Tài liệu Một số giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại chi nhánh nhno&ptnt bồng chung-vĩnh minh tỉnh thanh hóa

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP.HCM KHOA KINH TẾ -CƠ SỞ THANH HÓA  BÁO CÁO THỰC TẬP TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI : MỘT SỐ GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CHI NHÁNH NHN O&PTNT BỒNG CHUNGVĨNH MINH TỈNH THANH HÓA GVHD SVTH MSSV Lớp : TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG : ĐỖ XUÂN HOẠT : 10010543 : DHTN6TH Thanh Hóa, tháng 3 năm 2014 Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH i Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... Thanh Hóa, ngày..... tháng..... năm 2014 Giáo viên hướng dẫn (Ký, ghi rõ họ tên) SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH ii Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU...............................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài.........................................................................................................1 2. Xác định vấn đề nghiên cứu.........................................................................................2 3. Đối tượng nghiên cứu..................................................................................................2 4. Phạm vi nghiên cứu.....................................................................................................2 5. Kết cấu của chuyên đề.................................................................................................2 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÍN DỤNG VÀ RỦI RO....................................3 TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NHTM.......................................................3 1.1 Một số vấn đề chung về tín dụng ngân hàng................................................................3 1.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng..............................................................................3 1.1.2 Đặc trưng của tín dụng ngân hàng........................................................................3 1.1.3 Các loại tín dụng ngân hàng..................................................................................4 1.2 Rủi ro tín dụng và nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng...............................................5 1.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng.....................................................................................5 1.2.2 Những tác động bất lợi của rủi ro tín dụng............................................................5 1.2.2.1 Tác động trực tiếp của rủi ro tín dụng đối với ngân hàng..............................6 1.2.2 .2. Ảnh hưởng lan toả của rủi ro trong hoạt động tín dụng...............................6 1.2.3 Các chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng.................................................................6 1.2.3.1 Chỉ tiêu định tính..............................................................................................6 1.2.3.1.1 Sự phù hợp của chính sách tín dụng.............................................................6 1.2.3.1.2 Tính hợp lý của quy trình tín dụng................................................................7 1.2.3.2 Chỉ tiêu định lượng...........................................................................................7 1.2.3.2.1 Nợ quá hạn và Tỷ lệ nợ quá hạn...................................................................7 1.2.3.2.2 Tỷ lệ nợ xấu......................................................................................................7 1.2.3.2.3 Tỷ lệ thu lãi phải thu :........................................................................................9 1.2.3.2.4 Tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro và khả năng bù đắp rủi ro.........................10 1.2.4 Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng...............................................................10 1.2.4.1 Rủi ro tín dụng phát sinh do thông tin không cân xứng dẫn đến lựa chọn ngược.......................................................................................................................... 