Më §ÇU
Tuæi trÎ lµ t¬ng lai cña mçi quèc gia. ViÖc quan t©m ®Õn søc khoÎ cña
løa tuæi häc ®êng mét c¸ch toµn diÖn c¶ vÒ §øc- TrÝ – ThÓ – Mü cã ý nghÜa
trong viÖc t¹o ra mét ®éi ngò cã h×nh thÓ ®Ñp, thÓ lùc tèt, trÝ tuÖ th«ng minh,
®¸p øng ®îc nhÞp ®é ph¸t triÓn cña c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau trong cuéc sèng, ®a
®Êt níc tiÕn lªn trªn con ®êng héi nhËp quèc tÕ.
Qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña trÎ em nãi riªng vµ con ngêi nãi
chung, chÞu sù chi phèi cña hÖ gen trong mèi t¬ng t¸c víi m«i trêng. Vµo
nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI, chÊt lîng cuéc sèng cña ngêi ViÖt Nam ®îc
n©ng lªn, ®iÒu nµy ®· t¸c ®éng tÝch cùc lªn qu¸ tr×nh sinh trëng, ph¸t triÓn cña
trÎ em. Thùc tÕ cho thÊy r»ng, trÎ em sèng ë nh÷ng m«i trêng kh¸c nhau th×
kh¶ n¨ng sinh trëng, ph¸t triÓn cã nhiÒu ®iÓm sai kh¸c nhÊt ®Þnh vÒ mÆt h×nh
th¸i vµ sinh lý. Sù kh¸c nhau ®ã thÓ hiÖn ë c¸c chØ sè c©n nÆng, chiÒu cao,
vßng ngùc…. Trong qu¸ tr×nh lín lªn, kh¶ n¨ng sinh trëng vµ ph¸t triÓn ë c¸c
®é tuæi kh«ng ®ång ®Òu, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n tuæi dËy th×, thêi gian nµy c¬ thÓ
cã nhiÒu biÕn ®æi vÒ thÓ chÊt vµ t©m sinh lý.
HiÖn nay, c¸c chØ sè sinh häc cña trÎ em ®· cã nhiÒu thay ®æi so víi c¸c
thËp kû tríc, ®Æc biÖt nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÕ hÖ løa tuæi 9X cã nhiÒu thay ®æi
vÒ tèc ®é ph¸t triÓn c¬ thÓ. §Ò tµi ®îc thùc hiÖn nh»m gãp phÇn x¸c ®Þnh c¸c
chØ tiªu h×nh th¸i, thÓ lùc vµ tuæi dËy th× thêi ®iÓm 2008 ë häc sinh tõ 12-15
tuæi víi tiªu ®Ò:
“Mét sè chØ tiªu sinh th¸i thÓ lùc ë häc sinh tõ 12 “ 15 tuæi t¹i trêng
THCS Minh Khai “TP Thanh Ho¸ vµ THCS BÕn Thñy-TP Vinh “.
Môc tiªu cña ®Ò tµi
- Bíc ®Çu lµm quen víi c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc.
- Gãp phÇn x¸c ®Þnh mét sè chØ tiªu h×nh th¸i, thÓ lùc vµ thêi ®iÓm dËy
th× cña häc sinh tõ 12- 15 tuæi.
- T×m hiÓu sù kh¸c nhau vÒ c¸c tè chÊt vËn ®éng ë c¸c ®é tuæi vµ gi÷a hai
giíi trong cïng mét ®é tuæi.
Ch¬ng 1. tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu
1.1. Lîc sö nghiªn cøu.
1.1. 1.T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi
Nghiªn cøu h×nh th¸i, thÓ lùc ®îc b¾t ®Çu tõ rÊt sím trong lÞch sö, nhng
m·i ®Õn thÕ kû XX th× viÖc nghiªn cøu thÓ lùc míi trë thµnh m«n khoa häc
thùc sù víi ®Çy ®ñ ý nghÜa vµ tÝnh chÝnh x¸c cña nã.
1
Mét trong sè c¸c vÊn ®Ò ®îc quan t©m khi nghiªn cøu con ngêi lµ h×nh
th¸i. Tõ thÕ kû XIII, Tenon ®· coi c©n nÆng lµ mét chØ sè quan träng ®Ó ®¸nh
gi¸ thÓ lùc. Mèi quan hÖ gi÷a h×nh th¸i víi m«i trêng sèng còng ®îc nghiªn
cøu t¬ng ®èi sím mµ ®¹i diÖn cho nã lµ c¸c nhµ nghiªn cøu nh©n tr¾c häc
Ludman, Nold vµVolansk.[16]
Nh÷ng ngêi ®Çu tiªn lu ý tíi sè ®o vßng ngùc tõ nh÷ng n¨m 20 cña thÕ
kû tríc lµ b¸c sÜ l©m sµng khi hä nhËn thÊy cã sù liªn quan gi÷a møc ®é ph¸t
triÓn lång ngùc vµ bÖnh c¬ quan h« hÊp. Vµo cuèi thÕ kû XIX, vßng ngùc trë
thµnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ thÓ lùc quan träng sau chiÒu cao.[16]
Cuèn s¸ch ®Çu tiªn viÕt vÒ sù t¨ng trëng chiÒu cao con ngêi cña
Stocller ®îc xuÊt b¶n t¹i §øc n¨m 1792, Harpenden ®· nghiªn cøu häc sinh
quý téc trêng Caxchile(§øc1772-1794).[3]
Ngêi ®Çu tiªn nghiªn cøu vÒ sinh lý vËn ®éng lµ nhµ sinh lý häc Nga
Ocbªli(1882-1958) víi nh÷ng c«ng tr×nh vÒ c¬ chÕ thÝch nghi cña con nguêi
mµ ®éng vËt ë c¸c ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng kh¸c nhau.
1882 S.S.Erismamn trong bµi gi¶ng t¹i trêng häc Matscova, ®· ph¸t
biÓu r»ng, vÖ sinh lµ khoa häc cña søc kháe céng ®ång.[18]
Rundolf Martin, ngêi ®Æt nÒn mãng cho nh©n tr¾c häc hiÖn ®¹i qua hai
t¸c phÈm nçi tiÕng, “ Gi¸o tr×nh nh©n tr¾c häc”(1991) vµ “ Kim chØ nam ®o
®Æc c¬ thÓ vµ xö lý thèng kª”(1920). Sau Rudolf Marin ®· cã c«ng tr×nh bæ
sung vµ hoµn thiÖn thªm c¸c ®Ò xuÊt cho phï hîp víi thùc tÕ trong níc. VÊn
®Ò nh©n tr¾c häc cßn ®îc thÓ hiÖn qua c¸c c«ng tr×nh “Nh©n tr¾c häc” cña
P.N.Baskirov, Evan Dervael vµ Bunak. A.M.Vruxon.[3]
N¨m 1948, tæ chøc y tÕ thÕ giíi ®· ra ®êi. Tæ chøc nµy ®· cã tiÕng nãi
v« cïng quan träng trong c«ng cuéc ch¨m sãc søc kháe cho con ngêi, ®Æc biÖt
lµ thÕ hÖ trÎ.[3]
Vª®exky(1956) cho r»ng: “Sù luyÖn tËp tõ tõ vµ cã hÖ thèng sÏ ®em l¹i
kÕt qu¶ vµ hiÖu suÊt cao nhÊt, ph¸t triÓn toµn diÖn, ®Æc biÖt lµ víi thanh thiÕu
niªn ®ang løa tuæi trëng thµnh.
Tõ nh÷ng n¨m 1960, c¸c nhµ khoa häc ®· ph¸t hiÖn ra hiÖn tîng “Gia
tèc” ph¸t triÓn cña c¬ thÓ løa tuæi häc ®êng ë c¸c chØ sè chiÒu cao, c©n nÆng.
Mét lo¹t c¸c gi¶ thuyÕt cña hiÖn tîng “Gia tèc” nh ThuyÕt chän läc cña
Bennhold Thomson, ThuyÕt dinh dìng cña Lonx, ®Æc biÖt lµ ThuyÕt “Thµnh
thÞ hãa” cña Rudder ®· nghiªn cøu kü sù chªnh lÖch chiÒu cao, c©n nÆng gi÷a
trÎ em thµnh thÞ vµ n«ng th«n.[26]
2
Nghiªn cøu cña Aerapxki (1967) cho thÊy, nÕu trÎ thiÕu vËn ®éng th×
c¬ thÓ ph¸t triÓn kh«ng b×nh thêng, cã hiÖn tîng yÕu tim, c¸c néi quan rèi lo¹n
vµ chËm ph¸t triÓn vÒ t©m lý.
Granperin(1969) khi nghiªn cøu trªn häc sinh cho thÊy r»ng, khi cã
luyÖn tËp thÓ dôc thÓ thao vµ vËn ®éng thÝch hîp sÏ t¨ng kh¶ n¨ng miÔn dÞch,
t¨ng kh¶ n¨ng lao ®éng trÝ ãc, nhê ®ã t¨ng møc b·o hßa oxy trong m¸u, gi¶m
thêi gian ph¶n x¹ vËn ®éng, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh.
