Một số giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng ở Ngân hàng TMCP Phương Nam
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
Lêi më ®Çu
Trong nh÷ng n¨m qua, n−íc ta ® thùc hiÖn vËn hµnh nÒn kinh tÕ theo
c¬ chÕ thÞ tr−êng. M«i tr−êng kinh tÕ c¹nh tranh ® t¹o ra triÓn väng ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp ng©n hµng nãi
riªng. Sau khi hÖ thèng ng©n hµng ®−îc tæ chøc l¹i, trë thµnh hÖ thèng ng©n
hµng hai cÊp theo nghÞ ®Þnh 53/H§BT, c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i ® ®−îc
t¸ch rêi víi t− c¸ch lµ ®¬n vÞ kinh doanh tiÒn tÖ mµ môc tiªu chñ yÕu cña nã lµ
tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Nh−ng ®ång thêi c¬ chÕ thÞ tr−êng víi ®Çy rÉy nh÷ng rñi
ro bÊt tr¾c l¹i ®Æt c¸c doanh nghiÖp (trong ®ã cã doanh nghiÖp ng©n hµng)
tr−íc nh÷ng thö th¸ch khèc liÖt, nghiÖt ng bëi sù c¹nh tranh ®Ó tån t¹i vµ ph¸t
triÓn.
Rñi ro lu«n lµ c¨n bÖnh bÈm sinh vèn cã cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. G¾n
liÒn víi kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn cao th× bao giê còng xuÊt hiÖn nh÷ng tiÒm
tµng rñi ro ®èi víi nã. §¸ng chó ý lµ trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ kh¶
n¨ng rñi ro ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ng©n hµng lµ con sè céng kh¶ n¨ng rñi ro
®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc
d©n. Bëi v× trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr−êng, nguån vèn cho vay ng©n hµng ®Ó
tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh - dÞch vô cña c¸c doanh nghiÖp bao
giê còng chiÕm tû träng lín trong tæng nguån vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña hä.
Nh− vËy bÊt kú rñi ro nµo dï lín hay nhá, x¶y ra ë bÊt kú mét doanh
nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh nµo cã quan hÖ giao dÞch tÝn dông víi ng©n hµng
còng ®Òu g©y ra rñi ro cho ng©n hµng. §iÒu ®ã cho thÊy rñi ro lµ vÊn ®Ò phßng
ngõa rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông cña ng©n hµng bao giê còng
lµ mét vÊn ®Ò ®−îc quan t©m hµng ®Çu v× nã cã liªn quan vµ t¸c ®éng trùc tiÕp
®Õn sù sèng cßn cña c¸c ng©n hµng.
ë n−íc ta vÊn ®Ò rñi ro tÝn dông vµ c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa rñi ro tÝn
dông trong kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i ® ®−îc ®Ò cËp ®Õn tõ
mÊy n¨m nh−ng chñ yÕu míi trªn ph−¬ng diÖn lý luËn.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
CÇn cã sù tæng kÕt rót kinh nghiÖm ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c ng©n
hµng.
NhËn thøc ®−îc mèi nguy hiÓm vµ hËu qu¶ kh«ng l−êng tr−íc do c¸c rñi
ro tÝn dông ng©n hµng g©y ra, cïng víi nh÷ng kiÕn thøc vµ bµi häc thu ®−îc
trong ®ît thùc tËp t¹i Ng©n hµng th−¬ng m¹i cæ phÇn Ph−¬ng Nam, em xin
m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: "Mét sè gi¶i ph¸p h¹n chÕ rñi ro tÝn dông ë Ng©n
hµng TMCP Ph−¬ng Nam" ®Ó nghiªn cøu.
Tuy nhiªn, víi thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n, kinh nghiÖm thùc tiÔn ch−a
nhiÒu nªn b¶n th©n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. Mong ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn
cña c¸c thÇy c« vµ b¹n ®äc.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
Ch−¬ng I
Ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ rñi ro tÝn dông
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
I. Ng©n hµng th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
1. Kh¸i niÖm vÒ ng©n hµng th−¬ng m¹i
Ng©n hµng th−¬ng m¹i (NHTM) lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi khái
®êi sèng x héi, lµ mét s¶n phÈm ®Æc biÖt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Sù ra ®êi
cña NHTM ®¸nh dÊu mét b−íc nh¶y vät trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®i lªn cña
nh©n lo¹i. Ng©n hµng th−¬ng m¹i hiÖn nay lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ. HÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i cã mét
b−íc lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn hÕt søc riªng biÖt víi c¸c ngµnh kinh
doanh kh¸c. H×nh thøc s¬ khai lµ c¸c c¬ së chuyªn cÊt gi÷ vµng vµ tiÒn hé cho
ng−êi göi vµ nhËn ®−îc mét kho¶n lÖ phÝ gäi lµ hoa hång. Ban ®Çu, c¸c c¬ së
nµy gi÷ l¹i toµn bé sè tiÒn vµ vµng cña kh¸ch hµng, song vÒ sau, qua thùc tÕ
ho¹t ®éng, hä nhËn thÊy viÖc gi÷ l¹i 100% tiÒn göi cña kh¸ch hµng lµ kh«ng
cÇn thiÕt. V× tr−êng hîp tÊt c¶ kh¸ch hµng ®Õn rót tiÒn vµ vµng cïng mét lóc lµ
hÇu nh− kh«ng x¶y ra. Do vËy, hä quyÕt ®Þnh kh«ng gi÷ l¹i toµn bé sè tiÒn göi
cña kh¸ch hµng, sè cßn l¹i hä sÏ ®Çu t− cho vay ®Ó thu lîi nhuËn. Trªn c¬ së
tæng sè tiÒn göi cña kh¸ch hµng, c¸c c¬ së nµy cã thÓ sö dông mét phÇn ®Ó
®Çu t− cho vay vµ thùc hiÖn mét sè dÞch vô nh− thanh to¸n hé, chuyÓn tiÒn hé,
v.v.. ®Õn lóc nµy, ng©n hµng ra ®êi.
Ph¸p lÖnh ng©n hµng, hîp t¸c x tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh ViÖt Nam
® ®Þnh nghÜa ng©n hµng th−¬ng m¹i: "Ng©n hµng th−¬ng m¹i lµ mét tæ chøc
kinh doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th−êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña
kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc
hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu c¸c ph−¬ng tiÖn thanh to¸n.
Ng©n hµng th−¬ng m¹i gièng nh− c¸c tæ chøc kinh doanh kh¸c lµ ho¹t
®éng v× môc ®Ých thu lîi nhuËn lµ tæ chøc kinh doanh ®Æc biÖt v× ®èi t−îng
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
kinh doanh cña nã lµ tiÒn tÖ trong ®ã ho¹t ®éng tÝn dông lµ ®Æc tr−ng chñ yÕu
®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch thu hót vèn tiÒn tÖ trong x héi ®Ó cho vay.
2. C¸c chøc n¨ng cña Ng©n hµng th−¬ng m¹i
2.1. Chøc n¨ng lµm trung gian tÝn dông
Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vèn tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ, tÊt yÕu sÏ
x¶y ra t×nh tr¹ng cã nh÷ng chñ thÓ (bao gåm c¶ doanh nghiÖp, c¸ nh©n vµ c¸c
c¬ quan Nhµ n−íc, tæ chøc x héi) cã vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi ch−a sö
dông ®Õn, ®ång ghêi còng trong qu¸ tr×nh ®ã l¹i cã nh÷ng chñ thÓ cã nhu cÇu
vèn bæ sung t¹m thêi, song gi÷a chñ thÓ nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng trùc tiÕp
tho¶ mn lÉn nhau vÒ c¸c nhu cÇu vÒ vèn. Víi vai trß lµm trung gian tÝn dông,
NHTM ®øng ra lµm trung gian tËp trung huy ®éng c¸c nguån vèn t¹m thêi
nhµn rçi cña c¸c chñ thÓ cã vèn ch−a sö dông ®Õn ®Ó cho c¸c chñ thÓ thiÕu
vèn vay. Nh− vËy, NHTM võa lµ ng−êi nhËn tÝn dông (ng−êi ®i vay) vµ võa lµ
ng−êi cÊp tÝn dông (ng−êi cho vay).
