Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Trong h¬n mét thËp kû võa qua, d-íi ¸nh s¸ng nghÞ quyÕt ®¹i héi VI cña
®¶ng; chØ thÞ 100 cña ban bÝ th- vµ ®Æc biÖt lµ nghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ, kinh
tÕ hé n«ng d©n n-íc ta ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh qu¶ to lín, gãp phÇn quan träng
t¹o lªn sù t¨ng tr-ëng v-ît bËc cña nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc. Khai th¸c cã hiÖu qu¶ mäi
nguån lùc trong n«ng nghiÖp - n«ng th«n, ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ vèn cã cña ®Êt
n-íc, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, tõng b-íc t¨ng thu nhËp cho lao ®éng lµm n«ng nghiÖp
lµ nh÷ng môc tiªu mµ kinh tÕ hé n«ng d©n n-íc nhµ vÒ c¬ b¶n ®· lµm ®-îc trong
th¬× gian võa qua. Tuy nhiªn, còng tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®-îc ®ã, trªn con
®-êng ph¸t triÓn cña m×nh kinh tÕ hé n«ng d©n n-íc ta ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò ®ßi
hái chóng ta cÇn lµm tèt h¬n n-· trong thêi gian s¾p tíi nh- ruéng ®Êt cho ng-êi
n«ng d©n; vèn, tÝn dông cho c¸c hé; chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i; thÞ
tr-êng ®Çu vµo, ®Çu ra; n©ng cao tr×nh ®é cña ng-êi lao ®éng trong n«ng nghiÖp...
Thanh MiÖn lµ mét huyÖn thuÇn n«ng n»m ë vÞ trÝ trung t©m cña ®ång b»ng
s«ng Hång. Còng nh- nh÷ng huyÖn thuÇn n«ng kh¸c trong c¶ n-íc h×nh thøc tæ
chøc s¶n xuÊt chñ yÕu trong n«ng nghiÖp cña huyÖn lµ kinh tÕ hé n«ng d©n. N«ng
nghiÖp lµ ngµnh lu«n ®ãng vai trß quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ cña toµn thÓ
nh©n d©n vµ hé n«ng d©n còng lu«n chiÕm tû träng lín trong tæng sè hé gia ®×nh cã
trong toµn huyÖn. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n n¬i ®©y còng ®Æt
ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt nh»m khai th¸c tèt h¬n n÷a nh÷ng nguån lùc trong
n«ng nghiÖp -n«ng th«n, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l-îng lao ®éng vµ cuéc sèng
cña ng-êi n«ng d©n.
Theo em, Thanh MiÖn lµ mét m«i tr-êng thuËn lîi vµ cã tÝnh ®¹i diÖn cao khi
chóng ta t×m hiÓu vµ nghiªn cøu vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n.
V× vËy trong giai ®o¹n thùc tËp nµy em ®± chän ®Ò t¯i “Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t
triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n huyÖn Thanh MiÖn - tØnh H¶i D-¬ng”.
Víi ®Ò t¯i “Mét sè gi¶ ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n huyÖn Thanh
MiÖn - tØnh H¶i D-¬ng” em hy väng:
- Cñng cè kiÕn thøc ®· häc, tõng b-íc n©ng cao tr×nh ®é tiÕp cËn nh÷ng vÊn
®Ò thùc tiÔn cña b¶n th©n.
-VËn dông kiÕn thøc ®· cã, tËp xem xÐt, ®¸nh gi¸ vµ nghiªn cøu mét vÊn ®Ò cô
thÓ trong thùc tiÔn.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
-Gãp phÇn thùc hiÖn chñ tr-¬ng xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng
ho¸ trong n«ng nghiÖp, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n huyÖn
Thanh MiÖn.
-Gãp ý kiÕn cña m×nh vµo tiÕng nãi chung, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé
n«ng d©n ë n-íc ta niÖn nay.
Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu vµ nghiªn cøu ®Ò tµi em ®· sö dông nh÷ng ph-¬ng
ph¸p chñ yÕu sau:
-Ph-¬ng ph¸p thèng kª.
-Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu ®iÓn h×nh.
-Ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra.
-Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch, xö lý sè liÖu vµ ph©n tÝch tæng hîp.
-Ph-¬ng ph¸p kh¶o nghiÖm kinh tÕ.
B»ng kiÕn thøc ®· ®-îc häc, vËn dông vµo thùc tiÔn nghiªn cøu mét vÊn ®Ò cô
thÓ nh»m ®¹t ®-îc nh÷ng môc ®Ých nªu trªn, néi dung bµi viÕt gåm 3 ch-¬ng, ®ã lµ:
Ch-¬ng I:
C¬ së khoa häc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n.
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë huyÖn Thanh MiÖn
tØnh H¶i D-¬ng.
Ch-¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n huyÖn Thanh
MiÖn tØnh H¶i D-¬ng.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· gióp ®ì vµ h-íng dÉn em hoµn thµnh
bµi viÕt nµy.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Ch-¬ng I:
C¬ së khoa häc Ph¸t triÓn kinh tÕ hé N«ng D©n
I-
Nh÷ng lý luËn chung:
1-
Kh¸i niÖm, b¶n chÊt, ®Æc tr-ng, vai trß cña kinh tÕ hé n«ng d©n.
a. Kh¸i niÖm b¶n chÊt.
Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ kh¸i niÖm ®· ®-îc ®Ò cËp ®Õn tõ rÊt sím trong lÞch sö
ph¸t triÓn cña loµi ng-êi. Tõng h×nh th¸i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ kh¸c nhau tr«i qua,
l¹i cho chóng ta hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n ë thêi kú lÞch sö ®ã.
Tuy nhiªn, kinh tÕ hé n«ng d©n chØ thùc sù ®-îc quan t©m vµ bµn ®Õn khi vÞ
trÝ vµ vai trß cña nã dÇn ®-îc kh¼ng ®Þnh trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ trong n«ng
nghiÖp - n«ng th«n nãi riªng. Víi ý nghÜa to lín cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng
d©n ®· ®-îc chøng minh trong lÞch sö. Cã rÊt nhiÒu nhµ kinh tÕ, nh÷ng häc gi¶, häc
thuyÕt vµ c¶ nh÷ng nhµ chÝnh trÞ ®· bµn ®Õn kinh tÕ hé víi vai trß lµ thµnh phÇn
kinh tÕ chñ yÕu trong n«ng nghiÖp - n«ng th«n. Vµ tÊt nhiªn, tuú tõng thêi kú ph¸t
triÓn kh¸c nhau, tuú tõng c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau mµ chóng ta nhËn ®-îc nh÷ng lý
thuyÕt kh«ng hoµn toµn gièng nhau vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n.
-T- t-ëng cña C.M¸c vµ Ph-Anggen.
§èi víi vÊn ®Ò n«ng d©n, c¶ M¸c vµ Anggen ®Òu tá th¸i ®é hÕt søc thËn träng.
+Lóc ®Çu, khi nghiªn cøu con ®-êng c«ng nghiÖp ho¸ ®Æc thï cña n-íc Anh,
nhËn thÊy qu¸ tr×nh ng-êi n«ng d©n bÞ t¸ch khái ru«ng ®Êt mét c¸ch å ¹t, M¸c ®·
tuyªn ®o¸n giai cÊp n«ng nh©n sÏ bÞ xo¸ bá cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®¹i c«ng
nghiÖp. N«ng nghiÖp sÏ ®-îc tæ chøc l¹i thµnh nÒn ®¹i s¶n xuÊt nh- trong c«ng
nghiÖp.
+Nh-ng sau ®ã, bÊt chÊp xu h-íng diÔn ra trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸
nhanh chãng ë n-íc Anh, n«ng tr¹i gia ®×nh vÒ c¨n b¶n kh«ng dùa trªn lao ®éng
lµm thuª, vÉn tá râ søc sèng vµ hiÖu qu¶ cña nã. Tõ ®ã trong quyÓn III cña bé tb°n, M²c ®± viÕt “ Ngay ë nh÷ng níc siªu c«ng nghiÖp... víi thêi gian cho ®Õn
nay ®· kh¼ng ®Þnh r»ng h×nh thøc l·i nhÊt kh«ng ph¶i lµ n«ng tr¹i c«ng nghiÖp ho¸
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
mµ lµ n«ng tr¹i gia ®×nh kh«ng dïng lao ®éng lµm thuª. Nh÷ng n-íc cßn gi÷ h×nh
thøc t- h÷u chia ®Êt thµnh kho¶nh nhá, gi¸ c¶ ngò cèc trong nh÷ng n-íc mµ chÕ ®é
së h÷u ruéng ®Êt nhá cßn chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ th-êng thÊp h¬n so víi nh÷ng n-íc
cã nÒn s°n xuÊt t b°n chð nghÜa”.
-T- t-ëng cña V.L.Lª nin:
Víi t- duy biÖn chøng vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn,V.L.Lª nin ®· cã nh÷ng ®ãng
gãp quan träng vµo nh÷ng luËn ®iÓm nªu trªn cña M¸c vµ Angghen.