Am«xop 1969 viÕt: “V¨n minh kh«ng cã nghÜa lµ lµm gi¶m ho¹t ®éng
c¬ b¾p cña con ngêi, nÕu gi¶m lao ®éng ch©n tay nÆng nhäc, th× ph¶i t×m c¸ch
bï vµo b»ng chÝnh c¸c ho¹t ®éng thÓ dôc thÓ thao” ho¹t ®éng vËn ®éng tÝch
cùc lµ ph¬ng tiÖn duy nhÊt ®Ó gi¶m bít sù c¨ng th¼ng cña trÝ ãc.[23]
Iarsacski (1970) cho r»ng: Sù tiÕn ho¸ cña con ngêi phô thuéc vµ hai
yÕu tè ®ã lµ sinh häc vµ x· héi. Díi t¸c ®éng cña hai yÕu tè ®ã, con ngêi lu«n
lu«n ph¸t triÓn, thay ®æi hoµn thiÖn vµ hoµn chØnh h¬n.
I.P.Lªonop (1971) ®· nghiªn cøu vÒ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ t©m lý cña trÎ
em tríc vµ sau tuæi dËy th×.
Kabomop (1972), b»ng nh÷ng nghiªn cøu cña m×nh ®· ph¸t biÓu r»ng:
sù ph¸t triÓn thÓ lùc vµ thÓ chÊt ë trÎ em ngoµi quyÕt ®Þnh bëi yÕu tè di truyÒn
th× nã cßn liªn quan chÆt ®Õn chÕ ®é dinh dìng, sù luyÖn tËp vµ chÕ ®é ch¨m
sãc cña giai ®×nh vµ x¨ héi.[20]
Georrgy vµ céng sù (1972) ®· chøng minh sù luyÖn tËp vµ lao ®éng dÉn
®Õn sù thay ®æi s©u s¾c trong toµn bé c¬ thÓ, ®Æc biÖt lµ trong tæ chøc c¬.
Theo Xukholomxki, nhµ s ph¹m Nga nçi tiÕng (1976) cho r»ng, mét
chÕ ®é ch¨m sãc dinh dìng tèt, kÕt hîp víi mét chÕ ®é gi¸o dôc ®óng khoa
häc sÏ lµm cho trÎ em ph¸t triÓn toµn diÖn.[20] Cïng n¨m nµy, theo Ivanèp th×
ngµy nay trÎ em vµo trêng ®· bÞ mét lîng ho¹t ®éng vËn ®éng gi¶m ®i mét
n÷a.
N¨m 1979, Tæ chøc y tÕ thÕ giíi ®· yªu cÇu cÇn sö dông hai chØ sè c©n
nÆng, chiÒu cao ®Ó theo dâi sù ph¸t triÓn c¬ thÓ vµ t×nh tr¹ng dinh dìng c¬ thÓ
trÎ em tÊt c¶ løa tuæi. Víi quy m« cña m×nh, tæ chøc nµy ®· tËp trung ®îc
nhiÒu nhµ khoa häc, cã nhiÒu c«ng tr×nh mang tÝnh tæng qu¸t vµ toµn diÖn.
N¨m 1980, víi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Tæ chøc y tÕ thÕ giíi ë nhiÒu
quèc gia, viÖc ph¸t ®¸nh gi¸ thÓ lùc häc sinh ®îc tiÕn hµnh theo ®Þnh kú.
NhiÒu níc ph¸t triÓn ®· c«ng bè sù ph¸t triÓn c¬ thÓ cña thanh thiÕu niªn, cø
sau mét thËp niªn chiÒu cao t¨ng lªn 1 cm, c©n nÆng t¨ng lªn 1kg.[3]
B.Bediso vµ D.Hun còng nghiªn cøu thÓ lùc cña häc sinh vµ cho thÊy
häc sinh ë khu vùc kh¸c nhau th× th«ng sè thÓ lùc còng kh¸c nhau.
3
N¨m 1981, Verner Kneist( §øc) ®· c«ng bè m« h×nh x©y dùng y tÕ trêng häc, cïng víi nhiÖm vô thÇy thuèc häc ®êng vµ mèi liªn quan cña c¸c tæ
chøc x· héi.
N¨m 1985, Tæ chøc WHO ®· tæ chøc héi th¶o quèc tÕ bao gåm c¸c vÊn
®Ò nh: Gi¸o dôc vÖ sinh trong nhµ trêng, dÞch vô y tÕ trong vµ ngoµi trêng häc,
c¬ quan hç trî cho y tÕ trêng häc vµ ngoµi trêng häc. C¬ quan hç trî cho y tÕ
trêng häc tèt nhÊt lµ vai trß cña Bé y tÕ vµ Bé gi¸o dôc.
N¨m 1987, Gi¸o s Baginovo ®· cho xuÊt b¶n cuèn s¸ch nãi vÒ vÖ sinh
trêng häc, trong ®ã nªu lªn yªu cÇu kiÓm tra gi¸m s¸t løa tuæi häc sinh vÒ mÆt
vÖ sinh phßng bÖnh do c¬ quan y tÕ ®¶m nhËn.[21]
Tõ 1992 ë Singapo ®· hoµn chØnh 6 néi dung ®iÒu tra thÓ chÊt häc sinh.
Tuy nhiªn, vÉn cßn nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn cha x©y dùng biÓu ®å tham
chiÕu vÒ sù ph¸t triÓn thÓ lùc cña trÎ em mµ chØ dùa vµo c¸c tiªu chuÈn cña c¸c
quèc gia ph¸t triÓn nh Mü, §øc…
ViÖc n©ng cao søc khoÎ trêng häc nh÷ng n¨m gÇn ®©y trªn ThÕ giíi ®·
trë nªn phæ biÕn vµ ®· chiÕm vÞ trÝ v÷ng ch¾c trong ch¨m sãc søc kháe céng
®ång.
1.2.T×nh h×nh nghiªn cøu ë ViÖt Nam
ë ViÖt Nam, nh©n tr¾c häc ®îc b¾t ®Çu nghiªn cøu tõ nh÷ng n¨m 30
cña thÕ kû XX t¹i ban nh©n tr¾c häc thuéc viÖn ViÔn §«ng B¾c Cæ. Sau gi¶i
phãng miÒn nam thèng nhÊt ®Êt níc, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ë
mäi lÜnh vùc ®· ®îc ®Èy m¹nh vµ ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín. N»m trong
xu thÕ thuËn lîi, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ h×nh th¸i vµ sinh lý cña ngêi
ViÖt Nam ë nhiÒu vïng miÒn thuéc mäi løa tuæi ®· ®îc c«ng bè.[2,3]
N¨m 1960 Y tÕ häc ®êng ®· ®îc sù quan t©m chØ ®¹o cña liªn bé Y tÕgi¸o dôc vµ ®· cã nh÷ng nghiªn cøu vÒ søc kháe häc sinh.
Tõ nh÷ng n¨m 1965, chiÕn tranh leo thang ph¸ ho¹i miÒn B¾c ngµy
cµng ¸c liÖt, c¸c trêng häc ph¶i s¬ t¸n vÒ c¸c vïng xa thµnh phè, xa khu vùc
c«ng nghiÖp. Giai ®o¹n nµy, chÝnh phñ rÊt quan t©m ®Õn t×nh h×nh søc kháe
häc sinh nªn Bé Y tÕ ®· tæ chøc ®iÒu tra søc khoÎ bÖnh tËt cña trªn 20000 häc
sinh ë 13 tØnh thµnh, thµnh phè trong hai n¨m 1966-1967. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho
thÊy cã sù gi¶m sót vÒ ph¸t triÓn thÓ lùc so s¸nh víi n¨m 1962, chiÒu cao
trung b×nh gi¶m 2cm; c©n nÆng gi¶m 1,5 kg chñ yÕu ë løa tuæi 12.
Héi nghÞ “H»ng sè sinh häc ngêi ViÖt Nam”nh÷ng n¨m 1967 vµ 1972
vµ kû yÕu “H»ng sè sinh häc ngêi ViÖt Nam” xuÊt b¶n 1975 lµ c¸c mèc ®¸nh
dÊu mét chÆng ®êng trong lÞch sö nghiªn cøu sinh häc ngêi ViÖt Nam. Cuèn
4
tuyÓn tËp nµy ®· tËp hîp kÕt qu¶ cña nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cña hÇu hÕt
c¸c nhµ khoa häc sinh lý häc ViÖt Nam.
TÇm vãc vµ thÓ lùc lµ nh÷ng kh¸i niÖm ph¶n ¸nh cÊu tróc tËp hîp cña
c¬ thÓ, ®Æc biÖt cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn kh¸i niÖm, søc lao ®éng vµ thÉm mü
cña con ngêi, v× vËy tõ l©u ®· ®îc nhiÒu nhµ khoa häc quan t©m.
