Tài liệu Một số giải pháp giải quyết việc làm dành cho người khuyết tật tại thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HỒ CHÍ MINH ----------- ĐOÀN THỊ CẨM VÂN MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM DÀNH CHO NGƢỜI KHUYẾT TẬT TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã ngành : 60340102 TP. HCM, tháng 10 năm 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HỒ CHÍ MINH ----------- ĐOÀN THỊ CẨM VÂN MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM DÀNH CHO NGƢỜI KHUYẾT TẬT TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã ngành : 60340102 HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRƢƠNG QUANG DŨNG TP. HCM, tháng 10 năm 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn ĐOÀN THỊ CẨM VÂN i LỜI CÁM ƠN Qua quá trình học tập và nghiên cứu, được sự tận tình giúp đỡ của các thầy cô giáo, các nhà quản lý tại Ủy Ban Nhân Dân Quận 12, tôi đã hoàn thành chương trình học tập và nghiên cứu luận văn vớiđềtài: “Một số giải pháp giải quyết việc làm dành cho người khuyết tật tại Tp. Hồ Chí Minh”. Tôi xin chân thành cảm ơn TS.Trương Quang Dũng đã tạo mọi điều kiện và tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn các nhà quản lý trong nghiên cứu phát triển năng lực người khuyết tật tại Hồ Chí Minh đã góp ý cho tôi hoàn thiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn các anh, chị Phòng Tổng hợp - Cục Thống kê thành phố Hồ Chí Minh, đã cung cấp tài liệu thống kê, hướng dẫn tôi cách xử lý thông tin. Tôi xin chân thành cảm ơn các anh, chị đang công tác tại một số doanh nghiệp và trung tâm nơi tôi đến điều tra, phỏng vấn đã cung cấp nhiều thông tin quý báu và đóng góp ý kiến cho tôi trong quá trình nghiên cứu đề tài. Học Viên ĐOÀN THỊ CẨM VÂN ii TÓM TẮT LUẬN VĂN Theo thống kê của Trung tâm nghiên cứu phát triển năng lực người khuyết tật tại TP.HCM (DRD) năm 2014, có khoảng 44.352 người khuyết tậttrong đó người người khuyết tật có nhu cầu học nghề chiếm khoảng 14%, tỷ lệ người khuyết tật sau đào tạo nghề tìm được việc làm còn rất thấp và chủ yếu là tự tạo việc làm, số có thể tìm được việc làm trong các doanh nghiệp lớn hầu như không đáng kể. Vấn đề cơ hội việc làm cho người khuyết tật ngoài các yếu tố chính sách và thực thi của nhà nước,một số các yếu tố khác cần được xem xét như: cách nhìn xã hội trong đó có người tuyển dụng lao động về người khuyết tật; trình độ và khả năng làm việc của người khuyết tật; kênh thông tin tiếp cận của người khuyết tật đối với cơ hội nghề nghiệp… Trên cơ sở các yếu tố trên tác giả muốn tìm ra những giải pháp hiệu quả trong việc giải quyết việc làm cho người khuyết tật hiện nay tác giả chọn đề tài: “Một số giải pháp giải quyết việc làm dành cho ngƣời khuyết tật tại Tp. Hồ Chí Minh” để làm luận văn tốt nghiệp của mình. Bằng phương pháp định tính sử dụng kết quả nghiên cứu và số liệu thứ cấp từ các hiệp hội, tổ chức, đơn vị có liên quan và từ các công trình khoa học đã công bố có liên quan đến người khuyết tật (NKT) ở TP.HCM, tác giả tập trung vào những lý thuyết liên quan đến NKT. Bắt đầu từ khái niệm NKT đến các tổ chức liên quan NKT. Bằng phương pháp thống kê và phân tích, tác giả đánh giá được: Thực trạng cung ứng việc làm nói chung và dành riêng cho người khuyết tật. Thực trạng của các chính sách hỗ trợ NKT, mối liên kết giữa doanh nghiệp và NKT. Đặc biệt là nghị lực vươn lên của chính bản thân NKT. Tuy có thể nói là vượt hẳn so với cả nước nhưng vẫn còn nhiều khó khăn chưa giải quyết bao gồm 6 vấn đề: + NKT phải được nhìn nhận ở một góc độ khác góc độ y tế là góc độ xã hội + NKT chưa thể tiếp cận triệt để các dịch vụ hỗ trợ + Hoạt động truyền thông chưa sâu rộng + Công tác đào tạo nhân lực hỗ trợ NKT còn nhiều bất cập iii + Tính liên kết giữa các cơ quan quản lý, các tổ chức tuyển dụng và người khuyết tật còn hạn chế + Chưa có xây dựng mô hình đào tạo NKT; Vấn đề còn nhiều, thách thức lớn, nhưng cơ hội, tiềm năng cho NKT hòa nhập cộng đồng góp phần vào phát triển xã hội một cách bền vững cũng rất lớn. Việc chỉ ra những vấn đề bất cập trong việc giải quyết việc làm cho NKT là cơ sở quan trọng để đưa ra các giải pháp khắc phuc, phát triển xã hội. Nắm bắt được thực trạng trên, tác giả đưa ra một số giải pháp nhằm giải quyết việc làm cho NKT dựa trên phương hướng phát triển kinh tế xã hội của Tp.HCM trong thời gian tới. Luận văn đã giải quyết các vấn đề: Thứ nhất: