó việc nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và cán bộ QLGD THCS nói riêng là việc làm thường xuyên và nhiệm vụ trọng tâm của Đảng, chính quyền các cấp và ngành giáo dục. Trong thời đại ngày nay nhân loại đã bước vào những thập niên đầu tiên của thế kỷ XXI với những đặc trưng mang tính toàn cầu: - Trình độ khoa học, công nghệ phát triển với những bước nhảy vọt đưa thế giới chuyển từ kỷ nguyên công nghiệp sang kỷ nguyên thông tin và nền kinh tế tri thức. - Xu thế toàn cầu hoá và hội nhập Quốc tế vừa tạo ra quá trình hợp tác để phát triển, vừa là quá trình đấu tranh nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá của các dân tộc. - Đất nước ta bước vào thời kỳ CNH - HĐH và hội nhập Quốc tế, với mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 trở thành nước công nghiệp. Vì vậy phải "thực sự coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế xã hội" [8; tr5]. Điều này đã trở thành triết lý, thành những hành động cụ thể, những nhiệm vụ trọng tâm để đào tạo bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo nói chung và CBQL giáo dục nói riêng phát triển toàn diện ngang tầm thời đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đổi mới giáo dục hiện nay, là yếu tố tiên quyết đảm bảo sự thắng lợi công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. 1 Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định: "Lấy việc phát huy nguồn lực làm yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng cường phát triển kinh tế nhanh và bền vững", "tiếp tục đổi mới công tác cán bộ, xây dựng đội ngũ cán bộ có trí tuệ, kiến thức và năng lực hoạt động thực tiễn, sáng tạo". [11; tr8]. Giáo dục THCS nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trường THCS tiếp tục hoàn thiện nhân cách học sinh, giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục Tiểu học nhằm tạo ra những con người có ý chí hoài bão thực hiện chiếm lĩnh và phát huy công nghệ cao đáp ứng xu thế hội nhập trong thế kỷ XXI. Giáo dục THCS đang đứng trước nhiệm vụ nặng nề trong đó mâu thuẫn lớn là giữa phát triển nhanh về quy mô, vừa phải đảm bảo nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và hiệu quả giáo dục, trong khi đó khả năng và điều kiện đáp ứng yêu cầu còn hạn chế. Muốn giải quyết mâu thuẫn này đòi hỏi phải triển khai thực hiện đồng bộ hệ thống giải pháp, mà giải pháp quan trọng hàng đầu đã được Đảng và Nhà nước khẳng định là: "Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục một cách toàn diện" [1; tr2]. Chỉ thị 40-CT/TW ngày 15/06/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng đề ra 6 nhiệm vụ chủ yếu, trong đó có nhiệm vụ: "Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác quản lý nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục". - Hệ thống các trường THCS Quan Sơn thực sự có những bước phát triển kể từ khi huyện Quan Sơn được thành lập vào tháng 1 năm 1997 trên cơ sở chia tách ra từ huyện Quan Hóa. Sau 17 năm hình thành và phát triển, giáo dục THCS huyện Quan Sơn có những bước phát triển đáng kể về quy mô và chất lượng. Hiện nay huyện đã có 14 trường THCS, 97 lớp với tổng số học sinh gần 2.200.000 em học sinh. Huy động hàng năm gần 600 học sinh hoàn thành chương trình tiểu học vào học THCS, đạt tỷ lệ trªn 99%. Bên cạnh những kết quả đạt được, giáo dục THCS huyện Quan Sơn còn một số hạn chế: Với đặc thù là một huyện miền núi biên giới, chất lượng đại trà còn thấp nằm trong tèp cuối cùng của tỉnh; cơ sở vật chất trường lớp còn thiếu thốn và chưa đồng bộ, trang thiết bị trường học còn thiếu và chưa đáp ứng được yêu 2 cầu; trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên còn thấp chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy. Hiệu quả của công tác quản lý ở các trường THCS trong huyện còn chưa cao. Một trong những nguyên nhân có tính chất quyết định dẫn đến chất lượng còn hạn chế là: trình độ chuyên môn, tính chuyên nghiệp và đặc biệt là nghiệp vụ quản lý trường học chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của GD và ĐT. Với mong muốn khắc phục những hạn chế trên, bản thân với tư cách là một cán bộ quản