Ph¹m N¨ng Cêng (1967) víi c«ng tr×nh nghiªn cøu “ Ph¬ng ph¸p x¸c
®Þnh giíi h¹n tuæi vµ tÝnh tuæi” [26] ; “ChØ sè ph¸t triÓn cña trÎ em ViÖt Nam”
c«ng bè trong tËp san “ Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc viÖn vÖ sinh dÞch
tÔ ViÖt Nam(1962-1964)”. [25]
NguyÔn Quang QuyÒn ®· nghiªn cøu c¸c chØ sè ®¸nh gi¸ thÓ lùc häc
sinh ë Hµ Néi (2-1971); “Mét sè ®Æc ®iÓm ngêi ViÖt Nam hiÖn ®¹i vµ vÊn ®Ò
thÝch nghi cña c¬ thÓ” (2-1974); “Nh©n tr¾c häc vµ øng dông nghiªn cøu trªn
ngêi ViÖt Nam”[2,3] ; “Mét sè vÊn ®Ò ®o ®Æc thèng kª h×nh th¸i nh©n häc mäi
løa tuæi”(1960)…
NguyÔn V¨n Lùc-Phan V¨n Mü ®· nghiªn cøu ®Æc ®iÓm tÇm vãc vµ chØ
sè thÓ lùc cña häc sinh d©n téc H’M«ng vµ trêng An Ninh III.[23]
Tõ héi nghÞ HSSH ngêi ViÖt Nam ®Õn nay, tr·i qua thêi gian kh¸ dµi,
®iÒu kiÖn m«i trêng tù nhiªn vµ x· héi cã nhiÒu biÕn ®æi, nhÊt lµ nh÷ng n¨m
®Êt níc thèng nhÊt ®· më ra mét ®Þa bµn míi nh÷ng ®èi tîng míi cho viÖc
nghiªn cøu h×nh th¸i còng nh sinh lý, sinh häc ë níc ta. NhiÒu c«ng tr×nh cña
nhiÒu t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t c¸c chØ sè sinh häc kh¾p mäi miÒn cña ®Êt
níc.
T¹i khu vùc NghÖ An- Hµ TÜnh tõ n¨m 1984-1994 ®É cã nhiÒu c«ng
tr×nh nghiªn cøu vÒ h×nh th¸i sinh lý ë trÎ em nh: n¨m 1994, NguyÔn Ngäc
Hîi ®· ®iÒu tra sù ph¸t triÓn thÓ chÊt cña häc sinh tõ cÊp häc mÉu gi¸o ®Õn
THPT t¹i hai tØnh NghÖ An- Hµ TÜnh; Ng« ThÞ Bª, 1981 ®· kh¶o s¸t sù ph¸t
triÓn trÎ em løa tuæi nhµ trÎ mÉu gi¸o t¹i TP Vinh- NghÖ An.
Díi sù híng dÉn cña gi¸o s NguyÔn Quang QuyÒn, c¸c nhµ nghiªn cøu
cña §H Y khoa- thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· kh¶o s¸t c¸c chØ sè h×nh th¸i cña
trÎ em vµ ngêi lín T©y Nguyªn” (1980-1990); “C¸c chØ sè h×nh th¸i, sù ph¸t
triÓn thÓ lùc vµ thÓ chÊt cña häc sinh miÒn ®ång b»ng.
NguyÔn V¨n Hoµi, NguyÔn §øc Hång, NguyÔn ThÕ C«ng, 1994
còng ®· nghiªn cøu vÒ tÇm vãc thÓ lùc ngêi ViÖt Nam.[1]
Ph¹m ThÞ Ngäc YÕn, TrÇn ThÞ Thu Hoµ 1980, nghiªn cøu sù ph¸t triÓn
c¬ thÓ trÎ em ViÖt Nam qua tõng giai ®o¹n tuæi.
§µo ThÞ Khuª, 1991 nghiªn cøu ®Æc ®iÓm vµ kÝch thíc h×nh th¸i vÒ sù
t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña häc sinh 6-17 tuæi.
5
TuyÓn tËp nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc thÓ chÊt søc kháe trong trêng
häc c¸c cÊp, 1998 ®· tËp hîp nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu nhiÒu nhµ khoa häc
nh: PTS. Lª Anh Th¬ “§iÒu tra thÓ chÊt häc sinh trêng häc c¸c cÊp”; §inh
V¨n Thøc, NguyÔn Du Nghiªn, NguyÔn H÷u ChØnh §¹i häc y H¶i Phßng
nghiªn cøu “mét sè chØ tiªu nh©n tr¾c cña häc sinh 6-15 tuæi ë An D¬nghuyÖn An H¶i- H¶i Phßng 1996”; Phïng V¨n Mú, NguyÔn V¨n Lùc vµ céng
sù nghiªn cøu “ Thùc tr¹ng thÓ lùc cña trÎ em trong ®é tuæi häc ®êng c¸c d©n
téc Ýt ngêi miÒn nói ph¸i B¾c”….[2]
§Æc biÖt lµ ®Ò tµi cÊp níc “§Æc ®iÓm sinh thÓ, t×nh tr¹ng cña ngêi ViÖt
Nam vµ biÖn ph¸p n©ng cao chÊt lîng do trßng §H Y- Hµ Néi chñ tr× mang
m· sè KX.07 ®· gãp phÇn lín vµo viÖc nghiªn cøu con ngêi ViÖt Nam.[16]
§Ò ¸n “Tæng ®iÒu tra thÓ chÊt ngêi ViÖt Nam tõ 7-35 tuæi” ®îc thùc
hiÖn víi ®èi tîng ®iÒu tra trªn nhiÒu ®é tuæi, ®¹i diÖn cho c¸c vïng miÒn d©n
téc, nghÒ nghiÖp kh¸c nhau, trong ®ã cã 17 ®é tuæi lµ häc sinh. [2]
NguyÔn ThÞ Thanh Hµ, 2001 nghiªn cøu sù biÕn ®æi mét sè chØ tiªu
ph¸t triÓn h×nh th¸i cña HS tuæi dËy th× tõ 12-15 tuæi ë TP Vinh vµ c¸c vïng
phô cËn.[15]
NguyÔn ThÞ Nga, 2002 nghiªn cøu mét sè chØ sè h×nh th¸i vµ sinh lý ë
10-15 tuæi cña häc sinh d©n téc Mêng, huyÖn Th¹ch Thµnh, tØnh Thanh Hãa
Nghiªn cøu trªn 1200 HS løa tuæi 10-15 ë huyÖn Th¹ch Thµnh tØnh Thanh
Hãa.[31]
§inh ThÞ Thu H¬ng, 2001 nghiªn cøu sù biÕn ®æi mét sè chØ tiªu ph¸t
triÓn sinh lý ë løa tuæi dËy th× trªn 369 HS, t¹i ba trêng THCS Hng Dòng(TP
Vinh), THCS Nghi H¶i (Nghi Léc), THCS Xu©n An, Nghi Xu©n [22].
§inh ThÞ Thu H¬ng, Hoµng ThÞ H¬ng, 2006 nghiªn cøu thùc tr¹ng
cong vÑo cét sèng vµ ¶nh hëng cña nã lªn mét sè chØ tiªu thÓ lùc, thÓ chÊt sinh
lý vµ n¨ng lùc trÝ tuÖ HS THCS trªn ®Þa bµn TP Vinh vµ huyÖn Nghi LécNghÖ An.[23]
Héi nghÞ khoa häc Gi¸o dôc thÓ chÊt, y tÕ trêng häc ngµnh Gi¸o dôc
lÇn thø IV, 2006 ®· xuÊt b¶n TuyÓn tËp bao gåm c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu
c¸c chØ tiªu h×nh th¸i vµ c¸c tËt häc ®êng ë häc sinh. §Æng V¨n Kh«i, Hoµng
ThÞ Thanh ®· kh¶o s¸t t×nh tr¹ng thõa c©n bÐo ph× ë häc sinh tiÓu häc thµnh
phè Th¸i B×nh; NguyÔn Ngäc Hîi, Ng« ThÞ Bª vµ céng sù ®· nghiªn cøu c¸c
chØ tiªu h×nh th¸i, dÞ tËt häc ®êng vµ ¶nh hëng cña chóng lªn n¨ng lùc thÓ chÊt
còng nh mèi liªn hÖ víi c¸c trang thiÕt bÞ häc ®êng trªn ®èi tîng häc sinh TiÓu
häc Trung häc c¬ së vµ Trung häc phæ th«ng.
ThÈm Hoµng §iÖp, NguyÔn Quang QuyÒn, Vò Huy Kh«i, TrÇn V¬ng
Sinh ®· bíc ®Çu nghiªn cøu mét sè chØ tiªu sinh häc ngêi ViÖt Nam. “Mét sè
6
nhËn xÐt vÒ ph¸t triÓn chiÒu cao, vßng ngùc, vßng ®Çu cña ngêi ViÖt Nam tõ
1-55 tuæi”.[6]
NguyÔn ThÞ HiÒn, 2008 nghiªn cøu mét sè chØ tiªu h×nh th¸i, sinh lý
trªn 840 HS tõ 10-15 tuæi ë mét sè trêng tiÓu häc, THCS Vinh- NghÖ An[20]
2. C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi
2.1 C¬ së lý thuyÕt [1, 5, 7, 8, 14, 17, 27, 3 1,39]
2.1.1. C¬ së lý luËn vÒ sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn theo giai ®o¹n
Sinh trëng vµ ph¸t triÓn lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña mäi c¬
thÓ sèng, trong ®ã cã con ngêi. Mét c¬ thÓ sèng ph¶i thùc hiÖn sèng trong qu¸
tr×nh trao ®æi chÊt vµ n¨ng lîng, vËn ®éng, c¶m øng, sinh trëng, ph¸t triÓn,
thÝch nghi, sinh s¶n vµ di truyÒn.