N¨m 1908, khi bµn vÒ viÖc lùa chän con ®-êng ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp
n-íc Nga, Lªnin ®· nhËn thÊy r»ng: Kh«ng thÓ ph¸t triÓn theo con ®-êng t- b¶n
chñ nghÜa kiÓu Phæ v× ®ã lµ kiÓu ph¸t triÓn kÐm hiÖu qu¶, mµ ph¶i lµ theo kiÓu mét
chñ tr¹i tù do trªn m¶nh ®Êt tù do, nghÜa lµ m¶nh ®Êt ®ã ®-îc dän s¹ch khái nh÷ng
tµn tÝch trung cæ, ®ã lµ kiÓu MÜ. Lªnin cho r»ng Cauxky ®· ®Æt vÊn ®Ò rÊt chÝnh x¸c
vµ ®óng ®¾n khi nãi r»ng: N«ng nghiÖp kh«ng ph¸t triÓn theo cïng mét kiÓu víi
c«ng nghiÖp.
+Thùc tÕ cho ®Õn nay, ngµy cµng kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn th¾ng thÕ cña con
®êng kh²c víi kiÓu “N«ng tr³i kü nghÖ” ë Anh hoÆc “§³i ®iÒn trang kiÓu Phæ”
mµ M¸c vµ Lªnin ®· ph¸n ®o¸n ë nhiÒu n-íc.
-T- t-ëng cña A.V.Traian«p.
+Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ mét h×nh thøc kinh tÕ phøc t¹p cña tæ chøc s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp. §ã lµ nh÷ng doanh nghiÖp hµng ho¸ gia ®×nh n«ng d©n kh«ng thuª
nh©n c«ng mµ chiÕm ®¹i bé phËn n«ng hé ë n-íc Nga tr-íc c¸ch m¹ng còng nhtrong thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t- b¶n lªn chñ nghÜa x· h«Þ ë Liªn x«.
+Kinh tÕ n«ng d©n g¾n bã h÷u c¬ víi gia ®×nh n«ng d©n v× thÕ cã thÓ coi kinh
tÕ n«ng d©n lµ kinh tÕ gia ®×nh. §ã lµ mét thø xÝ nghiÖp lao ®éng gia ®×nh sèng
theo nh÷ng quy luËt cña nã, kh¸c víi nh÷ng quy luËt t- b¶n chñ nghÜa dùa trªn c¬
së lao ®éng lµm thuª. Trong kinh tÕ gia ®×nh, ng-êi n«ng d©n võa lµ ng-êi chñ, võa
lµ ng-êi lao ®éng. Môc ®Ých s¶n xuÊt kh«ng ph¶i v× lîi nhuËn mµ lµ ®Ó tho¶ m·n
nh÷ng nhu cÇu cña gia ®×nh.
+Khi v-ît khái kinh tÕ nöa tù nhiªn (nöa tù cung tù cÊp) ng-êi n«ng d©n b¾t
®Çu c¶m thÊy râ sù cÇn thiÕt cña tÝn dông, kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiÕn bé. Nh-ng
mÆt kh¸c, c¸c qu¸ tr×nh thuÇn tuý sinh häc (trong trång trät còng nh- trong ch¨n
nu«i) l¹i ®ßi hái mét sù ch¨m sãc cña tõng c¸ nh©n vµ ®iÒu ®ã l¹i h¹n chÕ sù ph¸t
triÓn theo chiÒu réng cña doanh nghiÖp n«ng d©n.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+Mçi ngµnh cã mét giíi h¹n tèi -u cÇn thiÕt. Khi giíi h¹n tèi -u v-ît qu¸
khu«n khæ kinh tÕ cña gia ®×nh n«ng d©n, lóc ®ã, n«ng d©n t×m c¸ch hîp t¸c víi
nhau ®Ó ®¹t giíi h¹n tèi -u míi , b»ng c¸ch ®ã lµ chuyÓn dÇn lªn s¶n xuÊt lín. Nãi
c¸ch kh¸c, do kh«ng cã kh¶ n¨ng tËp trung v« h¹n theo chiÒu s©u nh- trong c«ng
nghiÖp nªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chØ cã thÓ tËp trung theo chiÒu réng tõ qu¸ tr×nh
nµy ®Õn qu¸ tr×nh kh¸c. Nh- vËy ng-êi n«ng d©n khi lµm chñ vµ ng-êi lao ®éng sÏ
®i tíi chç liªn kÕt c²c qu² tr×nh v¯ c²c ng¯nh “t²ch rêi nhau” cïng nhau mua s¾m
t- liÖu s¶n xuÊt, thµnh lËp c¸c nhãm sö dông m¸y mãc vµ tiªu thô s¶n phÈm, c¶i t¹o
®Êt ®ai. Vµ b»ng c¸ch ®ã mµ thay ®æi c¸ch kinh doanh cña m×nh.
-T- t-ëng cña Frank Elliss:
Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ s¶n xuÊt cña c¸c hé gia ®×nh n«ng nghiÖp, cã quyÒn
sinh sèng trªn c¸c m¶nh ®Êt ®ai, sö dông chñ yÕu søc lao ®éng cña gia ®×nh. S¶n
xuÊt cña hä th-êng n»m trong hÖ thèng s¶n xuÊt lín h¬n vµ tham gia ë møc ®é
kh«ng hoµn h¶o vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng.
-Quan ®iÓm cña Liªn Hîp Quèc:
+VÒ ph-¬ng diÖn thèng kª:
Liªn hîp quèc cho r»ng: hé lµ nh÷ng ng-êi cïng sèng chung d-íi mét m¸i
nhµ, cïng ¨n chung vµ cã cïng mét ng©n quü.
+VÒ ph-¬ng diÖn s¶n xuÊt:
Liªn hîp quèc cho r»ng: kinh tÕ hé lµ mét h×nh thøc tæ chøc c¬ së cña nÒn s¶n
xuÊt hµng ho¸. Nã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo hé gia ®×nh, cã mét hoÆc
mét sè ng-êi lao ®éng tù ®Çu t- theo kh¶ n¨ng vÒ vèn ®Ó trang bÞ t- liÖu s¶n xuÊt,
s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hoÆc dÞch vô theo yªu cÇu s¶n phÈm cho sù sinh tån cña hä
trªn thÞ tr-êng.
Mçi t- t-ëng, mçi quan ®iÓm cho ta mét c¸ch nhËn thøc tæng qu¸t vÒ kinh tÕ
hé n«ng d©n hoÆc kinh tÕ hé n«ng d©n trªn mét mÆt nµo ®ã. Tuy vËy, chóng ta cã
thÓ hiÓu:
Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ tÕ bµo kinh tÕ - x· héi ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c
mèi quan hÖ: h«n nh©n, huyÕt thèng, phong tôc, t©m linh, t©m lý, ®¹o ®øc. Lµ h×nh
thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña n«ng d©n vµ n«ng th«n. Kinh tÕ hé n«ng d©n ®· tån
t¹i tõ rÊt l©u ë c¸c n-íc n«ng nghiÖp, tù chñ trong s¶n xuÊt - kinh doanh n«ng
nghiÖp, lµ ph¸p nh©n kinh tÕ, b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt vµ lµ chñ thÓ nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+Hé lµ h×nh thøc kinh tÕ cã quy m« gia ®×nh, c¸c thµnh viªn trong hé g¾n bã
víi nhau chÆt chÏ tr-íc tiªn b»ng quan hÖ h«n nh©n vµ huyÕt thèng.
+Trong c¸c t- liÖu s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n, ruéng ®Êt lµ t- liÖu s¶n xuÊt
quan träng nhÊt, lµ t- liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ kh«ng thÓ thay thÕ.
+Kinh tÕ hé n«ng dan chñ yÕu dùa vµo søc lao ®éng cña gia ®×nh, kh«ng hoÆc
rÊt Ýt thuª lao ®éng ngoµi, c¸c lao ®éng trong gia ®×nh mang tÝnh tù gi¸c cao. Ngoµi
c¸c lao ®éng chÝnh th× kinh tÕ hé n«ng d©n cßn cã nh÷ng lao ®éng phô ®ã lµ nh÷ng
lao ®éng trÎ em vµ ng-êi giµ.
+Ng-êi chñ hé võa lµ ng-êi qu¶n lý ®iÒu hµnh s¶n xuÊt,võa trùc tiÕp lao ®éng
nªn mäi ng-êi trong hé ®Òu g¾n bã víi nhau chÆt chÏ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tõ
®ã c¸c th«ng tin, c¸c quyÕt ®Þnh ®-îc xö lý nhanh vµ kÞp thêi, mang tÝnh hîp lý
cao.
+TÝnh t- h÷u cña ng-êi lao ®éng liªn hÖ víi lîi Ých c¸ nh©n mét c¸ch chÆt chÏ,
nã võa lµ môc ®Ých, võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ hé ph¸t triÓn.
Tõ nh÷ng t- t-ëng, nh÷ng quan ®iÓm, kh¸i niÖm vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña kinh
tÕ hé n«ng d©n nh- ®· nªu ë trªn chóng ta cã thÓ rót ra ®-îc b¶n chÊt cña kinh tÕ
hé n«ng d©n thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh sau:
+ Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ, trong ®ã c¸c thµnh viªn ho¹t ®éng vµ
lµm viÖc mét c¸ch tù chñ, tù nguyÖn v× lîi Ých cña b¶n th©n, cña gia ®×nh vµ cña
toµn x· héi.
+Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ lo¹i h×nh kinh tÕ thÝch nghi nhÊt víi ®Æc ®iÓm cña s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp, n¬i mµ c¸c c©y trång, vËt nu«i ®ßi hái sù quan t©m s¸t sao, sù
ch¨m sãc ®óng lóc cña con ng-êi. §Êt ®ai vµ c¸c t- liÖu s¶n xuÊt kh¸c ®ßi hái mét
sù b¶o qu¶n vµ båi d-ìng hîp lý tõ ng-êi sö dông, mét yªu cÇu mµ kh«ng h×nh
thøc s¶n xuÊt nµo kh¸c ®¸p øng ®-îc.
+ Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ lo¹i h×nh kinh tÕ phæ biÕn mang tÝnh chÊt ®Æc thï ë
mçi vïng, mçi khu vùc vµ mçi n-íc trªn thÕ giíi.
Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së võa s¶n xuÊt, võa tiªu dïng (mµ
ng-êi ta th-êng gäi tù cÊp tù tóc) s¶n phÈm mµ hé lµm ra cã thÓ ®-îc tiªu dïng
lu«n víi vai trß lµ t- liÖu s¶n xuÊt hoÆc s¶n phÈm tiªu dïng.
+Còng nh- nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, Kinh tÕ hé n«ng d©n ph¶i vËn
dông tæng hîp c¸c quy luËt tù nhiªn vµ quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh
tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+Kinh tÕ hé n«ng d©n kh«ng nh÷ng gi¶i quyÕt tèt c¸c môc tiªu cña hé n«ng
d©n mµ cßn gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò m«i tr-êng sinh th¸i vµ vÊn ®Ò x©y dùng n«ng
th«n míi.
b- §Æc tr-ng cña kinh tÕ hé n«ng d©n.
Kinh tÕ hé n«ng d©n ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn víi vai trß lµ mét ®¬n vÞ s¶n
xuÊt c¬ së cña n«ng nghiÖp - n«ng th«n. Lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ
cïng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c h×nh thµnh lªn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cña n-íc ta
hiÖn hay. Kinh tÕ hé n«ng d©n sÏ lu«n lµ mét tÕ bµo bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn lµnh
m¹nh trong nÒn kinh tÕ, nã mang nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n sau ®©y:
-§Æc tr-ng vÒ së h÷u:
Tuy kh«ng ®-îc së h÷u vÒ ®Êt ®ai nh-ng hé n«ng d©n l¹i ®-îc nhµ n-íc giao
quyÒn sö dông æn ®Þnh vµ l©u dµi. §ã lµ tiÒn ®Ò quan träng cho sù ph¸t triÓn cña
mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp. Mäi t- liÖu s¶n xuÊt kh¸c ®Òu thuéc
quyÒn së h÷u cña c¸c thµnh viªn trong hé, vµ tÊt nhiªn mäi s¶n phÈm lµm ra ®Òu
thuéc quyÒn së h÷u cña gia ®×nh. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy t¹o lªn sù kh¸c biÖt gi÷a së
h÷u hé n«ng d©n vµ së h÷u t- nh©n trong së h÷u tËp thÓ.
-§Æc tr-ng vÒ môc ®Ých s¶n xuÊt.
Môc ®Ých s¶n xuÊt cña kinh tÕ hé n«ng d©n ®-îc x¸c ®Þnh chñ yÕu trªn c¬ së
®¶m b¶o nhu cÇu vÒ l-¬ng thùc vµ thùc phÈm cho hé, mét sè Ýt d- thõa ®-îc ®em ra
®Ó trao ®æi. Tuy nhiªn cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, môc tiªu ®¶m b¶o nhu cÇu cña
hé sÏ gi¶m dÇn vµ thay vµo ®ã lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nh»m n©ng cao thu nhËp, c¶i
thiÖn ®êi sèng cho c¸c thµnh viªn, phôc vô ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vÒ vËt chÊt
vµ tinh thÇn cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh.
-§Æc tr-ng vÒ lao ®éng:
+Th-êng th× c¸c hé n«ng d©n kh«ng thuª lao ®éng mµ chØ sö dông nh÷ng
thµnh viªn trong gia ®×nh. Trong c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c, viÖc sö dông lao ®éng lµ
trÎ em vµ ng-êi lín tuæi lµ kh«ng ®-îc phÐp nh-ng trong kinh tÕ hé n«ng d©n th×
lao ®éng trÎ em vµ ng-êi lín tuæi ®ãng mét vai trß rÊt ®¸ng kÓ ,hai lao ®éng trÎ em
ho¨c ng-êi lín tuæi ®-îc tÝnh b»ng mét lao ®éng chÝnh.
+Mäi lao ®éng trong hé n«ng d©n lµm viÖc víi tÝnh tù gi¸c cao, tù chñ v× lîi
Ých cña b¶n th©n, cña gia ®×nh vµ cña toµn x· héi.
-§Æc tr-ng vÒ mÆt tæ chøc:
+Tæ chøc cña hé n«ng d©n rÊt ®¬n gi¶n, gän nhÑ chØ bao gåm nh÷ng ng-êi
trong gia ®×nh, trong bé téc cã quan hÖ h«n nh©n vµ huyÕt thèng.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+Tæ chøc cña hé n«ng d©n rÊt chÆt chÏ, ®iÒu khiÓn mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chñ
yÕu lµ ng-êi chñ gia ®×nh trªn c¬ së thø bËc, hiÖu lùc cao bëi kû c-¬ng, lÒ nÕp
mang tÝnh truyÒn thèng.
-§Æc tr-ng vÒ ho¹t ®éng kinh tÕ hé:
+Ho¹t ®éng kinh tÕ cña hé n«ng d©n kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó, cã thÓ tiÕn
hµnh s¶n xuÊt kinh doanh trªn nhiÒu lÜnh vùc, nhiªï ngµnh nghÒ .
+Cã tÝnh phï hîp vµ tù ®iÒu chØnh cao, víi mçi thay ®æi cña m«i tr-êng s¶n
xuÊt kinh doanh th× ho¹t ®éng kinh tÕ cña hé cã thÓ tù ®iÒu chØnh ®Ó phï hîp .Tuy
nhiªn sù tù phï hîp ®ã nhanh hay chËm, chÝnh x¸c hay kh«ng cßn phô thuéc vµo
®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cña mçi thµnh viªn trong hé.
-§Æc tr-ng vÒ ph©n phèi:
C¸c s¶n phÈm do hé n«ng d©n s¶n xuÊt ra tr-íc hÕt ®-îc ph©n phèi ®Òu theo
nhu cÇu cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, phÇn cßn d- thõa ®-îc ®em b¸n hoÆc
trao ®æi theo sù thèng nhÊt gi÷a mäi thµnh viªn trong gia ®×nh.
Víi s¸u ®Æc tr-ng nh- ®· nªu ë trªn, kinh tÕ hé n«ng d©n thùc sù lµ thµnh
phÇn kinh tÕ phï hîp víi yªu cÇu cña mäi nÒn kinh tÕ ®ang tån t¹i, nã lµ mét trong
n¨m thµnh phÇn kinh tÕ cña §¶ng, Nhµ n-íc vµ nh©n d©n ta trong qu¸ tr×nh tiÕn lªn
chñ nghÜa x· héi.
c-Vai trß cña kinh tÕ hé n«ng d©n.
Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ mét trong nh÷ng thµnh phÇn cÊu t¹o lªn nÒn kinh tÕ
quèc d©n cña mçi n-íc, nã kh«ng chØ tù ph¸t triÓn, tù ¶nh h-ëng mµ cßn ¶nh h-ëng
tíi vµ chÞu sù ¶nh h-ëng t¸c ®éng cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Sù tån t¹i
vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé ¶nh h-ëng s©u s¾c tíi ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh
thÇn cña mäi tÇng líp d©n c- trong x· héi.
Trong c¸c häc thuyÕt, c¸c quan ®iÓm cña m×nh, c¸c nhµ kinh tÕ, c¸c nhµ chÝnh
trÞ ®· phÇn nµo nªu lªn nh÷ng chÝnh kiÕn cña m×nh vÒ vai trß cña kinh tÕ hé. Trong
bÊt kú thêi ®¹i nµo, bÊt kú thêi ®iÓm lÞch sö nµo kinh tÕ hé n«ng d©n vÉn lu«n ®ãng
vai trß quan träng.
-Cung cÊp l-îng l-¬ng thùc, thùc phÈm chñ yÕu phôc vô cho ®êi sèng vµ nhu
cÇu cña con ng-êi:
+Hµng n¨m trªn toµn thÕ giíi, víi sù æn ®Þnh kho¶ng 300 triÖu hé n«ng d©n ®·
®ãng gãp, gi÷ vai trß lµ lùc l-îng chñ ®¹o trong nÒn n«ng nghiÖp toµn cÇu. S¶n
xuÊt ra kho¶ng trªn 2000 triÖu tÊn l-¬ng thùc, trªn 200 triÖu tÊn h¹t cã dÇu vµ
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
kho¶ng 1000 triÖu tÊn thÞt, s÷a, trøng, hµng tû tÊn rau, qu¶ cung cÊp cho gÇn 6 tû
ng-êi.
+ë MÜ, chØ víi kho¶ng 65% ®Êt n«ng nghiÖp, kinh tÕ hé n«ng d©n ®· t¹o ra
mét l-îng n«ng s¶n chiÕm kho¶ng 70% gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, 50% s¶n
l-îng ng« toµn thÕ giíi.
+ë NhËt B¶n, kinh tÕ hé n«ng d©n ®· s¶n xuÊt ra mét khèi l-îng s¶n phÈm ®ñ
cung cÊp cho nhu cÇu cña c¶ n-íc víi khèi l-îng: 100% nhu cÇu vÒ g¹o; 81% nhu
cÇu vÒ thÞt; 98% nhu cÇu vÒ trøng; 90% ®Õn 95% nhu cÇu vÒ rau, qu¶...