Chøc n¨ng trung gian tÝn dông cña NHTM cã t¸c dông rÊt lín ®èi víi
toµn bé nÒn kinh tÕ, nã lµm cho nguån tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi ®−îc sö dông
triÖt ®Ó, t¨ng nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn cña toµn x héi, qu¸ tr×nh t¸i s¶n
xuÊt nhê vËy ®−îc tiÕn hµnh liªn tôc, khÈn tr−¬ng vµ më réng.
2.2. Chøc n¨ng lµm trung gian thanh to¸n
Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, NHTM thay mÆt cho kh¸ch hµng tiÕn hµnh
c¸c nghiÖp vô cã tÝnh chÊt kü thuËt liªn quan ®Õn sù vËn ®éng cña vèn tiÒn tÖ
cña kh¸ch hµng. NghiÖp vô nµy bao gåm: B¶o qu¶n tiÒn tÖ, tiÕn hµnh thanh
to¸n theo uû nhiÖm cña kh¸ch hµng, nhËp tiÒn vµo tµi kho¶n, theo dâi sæ
s¸ch… NghÜa lµ ng©n hµng ®øng ra lµm trung gian thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch
hµng, gióp hä kh«ng ph¶i trùc tiÕp thanh to¸n víi nhau. C«ng viÖc nµy cña
ng©n hµng ngµy cµng më réng vÒ quy m« vµ ph¹m vi. Ngµy nay, NHTM thùc
hiÖn ®¹i bé phËn c¸c kho¶n chi tr¶ vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c doanh
nghiÖp vµ c¶ mét bé phËn chi tr¶ cña c¸ nh©n.
Chøc n¨ng nµy cã mèi quan hÖ g¾n bã h÷u c¬ víi chøc n¨ng trung gian
tÝn dông. ViÖc më tµi kho¶n cña kh¸ch hµng, nhËn tiÒn göi vµ thanh to¸n hé
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
kh¸ch hµng ® t¹o ra c¬ së ®Ó ng©n hµng cã thªm nguån vèn ®Ó më réng cho
vay. K. Mark ® viÕt: "C«ng viÖc cña ng−êi thñ quü chÝnh lµ ë chç lµm trung
gian thanh to¸n. Khi ng©n hµng xuÊt hiÖn th× chøc n¨ng nµy ®−îc chuyÓn giao
sang ng©n hµng. Tuy nhiªn, kh¸c víi nghÒ kinh doanh tiÒn tÖ d−íi h×nh thøc
ban ®Çu gi¶n ®¬n vµ thuÇn tuý cña nã - nghÜa lµ t¸ch khái chÕ ®é tÝn dông trong ng©n hµng, th× chøc n¨ng trung gian tÝn dông g¾n bã mét c¸ch chÆt chÏ
víi trung gian thanh to¸n. Ng©n hµng dïng sè tiÒn cña nhµ t− b¶n nµy ®Ó cho
vay".
Chøc n¨ng nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong quan
hÖ thanh to¸n víi nhau, lµm gi¶m ®i ®¸ng kÓ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn
l−u th«ng tiÒn mÆt ®èi víi tõng doanh nghiÖp còng nh− ®èi víi toµn x héi.
2.3. Chøc n¨ng "t¹o tiÒn"
Hai chøc n¨ng lµm trung gian tÝn dông vµ trung gian thanh to¸n lµ tiÒn
®Ò ph¸t sinh chøc n¨ng "t¹o tiÒn" cña NHTM. Qu¸ tr×nh t¹o tiÒn cña hÖ thèng
NHTM lµ qu¸ tr×nh më réng nhiÒu lÇn tiÒn göi th«ng qua kú h¹n. Qu¸ tr×nh
nµy ®−îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông vµ tæ chøc thanh to¸n kh«ng
dïng tiÒn mÆt trong hÖ thèng ng©n hµng.
NÕu chØ xÐt thuÇn tuý kh¶ n¨ng t¹o ra ngo¹i tÖ th× víi mét kho¶n dù tr÷
míi ®−îc cung cÊp thªm, toµn bé hÖ thèng NHTM cã thÓ t¹o ra ®−îc mét
l−îng tiÒn göi qua ng©n hµng gÊp nhiÒu lÇn dù tr÷ ban ®Çu mµ hä nhËn ®−îc.
L−îng tiÒn nµy tû lÖ nghÞch víi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc vµ tû lÖ thuËn víi l−îng
dù tr÷ míi ®−îc cung cÊp ban ®Çu, ®iÒu nµy ®−îc biÓu hiÖn qua c«ng thøc sau:
L−îng tiÒn göi;më réng = Error! x L−îng dù tr÷ míi
Tuy nhiªn, viÖc më réng tiÒn göi nh− trªn míi chØ lµ kh¶ n¨ng mµ th«i.
Møc ®é më réng tiÒn göi cña NHTM lªn bao nhiªu lÇn cßn phô thuéc vµo
nhiÒu yÕu tè kh¸c nh−: Tû lÖ rót tiÒn mÆt cña kh¸ch hµng, møc ®é sö dông sè
vèn kh¶ dông cña ng©n hµng ®Ó cho vay,… chøc n¨ng nµy ® t¹o thªm nguån
vèn cho c¸c NHTM ®Ó më réng kh¶ n¨ng cho vay.
C¸c chøc n¨ng cña NHTM cã mèi quan hÖ bæ sung hç trî lÉn nhau,
trong ®ã chøc n¨ng tÝn dông lµ chøc n¨ng c¬ b¶n t¹o c¬ së cho viÖc thùc hiÖn
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
c¸c chøc n¨ng kh¸c. §ång thêi thùc hiÖn tèt chøc n¨ng trung gian thanh to¸n
vµ "t¹o tiÒn" gãp phÇn më réng ho¹t ®éng cña chøc n¨ng trung gian thanh
to¸n.
3. C¸c nghiÖp vô cña NHTM
3.1. NghiÖp vô tµi s¶n nî (nghiÖp vô h×nh thµnh nguån vèn cña
NHTM).
§©y lµ nghiÖp vô h×nh thµnh nguån vèn cña NHTM. Nguån vèn cña
NHTM gåm cã:
* Vèn tù cã vµ coi nh− tù cã gåm:
- Vèn ph¸p ®Þnh: Lµ møc vèn tèi thiÓu ph¶i cã khi thµnh lËp ng©n hµng,
nã ®−îc h×nh thµnh tuú theo tÝnh chÊt së h÷u cña c¸c ng©n hµng.
- Quü dù tr÷: Gåm hai lo¹i lµ: Quü dù tr÷ ®Ó bæ sung vèn ®iÒu lÖ vµ quü
dù tr÷ ®Æc biÖt ®Ó bï ®¾p rñi ro.
- Vèn coi nh− tù cã gåm: Lîi nhuËn ch−a chia hoÆc c¸c quü ch−a sö
dông nh− quü ph¸t triÓn kü thuËt nghiÖp vô ng©n hµng, quü khen th−ëng, quü
phóc lîi, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh.
* Vèn huy ®éng: Ng©n hµng huy ®éng tiÒn göi víi c¸c h×nh thøc:
- TiÒn göi kh«ng kú h¹n: Lµ kho¶n tiÒn göi mµ ng−êi göi cã thÓ rót ra sö
dông bÊt kú lóc nµo. Bé phËn tiÒn göi nµy bao gåm: tiÒn göi thanh to¸n ®−îc
b¶o qu¶n trªn hai tµi kho¶n lµ tµi kho¶n sÐc vµ tµi kho¶n vng lai. Ngoµi ra
cßn cã tiÒn göi kh«ng kú h¹n ®Ó ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n cña kh¸ch hµng vµ
tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n cña c¸c tÇng líp d©n c− víi tÝnh chÊt lµ c¸c
kho¶n tiÒn ®Ó dµnh.