lý đã tích cực tham mưu cho các cấp uỷ Đảng, chính quyền và đặc biệt là ngành giáo dục các giảo pháp để khắc phục vấn đề trên. Qua đó, bản thân tôi cũng như cán bộ quản lý các nhà trường đều xác định nhiệm vụ trọng tâm là phải nâng cao chất lượng quản lý giáo dục ở các nhà trường trong huyện. Vì đây là nhiệm vụ có tính chất quan trọng số một trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trên địa bàn. Chính vì vậy tôi chọn đề tài "Một số giải pháp nâng cao chất lượng cán bộ quản lý các trường Trung học cơ sở huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá", làm luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục. Và mong muốn những giải pháp có tính khả thi của luận văn này khi vận dụng sẽ có những tác động, có những chuyển biến tích cực trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số giải pháp nhằm n©ng cao chất lượng đội ngũ CBQL các trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu C«ng t¸c nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS huyện Quan Sơn. 3 3.2. Đối tượng nghiên cứu Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý của trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 4. Giả thuyết khoa học Nếu chúng ta xây dựng được các giải pháp một cách khoa học, có tính khả thi thì sẽ nâng cao ®îc chất lượng đội ngũ CBQL ở các trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng cơ sở lý luận của đề tài, chủ yếu là tìm hiểu những cơ sở về công tác quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường THCS trên địa bàn huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa. - Xây dựng cơ sở thực tiễn cho đề tài bằng việc nghiên cứu để giới thiệu, khảo sát, đánh giá thực trạng công tác xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS của huyện Quan Sơn, Thanh Hóa. - Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL các trường THCS huyện Quan Sơn và khảo nghiệm về mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp phát triển đỗi ngũ CBQL huyện Quan Sơn. 5.2. Phạm vi nghiên cứu Trong giới hạn của luận văn Cao học Quản lý Giáo dục, đề tài chỉ nghiên cứu một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL gồm Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng của các trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các văn bản quy phạm pháp luật, các văn bản lãnh đạo và quản lý, các công trình và các tài liệu khoa học; Nhóm các phương pháp này được sử dụng nhằm xây dựng hoặc chuẩn hoá các khái niệm, các thuật ngữ, 4 chỉ ra các cơ sở lý luận, thực hiện các phán đoán và suy luận, phân tích, tổng hợp, khái quát hoá các tri thức đã có nhằm chỉ ra bản chất sự vật, hiện tượng và quy luật vận hành của chúng; đặc biệt là các yếu tố quản lý có ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL trường THCS. 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát Nghiên cứu tiếp cận và xem xét hoạt động quản lý của đội ngũ CBQL trường THCS. Mục đích chính của việc sử dụng phương pháp này là tìm hiểu về thực trạng chất lượng các mặt hoạt động quản lý theo chức năng và nhiệm vô của CBQL trường THCS. Qua việc thực hiện phương pháp này, người nghiên cứu có thể khẳng định thực trạng việc nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL trường THCS của huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá. - Phương pháp điều tra Bằng việc xây dựng hệ thống các câu hỏi điều tra theo những nguyên tắc và nội dung chủ định của người nghiên cứu; phương pháp này được sử dụng với mục đích chủ yếu là thu thập số liệu nhằm minh chứng để thấy rõ chất lượng đội ngũ CBQL trường THCS và thực trạng công tác quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL ở các trường THCS huyện Quan Sơn. - Phương pháp chuyên gia Bằng việc soạn thảo hệ thống các câu hỏi về tính hợp lý và khả thi của các giải pháp quản lý gửi tới các chuyên gia (các CBQL trường THCS, lãnh đạo các tổ chức, đoàn thể của các trường THCS trong huyện, cán bộ quản lý và chuyên viên làm công tác quản lý cán bộ của Phòng GD và ĐT và các nhà quản lý giáo dục, lãnh đạo của Phòng GD&ĐT), phương pháp này được sử dụng với mục đích xin ý kiến của các