+ë ViÖt Nam chóng ta víi trªn 10 triÖu hé n«ng d©n, hµng n¨m ®· t¹o ra mét
khèi l-îng n«ng s¶n thùc phÈn cùc lín víi sù tiÕn bé v-ît bËc, theo thèng kª n¨m
2000 th× khèi l-îng s¶n phÈm cña toµn ngµnh n«ng nghiÖp lµ: 35,36 triÖu tÊn l-¬ng
thùc quy thãc, xuÊt khÈu ®¹t 3,6 triÖu tÊn g¹o, ®· trång ®-îc 717 ngh×n ha ng«, s¶n
l-îng xuÊt khÈu cµ phª ®¹t 694 ngh×n tÊn, cao su ®¹t 280 ngh×n tÊn, s¶n l-îng thÞt,
trøng liªn tôc t¨ng víi tèc ®é cao, chóng ta kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o nhu cÇu l-¬ng
thùc, thùc phÈm cho nh©n d©n c¶ n-íc mµ cßn v-¬n lªn trë thµnh mét trong nh÷ng
n-íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lín trªn thÕ giíi.
-H×nh thµnh ®¬n vÞ tÝch tô vèn cña x· héi.
Kinh tÕ hé n«ng d©n víi ®Æc ®iÓm lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¬ së vµ tù chñ ®· ®ãng
vai trß lµ ®¬n vÞ tÝch tô vèn cña x· héi, cïng vêi c¸c ®¬n vÞ trong c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c t¹o lªn mét tæng thÓ c¸c nguån vèn phôc vô cho nhu cÇu vÒ vèn cña
toµn x· héi.
Nguån vèn mµ c¸c hé n«ng d©n tÝch tô ®-îc lµ c¬ së cho viÖc chuyÓn tõ kinh
tÕ tù tóc tù cÊp sang kinh tÕ hµng ho¸ víi hiÖu qu¶ cao mang l¹i. KÕt qu¶ Êy sÏ t¹o
®iÒu kiÖn cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh nghÒ trong n«ng nghiÖp, gãp phÇn
tÝch cùc vµ to lín vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ
n«ng th«n.
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña minh, kinh tÕ hé n«ng d©n võa lµ ®¬n
vÞ tÝch tô vèn, võa ®ãng vai trß lµ ®¬n vÞ gi¶i ng©n nguån vèn ®ã vµo viÖc t¸i s¶n
xuÊt hoÆc më réng ngµnh nghÒ, t¹o nguån ®Çu t- vµo c¸c ngµnh kh¸c.
-T¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng.
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh tÕ hé n«ng d©n cÇn sö dông nhiÒu lao ®éng víi
sè ngµy c«ng rÊt cao. Tuy nhiªn víi mçi d¹ng hé kh¸c nhau, ë mçi thêi ®iÓm vµ
thêi kú ph¸t triÓn cña hé kh¸c nhau mµ cã nhu cÇu vÒ lao ®éng kh«ng gièng nhau:
+Sö dông lao ®éng gia ®×nh:
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Hé n«ng d©n chñ yÕu sö dông lao ®éng trong gia ®×nh vµ lao ®éng trong gia
®×nh còng lµ nguån chñ yÕu cung cÊp cho nhu cÇu cña hé, chóng ta ph¶i nãi r»ng
®a sè lao ®éng trong hé ®Òu lµm viÖc cho sù ph¸t triÓn vµ môc tiªu s¶n xuÊt còng
nh- qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n.
+Sö dông lao ®éng gia ®×nh ngoµi ®é tuæi lao ®éng.
HiÖn nay, mét t×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn lµ ë c¸c hé n«ng d©n, viÖc sö dông lao
®éng ngoµi ®é tuæi lao ®éng, ®ã lµ c¸c trÎ em vµ ng-êi lín tuæi, víi c¸ch tÝnh cø hai
lao ®éng nµy b»ng mét lao ®éng chÝnh ®· gãp phÇn t¨ng thu nhËp cho hé, gi¶i
phãng dÇn lùc l-îng lao ®éng chÝnh ra khái n«ng nghiÖp ®Õn mét møc hîp lý.
+Sö dông lao ®éng lµm thuª:
ViÖc sö dông lao ®éng lµm thuª rÊt Ýt khi xÈy ra ë nh÷ng hé tù tóc tù cÊp, s¶n
xuÊt nhá nh-ng l¹i lµ viÖc lµm kh¸ phæ biÕn ë c¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸
vµ s¶n xuÊt lín. Nh÷ng hé n«ng d©n nµy viÖc thuª m-ín thªm lao ®éng th-êng
xuyªn hoÆc vµo thêi vô lµ ®iÒu cÇn thiÕt víi tiÒn c«ng hîp lý ®· t¹o ra mét sè l-îng
c«ng ¨n viÖc lµm kh¸ lín cho nh÷ng lao ®éng d- thõa ë n«ng th«n hiÖn nay.
Kinh tÕ hé n«ng d©n, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn cña m×nh cÇn rÊt
nhiÒu ngµy c«ng lao ®éng. Thùc tÕ ®· chøng minh qua nh÷ng n¨m võa qua, kinh tÕ
hé n«ng d©n ®· gi¶i quyÕt cho hµng triÖu lao ®éng ë n«ng th«n n-íc ta, gãp phÇn
quan träng vµo c«ng cuéc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng.
-Thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng theo ®¬n vÞ kinh tÕ hé n«ng d©n.
Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh kinh tÕ hé n«ng d©n ngµy cµng cã ®iÒu
kiÖn ®Ó tÝch luü t¸i s¶n xuÊt theo c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, khoa häc kü thuËt vµ
c«ng nghÖ còng nh- m¸y mãc ®-îc ¸p dông vµ sö dông vµo s¶n xuÊt ngµy cµng
nhiÒu. Tr×nh ®é, kü n¨ng, kinh nghiÖm cña ng-êi n«ng d©n ngµy cµng ®-îc n©ng
lªn râ rÖt thªm vµo ®ã lµ sù phï hîp trong c¬ chÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc sÏ
gióp cho s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn sè lao ®éng phôc vô cho nhu cÇu cña kinh tÕ
hé vÒ n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m, sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng d- thõa lao ®éng trong
n«ng nghiÖp. Sè lao ®éng d- thõa nµy víi tr×nh ®é ngµy cµng ®-îc n©ng lªn sÏ
chuyÓn dÞch sang lµm viÖc t¹i c¸c ngµnh, nghÒ kh¸c, nhÊt lµ c¸c ngµnh nghÒ truyÒn
thèng sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn.
TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy sÏ dÉn tíi diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®Çu ng-êi sÏ
t¨ng, n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña mét lao ®éng sÏ kh«ng
ngõng ®-îc n©ng lªn.
-§æi míi kü thuËt s¶n xuÊt.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n víi t- c¸ch lµ mét thµnh phÇn
kinh tÕ tån t¹i vµ lu«n ®æi míi cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi, ph¸t triÓn cña nÒn kinh
tÕ nãi chung. Kinh tÕ hé n«ng d©n chÞu sù ¶nh h-ëng t¸c ®éng cña c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c, cña nhiÒu yÕu tè kh¸c. Qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, nã lu«n ph¸t triÓn
h-íng tíi hoµn thiÖn m×nh, mµ ®æi míi vÒ kü thuËt s¶n xuÊt chØ lµ mét mÆt ®æi míi
cña nã. Sù ®æi míi vÒ kü thuËt s¶n xuÊt cã ®-îc lµ do c¸c nguyªn nh©n t¸c ®éng
sau ®©y:
+Ng-êi n«ng d©n víi kinh nghiÖm s¶n xuÊt cña m×nh ngµy cµng lµm tèt h¬n
c«ng viÖc cña m×nh, ph¸t hiÖn nh÷ng khã kh¨n cÇn kh¾c phôc vµ nh÷ng thuËn lîi
cÇn khai th¸c ph¸t huy.
+Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, viÖc ®Çu t- cho ®æi míi trang thiÕt bÞ
s¶n xuÊt lµ ®iÒu tÊt yÕu mµ viÖc häc hái khoa häc kü thuËt míi lµ viÖc lµm thùc sù
cÇn thiÕt.
+Trong ®êi sèng kinh tÕ hé n«ng d©n th× viÖc c¹nh tranh lµnh m¹nh, sù ghanh
®ua víi nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc sÏ lµ ®éng lù lµ nh©n tè tÝch cùc ®Çu t- vµ häc hái.
+Cïng víi sù quan t©m vÒ gi¸o dôc cña nhµ n-íc, c¸c m¹ng l-íi khuyÕn n«ng
ngµy cµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× mét hÖ qu¶ lµ tr×nh ®é cña ng-êi lao ®éng
trong hé n«ng d©n ngµy mét n©ng lªn. §iÒu nµy thùc sù lµ nh©n tè tÝch cùc gióp
vËn dông tèt nh÷ng ®iÒu kiÖn vèn cã nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt trong n«ng hé ®-îc kÕt
hîp cã khoa häc mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
+Qua thêi gian vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ®Çu t- cña nhµ n-íc cho n«ng
nghiÖp còng ngµy mét t¨ng, gãp phÇn khai th¸c tèt nh÷ng tiÒm n¨ng, -u thÕ riªng
cã cña hé.
TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nãi trªn kÕt hîp víi nhau mét c¸ch hµi hoµ, khoa häc, kinh
nghiÖm truyÒn thèng kÕt hîp víi kü thuËt hiÖn ®¹i lµm cho s¶n phÈm s¶n xuÊt ngµy
cµng nhiÒu h¬n, chÊt l-îng tèt h¬n, gi¸ thµnh h¹ h¬n, lîi nhuËn thu ®-îc cao h¬n.
§ã còng lµ môc tiªu cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n.
S¶n xuÊt hµng ho¸ cã thÓ sím ®-îc ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc, c«ng
nghÖ, nhÊt lµ c«ng nghÖ sinh häc vµo s¶n xuÊt.
-Gi÷ g×n vµ lµm trong s¹ch m«i tr-êng sinh th¸i.
VÊn ®Ò m«i tr-êng vµ « nhiÔm m«i tr-êng ngµy nay ®ang ®-îc toµn thÓ nh©n
lo¹i quan t©m cïng gi¶i quyÕt. Gi÷ g×n vµ lµm trong s¹ch m«i tr-êng lµ vÊn ®Ò ®ang
®-îc ®Æt nªn vÞ trÝ hµng ®Çu hiÖn nay. Kinh tÕ hé n«ng d©n, hµng n¨m víi hµng
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
triÖu ha c©y xanh c¸c lo¹i ®-îc gieo trång ®· gãp phÇn to lín vµo c«ng cuéc b¶o vÖ
m«i tr-êng trªn thÕ giíi. §ã lµ ®iÒu mµ kh«ng ai trong chóng ta cã thÓ phñ nhËn.
Tõ sù t×m hiÓu vÒ b¶n chÊt, ®Æc tr-ng vµ vai trß cña kinh tÕ hé n«ng d©n nh®· nªu ë trªn, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh kinh tÕ hé n«ng d©n sÏ tån t¹i vµ lu«n lµ
mét thµnh phÇn kinh tÕ quan träng cña mäi quèc gia, sù ph¸t triÓn cña nã kh«ng
nh÷ng lµm cho ®êi sèng cña ng-êi d©n ngµy cµng ®-îc n©ng cao, c¸c nguån lùc
trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng ®-îc khai th¸c ®Çy ®ñ mµ cßn cã t¸c dông to
lín thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn, c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c:
§èi t-îng s¶n xuÊt cña kinh tÕ hé n«ng d©n cã ®Æc ®iÓm riªng biÖt ®ã lµ c©y
trång vµ vËt nu«i, lµ nh÷ng c¬ thÓ sèng, chóng sinh tr-ëng vµ ph¸t triÓn theo nh÷ng
quy luËt sinh häc nhÊt ®Þnh. Lµ c¸c c¬ thÓ sèng, v× vËy chóng rÊt nh¹y c¶m víi m«i
tr-êng tù nhiªn mçi sù thay ®æi vÒ thêi tiÕt, khÝ hËu, vÒ sù ch¨m sãc cña con ng-êi
®Òu cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña chóng, vµ tÊt
nhiªn lµ ¶nh h-ëng ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng cña s¶n xuÊt. Do chóng cã ®Æc ®iÓm nhvËy nªn muèn ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt thiÕt ph¶i cã sù quan t©m ®óng mùc, th-êng
xuyªn vµ thùc sù s¸t sao cña con ng-êi. Mçi sù biÕn ®æi, thay ®æi nhá cña nh÷ng c¬
thÓ sèng nµy con ng-êi ®Òu ph¶i biÕt, chóng cÇn ph¶i ®-îc ch¨m sãc ®óng lóc ®óng
chç, ®óng khoa häc. §Ó lµm tèt nh÷ng ®iÒu nµy kh«ng mét chñ thÓ nµo kh¸c mµ
chØ cã hé n«ng d©n ®¶m ®-¬ng næi. §Æc ®iÓm cã ®ã chØ phï hîp víi tr¸ch nhiÖm,
chÊt l-îng cña lao ®éng gia ®×nh, phï hîp víi kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt cña kinh tÕ hé
n«ng d©n.
-Thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ®· cho thÊy nhiÒu -u ®iÓm mµ kh«ng
mét chñ thÓ nµo cã ®-îc, h¬n thÕ n÷a ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n cßn gióp ph¸t
triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ gi¶i phãng lùc l-îng ,n¨ng lùc s¶n
xuÊt ë n«ng th«n. ®©y lµ viÖc lµm thùc sù cã ý nghÜa víi bÊt kú mét nÒn kinh tÕ
nµo, víi bÊt kú mét x· héi nµo. ViÖc ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt, t¹o c«ng ¨n viÖc
lµm lµ ®iÒu cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña x· héi, cña con ng-êi. N¨ng lùc s¶n xuÊt
ë n«ng th«n, nhiÒu khi cßn bÞ bã buéc, nh-ng nay nã ®· ®-îc gi¶i phãng, ®-îc
ph¸t huy t¸c dông qua sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n.
-Ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n sÏ gióp khai th¸c hÕt mäi tiÒm n¨ng, tiÒm lùc
trong n«ng nghiÖp-n«ng th«n. Khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng t- liÖu s¶n
xuÊt nh- ®Êt ®ai, c«ng cô lao ®éng...nh÷ng yÕu tè mµ chØ cã kinh tÕ hé míi sö dông
cã hiÖu qu¶ nhÊt.S¶n xuÊt cña hé n«ng d©n mang tÝnh ®a d¹ng, tÝnh thÝch øng cao.
Sù ph©n bè cña kinh tÕ hé mang tÝnh réng kh¾p. S¶n phÈm cña n«ng nghiÖp mang
tÝnh liªn tôc, kh«ng ph©n chia thµnh c¸c b¸n thµnh phÈm, kh«ng tÝnh to¸n ®-îc kÕt
qu¶ ngay ë mçi giai ®o¹n. Kinh tÕ hé n«ng d©n tån t¹i vµ ph¸t triÓn kh¾c phôc ®-îc
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nh÷ng khã kh¨n t-ëng chõng kh«ng kh¾c phôc næi, khai th¸c ®-îc nh÷ng tiÒm
n¨ng mµ kh«ng mét chñ thÓ nµo kh¸c khai th¸c ®-îc.
Thùc tÕ ph¸t triÓn cña mçi nÒn kinh tÕ trong thêi gian võa qua ®· chøng minh
sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n lµ mét tÊt yÕu, kh¸ch quan, phï hîp
víi quy luËt cña s¶n xuÊt n«ng nghÞªp. B»ng nh÷ng luËn gi¶i nh- ®· nãi ë trªn,
chóg ta ph¶i c«ng nhËn r»ng kinh tÕ hé n«ng d©n cã nh÷ng -u ®iÓm mµ kh«ng chñ
thÓ kinh tÕ nµo cã ®-îc. §iÒu nµy ®Æc biÖt ®óng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp n«ng
th«n-n¬i mµ nh÷ng tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn vÉn cßn khiªm tèn, ®ßi hái nhiÒu c«ng
søc ®Çu t- còng nh- cÇn cã sù quan t©m ®óng møc cña nhµ n-íc th× sù ph¸t triÓn
cña h×nh thøc kinh tÕ nµy lµ mét tÊt yÕu.
N«ng nghiÖp lµ mét trong ba ngµnh chÝnh cÊu thµnh lªn toµn bé nÒn kinh tÕ
quèc d©n, tuy tõng thêi kú vµ ë mçi n-íc kh¸c nhau nã cã vÞ trÝ kh«ng gièng nhau,
tuy nhiªn chóng ta ph¶i nãi r»ng n«ng nghiÖp lu«n ®ãng mét vai trß quan träng
trong ®êi sèng cña nh©n d©n mçi n-íc. Sù phøc t¹p cña n«ng nghiÖp chØ phï hîp
víi mét lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, mµ ë ®ã mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao ®ã lµ
kinh tÕ hé n«ng d©n.
Thùc tÕ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc chóng ta còng cho thÊy nh÷ng ®iÒu
t-¬ng tù. Qua nhiÒu n¨m kinh tÕ hé n«ng d©n kh«ng ®-îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn,
thËm chÝ cßn cã thêi kú bÞ ®-a vµo ®èi t-îng cÇn c¶i t¹o vµ lo¹i bá ®· lµm cho bøc
tranh kinh tÕ nãi chung vµ n«ng nghiÖp nãi riªng thùc sù ®en tèi, ®êi sèng cña
ng-êi n«ng d©n thùc sù ®· ph¶i tr¶i qua nhiÒu khã kh¨n. NhËn thøc ®-îc sai lÇm
nµy, cïng vêi hµng lo¹t sù ®æi míi, trong v¨n kiÖn §¹i héi VI cña §¶ng (1986) vµ
trong HiÕn ph¸p cña n-íc CHXHCN ViÖt nam n¨m 1992, kinh tÕ hé n«ng d©n ®·
®-îc c«ng nhËn vµ ®-îc coi lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i tÊt yÕu, b×nh ®¼ng vµ
l©u dµi.
Trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua, nÒn kinh tÕ vµ n«ng nghiÖp n-íc ta ®·
khëi s¾c, ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín, ®iÒu ®ã cã ®-îc cã mét sù ®ãng gãp rÊt
lín cña kinh tÕ hé n«ng d©n. §iÒu nµy cµng mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i vµ
ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, phï hîp víi quy luËt
cña s¶n xuÊt n«ng nghÞªp.
2-
Nh÷ng nh©n tè ¶nh h-ëng tíi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n.