10 1.2.4.2 Rủi ro tín dụng do tác động của các nhân tố kinh tế.....................................11 SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH iii Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG 1.2.4.2.1 Ảnh hưởng của lãi suất tới rủi ro tín dụng.................................................11 1.2.4.2.2 Ảnh hưởng của tỷ giá hối đoái đến rủi ro tín dụng....................................12 1.2.4.2.3 Ảnh hưởng của tốc độ tăng trưởng kinh tế đến rủi ro tín dụng.................12 1.2.4.2.4 Rủi ro tín dụng phát sinh do rủi ro đạo đức................................................12 1.2.4.2.5 Rủi ro tín dụng do tác động của các nhân tố khác.....................................13 1.2.5 Mô hình đo lường rủi ro tín dụng.......................................................................13 1.2.5.1 Mô hình chất lượng 6C.......................................................................................13 1.2.5.1.1 Tư cách người vay (Character).........................................................................13 1.2.5.1.2 Năng lực người vay (Capcity)..........................................................................14 1.2.5.1.3 Thu nhập của người vay (Cash)........................................................................14 1.2.5.1.4 Bảo đảm tiền vay (Collater).........................................................................14 1.2.5.1.5 Các điều kiện (Conditions)..........................................................................14 1.2.5.1.6 Kiểm soát (Control)......................................................................................14 1.2.5.2 Mô hình điểm tín dụng...................................................................................14 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CHI NHÁNH NHNo & PTNT BỒNG CHUNG – THANH HÓA....................................................................17 2.1 Khái quát quá trình hình thành và phát triển của NHNo&PTNT Bồng ChungVĩnh Minh17 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của NHNo & PTNT Bồng Chung, Vĩnh Minh............................................................................................................................ 17 2.1.2 Cơ cấu tổ chức, số lượng, chất lượng đội ngũ CNV – LĐ................................17 2.1.3 Đặc điểm và điều kiện kinh tế của Bồng Chung, Vĩnh Minh...........................19 2.2 Thực trang rủi ro tín dụng tại NHNo&PTNT Bồng Chung - Vĩnh Minh…………………..20 2.2.1 Khái quát chung tình hình hoạt động kinh doanh của ngân hàng năm 2011 - 2013.................................................................................................................. 20 2.2.1.1 Hoạt động huy động vốn.................................................................................20 2.2.1.2 Hoạt động sử dụng vốn...................................................................................25 2.2.2 Tình trạng nợ quá hạn và nợ xấu trong hoạt động cho vay giai đoạn 2011 - 2013.....28 2.2.2.1 Tình hình chung về nợ quá hạn...........................................................................28 2.2.2.1.1 Nợ quá hạn phân theo thời gian và theo cơ cấu nhóm nợ..........................30 SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH iv Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG 2.2.2.1.2 Nợ quá hạn theo nguyên nhân (chủ quan và khách quan)........................33 2.2.2.2 Tình hình chung về nợ xấu..................................................................................33 2.2.2.3 Khả năng thu hồi nợ quá hạn........................................................................34 2.2.3 Các biện pháp NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh