Tài liệu Một số biện pháp tổ chức trò chơi trong dạy học môn đạo đức cho học sinh lớp 4b trường tiểu học luận thành, thường xuân

MỤC LỤC TT 1 Nội dung 1. Mở đầu Trang 2 2 1.1. Lí do chọn đề tài 2 3 1.2. Mục đích nghiên cứu 3 4 1.3. Đối tượng nghiên cứu 3 5 1.4. Phương pháp nghiên cứu 3 6 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm 4 7 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm 4 8 2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng SKKN 5 9 2.3. Các biện pháp tổ chức trò chơi trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 9 10 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường 17 11 3. Kết luận, kiến nghị 18 12 3.1. Kết luận 18 13 3.2. Kiến nghị 20 1. Mở đầu 1.1 Lý do chọn đề tài 1 Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) với nội dung Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đã đưa ra mục tiêu “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống”. Trong thời gian qua, các nhà trường đã tích cực đổi mới phương pháp dạy học, nhằm đạt mục tiêu dạy học đó là hình thành năng lực cho học sinh. Trong đó giáo viên là người tổ chức hướng dẫn thông qua các hình thức dạy học trên lớp, dạy học trong thực tế và học sinh chiếm lĩnh kiến thức thông qua các hình thức học cá nhân, đôi bạn, học theo nhóm. Đặc biệt đổi mới các hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa, giáo dục kỹ năng sống, đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện cho học sinh với nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Nội dung và hình thức tổ chức trong nhà trường thực hiện qua giảng dạy chính khóa môn Đạo đức, qua lồng ghép, tích hợp vào các môn học khác; qua các Hoạt động ngoài giờ lên lớp, các hoạt động ngoại khóa, có sự phối hợp với cha mẹ học sinh và các đoàn thể, tổ chức xã hội. .. Tuy nhiên, hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh vẫn chưa thật sự hiệu quả và có chiều sâu biểu hiện qua tình trạng vẫn còn một số học sinh vi phạm chuẩn mực đạo đức, vi phạm pháp luật như bạo lực học đường, vi phạm thuần phong mỹ tục trong lời ăn, tiếng nói; cách ăn mặc,... dẫn đến thực trạng đạo đức ở học sinh có những biểu hiện ngày càng xuống cấp. Vì sao lại như vậy, ngoài tất cả những nguyên nhân khác thì một nguyên nhân rất quan trọng đó là các em còn thiếu kỹ năng sống, chưa được quan tâm giáo dục đạo đức ở tất cả các môi trường. Đặc biệt là môi trường gia đình và cộng đồng nơi các em sinh sống. Nơi mà các em được trải nhiệm, thực hành những bài học ở lớp, ở trường. Đứng trước thực trạng đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo và triển khai tiến hành lồng ghép giáo dục đạo đức, giáo dục kỹ năng sống vào các môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh ở các nhà trường trong phạm vi toàn quốc bắt đầu từ năm 2010 -2011 nhằm trang bị cho các em những năng lực cần thiết để nâng cao giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ. Đến năm học 20172018, Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh hóa xây dựng Kế hoạch số 121/KHSGDĐT ngày 17 tháng 1 năm 2017 của Sở Giáo dục và Đào tạo về việc sử dụng bộ tài liệu “Bác Hồ và những bài học về đạo đức, lối sống dành cho học sinh” từ lớp 2 đến lớp 9 trong giảng dạy ở các nhà trường phổ thông. Hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường tiểu học được đưa vào thông qua hai hoạt động đó là hoạt động ngoài giờ lên lớp và lồng ghép vào các môn học. Đặc biệt là việc sử dụng phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của giáo viên. Bởi học sinh tiểu học