Tài liệu Một số giải pháp để hướng dẫn học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ PHÒNG GD&ĐT THÀNH PHỐ THANH HÓA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 2 VIẾT ĐOẠN VĂN NGẮN Người thực hiện: Bùi Thị Hiền Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Quảng Tâm SKKN thuộc môn: Tiếng Việt THANH HOÁ NĂM 2016 1 MỤC LỤC Trang 1.MỞ ĐẦU…………………………………………………………………..1 1.1. Lí do chọn đề tài……………………………………………………........1 1.2. Mục đích nghiên cứu…………………………………………………….3 1.3. Đối tượng nghiên cứu………………………………………………........3 1.4. Phương pháp nghiên cứu………………………………………………...3 2. NỘI DUNG………………………………………………………………..3 2.1. Cơ sở lí luận liên quan đến việc dạy học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn...3 2.2. Thực trạng việc dạy học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn…………………5 2.3. Một số giải pháp để hướng dẫn HS lớp 2 viết đoạn văn ngắn…………...8 2.4. Kết quả đạt được………………………………………………………..16 3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ………………………………………………17 3.1. Kết luận…………………………………………………………………17 3.2. Kiến nghị………………………………………………………………..18 2 1. MỞ ĐẦU 1.1. Lí do chọn đề tài 1.1.1. Cơ sở khoa học: Giáo dục có vai trò hết sức quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của một dân tộc cũng như toàn thể nhân loại. Giáo dục tác động đến cấu trúc xã hội, đến các bộ phận đồng thời giáo dục là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội. Vì thế từ trước đến nay Đảng và nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến công tác giáo dục, coi giáo dục là quốc sách hàng đầu để xây dựng và phát triển đất nước. Đất nước ta đang bước vào thời kì đổi mới với quyết tâm công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, thực hiện thắng lợi mục tiêu “ Dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh”. Để thực hiện được điều đó đòi hỏi mỗi chúng ta phải có một nguồn lực, vừa có tài, vừa có đức, vừa có tri thức cuộc sống. Nơi tạo ra những nền móng vững chắc cho quá trình học tập của mỗi con người chính là trường Tiểu học. Muốn vậy đòi hỏi nhà trường phải không ngừng nâng cao chất lượng dạy và học. Việc nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà truờng nói chung và trường Tiểu học nói riêng là vấn đề trọng tâm của hoạt động giáo dục trong nhà trường.Vì đây là cấp học nền móng. Giáo dục Tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ bản nghe, đọc, nói, viết và tính toán. Góp phần hình thành cho học sinh nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong các mặt giáo dục ở Tiểu học thì Tiếng Việt là công cụ giúp các em giao tiếp, nhận biết được vốn kiến thức của nhân loại thành trí thức của riêng mình. Thông qua Tiếng Việt giúp các em nhận thức được các môn học khác. Chẳng hạn, muốn giải một bài toán thì điều đầu tiên là các em phải đọc đầu bài sau đó bằng tư duy sự hiểu biết về môn học, các em trình bày bài giải qua nói, viết, giúp cho người khác hiểu được bài làm của mình. 1.1.2. Cơ sở lý luận Bước vào kỉ nguyên mới, đất nước ta có nhiều đổi mới, đổi mới về kinh tế, xã hội, giáo dục,… Sự phát triển giáo dục của nước ta tăng nhanh giúp cho những chủ nhân tương lai của đất nước luôn được phát triển toàn diện, đầy đủ về năng lực, trí tuệ, tính cách. Qua việc nắm bắt các kiến thức, tri thức khoa học ban đầu để từ đó hình thành nên những kĩ năng cần thiết của cuộc sống, hành động đúng cho bản thân. Trong trường Tiểu học, môn Tiếng Việt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với học sinh bởi nó là môn học cung cấp cho các em những kiến thức cần thiết trong giao tiếp hàng ngày. Nó giúp các em phát triển toàn diện, hình thành ở các em những cơ sở của thế giới khoa học, góp phần rèn luyện trí thông minh, hình thành tình cảm, thói quen đạo đức tốt đẹp của con người mới. Dạy học Tiếng Việt là dạy học tiếng mẹ đẻ. Dạy học Tiếng Việt giúp các em hình thành 4 kĩ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết. Phân môn Tập làm văn trong môn Tiếng Việt hội tụ đủ cả 4 kĩ năng trên. Nó là phân môn tổng hợp toàn bộ kiến thức đã học ở trong tuần từ các phân môn: Tập đọc, Tập viết, Chính tả, Kể chuyện, Luyện từ và câu. Đối với học sinh lớp 2 thì đây là một phân môn 3 khó. Bởi ở lứa tuổi của các em, vốn kiến thức và hiểu biết còn hạn hẹp. Bên cạnh đó, còn có một số khó khăn khách quan như điều kiện hoàn cảnh sống của học sinh ở địa bàn vùng ven của thành phố, gia đình không có điều kiện quan tâm đến các em, việc diễn đạt ngôn ngữ kém, việc tiếp thu kiến thức khá chậm, học sinh nghèo vốn từ ngữ,… Điều này ảnh hưởng đến việc học tập nói chung, học phân môn Tập làm văn nói riêng.Với mục tiêu rèn học sinh ở cả bốn kỹ năng nghe, đọc, nói, viết trong đó kĩ năng viết “một đoạn văn ngắn” là yêu cầu cơ bản khá trọng tâm ở phân môn Tập làm văn lớp 2. 1.1.3. Cơ sở thực tiễn Quá trình dạy học là một quá trình tư duy sáng tạo - người giáo viên là một kĩ sư của tâm hồn, hơn nữa còn là một nhà nghệ thuật. Và việc dạy học ngày nay luôn dựa trên cơ sở phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh. Chính vì thế, nó đòi hỏi người giáo viên phải luôn có sự sáng tạo, tự cải tiến phương pháp dạy học của mình nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy học. Mỗi môn học ở Tiểu học đều góp phần hình thành và phát triển nhân cách của trẻ, cung cấp cho trẻ những kiến thức cần thiết. Phân môn Tập làm văn ở Tiểu học có nhiệm vụ rất quan trọng là rèn kĩ năng nói và viết. Thế nhưng hiện nay, đa số các em học sinh lớp 2 đều rất sợ học phân môn Tập làm văn vì không biết nói gì? Viết gì? Ngay cả bản thân giáo viên đôi khi cũng không tự tin lắm khi dạy phân môn này so với các môn học khác. Trong chương trình Tập làm văn lớp 2, ngay từ đầu năm học, các em được làm quen với đoạn văn và được rèn kĩ năng viết đoạn văn từ 3 đến 5 câu. Qua dự giờ, tìm hiểu thăm hỏi một số lớp, tôi nhận thấy các em còn lúng túng, nhiều học sinh làm bài chưa đạt yêu cầu. Các em thường lặp lại câu đã viết, dùng từ sai, việc diễn đạt ngôn ngữ kém, việc tiếp thu kiến thức khá chậm, HS nghèo