đã thực hiện để hạn chế rủi ro tín dụng giai đoạn 2011 – 2013.................................................................35 2.2.3.1 Các biện pháp NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh đã thực hiện để hạn chế rủi ro tín dụng......................................................................................................35 2.2.3.1.1 Tổ chức bộ máy quản lý tín dụng phù hợp..................................................35 2.2.3.1.2 Thực hiện chấm điểm tín dụng và phân loại khách hàng vay....................35 2.2.3.1.3 Bảo đảm tiền vay..........................................................................................36 2.2.3.1.4 Trích lập dự phòng rủi ro tín dụng................................................................36 2.2.3.1.5 Thực hiện kiểm tra trước, trong và sau khi cho vay......................................37 2.2.3.1.6 Nâng cao trình độ của cán bộ tín dụng..........................................................38 2.2.3.2 Đánh giá chung về các biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng mà NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh đã thực hiện trong thời gian qua........................................................38 2.2.3.2.1 Những điểm thành công trong hoạt động hạn chế rủi ro tín dụng mà NHNo&PTNT đã thực hiện...........................................................................................38 2.2.3.2.2 Những tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại trong hoạt động hạn chế rủi ro tín dụng mà NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh đã thực hiện........................40 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG.....................43 TẠI NHNo & PTNT BỒNG CHUNG-VĨNH MINH.................................................43 3.1 Mục tiêu và định hướng hạn chế rủi ro tín dụng tại chi nhánh NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh- Thanh Hoá đến năm 2015.............................................................43 3.1.1 Mục tiêu dài hạn...................................................................................................43 3.1.2 Định hướng năm 2015 trong hoạt động tín dụng của NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh............................................................................................................................. 44 3.2 Một số giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh - Thanh Hoá...........................................................................44 3.2.1 Xây dựng chuẩn mực chi tiết để đánh giá chính xác việc phân loại khách hàng là căn cứ của việc định dạng, đo lường và phân tích các rủi ro........................................45 SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH v Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG 3.2.2 Xây dựng chiến lược thực hiện hạn chế rủi ro đồng thời với phát triển hoạt động tín dụng an toàn và hiệu quả........................................................................................45 3.2.3 Thực hiện đổi mới, hiện đại hoá hệ thống quản lý thông tin tín dụng đáp ứng nhu cầu đối với công tác hạn chế rủi ro..............................................................................46 3.2.4 Trích lập quỹ dự phòng để xử lý rủi ro...............................................................47 3.2.5 Nâng cao chất lượng cán bộ tín dụng..................................................................47 3.2.6 Hoàn thiện cơ cấu tổ chức hoạt động hạn chế rủi ro tín dụng.............................48 3.2.7 Lựa chọn khách hàng và chính sách khách hàng đồng bộ..................................48 3.2.8 Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ nâng cao vai trò dự báo phòng ngừa rủi ro...................................................................................................................49 3.2.9 Hoàn thiện cơ chế bảo đảm tiền vay...................................................................49 