nhà quản lý giáo dục về tính hợp lý, hiệu quả và khả thi của các giải pháp quản lý được đề xuất. 6.3. Phương pháp thống kê toán học Bằng việc sử dụng một số thuật toán thống kê toán học áp dụng trong nghiên cứu giáo dục; phương pháp này được sử dụng với mục đích xử lý các 5 kết quả điều tra, phân tích nghiên cứu, đồng thời để đánh giá mức độ tin cậy của phương pháp điều tra. 7. Đóng góp của luận văn - Luận văn sẽ làm sáng tỏ một số khái niệm về quản lý, quản lý giáo dục, khái niệm quản lý trường học, người cán bộ quản lý giáo dục, yêu cầu phẩm chất năng lực của người cán bộ quản lý. - Chỉ ra thực trạng của đội ngũ CBQL các trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá. - Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng CBQL trường THCS huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá. - Giúp cho cán bộ quản lý làm việc khoa học; năng động, sáng tạo; phân công trách nhiệm rõ ràng, ý thức trách nhiệm cao trong công tác. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn có 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý của các trung học cơ sở Chương 2. Thực trạng công tác xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý của các trung học cơ sở ở huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá Chương 3. Một số giải pháp quản lý công tác xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý của các trung học cơ sở ở huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hoá 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ CỦA CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN QUAN SƠN 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và cán bộ QLGD THCS nói riêng là việc làm thường xuyên và nhiệm vụ trọng tâm của Đảng, chính quyền các cấp nói chung và ngành giáo dục nói riêng. Đây là nhiệm vụ quan trong của ngành giáo dục và đào tạo trong thực hiện nhiệm vụ. Đất nước ta bước vào thời kỳ CNH - HĐH và hội nhập Quốc tế, với mục tiêu phấn đấu đÕn năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp. Vì vậy "thực sự coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế xã hội" [8; tr5] đã trở thành triết lý, nhiệm vụ quan trọng và biến thành những hành động cụ thể, những nhiệm vụ trọng tâm để đào tạo bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo nói chung và CBQL giáo dục nói riêng phát triển toàn diện ngang tầm thời đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ là yếu tố tiªn quyết đảm bảo sự thắng lợi. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vận dụng quan điểm của chủ nghĩa Mác Lê nin về vai trò của hoạt động quản lý. Người khẳng định: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội phải có những con người xã hội chủ nghĩa”, cán bộ cách mạng phải là người “vừa hồng, vừa chuyên”. Đó chính là mối quan hệ giữa tài và đức trong nhân cách người cán bộ quản lý, trong đó, đức là gốc còn năng lực của con người chủ yếu do quá trình công tác, rèn luyện mà nên. Thực hiện chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Bí thư “Về việc xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục”, Bộ GD&ĐT xây dựng chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010, trong đó nhấn mạnh việc xây dựng và chuẩn hóa đội ngũ cán bộ quản lý, đào tạo và bồi dưỡng thường xuyên đội ngũ CBQL giáo dục các kiến thức về quản lý, phẩm chất đạo đức. 7 Để triển khai các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đối với sự phát triển giáo dục, đã có nhiều tác giả đi sâu nghiên cứu về lý luận quản lý giáo dục và công tác xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Dưới cấp độ luận văn thạc sỹ, trong những năm gần đây cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề quy hoạch, xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục THCS ở một số địa phương như: Đặng Quốc Bảo: “Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục cho thế kỷ XXI” Kỷ yếu Hội thảo đổi mới công tác giáo dục trong thời kỳ mới (2000). Huỳnh Thị Âm: “Một số giải pháp xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục THPT thành phố Hồ Chí Minh” (Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục năm 2005). Phùng Quang Thơm: “Một số biện pháp bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý THCS huyện Mê Linh, tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn hiện nay”. Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục năm 2005. Nguyễn Thanh Tú: “Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý THCS của phòng GD&ĐT U Minh Thượng – Kiên Giang”. Luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục năm 2008. Nhừm thực hiện mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục THCS một cách bài bản, thường xuyên về kiến thức kỹ năng quản lý, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục và đào tạo hiện nay. Sau thời gian nghiên cứu, abnr thân nhận thấy vấn đề này cần nhận được sự quan tâm một cách đầy đủ và khoa học nhất trên địa bàn huyện vùng núi cao biên giới Quan Sơn của tỉnh Thanh Hóa. Các đề tài luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục cũng như các công trình nghiªn cøu vÒ nội dung “Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò qu¶n lý c¸c trêng THCS,, ë mét sè huyÖn, tØnh trong c¶ níc ®· cã nhiÒu ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc ®Ò cËp ®Õn, nhng nội dung nµy t¹i huyÖn Quan S¬n, tØnh Thanh Ho¸ th× cha cã ai nghiªn cøu và đề cập đến. V× vËy ®Ò tµi “ Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý c¸c trêng THCS 8 huyÖn Quan S¬n, tØnh Thanh Ho¸,, là một c«ng tr×nh nghiªn cøu đầu tiên và có hệ thống díi h×nh thøc mét luËn v¨n th¹c sÜ. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý trường học 1.2.1.1. Quản lý Có rất nhiều khái niệm quản lý khác nhau tuỳ theo cách tiếp cận khác nhau. - "Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý (người quản lý, tổ chức quản lý), lên khách thể quản lý (đối tượng quản lý) về mặt chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội…. bằng một hệ thống luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc , các phương pháp và các giải pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển đối tượng". [12; tr7]. - "Quản lý hệ thống giáo dục có thể xác định là tác động của hệ thống có kế hoạch, có ý thức và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất các các mắt xích của hệ thống (từ bộ đến trường) nhằm mục đích đảm bảo việc hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng các quy luật chung của x· hội cũng như các quy luật của quá trình giáo dục, của sự phát triển thể lực và tâm lý trẻ em". [22; tr7]. Xem xét nội hàm của các khái niệm quản lý trên có thể thấy rõ quản lý là một hoạt động xã hội, trong đó sự tác động của chủ thể quản lý (người quản lý, tổ chức quản lý), có sự chịu tác động và thực hiện của khách thể quản lý (người bị quản lý, đối tượng quản lý) để đạt được mục tiêu của tổ chức. Như vậy, theo chúng tôi, Quản lý là "Sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình của xã hội, hành vi và hoạt động của con người nhằm đạt mục đích, đúng với ý chí nhà quản lý, phù hợp với quy luật khách quan" [21; tr1]. 1.2.1.2. Quản lý giáo dục Các nhà nghiên cứu lý luận giáo dục ở nước ta hiện nay đều thống nhất rằng: QLGD là sự tác động có ý thức, có mục đích của chủ thể quản lý tới 9 khách thể quản lý nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống đạt tới kết quả mong muốn một cách có hiệu quả nhất. - "QLGD nói chung (và quản lý trường học nói riêng) là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ thống giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trong trạng thái mới về chất" [18; tr35]. "Quản lý hệ thống giáo dục có thể xác định là tác động của hệ thống có kế hoạch, có ý thức và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ bộ đến trường) nhằm mục đích đảm bảo việc hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng những quy luật chung của xã hội, của sự phát triển thể lực và tâm lý trẻ em [22; tr7]. Từ nội hàm của các khái niệm quản lý giáo dục như trên theo chúng tôi: Quản lý giáo dục là hoạt động điều hành phối hợp các lực lượng trong xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. 