Cã rÊt nhiÒu nh©n tè ¶nh h-ëng tíi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n nh®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu, ®Êt ®ai, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ c¸c chÝnh
s¸ch vÜ m« cña nhµ n-íc... mµ chóng ta cã thÓ ph©n tÝch øng víi mçi néi dung ph¸t
triÓn cña kinh tÕ hé. Tuy nhiªn, ë ®©y chóng ta chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè nh©n tè chñ
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
yÕu ¶nh h-ëng tíi viÖc chuyÓn kinh tÕ hé tõ tù cÊp tù tóc, s¶n suÊt nhá lªn s¶n xuÊt
hµng ho¸ , kinh tÕ trang tr¹i-môc tiªu mµ kinh tÕ hé n«ng d©n cÇn v-¬n tíi trªn con
®-êng ph¸t triÓn cña m×nh.
a-Nhãm nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan:
-Quy m« vµ diÖn tÝch ruéng ®Êt: chóng ta ®Òu biÕt r»ng ruéng ®Êt lµ t- liÖu s¶n
xuÊt chñ yÕu vµ kh«ng thÓ thay thÕ ®èi víi n«ng nghiÖp nãi chung vµ kinh tÕ hé
n«ng d©n nãi riªng. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n chñ yÕu diÔn ra trªn
m¶nh ®Êt mµ hä ®ang cã quyÒn sö dông. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt
lín , s¶n xuÊt hµng ho¸ ®-îc th× hé n«ng d©n cÇn cã sù tÝch tô vµ tËp trung ®Õn mét
møc ®é ®ñ lín vµ hîp lý ®Êt ®ai. Tuú tõng hé, tuú tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh
doanh mµ cÇn quy m« ruéng ®Êt kh¸c nhau nh-ng chóng cÇn liÒn kho¶nh vµ ®ñ
lín.
-Cã sù t¸c ®éng tÝch cùc vµ phï hîp trong c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc. §©y
lµ nh©n tè thùc sù quan träng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n. Mçi chñ
tr-¬ng, chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc ®-a ra ®Òu nh»m t¸c ®éng tíi mét mÆt nµo ®ã cña
®êi sèng x· héi. Vµ chÝnh s¸ch ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n còng
vËy, còng nh»m ®¹t ®-îc môc tiªu nµo ®ã mµ nhµ n-íc ®Ò ra. C¸c chñ tr-¬ng,
chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc cã thÓ thóc ®Èy kinh tÕ hé n«ng d©n ph¸t triÓn m¹nh mÏ
nh-ng còng cã thÓ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nã. C¸c chÝnh s¸ch quan träng nh-:
chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai, chÝnh s¸ch vÒ thÞ tr-êng, chÝnh s¸ch vÒ vèn, chÝnh s¸ch vÒ
®Çu t-...
-Cã sù ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng.
C¬ së h¹ tÇng còng lµ mét nh©n tè quan träng trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ
hé n«ng d©n.qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, tiªu thô, trao ®æi, chuyÓn ®æi c¸c s¶n phÈm cña
kinh tÕ hé cã ®-îc diÔn ra b×nh th-êng, su«n sÎ, thuËn lîi hay kh«ng phÇn lín phô
thuéc vµo hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng nµy. C¬ së h¹ tÇng còng cã ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn
gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm cña hé n«ng d©n.
-Sù h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸.
H×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n hãa thùc sù lµ ®iÒu cÇn thiÕt trong
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ hé tù cÊp tù tóc lªn hé s¶n xuÊt hµng ho¸. H×nh thµnh c¸c
vïng chuyªn m«n ho¸ sÏ ®em l¹i nhiÒu thuËn lîi cho c¸c hé n«ng d©n, gióp thóc
®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt,tiªu thô s¶n phÈm, tËp trung ®ång nhÊt thÞ tr-êng ®Çu vµo,
®Çu ra... Tuy nhiªn sù h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ hoµn toµn
ph¶i dùa trªn ®ßi hái kh¸ch quan, hîp lý cña vïng vµ t×nh h×nh kinh tÕ.
-C«ng nghiÖp chÕ biÕn:
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
§i ®«i víi viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ réng kh¾p cña c¸c hé n«ng d©n,
viÖc h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ th× mét yªu cÇu ®Æt ra lµ thÞ
tr-êng tiªu thô cÇn ®-îc quan t©m tháa ®¸ng, ®¶m b¶o ®em l¹i hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
cho ng-êi n«ng d©n. Muèn vËy c«ng nghÖ chÕ biÕn cÇn ®i tr-íc mét b-íc, h×nh
thµnh t¹i nh÷ng vïng nguyªn liÖu, t¹i nh÷ng khu trung t©m, trôc ®-êng giao th«ng
thuËn tiÖn. Nh»m n©ng cao gi¸ trÞ vµ chÊt l-îng s¶n phÈm mµ ng-êi n«ng d©n s¶n
xuÊt ra.
-Qu¸ tr×nh hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt vµ sù ho¹t ®éng cña hÖ thèng khuyÕn
n«ng tõ trung -¬ng tíi c¬ së. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lín, s¶n xuÊt hµng ho¸ th×
viÖc hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt lµ ®iÒu thùc sù cÇn thiÕt. Sù ho¹t ®éng cña hÖ
thèng khuyÕn n«ng còng cã vai trß rÊt lín trong viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh nµy. B»ng
nh÷ng ho¹t ®éng cô thÓ cña m×nh, hÖ thèng khuyÕn n«ng cã thÓ lµm nhanh hay
chËm qu¸ tr×nh chuyÓn tõ s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc cña c¸c hé n«ng d©n sang s¶n xuÊt
hµng ho¸.
b-Nhãm nh©n tè chñ quan:
-Kinh nghiÖm s¶n xuÊt cña ng-êi lao ®éng cïng víi tr×nh ®é häc vÊn kü n¨ng
cña hä t¹o thµnh nh©n tè v« cïng quan träng trong viÖc ph¸t triÓn nµy. Ng-êi lao
®éng b»ng kinh nghiÖm thùc tÕ ®· tr¶i qua cïng víi nh÷ng vÊn ®Ò khoa häc kü
thuËt míi tiÕp thu sÏ cã c¸ch kÕt hîp tèt nhÊt mäi t- liÖu s¶n xuÊt vµ mäi tiÒm
n¨ng mµ m×nh cã. Tuú tõng møc ®é thuÇn thôc vµ trang bÞ kiÕn thøc kh¸c nhau mµ
®em l¹i hiÖu qu¶ kh«ng gièng nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh÷ng nh©n tè chñ
quan nµy thùc sù ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®i lªn cña c¸c hé n«ng d©n, ®Æc
biÖt lµ tr×nh ®é h¹ch to¸n cña chñ hé gãp phÇn rÊt lín vµo sù thµnh c«ng cña c«ng
viÖc.
-Vèn ®· tÝch tô ®-îc vµ møc ®é trang bÞ t- liÖu s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n
còng sÏ quyÕt ®Þnh sù thuËn lîi hay kh«ng trong viÖc ®Çu t- s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch
nhanh hay chËm cña qu¸ tr×nh chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸.
NhËn biÕt ®-îc nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan vµ chñ quan chñ yÕu nµy chóng ta
cã thÓ khai th¸c ®-îc nh÷ng ®iÓm m¹nh mµ chóng ta ®· cã vµ kh«ng ngõng kh¾c
phôc nh÷ng tån t¹i mµ chóng ta vÉn cßn, nh- vËy chóng ta sÏ ®Èy nhanh ®-îc qu¸
tr×nh chuyÓn tõ kinh tÕ hé tù cÊp tù tóc, s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt hµng ho¸ lín,
kinh tÕ trang tr¹i.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
II- Kh¸i qu¸t sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n ë
mét sè n-íc trªn thÕ giíi vµ n-íc ta.
1-
Sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi.
Kinh tÕ hé n«ng d©n ®· tån t¹i tõ rÊt sím trong lÞch sö vµ tr¶i qua nhiÒu b-íc
th¨ng trÇm cïng víi c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. Tuy nhiªn, nã chØ thùc sù ph¸t
triÓn m¹nh mÏ ë ba thÕ kû trë l¹i ®©y khi mµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng
nghÖ ®· t¹o ra hµng lo¹t nh÷ng c«ng nghÖ, kü thuËt vµ c«ng cô s¶n xuÊt míi, t¹o ra
b-íc ®ét ph¸ trong nÒn n«ng nghiÖp cña thÕ giíi. Hé n«ng d©n cho ®Õn nay ®· tån
t¹i phæ biÕn trªn thÕ giíi, ë tÊt c¶ c¸c n-íc cã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nh-ng chñ
yÕu nã ®ang tån t¹i ë d¹ng hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ kinh tÕ trang tr¹i.
Sau ®©y, ®Ó gióp cho viÖc nghiªn cøu vµ viÖc ®Þnh h-íng ph¸t triÓn cho kinh tÕ
hé n«ng d©n ë n-íc ta phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi chung,
chóng ta sÏ xem xÐt t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé, kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè n-íc
trªn thÕ giíi. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ rót ra ®-îc nh÷ng kinh nghiÖm vµ xu h-íng
ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé n«ng d©n.
-V-¬ng quèc Hµ Lan.
Lµ mét ®Êt n-íc nhá bÐ víi diÖn tÝch 41500 km2, d©n sè 14806000 ng-êi
trong ®ã sè lao ®éng n«ng nghiÖp chØ chiÕm 5,7% d©n sè, nh-ng hµng n¨m ®· s¶n
xuÊt ra mét l-îng l-¬ng thùc-thùc phÈm kh«ng nh÷ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trong
n-íc mµ con xuÊt khÈu 48,3 tû Gulden s¶n phÈm n«ng nghiÖp n¨m 1990.