3.3 Một Số kiến nghị.....................................................................................................50 3.3.1 Kiến nghị với Nhà nước......................................................................................50 3.3.2 Kiến nghị đối với NHNo&PTNT Việt Nam.......................................................51 3.3.3 Kiến nghị đối với NHNo&PTNT tỉnh Thanh Hoá..............................................51 3.3.3 Kiến nghị đối với Uỷ ban Nhân dân tỉnh huyện..................................................51 KẾT LUẬN.................................................................................................................53 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................53 SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH vi Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ BIỂU ĐỒỒ Bảng 1.1: Những biểu hiện của một khoản tín dụng xấu và một chính sách tín dụng kém hiệu quả..................................................................................................................9 Bảng số 1.2: Các hạng mục và cho điểm tín dụng.......................................................15 Sơ đồ 1: Mô hình tổ chức của NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh.....................18 Bảng 2.1: Tình hình huy động vốn tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh........21 ( giai đoạn 2011 – 2013)..............................................................................................21 Biểu 2.1:Tình hình huy động vốn tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh (giai đoạn 2011 – 2013).......................................................................................................22 Bảng 2.2 :Cơ cấu nguồn vốn huy động tiền gửi (giai đoạn 2011 - 2013).....................23 Biểu 2.2: Tình hình huy động vốn theo kì hạn tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh- Thanh Hoá........................................................................................................24 Bảng 2.3: Tình hình cho vay theo TPKT tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh (giai đoạn 2011 – 2013)...............................................................................................26 Bảng 2.4: Kết quả dư nợ theo kì hạn (giai đoạn 2011 – 2013).....................................27 Biểu 2.3:Tình hình dư nợ theo kì hạn tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh (giai đoạn 2011 – 2013).......................................................................................................28 Bảng 2.5: Diễn biến nợ quá hạn tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh (giai đoạn 2011 – 2013)................................................................................................................ 29 Biểu 2.4: Tình hình nợ quá hạn tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh (giai đoạn 2011 – 2013)................................................................................................................ 30 Bảng 2.6: Phân loại nợ quá hạn theo thời hạn cho vay (giai đoạn 2011 – 2013)...................30 Biểu 2.5: Tình hình nợ quá hạn theo thời hạn cho vay (giai đoạn 2011 – 2013)...................31 Bảng 2.7: Số dư các nhóm nợ trong hoạt động tín dụng tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh (2011 – 2013)...............................................................................31 Biểu 2.6: Cơ cấu số dư nợ xấu qua các năm (giai đoạn 2011 – 2013).........................32 Bảng 2.8: Phân loại nợ quá hạn theo nguyên nhân (giai đoạn 2011 – 2013)................33 Bảng 2.9:Tình hình nợ xấu của NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh...................34 (giai đoạn 2011 – 2013)...............................................................................................34 Bảng 2.10: Tình hình trích lập DPRR tại NHNo&PTNT Bồng Chung- Vĩnh Minh (giai đoạn 2011 – 