- TiÒn göi cã kú h¹n: Lµ lo¹i tiÒn göi cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ thêi gian rót
tiÒn cña kh¸ch hµng.
Cïng víi viÖc huy ®éng tiÒn göi, ng©n hµng cßn huy ®éng vèn b»ng c¸c
h×nh thøc kh¸c nh−: ph¸t hµnh chøng chØ tiÒn göi, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu.
- Vèn ®i vay: Gåm cã:
+ Vay NHTM vµ c¸c tæ chøc tÝn dông trªn thÞ tr−êng liªn ng©n hµng.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
+ Vay ng©n hµng trung −¬ng mµ cô thÓ lµ xin t¸i cÊp vèn t¹i ng©n hµng
trung −¬ng.
+ Vay n−íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c.
* C¸c nguån vèn kh¸c: Vèn thanh to¸n vµ vèn ph¸t sinh tõ c¸c nghiÖp
vô ®¹i lý.
Trong c¬ cÊu nguån vèn cña NHTM, vèn tù cã vµ coi nh− tù cã chiÕm
tû träng nhá nh−ng mang tÝnh chÊt æn ®Þnh vµ lµ c¬ së cho viÖc thu hót c¸c
nguån vèn kh¸c. Vèn huy ®éng chiÕm tû träng lín nh−ng th−êng xuyªn biÕn
®éng, nhÊt lµ bé phËn tiÒn göi kh«ng kú h¹n, nh−ng nã l¹i lµ bé phËn vèn
quan träng trong ho¹t ®éng cña ng©n hµng, do ®ã, ng©n hµng ph¶i th−êng
xuyªn t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó më réng phÇn vèn nµy.
3.2. NghiÖp vô tµi s¶n cã (NghiÖp vô sö dông vèn cña NHTM)
Trªn c¬ së h×nh thµnh c¸c nguån vèn, NHTM sö dông vèn vµo c¸c
nghiÖp vô sau:
* NghiÖp vô ng©n quü
- Duy tr× mét møc tiÒn mÆt t¹i quü ®Ó ®¸p øng yªu cÇu chi tr¶ tiÒn mÆt
th−êng xuyªn cho kh¸ch hµng.
- TiÒn göi cña NHTM t¹i ng©n hµng trung −¬ng (NHTW) gåm tiÒn göi
dù tr÷ b¾t buéc vµ tiÒn göi thanh to¸n ®Ó phôc vô c¸c kho¶n thanh to¸n gi÷a
c¸c ng©n hµng qua vai trß trung gian thanh to¸n cña NHTM.
- TiÒn göi t¹i c¸c NHTM ®Ó cã thÓ thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n,
chuyÓn tiÒn cho kh¸ch hµng.
* NghiÖp vô cho vay cña NHTM
- NghiÖp vô chiÕt khÊu: Thùc chÊt ®©y lµ nghiÖp vô cho vay ng¾n h¹n
nh−ng kho¶n cho vay mang tÝnh chÊt ®Æc biÖt v× ng−êi vay chuyÓn quyÒn ®ßi
nî trªn th−¬ng phiÕu sang ng©n hµng.
- Cho vay øng tr−íc: Thùc hiÖn trªn c¬ së hîp ®ång tÝn dông trong ®ã
kh¸ch hµng ®−îc sö dông tiÒn vay trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
- Cho v−ît chi trªn tµi kho¶n vng lai: lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông ®Æc biÖt,
trong ®ã kh¸ch hµng ®−îc phÐp d− nî trªn tµi kho¶n vng lai theo mét h¹n
møc tÝn dông trªn c¬ së hîp ®ång tÝn dông.
- TÝn dông ng©n quü
- TÝn dông b»ng ch÷ ký
- TÝn dông thuª mua
- TÝn dông tr¶ gãp
Trong c¸c nghiÖp vô tµi s¶n cã th× nghiÖp vô cho vay lµ nghiÖp vô sinh
lêi chñ yÕu ®èi víi NHTM nh−ng còng lµ nghiÖp vô cã kh¶ n¨ng gÆp rñi ro
nen ng©n hµng ph¶i hÕt søc chó ý khi thùc hiÖn nghiÖp vô nµy. NghiÖp vô
ng©n quü kh«ng cã kh¶ n¨ng sinh lêi nh−ng l¹i ®¶m b¶o duy tr× kh¶ n¨ng
thanh to¸n.
* NghiÖp vô ®Çu t−
- §Çu t− theo dù ¸n ng©n hµng
- §Çu t− vµo lÜnh vùc chøng kho¸n: chøng kho¸n nhµ n−íc, cæ phiÕu,
tr¸i phiÕu c«ng ty.
3.3. C¸c nghiÖp vô kh¸c cña NHTM (NghiÖp vô trung gian)
* NghiÖp vô thu chi chuyÓn tiÒn cho kh¸ch hµng
* NghiÖp vô ®¹i lý vÒ chøng kho¸n: ph¸t hµnh, mua b¸n, b¶o qu¶n
chøng kho¸n cho kh¸ch hµng.
* NghiÖp vô mua b¸n, b¶o qu¶n vµng b¹c ®¸ quý vµ ngo¹i tÖ
* NghiÖp vô uû th¸c cña kh¸ch hµng qu¶n lý tµi s¶n theo th−, theo hîp
®ång.
* NghiÖp vô t− vÊn vÒ ®Çu t−.
* NghiÖp vô thanh lý tµi s¶n khi doanh nghiÖp gi¶i thÓ, ph¸ s¶n.
C¸c nghiÖp vô cña NHTM cã quan hÖ lµ bæ sung hç trî lÉn nhau trong
®ã nghiÖp vô tµi s¶n nî lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô tµi s¶n cã. NghiÖp vô
tµi s¶n cã lµm t¨ng kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c ng©n hµng, gãp phÇn lµm t¨ng
kh¶ n¨ng huy ®éng vèn. Thùc hiÖn tèt nghiÖp vô trung gian sÏ t¹o ®iÒu kiÖn
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
t¨ng nguån vèn vµ sö dông vèn v× nghiÖp vô trung gian võa vµ nghiÖp vô tµi
s¶n nî vµ võa lµ nghiÖp vô tµi s¶n cã.
II. Ho¹t ®éng tÝn dông vµ rñi to tÝn dông cña NHTM
1. Ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng
a) TÝn dông ng©n hµng
MÆc dï tÝn dông ng©n hµng ra ®êi tõ rÊt l©u nh−ng ®Õn nay, ®Þnh nghÜa
vÒ tÝn dông vÉn ch−a ®−îc thèng nhÊt. Kh¸i niÖm "TÝn dông" cã nguån gèc tõ
thuËt ng÷ La tinh "Creditium" cã nghÜa lµ sù tin t−ëng. Cã thÓ hiÓu tÝn dông lµ
mét sù øng tr−íc "gi¸ trÞ hiÖn t¹i" ®Ó ®æi lÊy "gi¸ trÞ t−¬ng lai" víi mong muèn
r»ng "gi¸ trÞ t−¬ng lai" sÏ lín h¬n "gi¸ trÞ hiÖn t¹i".
Theo K.Mark th× "TÝn dông - d−íi h×nh thøc biÓu hiÖn cña nã lµ sù tÝn
nhiÖm Ýt nhiÒu cã c¨n cø ® khiÕn ng−êi nµy giao cho ng−êi kh¸c mét sè t−
b¶n nµo ®ã d−íi h×nh th¸i hµng ho¸ ®−îc ®¸nh gi¸ thµnh mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh.
Sè tiÒn nµy bao giê còng ph¶i ®−îc tr¶ l¹i trong mét thêi gian ® ®−îc Ên ®Þnh.