vốn từ ngữ, cách chấm câu còn hạn chế, có em viết không đúng yêu cầu của đề bài hoặc có những bài làm đảm bảo về số câu nhưng viết không đủ ý… Điều này ảnh hưởng nhiều đến việc học tập nói chung, học phân môn Tập làm văn nói riêng. Việc dạy cho học sinh viết đoạn văn chính là quá trình giáo viên khơi dậy sự hiểu biết và cảm nhận của các em về người, vật và cuộc sống xung quanh. Điều đó đòi hỏi giáo viên dạy cho học sinh có cách tổ chức, sắp xếp ý, câu sao cho lôgic, cách sử dụng từ chính xác và hay khi viết. Song thực tế chỉ ra rằng một số học sinh lớp 2 khó nhận thức được việc sắp xếp ý (cảm nhận của mình) theo trật tự đúng. Vốn sống của các em còn hạn chế, do đó khi diễn đạt học sinh gặp rất nhiều khó khăn. Sự sắp xếp tổ chức câu trong đoạn còn rời rạc. Các câu độc lập về nội dung chưa có sự liên kết và lôgic … Đôi khi các em còn viết câu không rõ ý, từ lặp lại nhiều… Là một giáo viên đứng lớp nhiều năm, tôi rất băn khoăn và trăn trở: Làm thế nào để giúp các em thực hiện được mục tiêu đã đề ra? Bản thân tôi luôn cố gắng để tìm ra những giải pháp nâng cao chất lượng học tập cho HS của lớp mình. Đây là lý do tôi chọn và áp dụng một số giải pháp để “Giúp học sinh lớp 2 viết được đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu”, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy - học phân môn Tập làm văn lớp 2. 4 1.2. Mục đích nghiên cứu - Đề tài góp phần khắc phục được hạn chế về cách viết một đoạn văn ngắn với câu văn cộc lốc, không đúng ngữ pháp, hay câu văn không rõ ràng, sự sắp xếp các câu văn không lôgíc...Qua đó bồi dưỡng lòng say mê yêu thích con người, cảnh vật xung quanh các em. - Góp phần vào đổi mới cách dạy tiếng Việt, giúp học sinh có kĩ năng viết đoạn văn ngắn trong phân môn Tập làm văn lớp 2 theo hướng phát huy tính cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. - Từ cách đổi mới phương pháp dạy của thầy góp phần đổi mới cách học của trò. Phát huy hết khả năng tự phát hiện của học sinh thông qua cách tổ chức câu, ý sao cho lôgíc, cách sử dụng từ chính xác và hay khi viết. 1.3. Đối tượng nghiên cứu - Nội dung, chương trình, Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 2, đặc biệt là phân môn Tập làm văn lớp 2 và một số tài liệu tham khảo. - Một số giải pháp để hướng dẫn học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn trong giờ Tập làm văn. 1.4. Phương pháp nghiên cứu 1.4.1. Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết: - Để thu thập thông tin khoa học trên cơ sở nghiên cứu các văn bản, tài liệu đã có và bằng các thao tác tư duy logic để rút ra các kết luận khoa học cần thiết. Lựa chọn những thông tin quan trọng phục vụ cho việc nghiên cứu. Liên kết, sắp xếp các tài liệu, thông tin lí thuyết đã thu thập được để tạo ra một hệ thống lí thuyết đầy đủ, sâu sắc về chủ đề nghiên cứu. 1.4.2. Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin: - Mục đích để tìm hiểu các phương pháp dạy học của giáo viên; tìm hiểu tính tích cực nhận thức của học sinh. 1.4.3. Phương pháp thực nghiệm: - Dạy thực nghiệm tại lớp 2A để đối chiếu kiểm nghiệm, đánh giá hiệu quả nghiên cứu. 1.4.4. Phương pháp trực quan: - Tìm hiểu nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên, vở bài tập… - Trao đổi với giáo viên - học sinh để tìm hiểu thực trạng dạy - học môn Tập làm văn. 2. NỘI DUNG 2.1. Cơ sở lí luận liên quan đến việc dạy học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn 2.1.1. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp 2: Học sinh Tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 2, các em vừa chuyển hoạt động chủ đạo từ vui chơi sang học tập. Các em hiếu động, ham chơi, sự tập trung cho học tập và chú ý chưa cao. Tư duy của các em nặng về trực quan cụ thể, tư duy trừu tượng chưa phát triển. Do đó, khi tổ chức dạy học, giáo viên phải linh hoạt sáng tạo thì mới có hiệu quả. 2.1.2. Đặc điểm về chương trình, sách giáo khoa: 5 Như chúng ta đã biết, ở lớp 1 học sinh mới chỉ dừng lại ở mức độ tập nói hoặc viết câu có nội dung theo chủ đề bài học hoặc tìm tiếng nói có âm vần vừa học. Các em được ghép tiếng và nói những câu đơn giản, riêng lẻ có nội dung gần gũi với cuộc sống của các em hoặc ở các bài tập đọc. Đến lớp 2 các em đã phải viết đoạn văn từ 1 đến 3 câu rồi cao hơn từ 4 đến 5 câu kể về một sự việc đơn giản mình cũng chứng kiến (tham gia) hoặc tả sơ lược về người, vật xung quanh các em. Ở học kỳ I, chủ yếu các em được viết đoạn từ 3 đến 5 câu kể về người thân như: Cô giáo, ông, bà, anh, chị, em và rộng hơn là kể về gia đình. Sang đến học kỳ II các em được viết đoạn văn tả ngắn về bốn mùa, tả ngắn về loài vật (chim ), tả cảnh (biển), tả cây cối, tả người (ảnh Bác Hồ). Tuần 34 và 35 học sinh được kể về những việc làm mà bản thân chứng kiến hoặc tham gia . - Xen kẽ giữa các bài tập có yêu cầu kể (tả) nói trên có 2 dạng bài kể (tả) con vật được viết đầy đủ song sáo trộn trật tự câu nhằm mục đích củng cố về liên kết câu, gắn kết ý … - Mở đầu ngay ở tuần 1, sách giáo khoa đã giới thiệu cách kể theo nội dung tranh sau đó viết thành đoạn. Đây chính là hình thức giúp học sinh vận dụng linh hoạt kỹ năng vốn hiểu biết khi học phân môn kể chuyện vào viết đoạn văn ngắn. 2.1.3. Vị trí , nhiệm vụ, nội dung của phân môn tập làm văn lớp 2: - Vị trí : Ở tiểu học nhất là lớp 2, Tập làm văn là một trong những phân môn có tầm quan trong đặc biệt (ở lớp 1 các em chưa được học, lên lớp 2 học sinh mới bắt đầu được học, được làm quen). Môn tập làm văn giúp học sinh có kỹ năng sử dụng Tiếng Việt được phát triển từ thấp đến cao, từ luyện đọc cho đến luyện nói, luyện viết thành bài văn theo suy nghĩ của từng cá nhân. Tập cho các em ngay từ nhỏ có những hiểu biết sơ đẳng đó cũng là rèn cho các em tính tự lập, tự trọng. Con người văn hóa sẽ hình thành trong các em từ những việc nhỏ nhặt, tưởng như không quan trọng đó. - Nhiệm vụ : Làm văn có nghĩa là tạo lập văn bản. Nhiệm vụ chính của phân môn Tập làm văn là rèn luyện cho học sinh kỹ năng tạo lập văn bản. Ở đây thuật ngữ “ văn bản” được dùng để chỉ sản phẩm