2013)...............................................................................................37 SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH vii Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT KÝ HIỆU 1 Ngân hàng nông nghiệp Ý NGHĨA NHNo và phát triển nông thôn &PTN T 2 NHTMNN Ngân hàng thương mại nhà nước 3 NHTM Ngân hàng thương mại 4 NHNN Ngân hàng nhà nước 5 SXKD Sản xuất kinh doanh 6 RRTD Rủi ro tín dụng 7 TCTD Tổ chức tín dụng 8 TCKT Tổ chức kinh tế 9 Thành phần kinh tế TPKT 10 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 11 CBTD Cán bộ tín dụng 12 HĐTD Hợp đồng tín dụng 13 TSĐB Tài sản đảm bảo 14 TCTD Tổ chức tín dụng SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH viii Báo cáo tốt nghiệp 15 CBNH GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG Cán bộ ngân hàng 16 DN Doanh nghiệp SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH ix Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH x Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH 1 Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG Hoạt động tín dụng ngân hàng có những đặc điểm cần lưu ý sau: Thứ nhất, giao dịch tín dụng được thực hiện trên cơ sở sự tin tưởng giữa hai bên khách hàng và ngân hàng. Trong đó khách hàng tin tưởng ngân hàng về khả năng cung cấp dịch vụ và thực hiện những cam kết đối với khách hàng còn ngân hàng tin tưởng ở khả năng hoàn trả cũng như tính sẵn lòng hoàn trả của khách hàng. Nghiên cứu lý luận quản trị rủi ro tức là đứng trên góc độ ngân hàng thì đặc điểm này có ý nghĩa quan trọng vì rủi ro ở đây nằm ở chỗ khách hàng có hoàn trả khoản vay cho ngân hàng hay không trong đó tính “sẵn lòng hoàn trả” của khách hàng giữ vai trò quyết định. Thứ hai, giao dịch được thực hiện trên cơ sở chuyển giao tài sản từ phía ngân hàng cho khách hàng. Ngân hàng cấp tín dụng thực chất là tài trợ vốn cho khách hàng mà vốn là một khái niệm mang tính vô hình do đó nó phải được biểu hiện dưới một hình thái hữu hình nào đó mà ta gọi là tài sản. Tài sản này có thể là tiền, máy móc, thiết bị, hàng hóa…nhưng chủ yếu là dưới hình thái tiền. Ý nghĩa của việc nghiên cứu đặc điểm này trong quản trị rủi ro tín dụng nằm ở chỗ rủi ro ở đây nằm trong quá trình lưu chuyển vốn. Bởi vậy để quản trị được rủi ro thì ngân hàng phải kiểm soát khách hàng từ việc khách hàng đã chuyển hóa đồng vốn vay như thế nào. Thứ ba, giá trị hoàn trả của khách hàng phải lớn hơn giá trị ban đầu. Đến kỳ đáo hạn, khách hàng phải hoàn trả khoản vay cho ngân hàng bao gồm khoản vay gốc và một khoản lãi vay. Khoản lãi vay này dùng để trang trải các chi phí mà ngân hàng bỏ ra (như chi phí huy động vốn, chi phí các hoạt động…) và để ngân hàng có lợi nhuận. Thứ tư, khách hàng cam kết sẽ hoàn trả khoản vay cho ngân hàng đúng hạn. Đặc điểm này hết sức quan trọng trong quá trình nghiên cứu quản trị rủi ro tín dụng vì những lý do sau. Trước hết, khoản tiền mà ngân hàng cho vay không thuộc sở hữu của ngân hàng vì ngân hàng chỉ là một đơn vị trung gian tài chính thực hiện “kinh doanh tiền gửi” hay “đi vay để cho vay”. Hoạt động kinh doanh tiền gửi này có một quy tắc là khi khách hàng gửi tiền vào ngân hàng với bất kỳ thời hạn nào thì ngân hàng không có quyền từ chối nếu khách hàng đó muốn rút tiền trước thời hạn, ngược lại khi ngân hàng cho vay một khách hàng nào đó thì dù có bất cứ lý do gì cũng không được phép đòi khách hàng đó thanh toán nếu chưa đến hạn. SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH 2 Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG 1.1.3 Các loại tín dụng ngân hàng Hoạt động tín dụng ngân hàng có thể phân loại theo các tiêu thức sau đây: Thứ nhất, theo phương thức cấp tín dụng thì tín dụng ngân hàng bao gồm các loại: - Cho vay Chiết khấu thương phiếu Bảo lãnh ngân hàng Cho thuê tài chính Thẻ tín dụng Thứ hai, theo thời hạn cấp tín dụng bao gồm: - Ngắn hạn: thời hạn < 1 năm (chủ yếu tài trợ bằng vốn lưu động) Trung hạn: 1 <= thời hạn <= 5 năm (tài trợ dự án) Dài hạn: thời hạn >5 năm Thứ ba, theo mục đích sử dụng bao gồm: - Tín dụng tiêu dùng Tín dụng nông nghiệp Tín dụng bất động sản Thứ tư, theo phương pháp hoàn trả gồm: - Trả gốc và lãi một lần Trả gốc và lãi nhiều lần Thứ năm, theo xuất xứ việc tài trợ tín dụng bao gồm: - Tài trợ trực tiếp Tài trợ gián tiếp 1.2 Rủi ro tín dụng và nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng 1.