là lứa tuổi có đời sống tâm lí rất phức tạp và đa dạng. Các em ở lứa tuổi này rất ham hiểu biết, tò mò khoa học, thích cái mới, nhảy cảm, hồn nhiên. Nhưng tri thức kĩ năng còn hạn chế. Do đó để phát triển nhân cách toàn diện cho các em, giáo viên tiểu học đóng vai trò rất quan trọng, chính chúng ta là người trang bị cho các em những kiến thức, kỹ năng, hành vi, cử chỉ điệu bộ, nét chữ, nết người,... Nội dung dạy học sinh tiểu học có rất nhiều 2 môn học mỗi môn đều góp phần phát triển nhân cách cho trẻ, trong đó môn Đạo đức là một môn học cơ bản, cung cấp cho trẻ hệ thống mẫu hành vi, hệ thống chuẩn mực xã hội. Bác Hồ đã dạy chúng ta “Người có tài mà không có đức là người vô dụng”. Do vậy việc giáo dục đạo đức là mặt trận hàng đầu của trường Tiểu học. Việc nâng cao chất lượng hiệu quả của giờ dạy môn Đạo đức trong trường tiểu học là trách nhiệm và là việc làm vô cùng cần thiết của mỗi người giáo viên. Với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học thì giáo dục đạo đức cho trẻ không thể nào là thuyết giảng hay nhồi nhét các bài học đạo đức mà cần phải sử dụng nhiều phương pháp. Một trong những phương pháp đạt hiệu quả cao trong tiết học đạo đức là phương pháp tổ chức trò chơi cho học sinh. Nhằm gây hứng thú cho các em và giúp các em thực hiện chuẩn mực hành vi đạo một cách nhẹ nhàng mà hiệu quả theo cách “ học mà chơi chơi mà học”. Là một giáo viên tiểu học tôi rất tâm đắc với việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay mà đặc biệt là dạy học dưới hình thức tổ chức các trò chơi. Tôi luôn trăn trở suy nghĩ làm thế nào để dạy học theo phương pháp này nhưng những trò chơi phải dễ chuẩn bị, dễ thực hiện mà mang lại hiệu quả cao đó là điều tôi hằng mong muốn. Để tháo gỡ những khó khăn, bất cập nêu trên, rất cần có những biện pháp tổ chức tốt nhất, có hiệu quả nhất nhằm nâng cao chất lượng dạy học Đạo đức trong nhà trường, tôi đã thực hiện thành công sáng kiến “Một số biện pháp tổ chức trò chơi trong dạy học môn Đạo đức cho học sinh lớp 4B Trường Tiểu học Luận Thành” góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường. 1.2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng dạy học Đạo đức ở Trường Tiểu học Luận Thành, Sáng kiến kinh nghiệm đề xuất một số biện pháp tổ chức trò chơi trong dạy học môn Đạo đức cho học sinh lớp 4 nhằm đổi mới phương pháp dạy học môn Đạo đức góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 1.3. Đối tượng nghiên cứu - Nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học môn Đạo đức lớp 4. - Thực trạng dạy- học Đạo đức ở Trường Tiểu học Luận Thành. - Biện pháp tổ chức trò chơi trong dạy học môn Đạo đức ở Trường Tiểu học Luận Thành nói chung và cho học sinh lớp 4 nói riêng. 1.4 Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra - khảo sát thực tế. - Phương pháp quan sát - thu thập thông tin. - Phương pháp tổ chức trò chơi - Phương pháp luyện tập - Thực hành. - Phương pháp phân tích - tổng hợp - Phương pháp kiểm tra đánh giá. - Phương pháp đối chiếu. 