hoàn chỉnh của lời nói trong một hoàn cảnh giao tiếp cụ thể. Đó không nhất thiết là một bài văn gồm nhiều câu; nhiều đoạn; cũng không nhất thiết phải ở dạng viết; càng không phải chỉ là loại văn kể chuyện hay miêu tả theo phong cách nghệ thuật. Trong hoàn cảnh giao tiếp cụ thể, sản phẩm lời nói mà một người tạo lập được có thể chỉ là một câu chào, một lời cảm ơn hay một vài dòng thăm hỏi, chúc mừng trên tấm thiếp…Đối với lớp 2, dạy Tập làm văn là trước hết là rèn luyện cho học sinh kỹ năng phục vụ học tập và giao tiếp hàng ngày, cụ thể là: * Dạy các nghi thức lời nói tối thiểu, như: chào hỏi, tự giới thiệu, cảm ơn, xin lỗi, yêu cầu, khẳng định, phủ định, tán thành… * Dạy một số kỹ năng phục vụ học tập và đời sống, như : khai bản tự thuật ngắn, viết những bức thư ngắn, nhận và gọi điện thoại, đọc và lập danh sanh sách học sinh, … Cuối cùng cũng như các phân môn và môn học khác, phân môn Tập làm văn, thông qua nội dung dạy học của mình, có nhiệm vụ trau dồi 6 cho học sinh thái độ ứng xử có văn hóa, tinh thần trách nhiệm trong công việc, bồi dưỡng những tình cảm lành mạnh cho các em. - Nội dung : Nội dung các bài học về Tập làm văn ở lớp 2 giúp các em thực hành rèn luyện các kỹ năng nói, viết, nghe phục vụ cho học tập và giao tiếp hàng ngày, cụ thể : Thực hành về các nghi thức lời nói tối thiểu : chào hỏi, tự giới thiệu, cảm ơn, xin lỗi…. Thực hành về kỹ năng phục vụ học tập và đời sống hàng ngày như : viết bản tự thuật ngắn, lập danh sách học sinh, tra mục lục sách, … Thực hành rèn kỹ năng diễn đạt ( nói, viết ) như : kể về người thân, tả biển, tả cây cối, … Thực hành rèn kỹ năng nghe : Với cách biên soạn này, giờ dạy Tập làm văn trở nên linh hoạt hơn, gắn với cuộc sống đời thường hơn và giúp học sinh hứng thú trong học tập. 2.2. Thực trạng việc dạy học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn trong giờ Tập làm văn 2.2.1.Thuận lợi - Vài nét về tình hình địa phương và nhà trường: Trường Tiểu học Quảng Tâm nằm trên địa bàn xã Quảng Tâm, là xã có phong trào học tập và truyền thống hiếu học. Đó là niềm tự hào và là nguồn động lực động viên giáo viên và học sinh phát huy truyền thống ấy để thi đua dạy tốt học tốt, góp phần vào sự nghiệp giáo dục của đất nước. Hiện nay, trường đang vững bước đi lên nhờ đội ngũ cán bộ quản lí trẻ , năng động, nhiệt tình; đội ngũ giáo viên yêu nghề mến trẻ, hết lòng vì học sinh thân yêu. Trường nhiều năm liền đạt danh hiệu là trường Tiên tiến Xuất sắc, có nhiều thành tích đáng kể. Nhiều năm trường đã được công nhận: Tập thể lao động xuất sắc. Trường có tổng số học sinh gần 650 em chia làm 5 khối gồm 19 lớp. Khối 2 có 129 em, chia làm 4 lớp. tất cả các lớp đều được học 2 buổi/ ngày nên giáo viên có điều kiện rèn cho các em học tập được tốt hơn. Các em học sinh rất ham tìm tòi hiểu biết, ưa tham dự vào các hoạt động Đội - Sao nhi đồng. Hầu hết các em học sinh là con em nông dân, công nhân nhưng các em đều được gia đình, nhà trường quan tâm, giáo dục các em ngay từ nhỏ nên các em đều ngoan và có ý thức tốt. - Về kiến thức trong sách giáo khoa: Nói chung kiến thức trong sách giáo khoa được sắp xếp một cách hợp lí, lôgic đi từ đơn giản đến phức tạp, từ cách nhìn thực tế đến sự vận dụng vốn sống, vốn hiểu biết để viết đoạn văn. Học sinh được dạy các kĩ năng kể (tả) đơn giản. Song không phải kể lại hoặc tả lại câu chuyện cảnh vật theo nội dung bài tập đọc dựa vào lời kể (tả) của tác giả mà các em được kể (tả) những gì có và diễn ra trong cuộc sống xung quanh. Điều này đã phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong kĩ năng viết đoạn văn ngắn. Do đó, ta có thể khẳng định rằng: Sách giáo khoa Tiếng Việt 2 đặc biệt chú trọng tới rèn kĩ năng viết đoạn văn cho học sinh. 2.2.2. Những khó khăn hạn chế khi dạy học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn . *Về phía giáo viên: 7 - Một số giáo viên chưa coi trọng việc rèn viết đoạn văn cho học sinh cách dạy của giáo viên còn đơn điệu, lệ thuộc một cách máy móc vào sách giáo viên, hầu như rất ít sáng tạo, chưa linh hoạt, chưa cuốn hút được học sinh. Cách dạy của giáo viên có phần khuôn mẫu. Ví dụ: Khi dạy học sinh bài Tập làm văn tuần 20 “ Tả ngắn về bốn mùa ". Giáo viên đã hướng dẫn gợi mở các câu hỏi theo sách giáo khoa: + Mùa hè bắt đầu từ tháng nào trong năm ? (Mùa hè bắt đầu từ tháng tư trong năm). + Mặt trời mùa hè như thế nào ? (Mặt trời mùa hè rất chói chang). + Cây trái trong vườn như thế nào ? (Cây trong vườn có rất nhiều hoa quả). + Học sinh thường làm gì trong dịp nghỉ hè ? (Học sinh thường được vui chơi trong dịp nghỉ hè). - Giáo viên chưa vận dụng kỹ năng tả “ Mùa Xuân" của bài tập 1 vào hướng dẫn bài tập 2. Sự dập khuôn máy móc như vậy dẫn đến bài viết của học sinh là bốn câu thiếu lôgíc và sáng tạo, không phát huy được tính tích cực, sáng tạo của học sinh. - Khi trao đổi với giáo viên dạy lớp 2 về cách hướng dẫn học sinh làm bài tập "Viết đoạn văn ngắn", đa số giáo viên đều trả lời rằng: Bước 1: Học sinh đọc yêu cầu bài . Bước 2: Giáo viên nêu yêu cầu của bài: Viết đoạn văn từ 3 đến 5 câu, các câu phải liên kết với nhau . Bước 3 : Học sinh viết vào vở . Bước 4 : Chấm chữa lỗi. + Gọi 1 hoặc 2 học sinh đọc bài viết. + Giáo viên chấm bài, chữa một số lỗi sai về câu từ . - Với cách hướng dẫn như trên học sinh khó có thể nhận ra nội dung đoạn viết cần có những gì ? Liên kết câu như thế nào ? Cách diễn đạt làm sao cho thoát ý… Đến bước 4 chấm lỗi như vậy chưa có kết quả thiết thực đối với học sinh vì đối tượng học sinh lớp 2 các em dễ nhớ nhưng nhanh quên. Do đó, cái sai của học sinh vẫn được lặp lại trong bài. * Về phía học sinh - Các em học sinh lớp 2 vốn sống còn ít, vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn rất sơ sài, chưa định rõ trong giao tiếp, viết văn câu còn cụt lủn. Hoặc câu có thể có đủ ý nhưng chưa có hình ảnh. Các từ ngữ được dùng về nghĩa còn chưa rõ ràng. Việc trình bày, diễn đạt ý của các em có mức độ rất sơ lược, đặc biệt là khả năng miêu tả. - Học sinh có hứng thú trong giờ Tập làm văn song chủ yếu tập trung