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng Trong nền kinh tế thị trường, bất kỳ hoạt động kinh doanh nào cũng tiềm ẩn những rủi ro. Hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại cũng không tránh khỏi rủi ro. Vậy rủi ro là gì? Rủi ro là sự kiện xảy ra không theo ý muốn và ảnh hưởng xấu đến hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại. Hoạt động kinh doanh ngân hàng rất nhạy cảm, có liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế, chịu sự tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan như kinh tế, chính trị, xã hội … Từ đó cũng gây ra những thiệt hại không nhỏ cho ngân hàng … Vì vậy có thể nói rằng rủi ro ngân hàng rất đa dạng. SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH 3 Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG Do đặc thù kinh doanh của mình nên hoạt động kinh doanh ngân hàng có rất nhiều các loại rủi ro, bao gồm: rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất, rủi ro thanh khoản, rủi ro hối đoái, rủi ro thiếu vốn khả dụng, rủi ro trong tín dụng quốc tế, các rủi ro khác. Trong số các loại rủi ro kể trên thì rủi ro tín dụng là loại rủi ro lớn nhất và phức tạp nhất do tín dụng là nghiệp vụ sinh lời chủ yếu và đồng thời là nghiệp vụ tiềm ẩn nguy cơ rủi ro cao nhất của ngân hàng. Bởi vậy mối lo lắng lớn nhất trong hoạt động tín dụng cũng chính là rủi ro tín dụng. Rủi ro tín dụng có nhiều cách định nghĩa trong đó theo Điều QĐ 493/2005/QĐ-NHNN thì rủi ro tín dụng được định nghĩa là “là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động kinh doanh, do khách hàng không thực hiện, không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”. 1.2.2 Những tác động bất lợi của rủi ro tín dụng. Rủi ro gắn liền với hoạt động của NHTM, là kết quả của các biến động bất thường gây ra tổn thất cho ngân hàng, nên nó chỉ có những bất lợi đối với NHTM mà thôi. Rủi ro xảy ra trong hoạt động tín dụng đã có rất nhiều những tác động bất lợi đối với ngân hàng, đó là: SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH 4 Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG 1.2.2.1 Tác động trực tiếp của rủi ro tín dụng đối với ngân hàng Tác động đến số lượng doanh thu tín dụng và lợi nhuận của ngân hàng. Tình hình thu nhập của ngân hàng sẽ giảm sút do ảnh hưởng từ tỷ suất lợi tức tín dụng giảm. Rủi ro xảy ra gắn liền với việc chất lượng tín dụng bị suy giảm. Lúc đó sự quay vòng của vốn không đúng như dự tính, quá trình quay vòng của vốn tiền tệ không trùng với quay vòng của SXKD và vốn tiêu dùng. Rủi ro làm tổn thất vốn hoạt động của ngân hàng. Nợ xấu tồn đọng quá cao sẽ làm cho nguồn vốn của ngân hàng bị đóng băng không thu hồi được tiếp tục quay vòng kinh doanh chu kỳ tiếp, không có khả năng mở rộng tín dụng và tăng lợi nhuận tích luỹ. 1.2.2 .2. Ảnh hưởng lan toả của rủi ro trong hoạt động tín dụng Tác động đến đời sống tư tưởng cán bộ. Do có khó khăn về tài chính các ngân hàng có thể phải giảm tiền lương hoặc chi phí khác sẽ gây tư tưởng bất ổn định đối với cán bộ ngân hàng. Những tác động khác: ngoài ra khi có rủi ro tín dụng gây ra diễn biến bất lợi khác như lãi suất cho vay có thể tăng lên, mức đầu tư vốn tín dụng của ngân hàng cho nền kinh tế bị thu hẹp lại... 1.2.3 Các chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng Mục tiêu của hoạt động tín dụng là an toàn - hiệu quả. Tuy nhiên trong nó luôn chứa đựng nhiều khả năng xảy ra tổn thất, để xác định những khả năng này phải căn cứ vào các biểu hiện dẫn đến rủi ro trong hoạt động tín dụng của NHTM bao gồm: 1.2.3.1 Chỉ tiêu định tính 1.2.3.1.1 Sự phù hợp của chính sách tín dụng Chính sách tín dụng