Nh− vËy, tÝn dông cã ®Æc ®iÓm c¬ b¶n lµ:
- Ng−êi së h÷u cã mét sè vèn (biÓu hiÖn b»ng hµng ho¸ hay tiÒn)
chuyÓn giao cho ng−êi kh¸c sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
- HÕt thêi h¹n sö dông, ng−êi sö dông vèn ph¶i hoµn tr¶ vèn cho ng−êi
chñ së h÷u víi mét gi¸ trÞ lín h¬n. PhÇn chªnh lÖch ®ã gäi lµ li suÊt tÝn dông.
Nh− vËy, trong quan hÖ tÝn dông, ng−êi cho vay chØ trao ®æi quyÒn sö dông
vèn chø kh«ng trao ®æi quyÒn së h÷u vèn cho ng−êi ®i vay.
b) C¸c h×nh thøc tÝn dông ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
- TÝn dông vng lai: Lµ h×nh thøc tÝn dông phæ biÕn nhÊt ®ãng vai trß
quan träng trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ.
TÝn dông vng lai lµ mét ho¹t ®éng vay m−în th−êng xuyªn do ng©n
hµng thùc hiÖn víi mét gi¸ trÞ tiÒn tÖ phï hîp víi sù tho¶ thuËn trong hîp
®ång. H×nh thøc tÝn dông nµy gióp cho kh¸ch hµng cña ng©n hµng cã ®ñ vèn
®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh kh«ng bÞ ngõng trÖ do thiÕu
vèn kh¶ dông.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
- TÝn dông nhËn tr¶: Lµ h×nh thøc tÝn dông do ng©n hµng thanh to¸n cho
ng−êi cÇn kú phiÕu tíi h¹n tr¶. V× ë ®©y ng©n hµng nhËn tr¶ cho tÝn dông nµy,
®©y lµ sù ®¶m b¶o ch¾c ch¾n cho ng−êi thø ba khi ng−êi nµy cÇm kú phiÕu
nhËn tr¶, thùc chÊt cña lo¹i tÝn phiÕu nµy lµ cÊp vèn ng¾n h¹n "tÝn dông ng¾n
h¹n" ®Ó bæ sung vµo vèn l−u ®éng cho ng−êi vay. H×nh thøc tÝn dông nµy còng
cã t¸c dông gióp cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng
bÞ gi¸n ®o¹n do thiÕu vèn l−u ®éng.
- TÝn dông chiÕt khÊu: Ng©n hµng thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu b»ng
c¸ch bá tiÒn ra "mua" c¸c kú phiÕu, ho¸ ®¬n chøng tõ xuÊt khÈu… víi gi¸
mua lµ toµn bé sè tiÒn tr¶ nî cho c¸c chøng tõ ®ã trõ ®i li suÊt chiÕt khÊu,
hoa hång vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c. Thùc chÊt cña ho¹t ®éng tÝn dông nµy lµ
ng©n hµng cÊp tÝn dông ng¾n h¹n cho ng−êi b¸n (cung cÊp hµng ho¸ trong
tr−êng hîp n−gêi b¸n ch−a thu ®−îc tiÒn hµng).
- TÝn dông cÇm ®å: Lµ h×nh thøc cho vay thÕ chÊp tµi s¶n nh−ng tµi s¶n
thÕ chÊp chØ lµ ®éng s¶n dÔ tiªu thô nh− vµng, b¹c, ®¸ q
uý. TÝn dông cÇm
®å chñ yÕu dïng ®Ó cÊp ph¸t cho lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh theo thêi vô,
khèi l−îng cho vay th−êng b»ng 60-70% gi¸ trÞ tµi s¶n ®em ®i cÇm tuú theo
møc ®é thanh kho¶n cña tµi s¶n mµ gi¸ trÞ cho vay lín h¬n hoÆc gi¶m ®i.
- TÝn dông thuª mua: Lµ h×nh thøc tÝn dông míi xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam,
h×nh thøc tÝn dông nµy nh»m môc ®Ých cÊp ph¸t vèn cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó
®æi míi tµi s¶n d−íi h×nh thøc cho thuª, b¸n tr¶ gãp tõng phÇn c¸c m¸y mãc
thiÕt bÞ, c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh mµ
kh«ng cÇn ®Çu t− mét sè l−îng vèn qu¸ lín vµ bªn c¹nh ®ã dÔ dµng thay ®æi
®−îc thiÕt bÞ nÕu chóng l¹c hËu.
Ngoµi ra, cßn cã mét sè h×nh thøc tÝn dông kh¸c nh−:
- TÝn dông tr¶ nhiÒu lÇn (tr¶ gãp)
- TÝn dông b¶o lnh, tÝn dông liªn kÕt…
Ho¹t ®éng tÝn dông lµ mét ho¹t ®éng cã vai trß quan träng trong sù ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ. Nã cã t¸c dông thóc ®Èy lùc l−îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn,
tÝn dông ®¸p øng nhu cÇu vèn ®Ó duy tr× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
thêi ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ, thóc ®Èy sù l−u th«ng hµng ho¸ trong s¶n xuÊt,
kinh doanh tiÒn tÖ. TÝn dông lµ mét c«ng cô thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh tÝch
tô tËp trung s¶n xuÊt, thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶
h¬n. TÝn dông gãp phÇn ®iÒu hoµ nhu cÇu vÒ vèn trong x héi, t¹o sù c©n b»ng
gi÷a cung vµ cÇu vÒ vèn, ®¶m b¶o cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng b×nh
th−êng, gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu thõa thiÕu vèn t¹m thêi. TÝn dông cßn ®−îc gäi
lµ ®ßn bÈy trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc.
TÝn dông cã chøc n¨ng tËp trung vµ ph©n phèi l¹i vèn tiÒn tÖ t¹m thêi
nhµn rçi trªn nguyªn t¾c hoµn tr¶ l¹i. TÝn dông cã t¸c dông t¨ng tèc ®é chu
chuyÓn vèn, tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ l−u th«ng, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
b»ng ®ång tiÒn.
Nh− vËy, ho¹t ®éng tÝn dông vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cã mèi quan hÖ
biÖn chøng víi nhau, hç trî nhau cïng ph¸t triÓn. Ho¹t ®éng tÝn dông tån t¹i
vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Tuy
nhiªn, ho¹t ®éng tÝn dông lu«n tån t¹i hai mÆt m¹nh vµ yÕu. NÕu ho¹t ®éng tÝn
dông diÔn ra mét c¸ch hoµn h¶o theo ®óng nguyªn t¾c vµ nh÷ng cam kÕt th×
nã sÏ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ diÔn ra nhanh h¬n, cã hiÖu qu¶ h¬n vµ qua
®ã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh−ng khi rñi ro tÝn dông x¶y ra, kh«ng
nh÷ng nã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c tæ
chøc kinh doanh chÞu rñi ro mµ cßn ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn c¸c quan hÖ tµi
chÝnh tiÒn tÖ. §Ó ph¸t huy vai trß quan träng cña tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ,
c¸c NHTM th−êng xuyªn quan t©m tíi vÊn ®Ò an toµn vèn trong kinh doanh
bëi lÏ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh, c¸c NHTM lu«n ph¶i ®−¬ng ®Çu
víi nh÷ng rñi ro ®Æc biÖt lµ rñi ro tÝn dông.