vào các bài tập làm miệng với các yêu cầu nói lời cảm ơn, xin lỗi, đáp lại lời khẳng định, phủ định… Học sinh thích thú nói về các con vật, người, quang cảnh và những gì diễn ra xung quanh. Song vốn từ các em còn chưa nhiều, kỹ năng diễn đạt bằng ngôn ngữ viết của học sinh còn hạn chế nên đôi khi các em chưa nhận ra được sự khác biệt giữa các ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết. 8 Ví dụ: Khi học bài tập làm văn tuần 10: Dựa theo lời kể bài 1 hãy viết một đoạn văn ngắn (từ 3 đến 5 câu) kể về ông, bà hoặc người thân của em. Bài viết của học sinh : “Bà em đã lên 65 tuổi rồi . Da mịn màng. Tóc dài óng ả. Bà cho em ăn bánh. Bà rủ em đi chợ sau đó hai bà cháu lại đi chơi”. - Học sinh thường viết theo ý hiểu bằng ngôn ngữ của mình cho nên câu văn chưa giàu hình ảnh, dùng từ chưa phù hợp. Ví dụ: Cũng viết đoạn văn ngắn kể về ông, bà hoặc người thân ở bài tập làm văn nói trên có một học sinh viết: “Ông đã già, 70 tuổi. Nghề là thợ xây. Hôm nào ông cũng chở em đi học”. - Một số bài viết của học sinh còn lộn xộn về câu, ý, dùng từ chưa đúng vào văn cảnh, câu rời rạc thiếu sự liên kết. Ví dụ: Đây là đoạn văn của một học sinh khi viết đoạn văn tả về một loài chim mà em thích ( Tập làm văn tuần 21) như sau: “Những ngày đi học về em cảm thấy rất nhớ nó. Mỏ nó mượt và nó hót rất hay. Em rất thương nó và nó đẹp. Bộ lông nó mượt. Hình dáng của con bồ câu rất thích thú”. - Đôi khi học sinh viết câu dùng cụm từ so sánh để diễn tả nội dung song sự so sánh ấy rất khập khiễng. Ví dụ: Khi viết đoạn văn kể về bà có em viết : “Da mặt bà em nhăn nheo như quả bưởi héo”. Có em lại viết “Mỗi khi bà cười để lộ vài chiếc răng sữa trông rất duyên.” - Một lỗi nữa mà học sinh hay mắc là trả lời theo kiểu chắp đuôi cho nên câu văn thiếu sự hấp dẫn, sinh động. Ví dụ : Khi dạy bài Tập làm văn tuần 8 để viết đoạn văn kể về cô giáo (thầy giáo) cũ của em sách giáo khoa có mấy câu hỏi gợi ý trong đó có câu hỏi: + Tình cảm của cô đối với học sinh như thế nào? + Em nhớ nhất điều gì ở cô ( thầy)? + Tình cảm của em đối với thầy (cô) như thế nào? Có em viết như sau : Tình cảm của cô đối với em rất tốt. Em nhớ nhất điều là cô giáo rất dịu dàng và viết chữ rất đẹp. Tình cảm của em đối với cô rất kính trọng. 2.2.3. Nguyên nhân của thực trạng * Do học sinh chưa có kỹ năng quan sát. Do tâm lý lứa tuổi, do chưa được rèn luyện thường xuyên nên các em chưa có cách quan sát cụ thể chi tiết. Các em chỉ quan sát thoáng qua, hời hợt, thậm chí có em còn không để ý đến đối tượng cần quan sát. Thêm vào đó khả năng tưởng tượng còn hạn chế, thiếu vốn sống thực tế. Do vậy khi viết đoạn văn còn có những câu văn lạc lõng không sát thực với yêu cầu của đề bài. *Chưa biết dùng từ, đặt câu. Vốn từ của học sinh lớp 2 còn nghèo nàn, chưa hiểu hết nghĩa của từ , chưa hiểu nhiều về cấu tạo của câu nên khi viết đoạn văn các em còn nhiều hạn chế. Các em không biết viết thế nào, viết từ đâu để thành một đoạn văn. *Chưa có kỹ năng sắp xếp câu thành đoạn. Từ chỗ nói chưa thành câu, nói câu cộc lốc nên khi viết các em bị chi phối nhiều. Hơn nữa các em còn không biết viết câu nào trước, câu nào sau, viết chưa thành câu đã chấm hết câu, viết 9 xuống dòng tùy tiện do vậy nhiều bài văn của các em viết không thành đoạn theo nội dung yêu cầu. *Giáo viên dạy phần lý thuyết chưa tốt. Nhiều giáo viên chưa chuẩn bị kĩ nội dung bài trước khi lên lớp, chưa thực sự đổi mới phương pháp, chưa tự giác tự nghiên cứu trau dồi thêm chuyên môn nghiệp vụ để phục vụ công tác giảng dạy. 2.2.4. Tiến hành khảo sát - Sau khi dạy xong bài tập làm văn tuần 8 tôi tiến hành khảo sát với đề bài như sau : Đề bài: Em hãy viết một đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu kể về cô giáo lớp 1 của em. - Nhìn vào bảng số liệu ta nhận thấy ngay rằng tỉ lệ bài viết đạt mức hoàn thành còn ít mà tỉ lệ chưa hoàn thành cao. Thời gian: 15 phút Kết quả đạt được như sau: HT CHT Lớp Sĩ số SL % SL % 2A 27 21 77,8% 6 22,2% - Khi viết đoạn văn kể về cô giáo, các em thường bộc lộ các điểm yếu sau: + Về cách diễn đạt như: Từ bị lặp nhiều, dùng từ không chính xác. Ví dụ có em viết :"Cô giáo em tên là Loan. Cô Loan có dáng người cao, cô Loan có mái tóc dài, cô Loan có đôi bàn tay rất khéo viết chữ rất đẹp...". Hay có em viết: Cô giáo em có đôi mắt to tròn xoe như hai hòn bi ve. + Câu không rõ nghĩa, câu không đủ bộ phận, các câu trong đoạn văn còn lộn xộn, viết đoạn văn mang tính chất trả lời câu hỏi. Ví dụ có em viết : "Cô giáo em dạy lớp 1. Có nụ cười tươi. Em rất yêu quý cô. có hàm răng trắng. cô giảng dễ hiểu. Em rất quý cô".... + Có em viết đoạn văn theo cách trả lời nắp đuôi như sau: Tình cảm của cô đối với em rất tốt. Trước thực trạng đó tôi đã tìm tòi, tham khảo nghiên cứu và đưa ra một số giải pháp cụ thể. 2.3. Một số giải pháp để hướng dẫn học sinh lớp 2 viết đoạn văn ngắn trong phân môn Tập làm văn Giải pháp 1: Rèn các kỹ năng cơ bản cho học sinh viết đoạn văn ngắn. Giáo viên cần chú trọng việc rèn các kĩ năng cơ bản để viết đoạn văn ngắn cho học sinh. Cần coi đây là công việc có vị trí quan trọng trong chương trình Tiếng Việt lớp 2. Vì có viết đoạn văn tốt thì học sinh mới có nền tảng vững chắc để học văn sau này. GV cần rèn cho học sinh các kĩ năng cơ bản sau: * Kĩ năng quan sát kết hợp với kĩ năng lựa chọn ngôn ngữ: Giáo viên yêu cầu học sinh có thói quen quan sát những sự vật hiện tượng xung quanh để ghi nhận lại và sử dụng khi thật cần thiết. Quan sát trên lớp theo gợi ý, hướng dẫn của giáo viên, giáo viên cũng cần sưu tầm những phim ảnh để 10 có thể trình chiếu cho các em quan sát hoặc tự quan sát khi chuẩn bị bài Giáo viên cần khai thác kỹ tranh ảnh, hình ảnh, tập trung quan sát đặc điểm nổi bật của đối tượng, mục đích là giúp HS tránh được kiểu kể theo kiểu liệt kê. GV chú ý khơi gợi ở mỗi em những nhận xét, những từ ngữ diễn tả đúng điều quan sát được, tiến tới tìm từ hay, có hình ảnh, gợi cảm. Bên cạnh đó, tôi cũng hướng dẫn HS cách quan sát bằng các giác quan để cảm nhận một cách có cảm xúc về sự vật. Giáo viên cần hướng dẫn