Sinh trëng (Growth) lµ sù t¨ng kÝch thíc vµ khèi lîng c¬ thÓ sinh vËt ë
giai ®o¹n lín h¬n, cßn sù ph¸t triÓn( Develop ment) lµ sù biÕn ®æi vÒ chÊt bao
gåm, sù biÕn ®æi vÒ h×nh th¸i, chøc n¨ng sinh lý, c¸c quy luËt theo tõng giai
®o¹n cña cuéc ®êi cña mçi sinh vËt. Sinh trëng vµ ph¸t triÓn liªn quan mËt
thiÕt víi nhau vµ t¸c ®éng qua l¹i, thay ®æi qua tõng giai ®o¹n. Sinh trëng lµ
®iÒu kiÖn cña ph¸t triÓn, cßn ph¸t triÓn lµ thay ®æi sinh trëng b»ng c¸ch ®Èy
nhanh hay k×m h·m sù sinh trëng theo tõng giai ®o¹n ë qu¸ tr×nh ph¸t dôc, c¬
thÓ sinh vËt thêng lín h¬n, biÕn ®æi nhiÒu vµ cã tÝnh chÊt nh¶y vät vÒ h×nh th¸i
vµ chøc n¨ng sinh lý. §Õn giai ®o¹n trëng thµnh th× sinh trëng chËm, ®Õn khi
ngõng sinh s¶n th× c¬ thÓ bÞ suy tho¸i.
Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña C. B. Penxen (1962) M.H. Saternicop
(1968) F. Bnedish ®· chøng minh mét quy luËt sinh sèng cña c¸ thÓ.
* Tèc ®é sinh trëng, ph¸t triÓn cña c¬ thÓ kh«ng ®ång ®Òu lóc nhanh,
lóc chËm, nãi c¸ch kh¸c lµ c¬ thÓ sinh trëng, ph¸t triÓn diÔn ra vµ thay ®æi
theo tõng giai ®o¹n cña c¸ thÓ. Ngêi ta cã thÓ c¨n cø vµo mét sè h×nh th¸i ®Æc
trng cña c¬ thÓ nh chiÒu cao, c©n nÆng, vßng ngùc ®Ó ®¸nh gi¸ sù sinh trëng
ph¸t triÓn cña c¬ thÓ. [12]
+ ChiÒu cao ngêi (L)
Lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ.
Nã biÕn ®æi ®éc lËp vµ biÓu hiÖn khèi lîng c¬. V× vËy, th«ng thêng ngêi cµng
cao th× c¬ thÓ ph¸t triÓn cµng tèt ( tÊt nhiªn cßn phô thuéc vµo chiÒu cao cña
tõng quÇn c¬, ®iÒu kiÖn sèng…). Sù biÕn ®æi vÒ chiÒu cao ®Æc trng cho chñng
téc loµi ngêi, cho tuæi vµ giíi tÝnh
+ Träng lîng c¬ thÓ (P)
7
Còng lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng, biÕn ®æi phô thuéc vµo
chiÒu cao. Träng lîng c¬ thÓ biÓu hiÖn ë møc ®é vµ tû lÖ hÊp thô vµ tiªu hao
trong ho¹t ®éng sèng cña c¬ thÓ. Cã thÓ chia träng lîng thµnh hai phÇn.
- PhÇn cè ®Þnh gåm: x¬ng, da, c¸c t¹ng vµ thÇn kinh chiÕm 1/3 tæng sè
träng lîng c¬ thÓ.
- PhÇn thay ®æi chiÕm 2/3 tæng sè träng lîng, trong ®ã 3/4 lµ c¬ vµ 1/4
lµ mì vµ níc
+ Vßng ngùc (W)
Còng lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn
cña c¬ thÓ vµ søc kháe. Nã biÕn ®æi phô thuéc c¶ chiÒu cao vµ träng lîng cña
c¬ thÓ, lµ biÓu hiÖn cña thÓ tÝch lång phæi. Mèi liªn hÖ gi÷a träng lîng vµ vßng
ngùc nãi lªn møc ®é ph¸t triÓn cña c¬ thÓ. Träng lîng cña trÎ s¬ sinh trung
b×nh lµ 3200g. Sau mét n¨m nÆng 9 – 10 kg, n¨m thø hai träng lîng t¨ng lªn
2,5 – 3 kg. Cßn chiÒu cao t¨ng 10 – 15 cm. C¸c n¨m tiÕp theo cho ®Õn tuæi
dËy th× träng lîng t¨ng 1,5 – 2 kg vµ chiÒu cao t¨ng lªn 4 -5 cm.
§Õn tuæi dËy th× trÎ cã nh÷ng biÕn ®æi râ rÖt nhÊt vÒ mÆt sinh lý dËy th×
tèc ®é sinh trëng vÒ chiÒu cao trong løa tuæi nµy cã thÓ t¨ng lªn 5 – 8 cm/
n¨m; khèi lîng t¨ng 4 – 8 kg / n¨m. Sù t¨ng chiÒu cao trong giai ®o¹n dËy th×
x¶y ra trong khi tø chi ph¸t triÓn th× lång ngùc lÐp do c¸c xíng sên ph¸t triÓn,
kÕt qu¶ lµ trÎ thêng gÇy, cao, ch©n tay lÌo khÌo, nhÞp thë khã kh¨n…[8,9]
* Tèc ®é sinh trëng vµ ph¸t triÓn ë c¸c bé phËn, c¸c c¬ quan, c¸c m«;
thËm chÝ c¶ c¸c tÕ bµo trong cïng mét c¬ thÓ sèng kh«ng gièng nhau. Tû lÖ
c¸c bé phËn kh¸c nhau ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau. ë trÎ em s¬ sinh chiÒu cao
®Çu b»ng chiÒu cao c¬ thÓ, nhng ®Õn khi trëng thµnh th× chØ b»ng 1/8 chiÒu dµi
cña c¬ thÓ. Tr¸i l¹i chi díi cña trÎ s¬ sinh rÊt ng¾n b»ng 1/3 chiÒu dµi cña c¬
thÓ, nhng ë ngêi lín chi díi lín h¬n mét nöa chiÒu dµi cña c¬ thÓ.[8,9]
Charless W, Bodemer (1978) trong cuèn “ Ph«i sinh häc hiÖn ®¹i” ®·
viÕt: “ C¬ thÓ sèng lµ tån t¹i kh¸ch quan, lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña hai
sinh giíi bao gåm hai qu¸ tr×nh, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chñng lo¹i( Phylogenesis)
lµ qu¸ tr×nh trëng thµnh cña loµi vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¬ thÓ ( Ontgenosis ) lµ
qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c c¸ thÓ sinh vËt cña loµi. [2]
Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO) ®Þnh nghÜa “ Søc kháe lµ mét tr¹ng th¸i
toµn diÖn vÒ thÓ chÊt, t©m thÇn vµ x· héi chø kh«ng ph¶i lµ t×nh tr¹ng cã bÖnh
hay kh«ng cã bÖnh, hay th¬ng tËt theo nghÜa th«ng thêng (Genera 1975). V×
vËy ch¨m sãc søc kháe cho mäi ngêi nãi chung vµ häc sinh nãi riªng lµ ®Æc
biÖt quan träng [12]
8
NhiÒu t¸c gi¶ nh: Bunak U. U (1965), Ashauski I. A(1965), viÖn Hµn
L©m khoa häc Liªn X«. Bé m«n Nhi cña trêng §¹i häc Hµ Néi (1961) ®· c¨n
cø vµo mét sè tiªu chuÈn h×nh th¸i, sinh lý, ph©n chia h×nh th¸i sinh lý, ph©n
chia qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¬ thÓ thµnh mét sè thêi kú t¬ng ®èi kh«ng lín
chØ tõ 1–2 n¨m vµ trÎ tõ 10-11 tuæi (thêi kú tiÒn dËy th× ); tõ 11-15 tuæi ®èi
víi n÷, tõ 13 -16 tuæi ®èi víi nam ( thêi kú dËy th×). [11,9]
2.1.2. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn
Sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña con ngêi nhanh hay chËm, tèi ®a hay
kh«ng bÞ chi phèi rÊt nhiÒu yÕu tè, c¸c nhµ khoa häc nh Kabmop (1972),
Theo Xukholomxki (1976) ®· nghiªn cøu vµ ph©n t¸ch thµnh hai nhãm yÕu tè
¶nh hëng ®ã lµ yÕu tè bªn trong vµ yÕu tè bªn ngoµi
* Nhãm yÕu tè bªn trong [1, 6, 8, 5, 22, 23]
a, YÕu tè di truyÒn
YÕu tè di truyÒn chñng téc sÏ quy ®Þnh tèc ®é vµ giíi h¹n sù ph¸t triÓn
c¬ thÓ, ngoµi ra cßn thÓ hiÖn ë tÊt c¶ t×nh tr¹ng kh¸c chi tiÕt h¬n nh: §Æc ®iÓm
t×nh tr¹ng tinh thÇn, t duy trÝ nhí…
b, Giíi tÝnh
Do cÊu tróc di truyÒn gi÷a nam vµ n÷ kh¸c nhau ®îc quy ®Þnh bëi cÆp
nhiÔm s¾c thÓ giíi tÝnh, ®· lµm thay ®æi nhiÒu tÝnh tr¹ng ®Æc trng riªng cho
tõng giíi ph©n biÖt gi÷a nam vµ n÷ nh ®Æc ®iÓm h×nh th¸i c¬ thÓ, thêi kú dËy
th×.
c, C¸c tuyÕn néi tiÕt
§ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn vµ c¬ thÓ cã thÓ t¨ng cêng
hay k×m h·m sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn c¬ thÓ nh hoocmon sinh trëng,
hoocmon sinh dôc, ho¹t ®éng ë c¸c giai ®o¹n ph¸t dôc ë ®éng vËt vµ giai ®o¹n
dËy th× ë ngêi. Sù ho¹t ®éng b×nh thêng cña tuyÕn néi tiÕt cã thÓ g©y ra rèi
lo¹n ho¹t ®éng cña c¬ quan chøc n¨ng.