2. Rñi ro tÝn dông cña NHTM
a) §Þnh nghÜa hay kh¸i niÖm vÒ rñi ro tÝn dông ng©n hµng
Trong c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch tËp trung víi hÖ thèng ng©n hµng ®éc
quyÒn, rñi ro tÝn dông Ýt ®−îc ®Ò cËp tíi, khi rñi ro tÝn dông x¶y ra th× ng©n
hµng th−êng sö dông c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®Ó ng¨n chÆn nh−: Ph¸t hµnh
thªm tiÒn, kh«ng cho doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n rót tiÒn mÆt,… Nh−ng khi
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, hiÖn t−îng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n ë
doanh nghiÖp nµy, c¸ nh©n kia hay cho vay kh«ng thu håi ®−îc nî, ng−êi göi
tiÒn rót tiÒn å ¹t khái ng©n hµng, c¸c ng©n hµng kinh doanh thua lç hoÆc thËm
chÝ ph¸ s¶n lµ hiÖn t−îng cã nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra. Nh− vËy, khi cho vay mét
kho¶n vèn, ng−êi cho vay tù nhñ liÖu kho¶n vèn nµy cã ®−îc hoµn tr¶ trong
t−¬ng lai hay kh«ng? §iÒu nµy cã nghÜa lµ mét kh¶ n¨ng rñi ro ®ang chê ®ãn
hä. N−íc ta, trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ, vÊn ®Ò vÒ vèn trë thµnh mét vÊn
®Ò hÕt søc nãng báng vµ cÊp b¸ch. ThÞ tr−êng ng©n hµng kinh doanh lµ thÞ
tr−êng cã nhiÒu rñi ro nhÊt. Rñi ro cã thÓ x¶y ra trong bÊt kú mét nghiÖp vô
nµo víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. Tuy nhiªn, viÖc t×m ra mét ph−¬ng ph¸p
thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô cã thÓ hoµn toµn lo¹i trõ ®−îc rñi ro vµ cã thÓ ®¶m
b¶o ®−îc mét kÕt qu¶ tµi chÝnh nhÊt ®Þnh lµ mét viÖc kh«ng thÓ thùc hiÖn
®−îc. Chóng ta chØ cã thÓ l−êng tr−íc vµ h¹ thÊp rñi ro ®Õn møc thÊp nhÊt.
VËy rñi ro lµ g×? Cã thÓ nãi rñi ro lµ mèi ®e do¹ bÞ tæn thÊt mét phÇn
nguån vèn cña m×nh, kh«ng ®¹t ®−îc thu nhËp hay ®ßi hái c¸c kho¶n chi phÝ
bæ sung. BÊt kú mét ho¹t ®éng nµo còng kh«ng thÓ tr¸nh khái cã quan hÖ víi
mét lo¹i rñi ro nhÊt ®Þnh - rñi ro ®ã cã thÓ dÉn ®Õn thua lç. Trong kinh doanh
th−êng cã c¸c lo¹i rñi ro kh¸c nhau. Cã lo¹i rñi ro cã mèi quan hÖ víi tai n¹n,
ho¶ ho¹n, c−íp bãc vµ th−êng xuyªn ®−îc b¶o hiÓm, nh−ng còng cã nh÷ng
lo¹i rñi ro cã mèi quan hÖ víi c¸c ®e do¹ kh¸c nh− rñi ro do thÞ tr−êng kh«ng
thõa nhËn s¶n phÈm cña ng©n hµng, do ph¸ s¶n chiÕn l−îc ® ®Ò ra cã thÓ do
sù thay ®æi cña luËt ph¸p, v.v.. Trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng,
cïng víi sù ph¸t triÓn cña tÝn dông ng©n hµng lµ sù t¨ng lªn cña rñi ro tÝn
dông. V× vËy, chóng ta cÇn ph¶i hiÓu ro rñi ro tÝn dông lµ g×? vµ nguyªn nh©n
xuÊt hiÖn cña nã ®Ó t×m c¸ch ®Ò phßng, h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a sù xuÊt hiÖn
rñi ro trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng.
Sau khi nghiªn cøu ho¹t ®éng cña NHTM vµ kh¸i niÖm vÒ tÝn dông ng©n
hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, chóng ta cã thÓ ®i ®Õn mét kh¸i niÖm vÒ rñi
ro tÝn dông ng©n hµng nh− sau:
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
"Rñi ro tÝn dông lµ sù xuÊt hiÖn c¸c biÕn cè kh«ng b×nh th−êng trong
quan hÖ tÝn dông, g©y hËu qu¶ xÊu ®Õn ho¹t ®éng nh− mÊt m¸t, thiÖt h¹i vÒ tµi
s¶n, thu nhËp cña ng©n hµng".
Nh÷ng biÕn cè trong rñi ro tÝn dông bao gåm: Cho vay kh«ng thu hßi
®−îc nî, thiÕu vèn ®Ó chi tr¶ cho kh¸ch hµng göi tiÒn. (Mäi ho¹t ®éng tÝn
dông ®Òu chøa ®ùng nh÷ng rñi ro kh«ng lo¹i trõ bÊt kú mét lo¹i h×nh tÝn dông
nµo ®ång thêi nã cã ý nghÜa quan träng vµ s©u s¾c ®Æc biÖt trong tÝn dông
th−¬ng m¹i. Ho¹t ®éng tÝn dông còn lµ mét lo¹i h×nh kinh doanh, lóc nµo còng
tiÒm Èn nh÷ng rñi ro). Tuy nhiªn, rñi ro tÝn dông ng©n hµng cã nh÷ng nÐt
riªng biÖt víi nh÷ng rñi ro tÝn dông th−¬ng m¹i. Rñi ro tÝn dông th−¬ng m¹i
®−îc giíi h¹n trong ph¹m vi hµng ho¸ cßn tÝn dông ng©n hµng lµ tÝn dông
b»ng tiÒn.
b) Kh¶ n¨ng cña rñi ro tÝn dông vµ sù tån t¹i kh¸ch quan cña nã
Rñi ro trong kinh doanh nãi chung lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái song
kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro tÝn dông ng©n hµng võa phô thuéc vµo hiÖu qu¶ cña
ho¹t ®éng tÝn dông l¹i võa phô thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh cña kh¸ch hµng.
NÕu doanh nghiÖp lµ kh¸ch hµng cña ng©n hµng ho¹t ®éng thua lç, ph¸ s¶n,
®iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng doanh nghiÖp kh«ng tr¶ ®−îc nî vay cña ng©n
hµng. Do ®ã, ng©n hµng kh«ng thu ®−îc nî vµ rñi ro x¶y ra.
Rñi ro tÝn dông tËp trung chñ yÕu ë hai mÆt huy ®éng vµ cho vay. Trong
kinh doanh tiÒn tÖ, mét trong nh÷ng nguån vèn lín cña ng©n hµng ®Ó cho vay
lµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n. TiÒn göi thanh to¸n vµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n kh¸ch
hµng cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo tuú theo nhu cÇu mµ ng©n hµng ph¶i cã tr¸ch
nhiÖm ®¸p øng kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, ng©n hµng
ph¶i cã phÇn dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, tuy nhiªn, nÕu ®Ó quü dù
tr÷ qu¸ lín th× kh¶ n¨ng cho vay sinh lêi sÏ gi¶m sót. V× vËy, ng©n hµng ph¶i
tÝnh to¸n ®Ó ®iÒu hoµ hai yªu cÇu:
- §¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ.
- Cho vay ®Ó t¹o kh¶ n¨ng sinh lêi cao nhÊt.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
Trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, c¸c hiÖn t−îng kinh tÕ cã nh÷ng biÕn ®æi thËt
®a d¹ng vµ bÊt ngê. ViÖc dù ®o¸n biÕn ®éng cña thÞ tr−êng chØ mang tÝnh
t−¬ng ®èi, rñi ro cã thÓ x¶y ra bÊt kú lóc nµo ®Æc biÖt lµ trong thêi kú l¹m ph¸t
vµ suy tho¸i kinh tÕ. rñi ro tÝn dông th−êng do kh¸ch hµng vay vèn, sù yÕu
kÐm cña ng©n hµng trong qu¶n lý hay sù chñ quan cña ng©n hµng trong qu¸
tr×nh xÐt duyÖt cho vay mang l¹i.
c) HËu qu¶ cña rñi ro tÝn dông
Khi rñi ro tÝn dông x¶y ra sÏ dÉn ®Õn rñi ro mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n,
ng©n hµng kh«ng cã tiÒn ®Ó trang tr¶i nî nÇn cho kh¸ch hµng, mÊt uy tÝn tr−íc
kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng å ¹t ®Õn rót tiÒn ®iÒu nµy cã thÓ ®−a ng©n hµng ®Õn
chç ph¸ s¶n hoÆc vì nî. MÆt kh¸c, do tÝnh riªng biÖt cña hµng ho¸ ng©n hµng,
mét ng©n hµng ph¸ s¶n th× theo ph¶n øng d©y chuyÒn, cã thÓ sÏ kÐo theo sù
ph¸ s¶n cña hµng lo¹t c¸c ng©n hµng kh¸c. C¸c cuéc khñng ho¶ng ng©n hµng
th−êng kÐo theo sù suy tho¸i kinh tÕ, ¶nh h−ëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng x héi.