học sinh chuẩn bị trước thật tốt bài học cho tiết học hôm sau. Ví dụ: - Khi dạy học sinh viết 2 đến 3 câu về loài chim mà em thích. Từ hôm trước giáo viên yêu cầu mỗi học sinh quan sát kỹ con chim trong thực tế mà mình yêu thích. Cụ thể là : Các bộ phân đầu, mình, chân, hoạt động, tiếng hót… của chim. .. * Giúp HS có một hệ thống câu hỏi gợi ý rõ ràng: Trong chương trình, hầu hết các bài văn đều có câu hỏi gợi ý rõ, đầy đủ. GV có thể tranh thủ thời gian cuối tiết học hướng dẫn HS chuẩn bị, đọc câu hỏi gợi ý, suy nghĩ bài viết cho tiết sau. GV có thể nêu câu hỏi gợi ý thêm, phụ trợ cho các câu hỏi chính trong SGK, đặc biệt với những câu hỏi khó mà HS lúng túng trong khi trả lời và trả lời chưa hay. Ví dụ:  Bài viết về một người thân: - Người thân của em là ai? - Năm nay người ấy bao nhiêu tuổi? Làm công việc gì? - Tình cảm của người ấy đối với em ra sao? - Em sẽ làm gì để đền đáp lại sự quan tâm của người ấy dành cho em?  Bài viết về một loài hoa: - Loài hoa ấy có tên là gì? Em đã thấy ở đâu? - Hoa có những đặc điểm gì ( màu sắc, các bộ phận: cánh hoa, nhụy, hương thơm…) - Vì sao em thích loài hoa ấy?  Bài viết kể về một việc làm tốt mà em hoặc bạn em đã làm : - Em ( Bạn em) đã làm việc tốt khi nào? Ở đâu? Đó là việc gì? - Em ( Bạn ấy ) đã làm như thế nào? - Em suy nghĩ gì khi làm ( thấy bạn làm ) việc tốt đó? * Giúp học sinh nắm chắc bố cục của đoạn văn: Tạo cho các em thói quen làm văn phải có bố cục 3 phần : Phần 1: Câu mở đầu: Giới thiệu đối tượng cần viết (Có thể diễn đạt bằng một câu) Phần 2: Phát triển đoạn văn : Kể về đối tượng: Có thể dựa theo gợi ý , mỗi gợi ý có thể diễn đạt 2,3 câu tùy theo năng lực học sinh. 11 Phần 3: Câu kết thúc: Có thể viết một câu thường là nói về tình cảm, suy nghĩ, mong ước của em về đối tượng được nêu trong bài hoặc nêu ý nghĩa, ích lợi của đối tượng đó đối với cuộc sống, với mọi người. Ví dụ: Viết về một con vật: - Con vật em định kể là con vật gì? - Nó sống ở đâu? Hình dáng nó như thế nào? - Hoạt động của nó có gì nổi bật? - Vì sao em thích con vật đó? Ví dụ: Câu mở đầu: Giới thiệu Trong thế giới loài chim, em thích nhất là chim chim cánh cụt cánh cụt. Phát triển: Kể về chim Chim cánh cụt sống ở những nơi lạnh giá, đầy cánh cụt băng tuyết. Nó có đôi cánh giống như hai mái chèo. Dáng đi của nó lũn chũn, trông rất buồn cười. Là một loài chim nhưng em chẳng thấy nó bay bao giờ. Thế nhưng nó có thể lặn sâu dưới nước để bắt cá rất cừ. Câu kết thúc: Tình cảm Em thích chim cánh cụt vì chúng là những con của em đối với loài chim vật hiền lành, dễ thương. này Giáo viên cần giúp cho học sinh hiểu có nhiều cách diễn đạt để bài làm các em được phong phú, tránh tình trạng dạy học sinh làm văn mẫu. Cần chủ động hình thành kỹ năng từng bước ở từng thời điểm thích hợp. Không nên áp đặt và đòi hỏi các em phải thể hiện được ngay những kỹ năng mới được hình thành. Trong quá trình giảng dạy, GV phải kiên nhẫn luôn tái hiện và lặp lại kiến thức cho HS trong suốt năm học, giúp HS có được nền móng tốt cho việc học tập môn Tập làm văn ở các lớp trên. * Rèn cho học sinh kĩ năng nói câu đúng, đủ bộ phận: Học sinh lớp 2 chưa được học về lý thuyết ngữ pháp, các khái niệm về từ và câu được hình thành thông qua thực hành luyện tập. Chính vì vậy, để có kĩ năng viết đoạn văn tốt giáo viên cần rèn cho học sinh kĩ năng nói gãy gọn, trọn 12 vẹn ý, không nói câu cụt. Đây là cơ sở giúp HS nhận ra cấu tạo câu, nhằm giúp các em viết câu đúng, đủ bộ phận. Ví dụ: Dựa vào các mẫu câu được học trong phân môn Luyện từ và câu: “ Ai – là gì?”, “ Ai – làm gì?”, “ Ai – như thế nào?”, GV hướng dẫn HS nhận biết những vấn đề sau:/ - Câu văn của em viết ra đã đủ hai bộ phận chưa: Bộ phận trả lời cho câu hỏi Ai?( hoặc cái gì?/ con gì)?, bộ phận trả lời cho câu hỏi Là gì (hoặc làm gì?/ như thế nào? ( Đó chính là đảm bảo về hình thức cấu tạo ). - Người đọc, người nghe có hiểu nội dung chưa? ( Đảm bảo về mặt nghĩa ) Trên cơ sở đó, GV hướng dẫn HS viết dấu chấm khi hết câu. Khi viết đoạn văn dẫn lời nói của người khác em phải cho trong ngoặc kép. Ví dụ : - Muốn kể lại lời nói của Dì trong đoạn viết về người thân của em, cần phải viết trong ngoặc kép như: Dì em bảo: “Cháu cứ lấy kẹo ra mà ăn ". Hoặc khi trích dẫn lời nói của chú vẹt khi viết về một loài chim mà em thích. Mỗi khi có khách đến chơi chú lại nhanh nhảu: "Có khách! Có khách !". - Việc rèn cho học sinh viết đoạn cần tạo điều kiện phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Phải làm sao cho mỗi đoạn văn là một cơ hội sáng tạo cho học sinh thâm nhập, quan sát, phân tích từ thực tế. * Giúp học sinh lập sơ đồ trước khi thành lập đoạn văn: Đây là một việc làm có vị trí quan trọng trong việc dạy học sinh viết đoạn văn ngắn. Nó phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh, khơi gợi hứng thú học tập cho các em. Tôi xin gợi ý một cách lập sơ đồ thông qua một trò chơi “Em và chú gà” như sau . Ví dụ : Khi tả một chú gà, giáo viên cho hai em lên sắm vai, một em là “chú gà”, một em là “người tả”. Cùng lúc đó, giáo viên cho học sinh vẽ sơ đồ trên vở nháp. “Người tả” sẽ nói một câu để giới thiệu chú gà “ Nhà em có nuôi một chú gà” Còn “chú gà” thì vừa nói vừa diễn tà : “Tôi có bộ lông nhiều màu sắc. Tôi có cái mào trên đầu. Tôi gáy rất to …” Người tả lúc này nói về tình cảm của mình đối với chú gà : “Em thường rải thóc cho gà ăn …” Hoặc có thể tinh giảm em “người tả” chỉ cần một em sắm vai “chú gà”. - Sau khi nghe tả và quan sát xong các em thành lập ra một sơ đồ như sau : Chú gà ở nhà em mào đỏ, gáy to. Con gà lông nhiều màu, ăn thóc. Từ đó các em đã nắm được các đặc điểm của con vật cần tả mà phát triển thành một đoạn văn. - Từ sơ đồ đã thành lập ở trên, giáo viên yêu cầu học sinh tạo thành câu, cứ thể nối tiếp nhau thành lập thành đoạn văn. Trong lúc đó, giáo viên có thể ghi lại trên bảng, thế là đã có những đoạn văn mẫu. Có thể câu văn lúc ấy còn lủng củng nhưng ta có thể sửa chữa. Giải pháp 2: Trang bị cho học sinh về vốn từ kết hợp mở rộng kiến thức cho học sinh 13 Để các em có thể làm được một