1.2.1.3. Quản lý trường học Chúng ta xét quản lý trường học theo hai mặt: - Thứ nhất là hoạt động quản lý của những chủ thể cấp trªn nhà trường đối với đối tượng quản lý là nhà trường nhằm hướng dẫn và tạo các điều kiện cho mọi hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của nhà trường. - Thứ hai là hoạt động của chủ thể quản lý ở ngay trong nhà trường đối với các mặt hoạt động giáo dục và dạy học của nhà trường. Quản lý nhà trường là quản lý vi mô, nó là hÖ thống con của quản lý vĩ mô quản lý giáo dục, quản lý nhà trường có thể hiểu là một chuỗi tác động hợp lý (có mục đích, tự giác, hệ thống, có kế hoạch) mang tính tổ chức sư phạm các chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên và học sinh, đến c¸c lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy động họ cùng cộng tác, phối hợp, tham gia vào 10 mọi hoạt động của nhà trường nhằm làm cho quá trình này vận hành tối ưu để đạt được những mục tiêu dự kiến [22; tr8]. Như vậy theo chúng tôi: Quản lý nhà trường là những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhà trường (hiệu trưởng,phã hiÖu trëng) đến khách thể quản lý nhà trường (giáo viên, nhân viên và học sinh) nhằm đưa các hoạt động giáo dục, dạy học của nhà trường đạt mục tiêu phát triển đã đề ra của nhà trường. 1.2.2. Đội ngũ, chất lượng đội ngũ 1.2.2.1. Đội ngũ Khái niệm đội ngũ được hiểu là tập hợp gồm một số đông người cùng chức năng nhiệm vụ hoặc nghề nghiệp hợp thành lực lượng hoạt động trong một hệ thống (tổ chức). 1.2.2.2. Chất lượng đội ngũ Chất lượng đội ngũ được hiểu là những phẩm chất và năng lực cần có của từng cá nhân và cả cả đội ngũ để có một lực lượng lao động người đủ về số lượng, phù hợp về cơ cấu và tạo ra những phẩm chất và năng lực chung cho đội ngũ nhằm đáp ứng yêu cầu hoạt động theo chức năng và nhiệm vụ của tổ chức. 1.2.3. Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý 1.2.3.1. Chất lượng - Khái niệm chất lượng từ triết học: - "Chất lượng là một phạm trù triết học biểu thị những thuộc tính bản chất của sự vật, chỉ rõ nó là cái gì, tính ổn định tương đối của sự vật phân biệt nó với sự vật khác. Chất lượng là thuộc tính khách quan của sự vật. Chất lượng biểu hiện ra bên ngoài các thuộc tính. Nó là các liên kết các thuộc tính của sự vật lại làm một, gắn bó với sự vật như một tổng thể, bao quát toàn bộ sự vật và không tách khỏi sự vật" [25; tr419]. - Theo từ điển tiếng Việt: "Chất lượng là cái làm nên phẩm chất, giá trị của con người, sự vật" hoặc "chất lượng là tổng thể những tính chất, thuộc 11 tính cơ bản của sự vật (sự việc) làm cho sự vật (sự việc) này phân biệt với sự vật ( sự việc) khác" [7; tr33]. - Theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) ISO 8402: "Chất lượng là tập hợp những đặc tính của một thực thể (đối tượng) tạo cho thực thể (đối tượng) đó có khả năng thoả mãn nhu cầu đ· nêu ra hoặc tiềm ẩn. Như vậy, vận dụng quan điểm này vào việc đánh giá chất lượng cán bộ nói chung và đội ngũ CBQL giáo dục nói riêng thì cần phải so sánh kết quả các hoạt động cán bộ đó với các quy định hay những mục tiêu của các hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của họ. 1.2.3.2. Chất lượng cán bộ quản lý Có nhiều quan điểm nhận diện chất lượng tuỳ theo cách tiếp cận tìm hiểu: + 6 quan điểm nhận diện chất lượng (nói chung): "chất lượng được đánh giá bằng đầu vào, chất lượng được đánh giá bằng đầu ra, chất lượng được đánh giá bằng giá trị gia tăng, chất lượng được đánh giá bằng giá trị học thuật, chất lượng được đánh giá bằng văn hoá tổ chức riêng và chất lượng được đánh giá bằng kiểm toán [4; tr23 - tr26]. + Ngoài ra còn có những quan điểm sau: - Chất lượng là sự phù hợp với các tiêu chuẩn quy định. - Chất lượng là sự phù hợp với mục đích. - Chất lượng với tư cách là hiệu quả của việc đạt mục đích. - Chất lượng là sự đáp ứng nhu cầu của khách hàng [4; tr28 - tr31]. + Qua những khái niệm, cách tiếp cận và những quan điểm đánh giá chất lượng nêu trên, có thể nhận diện chất lượng cán bộ ở hai mặt chủ yếu đó là: - Phẩm chất. - Năng lực Phẩm chất và năng lực của họ trong việc thực hiện về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của họ qua các biểu hiện dưới đây: (1). Phẩm chất 12