*Nhãm yÕu tè bªn ngoµi
Sù sèng vµ m«i trêng lu«n g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Nghiªn cøu
Kabanèp (1972), Frªdman (1971), Burlachuc(1988) ph©n tÝch hai yÕu tè sinh
trëng, ph¸t triÓn thÓ lùc ®a d¹ng, phong phó trong ®ã chñ yÕu c¸c yÕu tè sau.
a. ¶nh hëng cña chÕ ®é dinh dìng
NÕu trÎ ®îc nu«i dìng tèt sÏ cã tèc ®é nhanh h¬n vµ ®¹t ®îc møc tèi ®a
vÒ kÝch thíc c¬ thÓ vµ giíi h¹n di truyÒn cho phÐp. Nhu cÇu vµ thµnh phÇn
dinh dìng ®îc thay ®æi tïy theo c¸c giai ®o¹n vµ ph¸t triÓn cô thÓ; ®Æc biÖt lµ
giai ®o¹n dËy th×.
9
b. M«i trêng sèng [1, 8, 37]
Tõ khi sinh ra, ph¸t triÓn vµ giµ ®i, con ngêi tån t¹i trong m«i trêng tù
nhiªn ( ®Þa d, ®Êt níc, khÝ hËu…) vµ x· héi ( ®ã lµ mèi quan hÖ gi÷a con ngêi
víi con ngêi, chÕ ®é chÝnh trÞ, kinh tÕ, sù bïng næ th«ng tin vÒ thêi ®¹i, sù
ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh truyÒn
thanh, viÔn th«ng, sù n©ng cao tr×nh ®é v¨n hãa cña cha mÑ, sù ®æi míi néi
dung ph¬ng ph¸p vµ ph¬ng thøc gi¸o dôc ®Æc biÖt lµ ë c¸c bËc häc…). TÊt c¶
c¸c yÕu tè ®ã ®Òu ¶nh hëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh sinh trëng vµ
ph¸t triÓn cña c¬ thÓ.
2.1.3. C¬ së sinh lý cña tè chÊt ho¹t ®éng [34, 35]
C¸c tè chÊt vËn ®éng cã liªn quan chÆt chÏ víi kü n¨ng vËn ®«ng, møc
®é ph¸t triÓn vÒ tè chÊt thÓ lùc phô thuéc vµo tr¹ng th¸i cÊu t¹o vµ chøc n¨ng
cña nhiÒu c¬ quan vµ hÖ c¬ quan trong c¬ thÓ.
Ho¹t ®éng thÓ lùc rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p, phô thuéc vµo c«ng suÊt ho¹t
®éng, c¬ cÊu ®éng t¸c vµ thêi gian g¾ng søc. Mçi mét lo¹i ho¹t ®éng ®ßi hái
c¬ thÓ ph¶i thÓ hiÖn kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña m×nh vÒ mÆt nµo ®ã. Nh vËy ho¹t
®éng thÓ lùc cã thÓ ph¸t triÓn c¸c mÆt kh¸c nhau cña n¨ng lùc ho¹t ®éng thÓ
lùc. C¸c mÆt kh¸c nhau ®ã cña kh¶ n¨ng ho¹t ®éng thÓ lùc ®îc gäi lµ tè chÊt
vËn ®éng. Cã tè chÊt vËn ®éng chñ yÕu sau, søc m¹nh, søc nhanh, søc dÎo
(søc bÒn).
a. Tè chÊt m¹nh
Søc m¹nh lµ kh¶ n¨ng kh¾c phôc träng t¶i bªn ngoµi b»ng sù c¨ng c¬.
Søc m¹nh tèi ®a cña mét c¬ phô thuéc vµo sè lîng sîi c¬ vµ tiÕt diÖn ngang
( ®é dµy). Søc m¹nh tèi ®a tÝnh trªn diÖn tÝch ngang cña c¬ ®îc gäi lµ søc
m¹nh t¬ng øng cña c¬.
b. Tè chÊt nhanh(søc nhanh)
Søc nhanh ( tèc ®é) lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®éng t¸c trong mét kho¶ng
thêi gian ng¾n nhÊt. Søc nhanh nh mét tè chÊt thÓ lùc cã thÓ biÓu hiÖn ë c¸c
d¹ng ®¬n gi¶n vµ phøc t¹p. C¸c d¹ng ®¬n gi¶n cña søc nhanh liªn quan chÆt
chÏ víi kÕt qu¶ søc nhanh ë d¹ng phøc t¹p. Song c¸c d¹ng biÓu hiÖn søc nhanh
®¬n gi¶n l¹i ph¸t triÓn t¬ng ®èi ®éc lËp víi nhau. Thêi gian ph¶n øng cã thÓ rÊt
tèt, nhng ®éng t¸c ®¬n lÎ l¹i chËm hoÆc tÇn sè cña ®éng t¸c l¹i thÊp. V× vËy
søc nhanh lµ tè chÊt tæng hîp cña c¶ 3 tè chÊt cÊu thµnh lµ thêi gian ph¶n
øng, thêi gian cña ®éng t¸c ®¬n lÎ vµ tÇn sè ho¹t ®éng.
Nh vËy, c¬ së sinh lý ®Ó ph¸t triÓn søc nhanh lµ t¨ng cêng ®é linh ho¹t
vµ tèc ®é dÉn truyÒn hng phÊn ë trung t©m vµ bé m¸y vËn ®éng, t¨ng cêng sù
phèi hîp gi÷a c¸c sîi vµ c¸c c¬, n©ng cao tèc ®é th¶ láng vµ c¸c c¬.
10
c. Tè chÊt dÎo( søc dÎo, søc bÒn)
Lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn l©u dµi mét ho¹t ®éng nµo ®ã, kh¸i niÖm søc bÒn
nh mét tè chÊt thÓ lùc, v× vËy cã tÝnh t¬ng ®èi rÊt cao, nã ®îc thÓ hiÖn trong
mét lo¹t ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh.
Søc dÎo lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn l©u dµi ho¹t ®éng c¬ b¾p toµn th©n hoµn
toµn hoÆc chñ yÕu mang tÝnh chÊt cña khi søc dÎo phô thuéc vµo kh¶ n¨ng hÊp
thô oxi tèi ®a cña c¬ thÓ, kh¶ n¨ng l©u dµi møc hÊp thô oxi cao.
2. 1. 4. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c tè chÊt [34, 35]
a. YÕu tè sinh häc
Tr¹ng th¸i cña c¸c c¬ phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña c¬ (sè lîng,
®é dµy cña c¬, kh¶ n¨ng ®µn håi cña c¬, c¸c m¹ch m¸u trong c¬, thÇn kinh
c¬…), ®Òu ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña tè chÊt. Kh¶ n¨ng ®iÒu hßa cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ph¸t triÓn cña tè chÊt. C¸c c¬ co rót díi sù ®iÒu khiÓn cña c¸c
xung ®éng thÇn kinh, sù ®iÒu hßa thÇn kinh tèt t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn
vÒ søc m¹nh, tèc ®é, sù khÐo lÐo, søc bÒn.
b. YÕu tè sinh lý
Trong ®ã yÕu tè ph¶n x¹ ®ãng vai trß chñ ®¹o cña sù ph¸t triÓn cña tè
chÊt. ChØ cÇn mét thêi gian luyÖn tËp ng¾n c¸c tè chÊt søc nhanh, søc m¹nh ®îc t¨ng lªn. Tuy nhiªn kh¶ n¨ng hng phÊn thay ®æi theo tõng giê kh¸c nhau
dÉn ®Õn c¸c tè chÊt còng t¨ng gi¶m kh¸c nhau. Sù giao ®éng ®ã cã thÓ hiÖn
®Õn møc 15 -30%. Sù giao ®éng trong ngµy cña c¸c tè chÊt thÓ lùc lµ biÓu hiÖn
cña hiÖn tîng nhÞp sinh häc - ®Æc trng cho tÊt c¶ c¸c hiÖn tîng vµ sù vËt trong
tù nhiªn. Buæi tra, buæi chiÒu c¸c tè chÊt nµy ®îc thÓ hiÖn tèt nhÊt, thêng c¸c
tè chÊt thÓ lùc gi¶m nhiÒu nhÊt tríc khi ®i ngñ vµ sau khi ngñ dËy. Ngoµi nhÞp
ngµy ®ªm, c¸c c«ng tr×nh gÇn ®©y cßn cho thÊy c¸c tè chÊt vËn ®éng còng nh
kh¶ n¨ng ho¹t ®éng thÓ lùc nãi chung cã biÕn ®æi theo c¸c nhÞp sinh häc kh¸c
hµng th¸ng, hµng n¨m vµ kÐo dµi nhiÒu n¨m. Sù ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan
néi t¹ng vµ c¸c c¬ còng t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho tè chÊt vËn ®éng.
c. Qu¸ tr×nh luyÖn tËp thÓ dôc thÓ thao
C¸c tè chÊt vËn ®éng ®îc t¨ng lªn trong qu¸ tr×nh luyÖn tËp thÓ dôc thÓ
thao. ChÝnh qu¸ tr×nh luyÖn tËp, dÉn ®Õn hµm lîng c¸c chÊt nh pr«tªin, CP,
ATP t¨ng lªn. HÖ thèng men ®Òu biÕn ®æi trong cÊu tróc cña c¬, ®iÒu ®ã chøng
tá ®· cã ¶nh hëng ®Õn c¸c tè chÊt. Nhng luyÖn tËp c¨ng th¼ng qu¸ møc hay
g©y mÖt mái th× c¸c tè chÊt sÏ gi¶m ®i. Th«ng qua c¸c bµi tËp thÓ lùc sÏ ph¸t
triÓn c¸c tè chÊt thÓ lùc ®ã lµ hoµn thiÖn chñ yÕu mét sè chøc n¨ng hoÆc c¬
quan nhÊt ®Þnh vÝ dô: tËp luyÖn søc m¹nh – tèc ®é lµm biÕn ®æi chñ yÕu hÖ
thÇn kinh vµ bé m¸y vËn ®éng.