bài văn tốt, các em phải có vốn từ ngữ phong phú. Mà vốn từ đó, có em tích lũy khá nhiều nhưng chưa biết vận dụng. Có em thì có rất ít hoặc chưa hề có. Bởi vậy, giáo viên chính là người cung cấp. Mà cung cấp ở đâu? Tôi nghĩ rằng trong các bài tập đọc có khá nhiều. Mỗi chủ đề của môn Tiếng Việt thì phân môn tập đọc đều có những bài văn, bài thơ nói về chủ để đó. Trong các tiết dạy, giáo viên nên tập cho học sinh trả lời thành câu đủ ý và chú ý đến những bài tập đọc có liên quan đến tiết tập làm văn. Từ đó học sinh có thể rút ra những câu văn hay, từ ngữ đẹp và ghi nhớ sau này vận dụng trong các tiết tập làm văn. Ví dụ : Qua bài Tôm Càng và Cá Con học sinh rút ra được đoạn văn tả về chú Cá Con trong bài “Con vật thân dẹt, trên đầu có đôi mắt tròn xoe, toàn thân phủ một lớp vẩy bạc óng ánh”. Vốn từ còn có trong phân môn luyện từ và câu. Để phát huy khả năng tư duy của mọi đối tượng HS, tôi thường đưa ra một chủ đề và yêu cầu các em tìm từ xoay quanh chủ đề đó ( ví dụ: Nhà em nuôi một con chó/ con mèo…, hãy tìm từ ngữ chỉ một vài đặc điểm của con vật ấy). Sau khi HS tìm được từ ngữ (ví dụ.: sủa gâu gâu, màu vàng, chân khỏe,…), GV yêu cầu các em đặt câu để diễn tả cảm nghĩ của mình. Khi thực hiện hoạt động này, tôi nhận thấy các em đã bước đầu bộc lộ tính cách riêng trong việc dùng từ, đặt câu.Trên cơ sở biết đặt câu thành thạo, HS dễ dàng có khả năng viết được một đoạn văn ngắn theo chủ đề cho trước. Việc làm này rất hữu ích, vì trong thời gian của một tiết học, thay vì một em có thể chỉ tìm được một hai từ và đặt được một hai câu, thì nay đã có được hàng chục từ ngữ, câu văn…do học hỏi được ở bạn bè. Các em còn được tạo điều kiện để sửa câu sai, chọn câu hay và phù hợp với ngữ cảnh. Dựa vào những câu, từ đã có, HS dễ viết được một đoạn văn đạt kết quả tốt. Hay khi học về chủ đề “ Ông bà“ “Cha mẹ”, “Anh em” ( từ tuần 10 đến tuần16), với rất nhiều những bài đọc thắm đượm tình cảm thương yêu trong gia đình, cùng với những tiết học phân môn Luyện từ và câu cung cấp, mở rộng vốn từ ngữ cho HS, ngoài việc giúp HS hiểu rõ và nắm chắc người thân của mình là những ai, ngoàiviệc khai thác và giáo dục tình cảm cho HS thông qua các nhân vật trong bài Tập đọc, nhấn mạnh cái hay, cái đẹp của nội dung bài, hướng cho HS liên hệ đến bản thân, gia đình, người thân của mình, tôi còn cung cấp thêm từ ngữ, hướng dẫn các em hệ thống lại, lựa chọn, ghi nhớ các từ ngữ phù hợp với đề tài ( ông bà, cha mẹ, anh em ) để chuẩn bị cho bài làm văn sắp tới ( viết về người thân ), tôi luôn nói với các em sự cần thiết phải học thuộc và lựa chọn những từ ngữ đã học để các em vận dụng vào bài tập làm văn, khơi gợi và kích thích tinh thần học tập của các em. Để hỗ trợ cho học sinh, giáo viên cần cung cấp cho học sinh : Nhiều từ ngữ gợi tả, từ láy, từ tượng thanh, tượng hình, từ đồng nghĩa …phù hợp với bài văn. Chẳng hạn khi viết đoạn văn kể về người thân thì HS sẽ có nhiều bài làm khác nhau, GV cần giúp HS chọn lựa từ ngữ cho phù hợp, khi kể về bố là thầy giáo thì từ ngữ sử dụng phải khác với bài viết bố là bộ đội; viết về tình cảm của em đối với với cha mẹ, ông bà thì từ dùng phải khác với viết về tình cảm của 14 mình đối với bạn bè; Viết về cảnh biển buổi sáng có thể dùng các từ đồng nghĩa như: bình minh, hừng đông, sớm mai; viết về gia đình có các từ như đoàn tụ, sum họp, sum vầy, quây quần…; Để diễn tả mặt trời mùa hè có các từ: chói chang, gay gắt, đỏ rực, như mâm lửa khổng lồ, như quả cầu lửa…Tả về tiếng hót của chim: hót líu lo, hót véo von, hót vang lừng …Tả về hình dáng người: Thân hình ( mảnh khảnh, gầy gò, béo tròn, thon thả … ); Nước da ( đen sạm, trắng hồng, bánh mật, xanh xao, đỏ đắn, ngăm đen …); Mái tóc (đen bóng, óng mượt, bồng bềnh, loăn xoăn…); Khuôn mặt ( trái xoan, đầy đặn, tròn trịa, xương xương, vuông vức...)...GV cần chuẩn bị kỹ với mỗi bài để hướng dẫn HS vận dụng các từ ngữ thích hợp vào bài viết. Nối các câu văn lại bằng những từ ngữ liên kết như : và, thì, nếu, vậy là …. Lưu ý học sinh trong đoạn văn tránh lặp lại từ nhiều lần mà phải thay những từ ngữ lặp lại bằng từ có ý nghĩa tương tự . Ví dụ: Bác Hồ thành Bác, Người… Thay những từ ngữ thông thường thành những từ ngữ trau chuốt hơn. Ví dụ: - buổi sáng thành buổi sớm mai, buổi bình minh. - Mặt biển xanh và rộng thành mặt biển xanh ngắt và rộng mênh mông. - Sau khi thành lập sơ đồ, có thể các em sẽ thành lập một đoạn văn như sau: “Nhà em có nuôi một chú gà. Nó có bộ lông màu đỏ tía. Nó gáy rất to. Em rất yêu nó”. Giáo viên có thể khuyến khích học sinh là “con làm đúng nhưng chưa hay. Từ những ý tưởng ban đầu của con, chúng ta sẽ hình thành một đoạn văn hay hơn nhé : “Chú gà trống nhà em trông mới oai vệ làm sao! Toàn thân nó phủ một lớp lông vũ màu đỏ tía. Sáng sáng, trống tía nhảy tót lên ụ rơm đầu hè mà rướn cổ gáy vang ò ó o. Mỗi khi đi học về, em thường rải cho nó một ít thóc và vuốt ve cái đuôi dài, cong cong của nó”. Khi đó, học sinh sẽ thấy được vẫn là ý tưởng cũ nhưng đoạn văn đã được lột xác, thêm thắt những từ ngữ trau chuốt hơn làm cho đoạn văn đẹp hơn, nghệ thuật hơn. Giáo viên đưa một số câu văn hay đến với học sinh một cách tự nhiên không gò ép. Ví dụ: Khi dạy học sinh viết đoạn văn tả cảnh biển tuần 26 giáo viên gợi mở : Câu “Những cánh buồm đủ màu sắc được nắng sớm chiếu vào sáng rực lên, trông xa như những đàn bướm bay lượn giữa trời xanh cùng với cánh chim hải âu”. Có thể trả lời cho câu hỏi nào? (Trên mặt biển có những gì ?) Giáo viên có thể sưu tầm những bài văn hay và đọc cho học sinh nghe để học sinh học hỏi. Trưng bày những bài văn hay của các bạn trong lớp để các em noi gương. Tập ghi chép những từ hay, ý đẹp khi bắt gặp ở đâu đó vào một quyển sổ tay riêng của mình. Từ đó, vốn từ của các em sẽ ngày càng nhiều, càng phong phú hơn. Giải pháp 3: Các bước tiến hành dạy học sinh viết đoạn văn ngắn Bài tập viết đoạn văn ngắn là loại bài sản sinh lời nói. Học sinh tập viết đoạn văn là tập sản sinh lời nói, văn bản. Vì vậy, giáo viên cần dựa vào các bước sau để hướng dẫn học sinh làm bài tâp . Bước 1: - Xác định yêu cầu bài. 15 + Học sinh nêu yêu cầu bài tập. + Giáo viên phân tích yêu cầu. - Định hướng học sinh viết. + Tả (kể) về ai (cái gì) ? + Viết mấy câu ? + Viết với tình cảm như thế nào ? + Hướng dẫn học sinh sắp xếp ý. - Dù mới là học sinh lớp 2, bài viết chưa yêu cầu cao với bố cục một bài văn như lớp 4 - 5, cũng chưa có khái niệm lập dàn ý. Song với đoạn viết từ 3 đến 5 câu với 2 đến 3 ý cũng cần sự sắp xếp ý. Ở học kỳ I học sinh được kể về những người thân thiết với mình như: Cô giáo, thầy giáo, ông, bà, anh, chị, em… Do đó giáo viên nên gợi ý học sinh trước tiên tự giới thiệu về người đó (Tên là gì?, mối quan hệ với bản thân?). Tiếp đó là hình dáng, tính cách, công việc hoặc ý thích của người kể và cuối cùng là tình cảm của học sinh đối với người mình kể. - Sang học kỳ II, học sinh được tả về một số con vật, cảnh vật xung quanh mình. Đầu tiên cần gợi mở cho học sinh giới thiệu về vật (cảnh vật) định tả. Chi tiết nổi bật của cảnh, vật đó. Cuối cùng là tình cảm của bản thân đối với cảnh vật và con vật đó… - Hướng dẫn học sinh phát triển thành đoạn văn. Ở khâu này học sinh bộc lộ rất rõ nhược điểm về tư duy cách viết câu, sử dụng từ. Giáo viên không nên làm thay cho học sinh mà nên trang bị một số tình huống, một số cách dùng từ, một số cách liên kết phù hợp với nội dung đoạn viết để học sinh vận dụng viết bài. Bước 2: Học sinh viết bài vào vở. (Trước khi viết vào vở cho học sinh nêu miệng bài văn) Bước 3: Chấm bài, chữa lỗi. - Học sinh đổi chéo vở đọc bài, sửa câu từ, nhận xét bài lẫn cho nhau. - Giáo viên yêu cầu một số học sinh đọc bài viết của mình và đọc bài viết đã được bạn sửa (câu, từ) trước lớp. Học sinh dưới lớp nhận xét sửa chữa bổ sung. - Giáo viên chấm và chữa một số lỗi cơ bản (từ, câu, ý). - Giáo viên đọc đoạn văn mẫu mà giáo viên đã chuẩn bị để học sinh tham khảo. Ví dụ: Khi dạy học sinh viết một đoạn văn từ 3 đến 5 câu nói về mùa hè, giáo viên cần hướng dẫn theo các bước như sau: Bước 1: Xác định yêu cầu bài. Định hướng học sinh viết. - Học sinh đọc yêu cầu bài: “Hãy viết từ 3 đến 5 câu nói về mùa hè”. - Giáo viên phân tích yêu cầu. - Hướng dẫn học sinh định hướng viết. + Viết đoạn gồm mấy câu? (Viết đoạn từ 3 đến 5 câu). + Viết về cái gì? (Viết về mùa hè). - Hướng dẫn học sinh sắp xếp ý. + Mùa hè bắt đầu từ tháng nào trong năm? (Mùa hè bắt đầu từ tháng 4 trong năm). + Mặt trời mùa hè như thế nào? (Mặt trời mùa hè rất chói chang) + Cả hai câu trên cho em biết về thời điểm và nét tiêu biểu của mùa nào? (Đó là mùa hè). 16 - Giáo viên khẳng định đây là ý 1 của bài. + Bà Đất nói về mùa hè như thế nào? (Mùa hè cho ta trái ngọt hoa thơm). + Vậy câu nói của Bà Đất có thể trả lời được cho câu hỏi nào trong bài? (Cây trái trong vườn như thế nào?). - Đây chính là ý 2 của đoạn viết. + Em có thích mùa hè không? (Có). + Vì sao? (Vì mùa hè em không phải đi học mà được nghỉ hè). + Học sinh thường làm gì vào dịp nghỉ hè? (Học sinh được đi tham quan, thắng cảnh, thăm ông bà…). - Đây chính là ý 3 của đoạn viết. + Đoạn viết có mấy ý? (3 ý) - Giáo viên giảng mùa hè đến khiến cho cây tươi tốt trái trĩu cành và học sinh được nghỉ hè. + Ý nào là kết quả của ý nào đem tới? (ý 2 và ý 3 là kết quả của ý 1 đem tới). Vậy đoạn văn có thể viết : Ý1----- Ý2------- Ý3 Hoặc: Ý1----- Ý3------- Ý2 Hoặc: Ý1----- Ý3 lồng Ý2 + Hướng dẫn học sinh phát triển thành đoạn văn. Với 3 ý này học sinh có thể phát triển mỗi ý thành 1 hoặc 2 câu. Từ câu này sang câu khác phải có sự liên kết tránh lặp lại từ ý này phát triển tiếp ý kia. Giáo viên gợi ý: Với ý 1 nói về thời điểm và đặc điểm tiêu biểu của mùa hè các em cần lưu ý không nên lặp lại từ mùa hè trong 2 câu liên tiếp. Khi viết về ánh nắng mặt trời nên dùng cách so sánh như: Nắng như thiêu như đốt, nắng cháy da cháy thịt, nắng chang chang, nắng rát cả mặt… + Ánh nắng mùa hè em đã cảm nhận bằng những giác quan nào? (Em đã cảm nhận bằng mắt, da…). + Em có ngửi thấy mùi hương của hoa không? (Có). + Có được ăn hoa quả trong mùa hè không? (Có). + Đó là hương vị ta cảm nhận được bằng gì? (Cảm nhận được bằng mũi và lưỡi). +Vậy với nội dung ý 2 các em cần lưu ý điều gì? (Em cần đội mũ nón…) Tóm lại: Không nhất thiết cứ mỗi câu hỏi viết được một câu trong đoạn văn. Cần viết với sự cảm nhận bằng nhiều cách: Nhìn, ngửi, ăn… xen lồng với tình cảm của bản thân về mùa hè. Bước 2: Học sinh làm bài vào vở. - Giáo viên hướng dẫn cách trình bày một văn bản. Khi bắt đầu viết đoạn cách lề một ô, viết hết câu này tiếp sang câu khác, ý này tiếp sang ý kia, viết hết đoạn mới xuống dòng. - Khi học sinh làm bài giáo viên quan sát giúp đỡ học sinh . Bước 3: Chấm bài, chữa lỗi: - Học sinh đổi chéo bài, đọc bài viết của bạn sau đó nhận xét về cách trình bày, sửa câu, từ sai có trong đoạn viết. - Một số học sinh đọc bài viết của mình, đọc câu bạn đã sửa giúp. Học sinh khác góp ý bổ sung. 17 - Giáo viên chấm bài, chữa một số lỗi cơ bản (từ, câu, ý). - Giáo viên đọc đoạn văn mẫu cho học sinh tham khảo. Giải pháp 4: Thực hiện nghiêm túc việc chấm và chữa bài Đây là việc làm hết sức cần thiết, giúp học sinh nhận ra lỗi sai để điều chỉnh, sửa chữa, hoàn chỉnh bài văn. Học sinh lớp 2 chưa được học và luyện tập nhiều về từ ngữ, ngữ pháp, chắc chắn trong bài viết của các em sẽ rất nhiều lỗi sai. Khi chấm bài, giáo viên phát hiện, giúp học sinh khắc phục, biết lựa chọn, thay thế các từ ngữ cho phù hợp. Đối với những bài làm có ý hay, giáo viên giúp học sinh gọt giũa, trau chuốt thêm cho bài văn được hay hơn. Trong quá trình chấm bài, giáo viên giúp các em sơ bộ nhận ra sự khác nhau giữa văn nói và văn viết: Văn nói có thể sử dụng nhiều từ đệm, từ lặp, ngữ điệu…Văn viết phải mạch lạc, súc tích, giàu hình ảnh,… sử dụng các dấu câu để diễn đạt sáng ý. Dần dần các em làm bài ngày càng tốt hơn, dùng từ, đặt câu đúng, diễn đạt các ý rõ ràng, chặt chẽ. Khi sửa bài, GV nên giới thiệu những bài làm hay ở năm học trước, hoặc những bài hay của học sinh trong lớp cho các em tham khảo, từ đó nhận thấy sự khác nhau về cách diễn đạt trong cùng một đề tài để