của ngân hàng quyết định việc mở rộng hay thu hẹp tín dụng nhằm đạt đựơc mục tiêu riêng của ngân hàng: tìm kiếm lợi nhuận hay đảm bảo an toàn trong kinh doanh của ngân hàng. Nếu ngân hàng tập trung quá nhiều vào một mục tiêu như tìm kiếm lợi nhuận, ngân hàng sẽ phải mở rộng tín dụng, chấp nhận các khoản vay có mức an toàn thấp và rủi ro cao. Hoặc ngân hàng tập trung vào một đối tượng cho vay, cơ cấu tín dụng không phù hợp, làm tăng rủi ro tín dụng. SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH 5 Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG 1.2.3.1.2 Tính hợp lý của quy trình tín dụng Quy trình tín dụng là tổng hợp các nguyên tắc, quy định của ngân hàng trong việc cấp tín dụng với cá từ khi nhận hồ sơ xin cấp tín dụng đến khi kết thúc hợp đồng. Rủi ro tín dụng sẽ được hạn chế khi quy trình tín dụng này được tổ chức khoa học, hợp lý và được tuân thủ bởi cán bộ tín dụng. 1.2.3.2 Chỉ tiêu định lượng 1.2.3.2.1 Nợ quá hạn và Tỷ lệ nợ quá hạn Nợ quá hạn là các khoản nợ mà 1 phần hoặc toàn bộ nợ gốc, lãi hoặc phí đã quá hạn thời hạn thanh toán. Ngân hàng nào có tỉ lệ nợ quá hạn cao thì rủi ro lớn hơn vì với những khoản nợ quá hạn không thu hồi được sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình khai thác và sử dụng vốn của ngân hàng, phá vỡ kế hoạch kinh doanh. Nợ quá hạn làm tăng chi phí của ngân hàng. Với một khoản tín dụng đang gặp rủi ro, ngân hàng phải tốn các chi phí giám xử lý tài sản đảm bảo, chi phí pháp lý. Trước đây NHTM Việt Nam lấy tỷ lệ nợ quá hạn là tiêu chí duy nhất để đánh giá rủi ro tín dụng. Mức độ rủi ro của các khoản nợ được tính theo khoảng thời gian bị quá hạn. Việc gia hạn hoặc điều chỉnh kỳ hạn nợ được xác định là quá trình sử dụng vốn vẫn tạo ra được lợi nhuận của khách hàng. Khi khoản nợ phải chuyển quá hạn là lúc quan hệ tín dụng được ngân hàng đánh giá là có khả năng xảy ra tổn thất. Tỷ lệ nợ quá hạn là tỷ lệ phần trăm giữa số dư nợ quá hạn so với tổng dư nợ. Xác định theo công thức: Tỷ lệ Nợ quá hạn = Số dư nợ quá hạn x 100 Tổng dư nợ Chỉ tiêu này phản ánh mức độ ứ đọng của vốn tín dụng dẫn đến khả năng xẩy ra tổn thất. 1.2.3.2.2 Tỷ lệ nợ xấu. Nợ xấu là các khoản nợ khó đòi đã quá hạn thanh toán (Non Perming Loans). Để phù hợp với thông lệ quốc tế, NHNN Việt Nam đã ban hành quyết định 493/ 2005/QĐ - NHNN ngày 25/04/2007 quy định : “Nợ xấu trong nợ phân loại là các khoản nợ thuộc nhóm 3 (nợ dưới tiêu chuẩn), nhóm 4 (nợ nghi ngờ) và nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn). Bao gồm: Các khoản nợ quá hạn từ 90 ngày trở lên; Kể cả các SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH 6 Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG khoản nợ trong hạn khi khách hàng đó có nhiều khoản nợ với NHTM bắt buộc (hoặc có đủ cơ sở để đánh giá là khả năng trả nợ bị suy giảm) phải phân loại vào nhóm nợ xấu tương ứng với mức độ rủi ro khi có bất kỳ một khoản nợ bị chuyển vào nhóm nợ xấu ; các khoản cam kết ngoại bảng khi NHTM phải thực hiện nghĩa vụ theo cam kết với số ngày quá hạn được tính từ ngày NHTM thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết; các khoản nợ khoanh, nợ chờ xử lý của NHTM”. Như vậy thì biểu hiện rủi ro của các khoản nợ không chỉ được đánh giá trên thời hạn của khoản nợ mà còn được đánh giá dựa trên tính chất của nó trong thời gian tồn tại. Tỷ lệ nợ xấu tính trên tổng dư nợ là tỷ lệ đánh giá chất lượng tín dụng của các NHTM. Xác định theo công thức: Tỷ lệ nợ xấu = Tổng số dư nợ nhóm 3+ nợ nhóm 4+ nợ nhóm 5 * 100 Tổng dư nợ Tỷ lệ nợ xấu phản ảnh khả năng rủi ro trong hoạt động tín dụng, ngân hàng cần phải có biện pháp giải quyết nếu không việc thu hồi vốn tín dụng là rất khó khăn. SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH 7 Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG Bảng 1.1: Những biểu hiện của một khoản tín dụng xấu và một chính sách tín dụng kém hiệu quả (Nguồn: FDIC, Bank Examination Policies, Washington, D.C, selected years.) Các biểu hiện của tín dụng có vấn