Phương hướng phát triển kinh tế-xã hội chung trên TP.HCM Thứ hai: Phương hướng phát triển thị trường việc làm cho NKT đến năm 2020 Thứ ba: Đưa ra các giải pháp nhằm giải quyết việc làm cho NKT: + Hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật quy định về quyền và nghĩa vụ hợp pháp của người khuyết tật + Các giải pháp hỗ trợ việc làm + Giải pháp hoàn thiện quy trình truyền thông hai chiều từ các đơn vị tìm kiếm việc làm đến với những người khuyết tật + Xây dựng mô hình liên kết thông tin và đào tạo lao động khuyết tật có trình độ Tuy nhiên, để NKT có công việc ở định lâu dài thì thành phố cần triển khai đồng bộ các giải pháp như qui hoạch, liên kết, đầu tư..., đồng thời các cấp, các Hội cần có sự quan tâm hỗ trợ tích cực, hiệu quả trên nhiều phương diện cần thiết, cũng như bản thân các doanh nghiệp và địa phương phải chủ động trong việc phối hợp hỗ trợ NKT. Có vậy, việc tạo công ăn việc làm cho NKT của thành phố mới thuận lợi và đạt kết quả mong muốn. iv ABSTRACT According to the Center for Research Capacity Development in HCMC Disability DRD, in 2014, around 44,352 disabled people and disabled people who need vocational training for about 14%, the proportion of disabled people after training to find jobs is very low and mainly self-employment, some may find employment in large enterprises is almost negligible. Issues of employment opportunities for disabled people, beside factors and enforcement policies of the state, a number of other factors need to be considered such as social perspective including the employment of persons with disabilities; qualifications and the ability to work of persons with disabilities; media access of persons with disabilities to career opportunities ... Based on these factors, the author wanted to find effective solutions to create jobs for disabled people present, so the author I chose the theme of the thesis: "A number of measures to create jobs for the disabled in Tp. Ho Chi Minh City ". By using qualitative methods of research results and secondary data from the association, organization or unit concerned and the scientific works were published relating to the disabled in Ho Chi Minh City, the author focuses on the theories related to the disabled. This starts from the concept of disabled organizations relating to the disabled. By statistical methods and analyzes, the author assessed: Food supply situation in general and employment for the disabled; situation of policies supporting the disabled, the link between business and the disabled, especially overcoming difficulties of the disabled themselves. Although it can be said that the result in Ho Chi Minh City is the higher than the other areas, there are still many unresolved problems, including 6 issues: + The disabled must be recognized societally beside medical aspect. v + The disabled have been accessible supporting services yet. + Communication activities are less extensive + The training of manpower to support the disabled is inadequate + The link between the disabled and the organizations recruiting is limited + Building model to train the disabled has not carried yet. The problem was much greater challenge, but an opportunity, the potential for The disabled integrate into the community contribute to social development in a sustainable way is also very large. Pointing out the shortcomings in the creation of jobs for the disabled is an important basis to make remedies, social development. Foreseeing this situation, the author offer a number of solutions in order to create jobs for the disabled based on the direction of social-economic development of HCMC‟s strong future. The thesis has solved the problems: First: The direction of economic development in the whole city. Second: Developed policies of the job market for the disabled in 2020. Third: Providing solutions in order to create jobs for the disabled: + Improving the system of legal documents on the rights and legal obligations of the disabled. + Solutions to support employment. + Solution finishing two-way communication process from the search unit to work with the disabled. + Building the model to train the qualified disabled workers. However, the disabled can work in the long term, the city needs to deploy synchronization solutions such as planning, cooperation, investment ... while all levels and needs the assistance attention active and effective in many ways necessary, as well as themselves and local businesses to be proactive in vi coordinating support the disabled. Therefore, creating jobs for the disabled in the city can get desired results. vii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .....................................................................................................i LỜI CÁM ƠN............... .......................................................................................... ii TÓM TẮT LUẬN VĂN ........................................................................................ iii ABSTRACT.......... ................................................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................xi DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................ xii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................. xiii PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................................xiv CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC LÀM DÀNH CHO NGƢỜI KHUYẾT TẬT ..........................................................................................................1 1.1 Ngƣời khuyết tật ................................................................................................ 1 1.1.1 Khái niệm ......................................................................................................... 1 1.1.2 Đặc điểm .......................................................................................................... 2 1.2 Việc làm .............................................................................................................. 6 1.3 Các nhân tố ảnh hƣởng đến giải quyết việc làm cho ngƣời khuyết tật.......... 8 1.3.1 Nhà nước và các tổ chức xã hội ........................................................................ 8 1.3.2 Các tổ chức của người khuyết tật tại Việt Nam .............................................. 12 1.3.3 Doanh nghiệp ................................................................................................. 14 1.3.4 Các sự kết nối giữa các tổ chức nhằm giải quyết việc làm cho người khuyết tật ................................................................................................................................ 15 1.3.5 Đào tạo ........................................................................................................... 16 1.3.6 Tâm lý người khuyết tật ................................................................................. 19 1.4 Tầm quan trọng của việc giải quyết việc làm cho ngƣời khuyết tật ............ 22 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CỦA NGƢỜI KHUYẾT TẬT TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .......................................... 26 2.1 Tổng quan về NKT tại Thành phố Hồ Chí Minh .......................................... 26 2.1.1 Tổng quan về Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................... 26 2.1.2. Tổng quan về người khuyết tật tại TP.HCM.................................................. 31 viii 2.2 Tổng quanvề đào tạo và việc làm tại TP.HCM ............................................. 40 2.2.1 Trình độ nguồn nhân lực ................................................................................ 40 2.2.2 Cung nhân lực ................................................................................................ 42 2.2.3 Nhu cầu tìm việc làm...................................................................................... 43 2.2.4 Nhu cầu tuyển dụng nhân lực ......................................................................... 47 2.3 Thực trạng việc làm của ngƣời khuyết tật tại TP. Hồ Chí Minh ................. 50 2.3.1 Thực trạng chủ trương và các chính sách dành cho người khuyết tật ............. 50 2.3.2Thực trạng sự kết nối tìm việc làm giữa NKT với các cơ sở tuyển dụng ......... 57 2.3.3Thực trạng đào tạo nghề cho người khuyết tật................................................. 60 2.3.4Thực trạng sự cố gắng của NKT nâng cao trình độ, tay nghề và tìm kiếm việc làm........................................................................................................................... 66 2.4 Đánh giá chung ................................................................................................ 