Thùc tÕ ë ViÖt Nam sau ®ît khñng ho¶ng vµo nh÷ng n¨m 1989-1990
dÉn tíi hµng lo¹t xÝ nghiÖp bÞ ph¸ s¶n, hµng lo¹t c¸c hîp t¸c x tÝn dông bÞ ®æ
bÓ ® g©y t©m lý hoang mang trong d©n chóng. HÇu hÕt c¸c NHTM ViÖt Nam
®Òu cã nî qu¸ h¹n kh«ng thÓ thu håi, ®Ó l¹i mét thùc tr¹ng nhiÒu n¨m kinh
doanh kh«ng cã li.
ChÝnh v× c¸c hËu qu¶ nghiªm träng khi rñi ro x¶y ra ®èi víi ho¹t ®éng
kinh doanh cña ng©n hµng nãi riªng vµ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¶ nÒn kinh tÕ
nãi chung mµ chóng ta ph¶i nghiªn cøu ®Ó t×m ra c¸c biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ
rñi ro tÝn dông.
d) C¸c lo¹i rñi ro tÝn dông
1. Rñi ro tÝn dông ng¾n h¹n
TÝn dông ng¾n h¹n nh»m bæ sung vèn l−u ®éng cßn thiÕu ph¸t sinh
trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ. Nh− vËy,
tÝn dông ng¾n h¹n chØ cung cÊp mét phÇn chø kh«ng ph¶i toµn bé sè vèn l−u
®éng trong mét thêi gian ng¾n.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
§èi víi lo¹i tÝn dông nµy, rñi ro th−êng x¶y ra khi c¸n bé tÝn dông ph¹m
ph¶i sai lÇm trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n hiÖu qu¶ ®Çu t− vµ thiÕu cÈn träng trong
c«ng t¸c thÈm ®Þnh. §Ó kh¾c phôc ®−îc lo¹i rñi ro nµy, chóng ta ph¶i xem xÐt
kü l−ìng ®Ó ®−a ra c¸c kÕt luËn ®óng ®¾n vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh
nghiÖp, n©ng cao chÊt l−îng cña c«ng t¸c thÈm ®Þnh.
2. Rñi ro tÝn dông trung, dµi h¹n
TÝn dông trung dµi h¹n lµ kho¶n vay víi môc ®Ých ®Çu t− x©y dùng c¬
b¶n, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh. TÝn dông trung vµ dµi h¹n lµ kho¶n ®Çu t− cã
thêi h¹n thu håi vèn dµi, ®èi víi tÝn dông trung h¹n lµ tõ 1 ®Õn 3 n¨m, ®èi víi
tÝn dông dµi h¹n lµ trªn 5 n¨m. Ngoµi c¸c ®Æc ®iÓm trªn, tÝn dông trung vµ dµi
h¹n cßn cã mét ®Æc ®iÓm quan träng lµ cã sè l−îng lín.
Rñi ro tÝn dông trung vµ dµi h¹n th−êng x¶y ra khi cã nh÷ng diÔn biÕn
bÊt lîi trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh do thêi gian
thu håi vèn qu¸ dµi. Ngoµi c¸c th«ng sè kinh tÕ, kü thuËt c¸c nhµ ®Çu t− cÇn
ph¶i tÝnh ®Õn c¸c biÕn ®éng vÒ chÝnh trÞ, chÝnh s¸ch cña nhµ n−íc (c¸c yÕu tè
phi kinh tÕ) nÕu kh«ng rÊt dÔ dÉn tíi rñi ro g©y thiÖt h¹i lín cho ho¹t ®éng tÝn
dông cña ng©n hµng.
§Ó tr¸nh ®−îc lo¹i rñi ro nµy, c¸c nhµ ®Çu t− cÇn ph¶i tÝnh, c©n nh¾c
mét c¸ch chÝnh x¸c vµ tû mû hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t− trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn dù ¸n. Trong ®ã cã mét sè yÕu tè cùc kú quan träng vÒ kinh tÕ kü thuËt
nh−: nguyªn nhiªn vËt liÖu ®Çu vµo, kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm ®Çu ra, c¸c
s¶n phÈm cïng lo¹i vµ s¶n phÈm thay thÕ hiÖn ®ang cã b¸n trªn thÞ tr−êng, xu
h−íng vµ th¸i ®é cña thÞ tr−êng ®èi víi lo¹i s¶n phÈm nµy, lùa chän c«ng nghÖ
phï hîp, kh¶ n¨ng lµm chñ c«ng nghÖ cña chñ ®Çu t−, v.v.. vµ c¸c yÕu tè phi
kinh tÕ kh¸c nh−: ChÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc ®èi víi ngµnh nghÒ, s¶n phÈm sau
®Çu t−, n¨ng lùc vµ uy tÝn cña bªn cung cÊp thiÕt bÞ c«ng nghÖ…
3. Rñi ro tÝn dông chiÕt khÊu
TÝn dông chiÕt khÊu lµ mét nghiÖp vô tÝn dông ng¾n h¹n, qua dã kh¸ch
hµng chuyÓn quyÒn së h÷u th−¬ng phiÕu ch−a ®Õn h¹n thanh to¸n cho ng©n
hµng ®Ó nhËn vÒ mét kho¶n tiÒn b»ng mÖnh gi¸ th−¬ng phiÕu trõ ®i li suÊt
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
chiÕt khÊu vµ phÝ hoa hång. H×nh thøc chiÕt khÊu c¸c th−¬ng phiÕu ®−îc lËp
trªn c¬ së hîp ®ång kinh tÕ ®−îc ph¸p luËt thõa nhËn.
Th−¬ng phiÕu gi¶ lµ lo¹i h×nh g©y nhiÒu rñi ro nhÊt trong nghiÖp vô
chiÕt khÊu. Th−¬ng phiÕu nµy ®−îc thµnh lËp khi kh«ng cã mét quan hÖ
th−¬ng m¹i t−¬ng øng nh»m môc ®Ých ®¸nh lõa ng©n hµng. Th−¬ng phiÕu gi¶
t¹o cã c¸c lo¹i sau:
- Th−¬ng phiÕu trèng: ng−êi bÞ ký ph¸t kh«ng cã hoÆc kh«ng biÕt.
- Th−¬ng phiÕu ®−îc lËp cã sù ®ång lo gi÷a ng−êi ký ph¸t vµ ng−êi bÞ
ký ph¸t.
- Th−¬ng phiÕu trèng hç t−¬ng: lµ th−¬ng phiÕu ®−îc lËp trªn c¬ së tho¶
thuËn gi÷a hai bªn mµ thùc chÊt lµ sù gióp ®ì ng©n quü cho ng−êi ph¸t lÖnh.
§Ó h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng chiÕt khÊu cÇn:
- Xem xÐt kü tÝnh chÊt ph¸p lý cña th−¬ng phiÕu
- Xem xÐt tÝnh th−¬ng m¹i cña th−¬ng phiÕu
- §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña ng−êi bÞ ký ph¸t
4. Rñi ro tÝn dông thuª mua
TÝn dông thuª mua lµ h×nh thøc cho thuª tµi s¶n chuyªn dïng kÌm theo
lêi høa sÏ b¸n l¹i vÒ sau, chËm nhÊt lµ sau khi kÕt thóc hîp ®ång cho ng−êi
thuª víi gi¸ tho¶ thuËn. C¸c thµnh viªn tham gia tÝn dông thuª mua gåm:
- Ng−êi ®i thuª - tøc lµ c¸c doanh nghiÖp
- Ng−êi cho thuª - ë ®©y lµ c¸c ng©n hµng
Ng−êi ®i thuª sÏ t×m vµ lùa chän tµi s¶n cÇn thuª ë ng−êi cho thuª,
ng−êi cho thuª sÏ göi ®¬n ®Æt hµng tíi nhµ cung cÊp thiÕt bÞ vµ chÞu tr¸ch
nhiÖm thanh to¸n sau ®ã giao tµi s¶n cho ng−êi ®i thuª. Thuª mua bÊt ®éng
s¶n vµ thuª mua ®éng s¶n. Kh¶ n¨ng rñi ro ®èi víi h×nh thøc tÝn dông nµy lµ
t−¬ng ®èi thÊp.