Mçi mét lao ®éng n«ng nghiÖp ë Hµ Lan cã thÓ nu«i ®-îc 112 ng-êi. Toµn bé
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë Hµ Lan ®-îc tæ chøc chñ yÕu theo n«ng tr¹i. N¨m 1960 cã
300 ngh×n n«ng tr¹i th× ®Õn n¨m 1985 chØ cßn 138 ngh×n. C¸c n«ng tr¹i tæ chøc gän
víi diÖn tÝch trung b×nh kho¶ng 10ha ®Êt canh t¸c, sö dông lao ®éng gia ®×nh lµ
chÝnh. C¸c n«ng tr¹i ®-îc trang bÞ ®Çy ®ñ mäi dông cô, m¸y mãc cÇn thiÕt, sè n«ng
tr¹i ch¨n nu«i chiÕm 17%.
-ë Ph¸p:
®¬n vÞ s¶n xuÊt phæ biÕn trong n«ng nghiÖp lµ n«ng tr¹i gia ®×nh. N¨m 1956
®· cã kho¶ng 2,5 triÖu n«ng tr¹i víi 4 triÖu lao ®éng canh t¸c trªn diÖn tÝch 32 triÖu
ha.Quy m« canh t¸c b×nh qu©n cña mét n«ng tr¹i truíc ®©y lµ 15 ®Õn 20ha, nay
t¨ng lªn 20®Õn50ha. Cã 70% n«ng tr¹i ch¨n nu«i tõ 20 bß s÷a trë lªn.N«ng tr¹i ë
Ph¸p chñ yÕu sö dông lao ®éng vµ c«ng cô m¸y mãc cña gia ®×nh .
-ë §an M¹ch:
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
D©n sè cña§an M¹ch lµ 5 triÖu ng-êi, trong ®ã lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm
6% lùc l-îng lao ®éng toµn x· héi. NÒn n«ng nghiÖp cña §an M¹ch chñ yÕu c¬ cÊu
theo c¸c ®¬n vÞ hé vµ trang tr¹i. Kho¶ng 87% c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt nµy sö dông lao
®éng lµ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh vµ hä hµng th©n thiÕt lµm ë tÊt c¶ c¸c kh©u
s¶n xuÊt.ChØ cã 13% sè ®¬n vÞ cã thuª lao ®éng song còng th-êng xuyªn tõ 2 ng-êi
trë lªn.Nghµnh ch¨n nu«i cña §an M¹ch ph¸t triÓn kh¸ m¹nh, c¶ n-íc hiÖn nay cã
kho¶ng 34 ngh×n ®µn bß s÷a.Mét ®iÒu kh¸ ®Æc biÖt ë ®©y lµ cã c¸c hÖ thèng tr-êng
häc vµ c¸c tæ chøc riªng cña n«ng d©n chÞu tr¸ch nhiÖm ®µo t¹o nghÒ nghiÖp cho
thanh niªn n«ng th«n. Mét n«ng d©n §an M¹ch cã thÓ s¶n xuÊt mét l-îng n«ng
s¶n ®ñ cung cÊp cho kho¶ng 160 ng-êi.
-ë Thuþ §iÓn:
N«ng l©m nghiÖp ë n-íc nµy ®-îc tæ chøc chñ yÕu theo ®¬n vÞ n«ng tr¹i gia
®×nh. HiÖn nay c¶ n-íc cã kho¶ng 100 ngh×n n«ng tr¹i c¸c lo¹i. Quy m« b×nh qu©n
mét n«ng tr¹i lµ 30ha ®Êt canh t¸c vµ 30 ®Çu gia sóc lín. Mét n«ng tr¹i lo¹i kh¸
th-êng canh t¸c 40ha ®Êt, ch¨m sãc 60 ha rõng vµ nu«i 25 bß s÷a, 25 bß thÞt.C¸c
n«ng tr¹i th-êng canh t¸c trªn ®Êt riªng hoÆc thuª cña nhµ n-íc thêi h¹n tõ 5 ®Õn
25 n¨m.Mçi nong tr¹i b×nh qu©n cã 2 lao ®éng vµ hai m¸y kÐo. Hµng n¨m, ®¹i diÖn
cña n«ng d©n, cña ng-êi tiªu dïng vµ ®¹i diÖn chÝnh phñ häp l¹i ®Ó ®Þnh gi¸ b¸n lÎ
c¸c lo¹i n«ng s¶n thùc phÈm trong n¨m.
-ë MÜ:
Hoa Kú lµ n-íc tõ nhiÒu n¨m nay dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
N¨m 1987, xuÊt khÈu n«ng phÈm cña Hoa kú ®¹t 46 tû ®«la, ®ã lµ con sè cùc kú
lín nãi lªn vÞ trÝ dÉn ®Çu cña hä. Ngoµi ®iÒu kiÖn thiªn thuËn lîi, kÕt qu¶ Êy cßn do
yÕu tè tæ chøc s°n xuÊt hîp lý mang l³i. Ngêi MÜ thô¬ng nãi “n«ng tr³i gia ®×nh l¯
linh hån, l¯ tÕ b¯o cða nÒn n«ng nghiÖp Hoa kú” v¯ qu° thùc ®òng nh vËy. N¨m
1976, toµn n-íc MÜ cã 28 triÖu n«ng tr¹i víi kho¶ng 4,4 triÖu lao ®éng nh-ng ®Õn
n¨m 1987 con sè nµy chØ cßn 2.176 ngh×n n«ng tr¹i víi 3,208 triÖu lao ®éng (ch-a
®Çy 2% d©n sè). Do quy m« vµ n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nªn sè n«ng tr¹i vµ sè lao
®éng n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m. Trong sè 1.733.683 n«ng tr¹i lo¹i nhá cã
1.721.816 n«ng tr¹i gia ®×nh (99,3%) do kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i nªn quy m«
trung b×nh cña mét n«ng tr¹i còng kh«ng ngõng t¨ng lªn: 1940 lµ 40 ha; 1950 lµ 80
ha; 1960 lµ 120 ha; nh÷ng n¨m 80 tõ 150 ®Õn 200 ha vµ hiÖn nay kho¶ng 217 ha.
C¸c n«ng tr¹i gia ®×nh së h÷u 228.576.692 ha ®Êt canh t¸c, nh-ng canh t¸c tíi
362.430.000 ha. Nh÷ng n«ng tr¹i lín, nh÷ng tËp ®oµn s¶n xuÊt cã trªn 10 lao ®éng
chØ cã 1.797 ®¬n vÞ, së h÷u 4.527.466 ha, canh t¸c 5.811.539 ha. ë Hoa kú c¸c
n«ng tr¹i chñ yÕu chØ sö dông lao ®éng gia ®×nh, Tuy nhiªn hä ®-îc hç trî bëi mét
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
hÖ thèng c«ng cô vµ thiÕt bÞ v« cïng hiÖn ®¹i. Hµng n¨m, mét sè n«ng tr¹i bÞ ph¸
s¶n, cã kho¶ng 50.000 chñ ®Êt bÞ vì nî.
-ë mét sè n-íc Ch©u ¸:
BiÓu 1: Sè l-îng vµ quy m« n«ng tr¹i ë mét sè n-íc Ch©u ¸
N-íc
1-NhËt B¶n
2-Hµn Quèc
3-§µi Loan
4-Th¸i Lan
5-In®«nªxia
6-Philipin
7-Mianma
8-¢n §é
9-Pakistan
10-Srilanca
11-Nªpan
Sè l-îng n«ng
tr¹i (triÖu)
1970
5,300
0,877
3,214
2,168
12,148
61,500
12,155
1,174
1,496
Quy m« n«ng tr¹i
(ha)
1955
1970
1985
4.200
1,06
1,20
2,300
0,9
0,870
1,11
1,00
4,500
5,60
4,400
3,66
1,88
4,300
2,00
81,600
2,62
2,60
2,37
3,80
1,59
1,22
-
Nguån: Hîp t¸c ho¸ n«ng nghiÖp ViÖt Nam-NXB Sù ThËt, 1992, trang 111.
Nh×n chung quy m« n«ng tr¹i ë c¸c n-íc Ch©u ¸ vµo lo¹i thÊp cã nhiÒu
nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy, trong ®ã nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do Ch©u ¸
chñ yÕu canh t¸c lóa n-íc nªn quy m« kho¶ng tõ 1,5 ®Õn 2 ha lµ hîp lý vµ hiÖu
qu¶.
Qua t×m hiÓu ë c¸c n-íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n,
ta cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt sau ®©y:
-N«ng tr¹i gia ®×nh tuy quy m« kh«ng lín vµ ph©n t¸n ë n«ng th«n nh-ng nã
®· t¹o ra n¨ng suÊt, s¶n l-îng n«ng s¶n cao vµ tËp trung. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u
dµi cña n«ng tr¹i lµ do tÝnh ®Æc thï cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp quy ®Þnh.
-C¸c n«ng tr¹i trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lùc l-îng s¶n xuÊt hµng ho¸ chñ
yÕu trong n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt lµ h-íng ra thÞ tr-êng nã kh¸c h¼n víi kinh tÕ tiÓu
n«ng.