68 2.4.1 Ưu điểm.......................................................................................................... 68 2.4.2 Những khuyết điểmvà tồn tại ......................................................................... 70 Tổng kết chƣơng 2 ................................................................................................. 77 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NGƢỜI KHUYẾT TẬT TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .......................................... 78 3.1 Hƣớng phát triển kinh tế xã hội và hoạt động giải quyết việc làm cho ngƣời khuyết tật trong thời gian tới tại TP. Hồ Chí Minh ............................................ 78 3.1.1 Tổng quát phƣơng hƣớng phát triển chung ............................................... 78 3.1.2 Phƣơng hƣớng phát triển thị trƣờng việc làm cho ngƣời lao động khuyết tật..............................................................................................................................80 3.2 Một số giải pháp giải quyết việc làm cho ngƣời khuyết tật tại TP.HCM .... 82 3.2.1 Hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật quy định về quyền và nghĩa vụ hợp pháp của người khuyết tật ....................................................................................... 82 3.2.2 Các biện pháp hỗ trợ việc làm ........................................................................ 85 3.2.3Giải pháp hoàn thiện quy trình truyền thông hai chiều từ các đơn vị tìm kiếm việc làm đến với những người khuyết tật ................................................................ 88 ix 3.2.4 Xây dựng mô hình liên kết thông tin và đào tạo lao động khuyết tật có trình độ ................................................................................................................................ 92 3.2.5 Các giải pháp khác ......................................................................................... 96 KẾT LUẬN............................................................................................................100 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 101 PHỤ LỤC...............................................................................................................1 x DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1. 1 Phân biệt giữa khiếm khuyết, khuyết tật và tàn tật .................................... 3 Bảng 1.2 Bảng thể hiện mức độ khó khăn của các dạng khuyết tật ......................... 23 Bảng 2.1 Đánh giá về dịch vụ y tế ........................................................................... 33 Bảng 2.2 Tiếp cận giáo dục ..................................................................................... 37 Bảng 2.3 Đánh giá về văn hóa thể thao ................................................................... 39 Bảng 2.4 Đánh giá về giao thông ............................................................................ 39 Bảng 2. 5 Cơ cấu lực lượng lao động thành phố Hồ Chí Minh 2014 (Đơn vị: %) ... 41 Bảng 2. 6 Trình độ chuyên môn khả năng của LLLĐ thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2011 - 2014 (%) ............................................................................................... 41 Bảng 2. 7 Nhu cầu tìm việc theo kinh nghiệm năm 2014 ........................................ 44 Bảng 2.8 Cơ cấu mức lương yêu cầu của người lao động ....................................... 45 Bảng 2.9 Cơ cấu của LLLĐ đang làm việc chia theo khu vực kinh tế..................... 46 Bảng 2.10 Cơ cấu của LLLĐ đang làm việc trên địa bàn TPHCM chia theo trình độ................................ ............................................................................................. 47 Bảng 2.11 Tiếp cận quyền và chính sách liên quan dến NKT ................................. 56 Bảng 2.12 Cách tiếp cận việc làm ........................................................................... 59 Bảng 2.13 Cơ sở vật chất nơi đào đạo ..................................................................... 64 Bảng 2.14 Đánh giá về đào đạo ............................................................................... 65 Bảng 2.15 Đánh giá về nhân lực cho công tác xã hội .............................................. 