11
2. 1. 5. BiÓu hiÖn ho¹t ®éng sinh lý ®Æc trng tuæi dËy th× [8, 9, 11, 15, 22,
27, 39]
Tuæi dËy th× (DT) lµ thêi kú chuyÓn tiÕp tõ giai ®o¹n trÎ th¬ sang giai
®o¹n trëng thµnh, lµ thêi kú qu¸ ®é khi kh«ng cßn lµ trÎ con nhng vÉn cha lµ
ngêi lín. §©y lµ thêi kú mµ bÊt cø mét thiÕu niªn nµo còng ph¶i tr¶i qua
nh÷ng biÕn ®æi quan träng vÒ c¬ thÓ còng nh vÒ t©m lý.
Tuæi dËy th× lµ løa tuæi ph¸t triÓn nhanh vÒ thÓ lùc vµ cã sù thay ®æi cña
hÖ thÇn kinh - néi tiÕt, næi bËt lµ sù ho¹t ®éng cña c¸c tuyÕn sinh dôc t¨ng lªn,
g©y ra nh÷ng biÕn ®æi vÒ h×nh th¸i vµ sù t¨ng trëng cña c¬ thÓ. Song song víi
sù ph¸t triÓn nhanh cßn lµ giai ®o¹n c¸c em ho¹t ®éng rÊt nhiÒu. Do vËy, viÖc
nu«i dìng cÇn ®îc ®Æc biÖt quan t©m ®Ó gióp c¸c em cã mét th©n h×nh ®Ñp vµ
søc kháe dÎo dai
Trong ®êi ngêi cã ba giai ®o¹n quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc t¨ng trëng chiÒu
cao. Giai ®o¹n bµo thai, nÕu trÎ bÞ suy dinh dìng (SDD) bµo thai, sinh ra nhÑ
ký - lµ ®· mÊt ®i mét c¬ héi. Giai ®o¹n thø hai lµ 3 n¨m ®Çu ®êi - nÕu trÎ SDD
kÐo dµi th× l¹i mÊt thªm mét c¬ héi. Giai ®o¹n thø ba lµ ë tuæi dËy th×, nÕu
dinh dìng kh«ng tèt th×... ®µnh chÞu thÊp lïn vÜnh viÔn!
N÷ ®Õn tuæi dËy th× xuÊt hiÖn c¸c ®Æc tÝnh giíi thø ph¸t theo thø tù: Vó
to lªn lµ dÊu hiÖu sím nhÊt, b¾t ®Çu 9 -13 tuæi, tèc ®é vµ møc ®é to lªn kh¸c
nhau tuú tõng em, tiÕp theo lµ l«ng mu mäc vµ mäc l«ng n¸ch, c¬ thÓ në nang,
sau ®ã míi lµ sù ra kinh lÇn ®Çu, buång trøng bµi tiÕt hooc m«n progesteron...
Ngoµi ra cßn cã sù biÕn ®æi vÒ mÆt t©m lý cña c¸c em nh: t©m lý cña
thiÕu nhi sang t©m lý cña ngêi lín, tÝnh t×nh trÇm l¾ng m¬ méng, cã c¶m gi¸c
m×nh kh«ng cßn lµ trÎ con, tÝnh nÕt trë nªn bÊt thêng, tho¾t vui, tho¾t buån,
®ang t¬i tØnh ®ét nhiªn c¸u kØnh, b¼n g¾t…rèi lo¹n giäng (hay thêng gäi "bÓ"
giäng) g©y khã kh¨n trong giao tiÕp cho trÎ khi bíc vµo tuæi trëng thµnh. Rèi
lo¹n giäng “tuæi dËy th×” lµ sù duy tr× giäng nãi cña trÎ em sau khi ®· dËy th×
®Çy ®ñ vµ thanh qu¶n ®· ph¸t triÓn hoµn toµn, nghÜa lµ ngêi ®ã cã thanh qu¶n
cña mét ngêi trëng thµnh, nhng l¹i kh«ng cã giäng nãi trëng thµnh. Thêi kú
DT qu¶ lµ thêi gian cã nhiÒu thay ®æi, ®¶o lén cña c¬ thÓ. DT lµ thêi kú hÖ
thèng “vïng díi ®åi”, tuyÕn yªn vµ buång trøng b¾t ®Çu ho¹t ®éng phèi hîp.
Tríc ®©y cha cã biÓu hiÖn g×, ®ét nhiªn tuyÕn yªn “nhËn lÖnh” cña vïng díi
®åi, b¾t ®Çu tiÕt ra theo chu kú cña mÖnh lÖnh FSH vµ LH, lËp tøc buång trøng
b¾t ®Çu hèi thóc c¸c trøng vµ tiÕt ra c¸c hormone estrogen. Sù khëi ®Çu cho
viÖc tiÕt ra chÊt néi tiÕt nµy lµ dÊu hiÖu thêi DT b¾t ®Çu. Kinh nguyÖt cã thÓ
kh«ng xuÊt hiÖn ngay sau khi hÖ thèng nãi trªn b¾t ®Çu ho¹t ®éng. Lóc ®Çu
chØ xuÊt hiÖn mét sè ¶nh hëng do hormon, t¹o nªn mét sù biÕn ®æi sinh lý ®Çu
12
tiªn trªn c¬ thÓ trÎ g¸i. Sù t¨ng FSH dÉn ®Õn viÖc buång trøng tiÕt ra c¸c
hormone estrogen, t¹o nªn nh÷ng thay ®æi h×nh d¹ng ©m ®¹o, ©m hé, cæ tö
cung vµ vó, tãm l¹i c¸c em b¾t ®Çu cã d¸ng vÎ cña ngêi lín.
§ång thêi, còng do mÖnh lÖnh cña tuyÕn yªn, tuyÕn thîng thËn b¾t ®Çu
tiÕt nh÷ng hormon sinh dôc nam (mµ bÊt kú ngêi phô n÷ nµo còng cã mét
khèi lîng nhá). Nh÷ng hormon nam chÝnh lµ “thñ ph¹m” khiÕn phô n÷ mäc
l«ng ë n¸ch vµ mu. Nh÷ng hormon thîng thËn Êy còng t¹o nªn mét sè thay
®æi h×nh d¹ng vµ th©n thÓ phô n÷. Ph¶i hai n¨m sau, khi hormon nµy xuÊt hiÖn,
kinh nguyÖt míi b¾t ®Çu (b¸o hiÖu hÖ thèng vïng díi ®åi, tuyÕn yªn vµ buång
trøng ®· ho¹t ®éng ®Òu ®Æn). Lóc ®Çu lµ kinh nguyÖt kh«ng cã sù rông trøng.
Trong vµi th¸ng ®Çu, thËm chÝ vµi n¨m, kinh nguyÖt vÉn cha ®Òu, cã khi rÊt
thÊt thêng. Nh÷ng chu kú kinh ®Çu thêng kh«ng ®Òu, dao ®éng tõ 21 ®Õn 45
ngµy, hµnh kinh kÐo dµi tõ 3 - 8 ngµy vµ lîng m¸u ra lµ 30 -120ml. Trong n¨m
®Çu cã 45% chu kú cã rông trøng, v× thÕ vÉn cã nguy c¬ cã thai ngay lÇn ®Çu
giao hîp, 20% trêng hîp thai nghÐn ë tuæi vÞ thµnh niªn ®· x¶y ra trong th¸ng
®Çu khi cã quan hÖ t×nh dôc vµ 50% ®· x¶y ra trong 6 th¸ng ®Çu. Kinh nguyÖt
nh÷ng lÇn ®Çu kh«ng ®au ®ín g× v× cha rông trøng, nh÷ng kinh nguyÖt cã kÌm
rông trøng th× kh¸ ®au, nÕu ®au l¾m th× thµnh chøng kinh nguyÖt ®au. Nguyªn
nh©n thêng do h×nh d¹ng cña c¬ quan sinh dôc kh«ng b×nh thêng (tö cung cßn
nhá, cæ tö cung co bãp qu¸ chÆt) nhng còng cã khi nguyªn nh©n do t©m lý.
Ngµy nay, tuæi dËy th× cña c¸c em g¸i cã vÎ ®Õn sím h¬n (tuæi b¾t ®Çu
cã kinh tríc ®©y lµ 13-15 tuæi) do ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña x· héi ®·
cao h¬n tríc dËy. C¸c yÕu tè di truyÒn, søc khoÎ, khèi lîng vµ tû lÖ mì cña c¬
thÓ cã ¶nh hëng ®Õn thêi gian xuÊt hiÖn kú kinh ®Çu.