TÝn dông thuª mua lµ h×nh thøc tÝn dông cã ®é an toµn t−¬ng ®èi cao v×
trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ång thuª mua, tµi s¶n vÉn thuéc quyÒn së
h÷u cña ng©n hµng. Tµi s¶n cho thuª tån t¹i d−íi h×nh th¸i vËt chÊt t−¬ng ®èi
æn ®Þnh vÒ dÔ qu¶n lý. Tuy nhiªn, rñi ro vÉn cã thÓ x¶y ra khi ng−êi ®i thuª bÞ
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
thiªn tai, ho¶ ho¹n g©y ra thiÖt h¹i cho tµi s¶n thuª mua hay sù tiÕn bé cña
khoa häc kü thuËt khiÕn nã trë nªn lçi thêi kh«ng phï hîp víi thêi ®¹i dÉn tíi
kh¶ n¨ng sö dông thiÕt bÞ gi¶m ®i vµ lµm ¶nh h−ëng tíi viÖc thu nî.
Trªn ®©y lµ c¸c lo¹i rñi ro tÝn dông c¬ b¶n nhÊt trong ho¹t ®éng kinh
doanh cña ng©n hµng. Tuy nhiªn kh¶ n¨ng, møc ®é x¶y ra rñi ro ë mçi lo¹i lµ
kh¸c nhau. Tuú vµo møc ®é ho¹t ®éng cña mçi ng©n hµng mµ chóng ta ph¶i
®−a ra nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro hîp lý nhÊt.
3. Nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra rñi ro tÝn dông
3.1. Nh÷ng th«ng tin kh«ng c©n xøng, sù lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi
ro ®¹o ®øc
Nh− chóng ta ® biÕt c¸c giao dÞch trªn thÞ tr−êng tµi chÝnh thùc chÊt lµ
nh÷ng ho¹t ®éng dÞch chuyÓn vèn lÉn nhau. Nªn tån t¹i mét thùc tÕ lµ mét bªn
th−êng kh«ng biÕt tÊt c¶ nh÷ng g× mµ hä cÇn biÕt vÒ bªn kia ®Ó cã nh÷ng
quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Sù kh«ng c©n b»ng vÒ th«ng tin mµ mçi bªn cã ®−îc
®−îc gäi lµ th«ng tin kh«ng c©n xøng. VÝ dô: Mét ng−êi vay mét mãn tiÒn cÇn
cã th«ng tin kh«ng c©n xøng. VÝ dô: mét ng−êi vay mét mãn tiÒn cÇn cã
th«ng tin vÒ lîi tøc tiÒm Èn vµ rñi ro kÌm theo víi dù ¸n ®Çu t− mµ ng−êi nµy
cã dù tÝnh tiÕn hµnh. ViÖc thiÕu th«ng tin t¹o ra nh÷ng vÊn ®Ò trong hÖ thèng
tµi chÝnh ë hai mÆt: Sù lùa chän ®èi nghÞch tr−íc khi cuéc giao dÞch diÔn ra vµ
rñi ro ®¹o ®øc sau khi cuéc giao dÞch x¶y ra.
Chän lùa ®èi nghÞch lµ do th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra tr−íc khi
diÔn ra cuéc giao dÞch. Chän lùa ®èi nghÞch x¶y ra khi nh÷ng ng−êi ®i vay cã
nhiÒu kh¶ n¨ng t¹o ra mét kÕt côc kh«ng mong muèn (®èi nghÞch) - tøc lµ rñi
ro kh«ng tr¶ ®−îc nî - lµ nh÷ng ng−êi tÝch cùc t×m vay nhÊt vµ do lµ cã kh¶
n¨ng ®−îc lùa chän nhÊt. Do viÖc lùa chän ®èi nghÞch nªn dÉn ®Õn kh¶ n¨ng
lµ c¸c mãn cho vay ®−îc thùc hiÖn cho nh÷ng tr−êng hîp rñi ro kh«ng tr¶
®−îc nî, cßn tr−êng hîp kh«ng cho vay l¹i lµ nh÷ng tr−êng hîp cã thÓ tr¶
®−îc nî. VÝ dô: cã hai nhµ kinh doanh A vµ B; A lµ ng−êi thËn träng, chØ vay
tiÒn khi cã ®Çu t− mµ tin ch¾c sÏ ®em l¹i kÕt qu¶. Cßn B th× kh¸c, cã x¸c suÊt
rñi ro cao nh−ng lîi nhuËn dù tÝnh còng sÏ lín.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
Do vËy mµ ai trong sè A vµ B sÏ tÝch cùc vay tiÒn trªn thÞ tr−êng - tÊt
nhiªn lµ B bëi v× nÕu thµnh c«ng, B sÏ thu ®−îc nhiÒu tiÒn.
NÕu biÕt râ c¶ A vµ B tøc lµ th«ng tin c©n b»ng th× ta sÏ kh«ng cã khã
kh¨n g×, bëi v× khi Êy ta biÕt r»ng kh¶ n¨ng tr¶ nî cña B lµ thÊp vµ do ®ã
kh«ng cho B vay. Nh−ng nÕu v× kh«ng cã ®Çy ®ñ th«ng tin, rÊt cã thÓ ta sÏ
quyÕt ®Þnh cho B vay mµ kh«ng cho A vay - nh− vËy mét sù lùa chän ®èi
nghÞch sÏ lµm chóng ta t¨ng kh¶ n¨ng rñi ro cña m×nh: cho B vay, tõ chèi A
hoÆc tõ chèi c¶ A vµ B ®Òu mÊt c¬ héi thu lîi nhuËn.
Rñi ro ®¹o ®øc: Lµ mét vÊn ®Ò do th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra sau
khi cuéc giao dÞch diÔn ra. Rñi ro ®¹o ®øc x¶y ra khi ng−êi cho vay ph¶i chÞu
mét rñi ro lµ ng−êi vay cã ý muèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng tèt (thiÕu
®¹o ®øc) xÐt theo quan ®iÓm cña ng−êi cho vay, bëi v× nh÷ng ho¹t ®éng nµy
khiÕn Ýt cã kh¶ n¨ng ®Ó mãn vay sÏ ®−îc hoµn tr¶, sÏ g©y rñi ro cho ng−êi cho
vay.
VÝ dô: ¤ng X vay ng©n hµng 1 triÖu ®ång ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo
hîp ®ång tÝn dông ® ký víi ng©n hµng. Nh−ng khi nhËn ®−îc tiÒn ng©n hµng,
«ng nÈy ý ®Þnh mua sæ sè c¶ triÖu ®ång víi hy väng nÕu tróng gi¶i th× «ng sÏ
lÊy sè tiÒn ®ã ®Ó tr¶ ng©n hµng cßn nÕu kh«ng th× «ng sÏ khÊt nî hoÆc bá trèn,
ng©n hµng sÏ bÞ rñi ro. NÕu ng©n hµng biÕt ®−îc ý ®Þnh mua sæ xè cña «ng X,
tøc lµ cã ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ «ng - ng©n hµng sÏ ng¨n cÊm, ®ßi l¹i sè tiÒn 1
triÖu ®ång hoÆc kh«ng cho «ng tay vay n÷a. Nh− vËy, rñi ro ®¹o ®øc do thiÕu
th«ng tin ® lµm ng©n hµng ph¶i chÞu rñi ro tÝn dông.