Các biểu hiện của chính sách tín dụng đề kém hiệu quả Trả nợ vay không đúng kỳ hạn hoặc Sự lựa chọn khách hàng không đúng với thất thường cấp độ rủi ro của họ Thường xuyên xin sửa đổi thời hạn, Chính sách cho vay phụ thuộc vào những gia hạn tín dụng sự kiện có thể xảy ra trong tương lai. Có hồ sơ đảo nợ (mỗi lần vay mới thì Cho vay trên cơ sở lời hứa của khách hàng nợ gốc giảm xuống một ít) duy trì số dư tiền gửi lớn Lãi suất tín dụng cao không bình Thiếu kế hoạch rõ ràng để thanh lý từng thường (để bù đắp rủi ro tín dụng) khoản tín dụng Tài khoản phải thu hay hàng tồn kho Tỷ lệ tín dụng cao cho khách hàng có trụ tăng không bình thường sở ngoài lãnh địa của ngân hàng Hệ số đòn bẩy tăng Tỷ lệ cho vay nội bộ cao Thất lạc hồ sơ (đặc biệt các báo cáo Có xu hướng thái quá trong cạnh tranh tài chính của khách hàng) Chất lượng bảo đảm tín dụng thấp Tin vào đánh giá lại tài sản để tăng (cấp tín dụng xấu để giữ chân khách hàng) Cho vay hỗ trợ các mục đích đầu cơ Không nhạy cảm với sự biến đổi các điều vốn CSH của khách hàng Thiếu báo cáo lưu chuyển tiền tệ Khách hàng dựa vào nguồn thu bất kiện môi trường kinh tế thường để trả nợ 1.2.3.2.3 Tỷ lệ thu lãi phải thu : Tỷ lệ thu lãi là tỷ số giữa số lãi thực thu được trên tổng số lãi phải thu mà khách hàng thoả thuận trả cho ngân hàng. Có sự chênh lệch này là do khách hàng gặp phải những biến cố bất thường không có lợi tác động đến môi trường SXKD, ảnh hưởng đến khả năng sinh lời dẫn đến kết qủa hoặc là phát sinh nợ xấu hoặc là ngân hàng phải xét duyệt miễn giảm lãi cho khách hàng nếu đủ tiêu chuẩn quy định. Sự chênh lệch này là một tổn thất về doanh thu của hoạt động tín dụng. Nguyên nhân của sự chênh lệch này là do NHTM chưa thu hết phần lãi khách hàng phải trả. Miễn lãi là ngân hàng không thu toàn bộ số tiền lãi khách hàng còn phải trả tính đến thời điểm xét miễn lãi. SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH 8 Báo cáo tốt nghiệp GVHD: TH.S. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG Giảm lãi là ngân hàng không thu 1 phần số tiền lãi khách hàng còn phải trả tính đến thời điểm xét giảm lãi. Khi xác định tỷ lệ thu lãi thực hiện ta nên xem xét chỉ tiêu chênh lệch thu chi hoạt động tín dụng để đánh giá biểu hiện dẫn đến rủi ro. 1.2.3.2.4 Tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro và khả năng bù đắp rủi ro Tỷ lệ trích lập dự phòng RRTD = Dự phòng RRTD được trích lập / Tổng dư nợ kì báo cáo dự phòng RRTD Tại Việt Nam, việc trích lập dự phòng RRTD của ngân hàng đều theo quyết định 493/2005/QĐ-NHNN. Trong đó tuỳ vào việc phân loại nợ vào nhóm nào mà có tỷ lệ trích lập tương ứng theo nguyên tắc: thời gian qúa hạn càng cao thì tỷ lệ trích lập càng lớn. Cụ thể: - Nhóm 1: 0% Nhóm 2: 5% Nhóm 3: 20% Nhóm 4: 50% Nhóm 5: 100% 1.2.4 Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng Để hạn chế được các rủi ro thì trước hết phải biết là rủi ro đó xảy ra như thế nào cũng như cơ chế tác động của nó. Vì vậy thực chất xem xét những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng cũng chính là xem xét những nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng. Sau đây là những yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng đã được hệ thống hóa. 1.2.4.1 Rủi ro tín dụng phát sinh do thông tin không cân xứng dẫn đến lựa chọn ngược Cần biết về khách hàng trước khi có quyết định đúng đắn. Sự không cân bằng về thông tin mà mỗi bên có được, được gọi là thông tin không cân xứng. Khách hàng thường có thông tin tốt hơn về lợi tức tiềm ẩn và rủi ro kèm theo những dự định mà họ đầu tư hơn là ngân hàng. Việc thiếu thông tin tạo ra những vấn đề trong quan hệ tín dụng theo hai khía cạnh: Trước khi cuộc giao dịch diễn ra và sau khi cuộc giao dịch diễn ra. Lựa chọn đối nghịch diễn ra trước khi cuộc giao dịch diễn ra do chưa hiểu đầy đủ về thông tin của khách hàng, khi mà họ có nhiều khả năng tạo ra kết quả không mong muốn đối nghịch lại với những dự tính của ngân hàng. Khi chưa có đủ thông tin SVTH: ĐỖ XUÂN HOẠT-DHTN6TH 9