Tuæi DT bao gåm nh÷ng biÕn ®æi chËm ch¹p kÐo dµi nhiÒu th¸ng, thËm
chÝ nhiÒu n¨m vµ thêng diÔn ra vµo tuæi 12, 13. Tuy nhiªn, ngêi ta thÊy cã
nh÷ng trêng hîp rÊt sím (9 tuæi) hoÆc muén h¬n (17 tuæi), thêng lµ tïy theo
®Þa ph¬ng vµ d©n téc. Ch¼ng h¹n nh ë ch©u Phi, tuæi DT cña con g¸i rÊt sím,
cã khi chØ 5, 6 tuæi vµ nhiÒu em cã thai ë tuæi ®ã. ë Ph¸p vµ ch©u Á, nh÷ng trêng hîp qu¸ sím nh vËy hay qu¸ muén thêng ®îc gäi lµ kh«ng b×nh thêng.
2.2 C¬ së thùc tiÔn
Ngµy nay, cïng víi víi sù ph¸t triÓn khoa häc- kü thuËt, sù bïng næ
th«ng tin, sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng
nh viÔn th«ng, truyÒn h×nh, sù n©ng cao cña tr×nh ®é v¨n hãa, sù t¨ng trëng
kinh tÕ ®· cã nh÷ng buíc nh¶y vät so víi nh÷ng thËp kû tríc, ®Æc biÖt lµ
nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· n¨ng cao møc sèng cña mäi ngêi d©n vµ ¶nh hëng
13
trùc tiÕp lªn sù t¨ng trëng cña trÎ em ViÖt Nam c¶ vÒ thÓ chÊt lÉn trÝ tuÖ. Sù
hiÓu biÕt vÒ sù thay ®æi c¬ thÓ, ®¸p øng sù ch¨m sãc nu«i dìng lµ vÊn ®Ò ®Æt ra
cÊp thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay.
3. 3 Tæng quan ®iÒu kiÖn vµ x· héi cña vïng nghiªn cøu.[13, 14]
3.3.1. VÞ trÝ ®Þa lÝ
-Thanh Ho¸ n»m ë cùc B¾c MiÒn Trung, c¸ch Thñ ®« Hµ Néi 150 km
vÒ phÝa Nam, c¸ch Thµnh phè Hå ChÝ Minh 1.560km. PhÝa B¾c gi¸p víi ba
tØnh S¬n La, Hoµ B×nh vµ Ninh B×nh, phÝa Nam gi¸p tØnh NghÖ An, phÝa T©y
gi¸p tØnh Hña Ph¨n (níc Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo), phÝa §«ng lµ VÞnh
B¾c Bé.
-Thµnh phè Vinh cã täa ®é ®Þa lý tõ 18…38'50” ®Õn 18…43’38” vÜ ®é
B¾c, tõ 105…56’30” ®Õn 105…49’50” kinh ®é §«ng. Vinh lµ thµnh phè n»m
bªn bê s«ng Lam, phÝa B¾c gi¸p huyÖn Nghi Léc, phÝa Nam vµ ®«ng nam gi¸p
huyÖn Nghi Xu©n, phÝa T©y vµ T©y nam gi¸p huyÖn Hng Nguyªn. Thµnh phè
c¸ch thñ ®« Hµ Néi 295 km vÒ phÝa B¾c, c¸ch Thµnh phè Hå ChÝ Minh 964
km vµ c¸ch trung t©m kinh tÕ miÒn Trung lµ thµnh phè §µ N½ng 472 km vÒ
phÝa Nam.
3.3.2. §Þa h×nh
- Thanh Ho¸ cã ®Þa h×nh ®a d¹ng, thÊp dÇn tõ T©y sang §«ng, chia lµm 3
vïng râ rÖt:
+ Vïng nói vµ Trung du cã diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn 839.037 ha, chiÕm
75,44% diÖn tÝch toµn tØnh.
+Vïng ®ång b»ng cã diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 162.341 ha, chiÕm
14,61% diÖn tÝch toµn tØnh.
+Vïng ven biÓn cã diÖn tÝch 110.655 ha, chiÕm 9,95% diÖn tÝch toµn
tØnh, cã nh÷ng vïng ®Êt ®ai réng lín thuËn lîi cho viÖc nu«i trång thuû s¶n vµ
ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, dÞch vô kinh tÕ biÓn.
-Thµnh phè Vinh ®îc kiÕn t¹o bëi hai nguån phï sa, ®ã lµ phï sa s«ng
Lam vµ phï sa cña biÓn. Sau nµy S«ng Lam ®æi dßng ch¶y vÒ m¹n Ró Rum,
th× miÒn ®Êt nµy cßn nhiÒu chç tròng vµ ®îc phï sa båi lÊp dÇn. §Þa h×nh b»ng
ph»ng vµ cao r¸o nhng kh«ng ®¬n ®iÖu.
3.3.3. KhÝ hËu
-Thanh Ho¸ n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa víi 4 mïa râ
rÖt. Lîng ma trung b×nh hµng n¨m kho¶ng 1600-2300mm, mçi n¨m cã kho¶ng
90-130 ngµy ma. Híng giã phæ biÕn mïa §«ng lµ T©y b¾c vµ §«ng b¾c, mïa
14
hÌ lµ §«ng vµ §«ng nam. §Æc ®iÓm khÝ hËu thêi tiÕt víi lîng ma lín, nhiÖt ®é
cao, ¸nh s¸ng dåi dµo lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng, l©m,
ng nghiÖp.
-Vinh n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, cã 2 mïa râ rÖt vµ cã
sù biÕn ®éng lín tõ mïa nµy sang mïa kh¸c.Cã hai mïa giã ®Æc trng : Giã t©y
nam - giã kh« xuÊt hiÖn tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9 vµ giã ®«ng b¾c - mang theo
ma phïn l¹nh Èm ít kÐo dµi tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau.
3.3.4. Kinh tÕ- x· héi
- Thµnh phè Thanh Ho¸ kinh tÕ t¨ng trëng víi tèc ®é kh¸ cao; c¬ cÊu
kinh tÕ chuyÓn dÞch theo híng t¨ng tû träng c«ng nghiÖp, dÞch vô, gi¶m tû
träng n«ng nghiÖp; kÕt cÊu h¹ tÇng ®îc quan t©m ®Çu t, nhiÒu dù ¸n quan
träng ®· vµ ®ang ®îc x©y dùng. LÜnh vùc v¨n hãa - x· héi cã nhiÒu chuyÓn
biÕn tiÕn bé, ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn vµ n©ng
cao; tiÒm lùc quèc phßng an ninh ®îc cñng cè, trËt tù an toµn x· héi cã
chuyÓn biÕn tÝch cùc. Møc thu nhËp b×nh qu©n 1740 USD, mËt ®é 3600 ngêi/
km2 (2008).
- Thµnh phè c¬ cÊu kinh tÕ, dÞch vô chiÕm kho¶ng 55% lao ®éng cña
toµn thµnh phè. TiÕp ®ã lµ c«ng nghiÖp - x©y dùng chiÕm 40% vµ n«ng l©m
nghiÖp 5%. Thµnh phè Vinh n»m trªn trôc giao th«ng huyÕt m¹ch B¾c - Nam
vÒ c¶ ®êng bé, ®êng s¾t, ®êng biÓn vµ ®êng hµng kh«ng, n¾m gi÷ vÞ trÝ träng
yÕu trªn con ®êng vËn chuyÓn tõ Nam ra B¾c vµ ngîc l¹i. Møc thu nhËp b×nh
qu©n 1342 USD, mËt ®é 3370 ngêi/ km2 (2008).
Ch¬ng 2
§èi tîng, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. §èi tîng nghiªn cøu
§èi tîng nghiªn cøu lµ häc sinh THCS tõ 12-15 tuæi ph¸t triÓn b×nh thêng, kh«ng cã dÞ tËt bÈm sinh t¹i hai Trêng THCS Minh Khai- TP Thanh Hãa
vµ Trêng THCS BÕn Thuû-TP Vinh- NghÖ An
Thêi gian thùc hiÖn tõ th¸ng 8/2008 ®Õn th¸ng 5 /2009
2. 2. Néi dung nghiªn cøu
2. 2. 1. Kh¶o s¸t c¸c chØ tiªu h×nh th¸i
- C©n nÆng
- ChiÒu cao ®øng
15
- Vßng ngùc
2.2.2. §¸nh gi¸ thÓ chÊt th«ng qua c¸c chØ sè
- Quetelet
- Pignet
2. 2. 3. Kh¶o s¸t thêi ®iÓm dËy th× cña HS n÷ tõ 12-15 tuæi
2. 2. 4. Kh¶o s¸t c¸c tè chÊt vËn ®éng
- Tè chÊt nhanh
- Tè chÊt m¹nh
- Tè chÊt dÎo
2.3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.3.1. Ph¬ng ph¸p chän mÉu
Chóng t«i tiÕn hµnh chän mÉu theo ph¬ng ph¸p ngÉu nhiªn, c¾t ngang theo
c¸c tiªu chÝ sau:
Chän läc theo ®é tuæi.
Chän läc theo giíi tÝnh.
Chän läc theo vïng.