-C¬ cÊu s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c n«ng tr¹i rÊt ®a d¹ng cã n«ng tr¹i chuyªn
s¶n xuÊt 1-2 lo¹i s¶n phÈm ngò cèc hoa qu¶, cµ phª, cao su hay ch¨n nu«i bß, lîn,
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
gµ... cã n«ng tr¹i s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp, kÕt hîp trång trät víi ch¨n nu«i,
víi nghÒ rõng hoÆc víi c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp.
-§a sè c¸c n«ng tr¹i chØ sö dông lao ®éng gia ®×nh lµ chñ yÕu, sè n«ng tr¹i
thuª lao ®éng kh«ng nhiÒu, nÕu cã chñ yÕu chØ thuª theo thêi vô vµ sè l-îng thuª
kh«ng nhiÒu. V× lµ n«ng tr¹i gia ®×nh nªn cã n«ng tr¹i gåm nhiÒu thÕ hÖ.
-PhÇn lín n«ng tr¹i canh t¸c trªn ruéng ®Êt cña riªng, cha truyÒn con nèi.
Còng cã mét phÇn n«ng tr¹i canh t¸c ruéng ®Êt thuª dµi h¹n cña nhµ n-íc hay tnh©n. Quy m« cña c¸c n«ng tr¹i tuú vµo tr×nh ®é tranh bÞ tiÕn bé khoa häc kü thuËt
mµ cã sù kh¸c nhau. DiÔn biÕn vÒ quy m« vµ sè l-îng diÔn ra tõ tõ trong mét thêi
gian dµi vµ kh«ng ¶nh h-ëng tíi s¶n xuÊt, vµ n¨ng xuÊt ngµy cµng ®-îc n©ng lªn.
-H×nh thøc sö dông c«ng cô lao ®éng còng cã sù kh¸c nhau, cã n«ng tr¹i tù bá
vèn mua riªng m¸y mãc tù s¶n xuÊt còng cã n«ng tr¹i sö dông h×nh thøc hîp t¸c
hoÆc ®i thuª.
2-
Sù ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë n-íc ta.
Trong h¬n mét thËp kû võa qua, cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi vµ sù ph¸t triÓn
v-ît bËc cña nÒn kinh tÕ, n«ng nghiÖp n-íc ta ®· cã mét b-íc tiÕn dµi trªn con
®-êng ph¸t triÓn cña m×nh. §¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín trªn tÊt c¶ c¸c mÆt.
Tõ mét n-íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, th-êng xuyªn ph¶i nhËp l-¬ng thùc, thùc
phÈm tõ n-íc ngoµi, ®Õn nay chóng ta ®· hoµn toµn tù tóc ®-îc sè l-îng l-¬ng thùc
vµ thùc phÈm cho nhu cÇu trong n-íc. B¶o ®¶m sù Êm no trong ®êi sèng cña nh©n
d©n vµ an ninh l-¬ng thùc quèc gia víi møc ®ä t¨ng tr-ëng hµng n¨m ®¹t 4,3%.
N¨m 1997 so víi n¨m 1987 s¶n l-îng l-¬ng thùc t¨ng 1,8 lÇn, cµ phª t¨ng 20 lÇn,
cao su t¨ng 3,5 lÇn, chÌ t¨ng 1,8 lÇn.Kh«ng nh÷ng thÕ, s¶n phÈm n«ng nghiÖp
th-êng xuyªn chiÕm tû träng cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n-íc,
th-êng xuyªn chiÕm 40 ®Ðn 50% víi møc t¨ng trung b×nh ®¹t sÊp xØ 20% n¨m.
Hµng n¨m thu vÒ hµng tû ®« la, gãp phÇn quan träng ®-a ®Êt n-íc v-ît qua khñng
ho¶ng kinh tÕ, æn ®Þnh x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch s©u
réng kh¸c ®Ó b-íc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc.
Gãp phÇn vµo nh÷ng thµnh tùu to lín ®ã, kinh tÕ hé n«ng d©n ViÖt nam ®ang
dÇn kh¶ng ®Þnh vai trß vµ vÞ trÝ cña m×nh ®èi víi ®Êt n-íc. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i
dÔ dµng mµ chóng ta cã nh÷ng thµnh tùu nµy, ®ã lµ c¶ mét qu¸ tr×nh mµ kinh tÕ hé
n«ng d©n ®· ph¶i tr¶i qua, cã nh÷ng lóc khã kh¨n, gian khæ, t-ëng chõng kh«ng thÓ
thay ®æi, nh-ng chóng ta vÉn v-ît qua ®Ó cã ngµy h«m nay. Sau ®©y chóng ta sÏ ®Ò
cËp ®Õn vµ ph©n tÝch tõng qu¸ tr×nh mµ kinh tÕ hé n«ng d©n n-íc ta ®· ph¶i tr¶i
qua.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
a-Hé n«ng d©nViÖt nam d-íi chÕ ®é phong kiÕn, thùc d©n.
Theo sè liÖu thèng kª tr-íc c¸ch m¹ng th¸ng t¸m - 1945, n«ng d©n ta chiÕm
97% tæng sè n«ng hé, nh-ng chØ cã 36% diÖn tÝch ruéng ®Êt. Kho¶ng 40% sè hé
n«ng d©n cã chót Ýt ruéng t-, cßn l¹i 1/2(ë B¾c kú vµ Trung kú) vµ 2/3 sè hé (ë
Nam kú) kh«ng cã lÊy mét “m°nh ®Êt c¾m dïi”.
Theo sè liÖu cña Yves Henry(1930) th×:
-ë B¾c kú sè hé cã d-íi 0,36 ha chiÕm 61,8% ng-êi cã ruéng,sè cã tõ 0,36
®Õn 1,8 ha chiÕm 28,8%.
-ë Trung kú sè hé cã d-íi 0,5ha chiÕm 68,5%ng-êi cã ruéng, cã 0,5 ®Ðn 2,5
ha lµ 25,3% tæng sè chñ ruéng.
-ë Nam kú sè hé cã d-íi 1ha chiÕm 33,6%, cßn sè hé cã 1 ®Õn 3 ha lµ 38%.
Nh- vËy phÇn lín n«ng d©n cã ruéng ë ViÖt nam thêi kú nµy chØ cã d-íi 1 ha,
mµ sè nµy l¹i kh«ng ®«ng, tÇng líp n«ng d©n trong x· héi bÞ ph©n ho¸ thµnh nhiÒu
thµnh phÇn:
+Cè n«ng: v× kh«ng cã ruéng nªn chuyªn sèng b»ng nghÒ lµm thuª.Hä th-êng
chØ cã viÖc lµm vµo hai th¸ng trong n¨m ®ã lµ hai vô th¸ng n¨m vµ th¸ng m-êi.
Thµnh phÇn nµy ph¶i ¨n ®ãi tíi 7 ®Õn 8 th¸ng trong n¨m.
+BÇn n«ng vµ trung n«ng líp d-íi: Thµnh phÇn nµy cã chót Ýt ruéng ®Êt vµ
c«ng cô s¶n xuÊt. Th-êng ph¶i l·nh canh ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ®Ó cµy cÊy thªm.
ViÖc lµm thuª chØ lµ phô ®èi víi tÇng líp nµy. Nh÷ng ng-êi lÜnh canh ruéng ®Êt cña
®Þa chñ ®-îc gäi lµ nh÷ng t¸ ®iÒn. Hä ph¶i chÞu bao phÝ tæn tõ lóc cµy bõa, ch¨m
sãc...VËy mµ sau mçi vô gÆt t¸ ®iÒn th-êng ph¶i nép cho ®Þa chñ 50 ®Õn75% hoa
lîi. Ngoµi ®Þa t« chÝnh t¸ ®iÒn cßn ph¶i nép cho ®Þa chñ nhiÒu kho¶n ®Þa t« nh- t«
tr©u;t« n-íc; t« n«ng cô. Thµnh phÇn n«ng d©n nµy th-êng ph¶i chÞu ®ãi tõ 3 ®Õn 6
th¸ng trong mét n¨m. Trong thêi kú phong kiÕn vµ thùc d©n nµy ®êi sèng cña ng-êi
n«ng d©n v« cïng cùc khæ, kinh tÕ hé n«ng d©n kh«ng cã c¬ may ph¸t triÓn. T«
cao, tøc nÆng, s-u thuÕ chång chÊt lµm cho ng-êi n«ng d©n kh«ng ®ñ nu«i sèng
m×nh vµ cµng kh«ng cã ®iÒu kiÖn c¶i tiÕn c«ng viÖc ®ång ¸ng. Ruéng ®Êt manh
món, c«ng cô s¶n xuÊt cò kü, l¹c hËu nh- ngµn n¨m tr-íc, phÇn lín b»ng tre, gç, Ýt
c¸i b»ng kim lo¹i nªn võa nÆng nÒ, võa mau háng. Ng-êi ta dïng tr©u bß ®Ó kÐo
cÇy, kh«ng cã tr©u bß th× ng-êi kÐo thay. C¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt v« cïng
l¹c hËu nhÊt lµ c¸c vïng nói vµ d©n téc Ýt ng-êi. §· thÕ, nh÷ng n¨m m-a thuËn giã
hoµ th× Ýt nh÷ng n¨m cã b·o lôt,s©u bÖnh...th× nhiÒu ¸p bøc bãc lét cïng víi sù tµn
ph¸ cña thiªn nhiªn ®· k×m h·m ghª ghím søc s¶n xuÊt cña hµng triÖu n«ng d©n
lao ®éng. N¨ng xuÊt c©y trång lao ®éng rÊt thÊp, trung b×nh lóa chØ ®¹t 10-12 t¹/ha.
20