66 Bảng 2.16 Đánh giá về bản thân .............................................................................. 67 xi DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Biểu đồ thể hiện mức sống của người khuyết tật năm 2014 ................ 33 Biểu đồ 2. 2 Biểu đồ thể hiện trình độ của lực lượng lao động tại TP Hồ Chí Minh năm 2014.......... .......................................................................................................42 Biểu đồ 2. 3 Biểu đồ so sánh nhu cầu tìm việc theo trình độ giữa các quý năm 2014................................ ......................................................................................... 43 Biểu đồ 2. 4 Biểu đồ thể hiện nhu cầu tìm việc theo kinh nghiệm........................... 44 Biểu đồ 2. 5 Biểu đồ thể hiện nhóm ngành nghề tuyền dụng cao trong năm 2014.................................... ..................................................................................... 48 Biểu đồ 2. 6 Biểu đồ thể hiện nhu cầu tuyển dụng nhân lực theo trình độ đào tạo năm 2014................ ................................................................................................. 48 Biểu đồ 2. 7 Biểu đồ thể hiện nhu cầu tuyển dụng lao động theo kinh nghiệm làm việc năm 2014.............. ........................................................................................... 49 Biểu đồ 2.8 Biểu đồ thể hiện tỷ lệ người khuyết tật có việc làm ............................. 61 Biểu đồ 2. 9 Biểu đồ thể hiện tỷ lệ người khuyết tật được đào tạo nghề ................. 62 Biểu đồ 2. 10 Biểu đồ thể hiện tỷ lệ tạo ra thy nhập của người khuyết tật.............. 62 xii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Viết tắt 1 Người khuyết tật NKT 2 Giải quyết việc làm Gqvl 3 Lực lượng lao động LLLĐ 4 Chuyên môn kỹ thuật CMKT 5 Ủy ban nhân dân UBND 6 Hợp tác xã HTX 7 Hội liên hiệp phụ nữ HLHPN 8 Đoàn Thanh Niên Cộng Sản Đoàn TNCS 9 Thương Binh Xã Hội TBXH 10 Blue Ribbon Employer Council – hội đồng Dải BREC Băng Xanh 11 Persons with Disabilities Support Program – PDSP (USAID) chương trình hỗ trợ NKT xiii PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào chứng minh được tại sao lại có những người sinh ra được hưởng cuộc sống đầy đủ về vật chất và tinh thần trong khi lại có những người không được như vậy. Đặc biệt một trong số những người không may mắn khi ra đời trong một cơ thể khiếm khuyết và sự khiếm khuyết này theo học đến hết cuộc đời; và cũng trong số những người may mắn ấy cũng sẽ có những người vì một lý do nào đó họ không còn giữ được cơ thể lành lặn của mình như trước đây; bị mất đi một phần thân thể hoặc không còn kiểm soát được hành vi của mình như một người bình thường, đó là người khuyết tật. Nhiều người trong số đó đã sống một cuộc sống tự ti với biết bao khó khăn phải đối phó trong sinh hoạt, công việc và đời sống gia đình. Đã là con người thì bản năng luôn hướng thiện. Nói cách khác là con người ai cũng muốn sống tử tế, muốn giúp đỡ lẫn nhau. Vì thế một người mạnh khỏe giúp đỡ một người khuyết tật thì âu cũng là điều bình thường, nhỏ bé. Các chính phủ cũng có nhiệm vụ hỗ trợ, giúp đỡ những người gặp khó khăn trong đó có người khuyết tật. Lý thuyết là vậy nhưng trong thực tế họ chưa nhận được đầy đủ như thế . Những người khuyết tật không nhận được bao nhiêu từ đồng loại, từ các tổ chức xã hội, từ chính phủ của mình. Câu hỏi đặt ra là ai cũng muốn giúp đỡ những người khuyết tật, những người gặp khó khăn trong cuộc sống nhưng họ thực hiện được bao nhiêu. Thành phố Hồ Chí Minh là thành phố lớn nhất cả nước, dân số đông nên người khuyết tật cũng nhiều. Trong thời gian qua, chính quyền và các tổ chức xã hội cùng người dân thành phố; nổi tiếng với tấm lòng nhân hậu đã có nhiều nỗ lực, cố gắng, giúp đỡ hỗ trợ cho người khuyết tật. Tuy nhiên thực tế vẫn còn rất nhiều người khuyết tật chưa nhận được những sự hỗ trợ, giúp đỡ đó. Bản thân tôi đã làm những công việc có liên quan đến đời sống, việc làm của người khuyết tật. Tôi nhận ra rằng, dù đã nhận được nhiều hỗ trợ của chính phủ, các tổ chức đoàn thể, người dân thành phố nhưng sự giúp đỡ đó là chưa đủ, xiv chưa thật sự hiệu quả và còn có nhiều bất cập vì thế tôi chọn đề tài “Một số giải pháp giải quyết việc làm dành cho người khuyết tật tại Tp. Hồ Chí Minh”. Làm luận văn tốt nghiệp với hy vọng mình sẽ đề xuất một số giải pháp ít nhất cũng có hữu ích trong công việc của họ. 2. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho người khuyết tật trên địa bàn TP.HCM. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Tình hình lao động và tìm kiếm việc làm của người lao động khuyết tật - Phạm vi nghiên cứu: Không gian: Người khuyết tật trong khu vực TP. Hồ Chí Minh và đề tài chỉ tập trung nghiên cứu: Người khuyết tật vận động, khiếm thính và mù. Thời gian:Số liệu được sử dụng để phân tích trong đề tài từ năm 2010- 2014. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Phƣơng pháp tổng hợp: là phương pháp trọng tâm được tác giả sử dụng để tổng hợp các vấn đề về người khuyết tật, việc làm của người khuyết tật. Phƣơng pháp phân tích, thống kê: tác giả sử dụng các số liệu thống kê để phục vụ cho quá trình phân tích thực tiễn việc làm của người khuyết tật tại TP.HCM. Phƣơng pháp so sánh và đối chiếu: tác giả sử dụng phương pháp này để so sánh vấn đề giải quyết việc làm tại Tp.HCM với các tỉnh khác trong cả nước, từ đó rút ra một số một số bài học kinh nghiệm nhằm giải quyết hiệu quả việc làm cho người khuyết tật. Phƣơng pháp khảo sát thực tiễntác giả tiến hành khảo sát 100 người khuyết tật để phân tích và đánh giá hiệu quả việc làm cho người khuyết tật trên địa bàn thành phố. xv 5.Bố cục đề tài Chương 1: Cơ sở lý luận về việc làm dành cho người khuyết tật Chương 2: Thực trạng giải quyết việc làm cho người khuyết tật ở TP.HCM Chương 3: Một số giải pháp giải quyết việc làm cho người khuyết tật tại TP.HCM xvi CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC LÀM DÀNH CHO NGƢỜI KHUYẾT TẬT 1.1 Ngƣời khuyết tật 1.1.1 Khái niệm Theo quan điểm quốc tế: - Góc nhìn y học: Cho rằng khuyết tật là do hạn chế cá nhân, ở chính con người đó, rất ít hoặc không để ý đến các yếu tố về môi trường xung quanh người khuyết tật. Quan niệm này cho rằng có thể sử dụng các biện pháp, phát minh y học và thuốc điều trị để hỗ trợ và cải thiện cuộc sống của người khuyết tật. Nhìn chung quan niệm này nhấn mạnh người khuyết tật là người có vấn đề về thể chất và cần điều trị. Quan niệm này đẩy người khuyết tật vào thế bị động. Một số quốc gia sử dụng quan niệm này: Trung Quốc, Ấn Độ… - Góc nhìn xã hội: Trong mô hình xã hội, người khuyết tật được nhìn nhận là hệ quả bị xã hội loại trừ và phân biệt. Bởi vì xã hội có những nhìn nhận sai lệch dẫn đến người khuyết tật đối mặt với thái độ phận biệt đối xử, môi trường và thể chế. Góc nhìn này cho rằng người khuyết tật bị khiếm khuyết theo các cách khác nhau nhưng xã hội mới là tác nhân chính khiến họ trở thành người khuyết tật. Cách nhìn này cho rằng xã hội là vấn đề, giải pháp là thay đổi xã hội. Tiêu biểu cho cách nhìn nhận này là đạo luật về người khuyết tật của Hoa Kỳ năm 1990 (ADA- Americans with Disabilities Act of 1990), đạo luật này định nghĩa: “Người khuyết tật là người có sự suy yếu về thể chất hay tinh thần gây ảnh hưởng đáng kể đến một hay nhiều hoạt động trong cuộc sống” Quan điểm người khuyết tật ở Việt Nam Trước năm 2010, quan niệm người khuyết tật ở Việt Nam được nhìn nhận dưới góc độ “người tàn tật”. Pháp lệnh Người tàn tật năm 1998 định nghĩa “Người tàn tật không phân biệt nguồn gốc gây ra tàn tật là người bị khiếm khuyết một hay nhiều bộ phận trên cơ thể hoặc chức năng biểu hiện dưới những dạng tật khác nhau, 1 làm suy giảm khả năng hoạt động, khiến cho quá trình lao động, sinh hoạt, học tập gặp nhiều khó khăn”. Ngày 17/06/2010, Quốc hội Việt Nam dã thông qua Luật Người khuyết tật, thay vì sử dụng khái niệm người tàn tật như trước đây. Luật này chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2011, phù hợp với khái niệm và xu hướng nhìn nhận của thế giới về vấn đề khuyết tật. Theo đó “Người khuyết tật là những người bị khiếm khuyết một hoặc nhiều bộ phận cơ thể hoặc bị suy giảm chức năng được biểu hiện dưới dạng tật, khiến cho lao động, sinh hoạt, học tập gặp khó khăn” 1.1.2 Đặc điểm Tình trạng khuyết tật Theo tổ chức y tế thế giới (WHO-1999), có ba hình thức khác nhau về tình trạng khuyết tật của người khuyết tật: - Khiếm khuyết (impairment): Sự mất mát hoặc không bình thường của cấu trúc cơ thể liên quan đến tâm lý hoặc/và sinh lý. - Khuyết tật (disability): Chỉ sự giảm thiểu chức năng hoạt động là hậu quả của khiếm khuyết - Tàn tật (handicap): Đề cập đến tình thế bất lợi hoặc thiệt thòi của người mang khiếm khuyết do tác động của môi trường xung quanh lên trình trạng khuyết tật của họ 2