2.3.2. Ph¬ng ph¸p ®o c¸c chØ sè h×nh th¸i
C¸c chØ sè h×nh th¸i ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p Nh©n tr¾c häc, theo
NguyÔn Quang QuyÒn (1974)[33]
• C©n nÆng (P): X¸c ®Þnh c©n nÆng b»ng c©n bµn. Häc sinh cëi bá giµy
dÐp, mÆc quÇn ¸o máng, lªn xuèng c©n nhÑ nhµng. Khi kim kh«ng chuyÓn
®éng n÷a th× ®äc kÕt qu¶ chÝnh x¸c ®Õn g.
• ChiÒu cao ®øng (H): §o chiÒu cao ®øng cña häc sinh b»ng thíc d©y
nhùa mÒn tÝnh ®Õn mm, cè ®Þnh trªn 1 mÆt ph¼ng ®øng. Häc sinh cëi bá giµy
dÐp, ®øng ë t thÕ nghiªm, hai tay duçi th¼ng m¾t nh×n th¼ng, hai gãt ch©n
chôm, 4 ®iÓm ch¹m thíc, gãt ch©n, lng, m«ng, chÈm. §o kho¶ng c¸ch tõ gãt
ch©n ®Õn ®Ønh ®Çu cña häc sinh ®äc chÝnh x¸c tíi mm.
• Vßng ngùc trung b×nh (W): Vßng ngùc ®îc ®o b»ng thíc d©y mÒm,
®é chÝnh x¸c tíi mm. §èi víi häc sinh nam ®o ®Ønh díi cña 2 x¬ng, b¶ vai ë
phÝa sau vµ mán øc ë phÝa tríc. §èi víi häc sinh n÷ ®o qua 2 ®Ønh díi x¬ng b¶
vai ë phÝa sau vµ díi bê vó ë phÝa tríc.
2.3.3. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn thÓ lùc
16
TÝnh c¸c chØ sè theo c«ng thøc[33, 39]
• ChØ sè Quetelet
Q=
C©n nÆng (g)
ChiÒu cao ®øng (cm)
Ph©n lo¹i theo chØ sè Quetelet nh sau:
NÕu
Q<200
gÇy
NÕu
Q>400
bÐo
NÕu 200 Q 400 võa
• ChØ sè Pignet
I = T – ( P+Pt)
Trong ®ã:
I= ChØ sè Pignet
T= ChiÒu cao ®øng(cm)
P= C©n nÆng (kg)
Pt= Vßng ngùc trung b×nh(cm)
Ph©n lo¹i søc kháe theo chØ sè Pignet cho ngêi ViÖt Nam nh sau:
I< 10 thÓ lùc tèt
10 I <20 kh¸
20 I 25 trung b×nh
25 I 36 yÕu
I 36 kÐm
2.3.4. Ph¬ng ph¸p ®o c¸c tè chÊt vËn ®éng
Theo ph¬ng ph¸p cña Sermeep, 1986
• Tè chÊt dÎo: §îc ®¸nh gi¸ qua ®é dÎo cét sèng tÝnh b»ng cm. Cho häc
sinh ®øng trªn ghÕ theo t thÕ nghiªng, mòi ngãn ch©n ch¹m mÐp ghÕ, hai ®Çu
gèi th¼ng, ngêi cói vÒ phÝa tríc. NÕu ngãn tay gi÷a ch¹m thíc ë mÆt díi ghÕ
®îc kÕt qu¶ d¬ng(+), trªn mÆt ghÕ ®îc kÕt qu¶ ©m(-).
• Tè chÊt m¹nh: §îc ®o b»ng søc bËt t¹i chç kh«ng vung tay. Yªu cÇu häc
sinh ®øng th¼ng, gi¬ tay cao, ngãn tay ch¹m vµo têng, mòi ch©n c¸ch têng
20cm, ®¸nh dÊu ®iÓm ch¹m thíc cuèi cïng cña ngãn tay gi÷a. Sau ®ã yªu cÇu
bËt cao t¹i chç kh«ng vung tay víi kh¶ n¨ng tèi ®a, ®¸nh dÊu ®iÓm ch¹m cao
17
nhÊt cña ngãn tay gi÷a. HiÖu sè ®é cao gi÷a hai lÇn ®¸nh dÊu lµ søc m¹nh qua
kh¶ n¨ng bËt cao cña ®èi tîng.
• Tè chÊt nhanh: §¸nh gi¸ theo tÇn sè vËn ®éng ngãn tay( tÝnh b»ng sè lÇn
trªn 5s). Ph¬ng ph¸p nµy gäi lµ “ Tepping Test” (theo Covalep,1975) ®îc thùc
hiÖn b»ng c¸ch yªu cÇu häc sinh víi kh¶ n¨ng nhanh nhÊt cña m×nh dïng bót
chÊm lªn giÊy trong kho¶ng thêi gian 5s.
2.3.5. Xö lý sè liÖu [7, 28]
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®îc xö lÝ theo ph¬ng ph¸p x¸c suÊt thèng kª
trªn m¸y vi tÝnh theo phÇn mÒm Excel. C¸c chØ sè so s¸nh bao gåm trÞ sè trung
b×nh céng ( X ), ®é lÖch chuÈn (SD) cßn gäi lµ sai sè chuÈn hay sai sè trung b×nh.
Sè liÖu ®îc kiÓm tra ®é tin cËy theo ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ph¬ng sai ANOVA
(analysis of variance) vµ T–test trªn phÇn mÒm Epi.Info.6.0
2.4. Ph¬ng tiÖn nghiªn cøu
Thíc d©y ®é chÝnh x¸c ®Õn 1 mm.
C©n bµn ®é chÝnh x¸c g.
GiÊy tr¾ng « ly.
Ch¬ng 3
KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ bµn luËn
3.1. ChØ tiªu h×nh th¸i
3.1.1 C©n nÆng
C©n nÆng lµ mét chØ sè ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn thÓ lùc vµ søc kháe cña con
ngêi. Nã lµ chØ sè kh¸ch quan vÒ thÓ lùc cña mçi ngêi, ph¶n ¸nh nhiÒu qu¸
tr×nh xÈy ra trong c¬ thÓ, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt vµ n¨ng lîng, ph¸t
triÓn hÖ x¬ng. KÕt qu¶ kh¶o s¸t c©n nÆng trªn 1263 HS ®îc thÓ hiÖn qua b¶ng
3.1 vµ biÓu ®å 3.1.
b¶ng 3.1. C©n nÆng cña HS theo tõ 12-15 tuæi
( §¬n vÞ tÝnh: Kg)
Nam
1
Tuổi
N
Nữ
2
X1 SD
N
X 2 SD
18
X1 X 2
P
(1-2)
Gia
Gia
Tăng
Tăng
13
14
-
158 31,67 5,11
-
0,91
P<0,01
162 35,64 4, 77
3,06
157 37,48 5,37
5,81
-1,8
P<0,01
157 43,92 6, 28
8,28
164 41,77 6, 07
4,29
2,15
P<0,01
161 48,45 4,54
12
145 32,58 4,88
4,53
159 44,31 4,95
2,54
4,14
P<0,01
15
TB
6,22
4,21
19
Biểu ®å 3.1. C©n nÆng cña HS theo tõ 12-15 tuæi ( §¬n vÞ tÝnh: Kg)
* NhËn xÐt. Tõ b¶ng 3.1, biÓu ®å 3.1 cho thÊy, c©n nÆng c¬ thÓ cña HS t¨ng
liªn tôc. Cã sù kh¸c nhau ë hai giíi, HS nam tèc ®é gia t¨ng trung b×nh ë c¸c
®é tuæi cao h¬n HS n÷ (nam 6,22 Kg ; n÷ 4,21 kg).
ë giai ®o¹n 13 tuæi HS n÷ nÆng h¬n HS nam (1,8kg). ë 14-15 tuæi
träng lîng HS nam lín h¬n HS n÷ (4,14 kg). Sù sai kh¸c nµy cã ý nghÜa thèng
kª (P<0,01).
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¬ thÓ, c©n nÆng t¨ng nhanh ë nam ®é tuæi
13-14(8,28 Kg); ë n÷ ®é tuæi 12-13 (5,81 Kg). Sù t¨ng nhanh ®ét biÕn vÒ c©n
nÆng nµy theo chóng t«i, yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp lµ hiÖn tîng “dËy th×”. HiÖn
tîng nµy ®îc chia lµm hai giai ®o¹n: tríc dËy th× vµ dËy th×. Giai ®o¹n tríc dËy
th× chñ yÕu lµ ph¸t triÓn vÒ bÒ ngang, trÎ em nam h×nh d¹ng trë nªn në nang
h¬n b¶ vai lín, c¸c b¾p thÞt to ra, c¸c chç dù tr÷ mì thêng lµ ë mÆt, lång
ngùc, phÇn trªn cña bông; c¸c em n÷ tÝch tr÷ mì chñ yÕu ë vó, ®ïi, phÇn díi
bông, c¸c b¾p thÞt, cßn gäi lµ “giai ®o¹n trßn ngêi”[9], v× thÕ c©n nÆng t¨ng
nhanh h¬n. Bíc vµo thêi ®iÓm dËy th×, chiÒu cao t¨ng nhanh h¬n so víi c©n
nÆng.
B¶ng 3.2. So s¸nh kÕt qu¶ c©n nÆng cña ®Ò tµi víi c¸c t¸c gi¶ kh¸c
(§¬n vÞ tÝnh: Kg)
20
- Xem thêm -
.DOC 
54 
172 
136 