Nh− vËy, khi ng©n hµng ®ãng vai trß lµ ng−êi cho vay nÕu th«ng tin
kh«ng c©n xøng trªn thÞ tr−êng tµi chÝnh, tÊt yÕu sÏ ph¸t sinh rñi ro ng©n hµng.
MÆt kh¸c, khi ®ãng vai trß ng−êi ®i vay: ng©n hµng lµm t¨ng nguån vèn
ho¹t ®éng cña m×nh b»ng c¸ch huy ®éng cña c¸ nh©n, c¸c tæ chøc x héi. NÕu
cã th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ ng©n hµng nh− nguån vèn tù cã, kh¶ n¨ng thanh to¸n,
t×nh h×nh kinh doanh… c¸c c¸ nh©n hay tæ chøc x héi sÏ quyÕt ®Þnh cã göi
tiÒn ë ng©n hµng hay kh«ng? Ng−îc l¹i, nÕu th«ng tin vÒ ng©n hµng kh«ng
®Çy ®ñ, khi ®ã sù lùa chän ®èi nghÞch sÏ xuÊt hiÖn vµ lµm c¶n trë viÖc huy
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
®éng vèn cña ng©n hµng. Ng−êi ta sÏ nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña
ng©n hµng, cho dï ng©n hµng hoµn toµn kh«ng cã ý ®Þnh thùc hiÖn nh÷ng kÕt
côc kh«ng mong muèn. Sù lùa chän ®èi nghÞch trong tr−êng hîp nµy lµm cho
ng©n hµng bÞ rñi ro v× h¹n chÕ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn vµ lµm ¶nh h−ëng tíi
ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng, ng©n hµng kh«ng cã ®ñ vèn ®Ó më réng
ho¹t ®éng tÝn dông vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n sÏ khã kh¨n, chÝnh v× thÕ nã ® ®Æt
ng©n hµng vµo nguy c¬ cã thÓ bÞ rñi ro vµ lín h¬n n÷a cã thÓ bÞ ®ãng cña hoÆc
vì nî.
Qua ®ã ta thÊy, th«ng tin kh«ng c©n xøng ® dÉn tíi sù lùa chän ®èi
nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc lµm cho ng©n hµng ®øng tr−íc nguy c¬ rñi ro. Cho
nªn, trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh, ng©n hµng ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
th«ng tin kh«ng c©n xøng ®Ó cã thÓ h¹n chÕ ®−îc tèi ®a rñi ro tÝn dông vµ
tho¸t khái nguy c¬ bÞ vì nî, thu ®−îc lîi nhuËn trong kinh doanh.
3.2. Sù ®iÒu khiÓn cña "Bµn tay v« h×nh" - c¬ chÕ thÞ tr−êng
Khi ho¹t ®éng kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, mÆc dï cã sù
qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n−íc, nh−ng bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo hay mét
ho¹t ®éng kinh tÕ nµo còng ®Òu chÞu sù chi phèi cña bµn tay v« h×nh lµ c¬ chÕ
thÞ tr−êng rÊt lín. ChÝnh v× thÕ rñi ro c¸c ho¹t ®éng kinh doanh lµ kh«ng thÓ
kh«ng x¶y ra. Vµ ®iÒu nµy còng kh«ng lo¹i trõ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ.
a) VÒ phÝa kh¸ch hµng cña ng©n hµng
NÒn kinh tÕ lµ mét c¬ thÓ sèng, c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ ®Òu cã liªn
quan vµ t¸c ®éng lÉn nhau. Sù rñi ro vì nî cña mét hay mét sè kh¸ch hµng
trong mét ngµnh nµo ®ã sÏ ¶nh h−ëng kh«ng chØ ®Õn riªng ngµnh ®ã mµ ®Õn
c¶ c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan. §èi víi ng©n hµng còng vËy, tÊt c¶ c¸c
nguyªn nh©n g©y nªn rñi ro ®èi víi kh¸ch hµng cña ng©n hµng th× còng lµ c¸c
nguyªn nh©n g©y ra rñi ro ®èi víi ng©n hµng.
Ng©n hµng ®ãng vai trß chñ nî, dïng nguån vèn huy ®éng ®Ó cho c¸c c¸
nh©n vµ c¸c doanh nghiÖp vay, mét khi c¸c bªn vay vèn ng©n hµng khong
thanh to¸n tiÒn vay ng©n hµng ®óng h¹n hoÆc kh«ng tr¶ ®−îc vèn vay cho
ng©n hµng th× lóc ®ã rñi ro tÝn dông x¶y ra. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, møc
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp
TrÇn ThÞ Minh Thuý
®é æn ®Þnh cña thÞ tr−êng vµ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nãi
chung th−êng kh«ng cao vµ rÊt nh¹y c¶m, do ®ã kh¶ n¨ng gÆp rñi ro trong s¶n
xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp t−¬ng ®èi cao, chÝnh v× vËy ®iÒu nµy mµ
ho¹t ®éng ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng lo¹i h×nh cã møc ®é rñi ro lín nhÊt.
b) VÒ phÝa ng©n hµng
NHTM lµ mét doanh nghiÖp, còng nh− c¸c doanh nghiÖp kinh doanh
kh¸c, ng©n hµng muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn tÊt yÕu ph¶i gi¶i quyÕt c¸c m©u
thuÉn trong qu¸ tr×nh kinh doanh: gi÷a ng−êi b¸n vµ ng−êi mua, gi÷a c¸c ng©n
hµng víi nhau,… Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn ®ã, c¸c Nhµ n−íc
c¹nh tranh quyÕt liÖt vµ tÊt yÕu cã ng©n hµng th¾ng thÕ trong c¹nh tranh, cã
ng©n hµng bÞ thÊt b¹i. Sù thÊt b¹i ë ®©y cã thÓ do c«ng nghÖ, kü thuËt ng©n
hµng l¹c hËu, kh«ng chÊp hµnh mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ nghiªm tóc c¸c qui ®Þnh
vÒ an toµn ng©n hµng dÉn tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng bÞ ®e do¹ vµ
còng cã thÓ do t×nh h×nh trËt tù trÞ an, thiªn tai, tham nhòng…
Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng ®iÖn tö tin häc cïng víi viÖc
quèc tÕ ho¸ c¸c thÞ tr−êng tµi chÝnh, c«ng nghÖ ng©n hµng ngµy cµng ®−îc
hoµn thiÖn, tinh vi hiÖn ®¹i. Trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ, tµi chÝnh ngµy cµng xuÊt
hiÖn c¸c tæ chøc trung gian tµi chÝnh míi l¹ kh¸c nhau: C¸c hiÖp héi tiÕt kiÖm
vµ cho vay, c¸c ng©n hµng tiÕt kiÖm t−¬ng trî… c¹nh tranh quyÕt liÖt víi ng©n
hµng th−¬ng m¹i trong viÖc huy déng vèn vµ cho vay. C¸c s¶n phÈm ng©n
hµng vµ c«ng cô tµi chÝnh ngµy cµng ®a d¹ng vµ li suÊt kh¸c nhau… khiÕn thÞ
tr−êng tµi chÝnh lµ n¬i mua b¸n hÕt søc s«i ®éng vµ c¹nh tranh gay g¾t gi÷a
c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr−êng. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn buéc c¸c ng©n hµng
TMCP Ph−¬ng Nam ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó ®øng v÷ng trong cuéc c¹nh tranh
®ã. NÕu ng©n hµng kh«ng th−êng xuyªn ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao tr×nh ®é
n¨ng lùc cña c¸n bé, më réng ho¹t ®éng c¶i c¸ch phong c¸ch phôc vô kh¸ch
hµng, … th× ng©n hµng sÏ bÞ thÊt b¹i. C¬ chÕ thÞ tr−êng víi quy luËt c¹nh
tranh, qui luËt cung cÇu… còng lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n dn ®Õn rñi ro cña
ng©n hµng.
- Xem thêm -