các em hiểu rằng những bài làm thể hiện suy nghĩ độc lập của cá nhân luôn được khích lệ và tôn trọng. Giải pháp 5: Động viên, khen thưởng học sinh Động viên, khen thưởng là một việc làm tuy nhỏ nhưng có ý nghĩa hết sức quan trọng trong quá trình giáo dục. Khen thưởng giúp học sinh tự khẳng định mình, tin tưởng vào những gì bản thân các em đã làm, củng cố vững chắc kết quả học tập, không ngừng cố gắng vươn lên để tiếp tục hoàn thiện nhân cách. Trong giảng dạy, GV nên động viên, khen thưởng HS kịp thời khi các em có tiến bộ (đơn giản chỉ là một tràng vỗ tay của cả lớp hay lời khen của cô giáo). Đây chính là động lực lớn giúp các em phấn chấn về tinh thần, tích cực tham gia vào các hoạt động trên lớp. Để khen thưởng mang lại hiệu quả giáo dục tích cực thì giáo viên cần tuân thủ một số yêu cầu sau: Khen thưởng phải đảm bảo tính khách quan, công bằng, hợp lí. Khen thưởng đúng lúc, đúng chỗ, kịp thời, phải kết hợp chặt chẽ giữa khen và thưởng, giữa động viên và khuyến khích tinh thần tương ứng với sự đóng góp của học sinh. Khen thưởng phải cụ thể, làm cho học sinh được khen thưởng cảm thấy xứng đáng, tự hào về quá trình phấn đấu của mình và mong muốn sẽ cố gắng nhiều hơn. Cần đặc biệt khen thưởng những em có tính rụt rè, nhút nhát khi các em có cố gắng. Nhờ động viên, khen thưởng HS trong các tiết học tôi đã thu được kết quả đáng mừng: Từ tâm lí sợ học các tiết Tập làm văn, nay các em đã rất hào hứng, tích cực tham gia vào các tiết học này và học môn Tiếng Việt tốt hơn. Chính vì vậy giải pháp này có thể áp dụng cho các lớp ở Tiểu học nói chung. 2.4. Kết quả đạt được: Sau khi sử dụng các giải pháp trên, tôi đã tìm thấy niềm vui trong công việc và càng thấy yêu nghề hơn. Tôi nhận thấy các em học sinh không còn sợ học 18 phân môn Tập làm văn nữa vì bản thân các em đã được đóng vai trò chủ đạo trong các tiết học. Giờ đây các em học sinh ở lớp tôi đã tiến bộ rất nhiều, chất lượng học tập ngày càng được nâng lên. Số lượng học sinh yêu thích phân môn Tập làm văn ngày càng tăng. Chất lượng khảo sát cuối năm ở lớp tôi thật đáng mừng. Tỉ lệ bài viết ở mức chưa hoàn thành không còn nữa. Nhiều bài viết đạt mức hoàn thành tốt. Có nhiều em đã viết được những đoạn văn hay, giàu hình ảnh. Kết quả đạt được cụ thể như sau: HT CHT Lớp Sĩ số SL % SL % 2A 27 27 100% 0 0% Tôi nghĩ rằng với các giải pháp trên không chỉ áp dụng ở lớp 2 mà các khối lớp đều có thể áp dụng được. Nếu người giáo viên biết vận dụng linh hoạt các giải pháp trên để tiến hành các tiết dạy, tôi nghĩ rằng chất lượng giáo dục, hiệu quả giáo dục của môn Tiếng Việt cụ thể là phân môn Tập làm văn sẽ ngày càng nâng cao một cách rõ rệt. 3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 3.1. Kết luận: Sau một thời gian thực hiện các giải pháp trên, tôi rút ra được mấy bài học kinh nghiệm muốn chia sẻ cùng đồng nghiệp: - Trong quá trình dạy học người giáo viên phải luôn có sự sáng tạo, tự cải tiến phương pháp dạy học của mình để nâng cao chất lượng dạy học. - Ngay từ đầu năm học, phải trao đổi kĩ với giáo viên chủ nhiệm lớp trước về năng lực học tập của từng học sinh. Phải trò chuyện, trao đổi với từng học sinh và phụ huynh để tìm ra nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong việc sử dụng từ ngữ của các em, đưa ra các giải pháp cụ thể phù hợp với từng đối tượng học sinh. - Khi tổ chức các tiết học GV cần tiên liệu những tình huống có thể xảy ra để có hướng giải quyết kịp thời những khó khăn, vướng mắc của học sinh, tránh nhận xét và trả lời chung chung, không mang tính thuyết phục. Quá trình hướng dẫn học sinh thực hành, GV cũng phải hết sức kiên trì, khéo léo, nhất là trong bước đánh giá và nhận xét. Làm sao để từng bước giúp HS tìm ra, thu nhận được vốn từ nhiều hơn. Dùng từ và viết được những câu văn hay hơn, chính xác hơn. - Cần tạo ra môi trường học tập thân thiện cho các em. - Giúp HS nắm vững yêu cầu của bài tập ( bằng lời giải thích, bằng phương pháp trực quan…) - Chọn cách tổ chức hoạt động phù hợp với từng bài, có khả năng kích thích hứng thú học tập của học sinh. - Khuyến khích học sinh thể hiện, bộc lộ khả năng của mình . - Hình thành cho các em thói quen học tập, làm việc một cách khoa học. - Quan sát thực tế, sử dụng đồ dùng dạy học, câu hỏi gợi ý, dẫn dắt học sinh hình thành kĩ năng và kiến thức mới. 19 - Đặt các tình huống có vấn đề giúp học sinh luôn suy nghĩ, tìm tòi để phát triển tư duy, học cách ghi nhớ để nhớ lâu kiến thức. - Sử dụng nhiều hình thức: thi đua , động viên khen thưởng HS để khuyến khích các em nỗ lực học tập. Đây chính là động lực lớn giúp các em phấn chấn về tinh thần, tích cực tham gia vào các hoạt động học tập. Nhờ động viên HS trong các tiết học tôi đã thu được kết quả đáng mừng: Từ tâm lí ngại học các tiết Tập làm văn, nay các em đã rất hào hứng tham gia vào các tiết học này và học môn Tiếng Việt tốt hơn. 3.2. Kiến nghị: - Sở và phòng GD & ĐT cần tăng cường bồi dưỡng về trình độ lí luận, kiến thức về Tiếng Việt cũng như phương pháp dạy học mới cho đội ngũ GV Tiểu học. Cần tổ chức các chuyên đề bồi dưỡng GV về nội dung này. - Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, tạo điều kiện cho việc dạy học theo phương pháp mới. - Cần cung cấp thêm các tài liệu tham khảo cho GV. - Tạo điều kiện để GV được dự giờ, học hỏi lẫn nhau về các tiết học phân môn Tập làm văn có nội dung viết đoạn văn ngắn. - Bản thân người GV phải không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, tự học, tự bồi dưỡng.  Lời kết: Trên đây là một số giải pháp tôi đã thực hiện trong giảng dạy phân môn Tập làm văn tại lớp 2A, trường Tiểu học Quảng Tâm năm học 2015- 2016, tôi nhận thấy học sinh đã có nhiều tiến bộ. Chắc chắn rằng giải pháp đưa ra còn nhiều hạn chế, thiếu sót do đúc kết từ kinh nghiệm giảng dạy của cá nhân. Tôi rất mong được sự đóng góp ý kiến của Hội đồng chấm sáng kiến kinh nghiệm. Xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Thanh Hóa, ngày 4 tháng 4 năm 2016. Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. (Ký và ghi rõ họ tên) Bùi Thị Hiền 20