2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm 2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm 3 Trong công tác giáo dục, bậc Tiểu học là bậc học giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách cho học sinh nhằm xây dựng và phát triển con người làm chủ tương lai cho đất nước. Trong đó giáo dục đạo đức là một trong những hoạt động giáo dục cơ bản nhất trong các bậc học của học sinh nhằm làm cho nhân cách được phát triển đúng đắn, giúp học sinh có những nhận thức, ý thức tình cảm đạo đức, có những thói quen, hành vi ứng xử đúng mực trong các mối quan hệ của cá nhân với xã hội, của cá nhân đối với mọi người xung quanh. Điều này thể hiện qua thái độ cư xử đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em ruột trong gia đình, với thầy cô giáo, bạn bè qua thái độ với học tập, rèn luyện hàng ngày. Vì vậy, giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 4 nói riêng giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Vì bậc Tiểu học là bậc học nền tảng. Sự phát triển nhân cách bắt nguồn từ môi trường này. Các nề nếp, thói quen, các cử chỉ hành vi đều được xây dựng từ đây. Đó là các ý thức như: giữ gìn vệ sinh chung nơi công cộng, chấp hành luật lệ giao thông, giúp đỡ người già neo đơn, giúp người có hoàn cảnh khó khăn, gặp hoạn nạn, nói lời hay lịch sự, ... Để có một tiết học Đạo đức đạt hiệu quả cao thì giáo viên phải nghiên cứu kĩ kế hoạch bài để tổ chức tiết học một cách hợp lý. Cách sử dụng đồ dùng dạy học đưa ra phải đúng lúc, đạt hiệu quả tốt. Tiết lý thuyết khi giảng dạy giáo viên phải lưu ý đến hệ thống câu hỏi đàm thoại phải phù hợp, phải logic để đúc rút ra được những bài học quý báu trong giờ đạo đức cho học sinh cần học tập. Tiết thực hành giáo viên phải hướng dẫn học sinh thực hiện những hành vi đạo đức tốt vừa học được qua tiết lý thuyết bằng những việc làm cụ thể vừa sức, vừa khả năng của học sinh: bằng nhiều việc làm khác nhau, cũng như nhiều hình thức khác nhau. Trong đó tổ chức trò chơi để gây hứng thú học tập cho học sinh là một hình thức được cáo em yêu thích. Trò chơi là hoạt động rất quen thuộc gần gũi với con người. Bất cứ ai trong cuộc đời cũng từng tham gia các trò chơi. Cũng như lao động, học tập, trò chơi là một loại hình hoạt động sống của con người. Trò chơi có chứa đựng chủ đề, nội dung nhất định, có những quy chế nhất định mà người chơi phải tuân thủ. Trò chơi vừa mang tính chất vui chơi, giải trí song đồng thời lại có ý nghĩa giáo dưỡng và giáo dục lớn lao đối với con người. Trò chơi có ý nghĩa đặc biệt đối với lứa tuổi trẻ em. Trò chơi tạo tất cả những điều kiện để trẻ em thể hiện nhu cầu tự nhiên về hoạt động, tạo ra ở trẻ em những rung động thực tế và quan trọng cho cuộc sống. Trong khi chơi, trẻ em phản ánh hiện thực xung quanh, đồng thời thể hiện thái độ nhất định đối với môi trường . Đối với trẻ em, chơi có nghĩa là hoạt động, là khơi dậy trong mình những cảm giác và ước mơ, là cố gắng để thực hiện những ước mơ đó là cảm giác, tri giác và phản ánh một cách sáng tạo thế giới vào trong tưởng tượng của mình. Đúng như AM- go- rơ - ki đã nhận xét "Trò chơi là con đường để trẻ em nhận thức thế giới, là nơi chúng đang sống và là cái chúng nhận thấy cần phải thay đổi " Cùng với học, chơi là nhu cầu không thể thiếu được của học sinh Tiểu học, dù không còn là hoạt động chủ đạo song vui chơi vẫn giữ một vai trò rất quan trọng trong hoạt động sống của trẻ, vẫn có một ý nghĩa lớn lao với trẻ. Lý luận và thực tiễn đã chứng tỏ rằng: Nếu biết tổ chức cho trẻ vui chơi một cách hợp lý, đúng đắn thì đều mang lại hiệu quả giáo dục. Qua trò chơi các em không những 4 đươc phát triển về mặt trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ mà còn được hình thành nhiều phẩm chất và hành vi đạo đức. Chính vì vậy tổ chức trò chơi là một phương pháp quan trọng để hình thành hành vi đạo đức cho học sinh. Mặt khác, dạy học là một nghề sáng tạo, nhất là trong môn học Đạo đức, môn học cung cấp cho học sinh những chuẩn mực về đạo đức. Xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi tiểu học, suy nghĩ của các em còn non nớt, kinh nghiệm sống của các em còn chưa có, học sinh tiểu học tư duy cụ thể còn chiếm vai trò quan trọng, có tính bắt chước nên cung cấp cho học sinh những chuẩn mực đạo đức là viên gạch đầu tiên cho sự hình thành nhân cách người công dân, người chủ của xã hội tương lai. Mặt khác nó giúp cho các em hình thành cơ sở ban đầu, như một “Sức đề kháng” chống lại sự xâm nhập của những cái xấu từ bên ngoài và gột rửa những cái xấu đã bị tiêm nhiễm, những cái đi ngược với chuẩn mực đạo đức mà xã hội đã quy định. Để các chuẩn mực hành vi đạo đức trở thành thói quen trong cuộc sống hàng ngày của các em thì đòi hỏi người giáo viên phải cho các em luyện tập tốt trong giờ thực hành. Vì qua tiết thực hành giúp các em hình thành được thao tác, hành động phù hợp với mẫu hành vi rút ra từ tiết kể chuyện đạo đức. Từ cơ sở khoa học và thực tiễn trên tôi nhận thấy rằng, để biến chuẩn mực hành vi đạo đức, thành thói quen hàng ngày của các em, phải có thời gian kiên trì, thường xuyên phải thực hiện đựơc của từng tiết dạy từng bài. Trò chơi là hoạt động rất quen thuộc gần gũi với con người. Bất cứ ai trong cuộc đời cũng từng tham gia các trò chơi. Cũng như lao động, học tập, trò chơi là một loại hình hoạt động sống của con người. Trò chơi có chứa đựng chủ đề, nội dung nhất định, có những quy chế nhất định mà người chơi phải tuân thủ. Trò chơi vừa mang tính chất vui chơi, giải trí song đồng thời lại có ý nghĩa giáo dưỡng và giáo dục lớn lao đối với con người. Trò chơi có ý nghĩa đặc biệt đối với lứa tuổi trẻ em. Trò chơi tạo tất cả những điều kiện để trẻ em thể hiện nhu cầu tự nhiên về hoạt động, tạo ra ở trẻ em những rung động thực tế và quan trọng cho cuộc sống. Trong khi chơi, trẻ em phản ánh hiện thực xung quanh, đồng thời thể hiện thái độ nhất định đối với môi trường. Đối với trẻ em, chơi có nghĩa là hoạt động, là khơi dậy trong mình những cảm giác và ước mơ, là cố gắng để thực hiện những ước mơ đó là cảm giác, tri giác và phản ánh một cách sáng tạo thế giới vào trong tưởng tượng của mình. Cùng với học, chơi là nhu cầu không thể thiếu được của học sinh Tiểu học, dù không còn là hoạt động chủ đạo song vui chơi vẫn giữ một vai trò rất quan trọng trong hoạt động sống của trẻ, vẫn có một ý nghĩa lớn lao với trẻ. Lý luận và thực tiễn đã chứng tỏ rằng: Nếu biết tổ chức cho trẻ vui chơi một cách hợp lý, đúng đắn thì đều mang lại hiệu quả giáo dục. Qua trò chơi các em không những đươc phát triển về mặt trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ mà còn được hình thành nhiều phẩm chất và hành vi đạo đức. Chính vì vậy tổ chức trò chơi được sử dụng như là một phương pháp quan trọng để giáo dục hành vi đạo đức cho học sinh. 2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm 2.2.1 Đặc điểm tình hình nhà trường Luận Thành là một xã trung tâm của khu vực phía Nam huyện Thường Xuân. Một trong những xã có tiềm năng về phát triển kinh tế, thương mại dịch vụ, trồng trọt; là nơi đã và đang quy hoạch và xây dựng cụm công nghiệp vừa 5 và nhỏ của huyện Thường Xuân. Với tổng diện tích đất tự nhiên là: 3402,38ha, 1894 hộ và 7682 nhân khẩu. Gồm 3 dân tộc chung sống: Thái, Mường, Kinh. Nền sản xuất chủ yếu của nhân dân là Nông, Lâm nghiệp và Dịch vụ. Kinh tế địa phương nhiều năm gần đây tương đối ổn định và tăng trưởng. Văn hoá xã hội phát triển mạnh, an ninh quốc phòng được giữ vững. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Luận Thành thực sự quan tâm đến sự nghiệp giáo dục. Trong những năm vừa qua giáo dục Luận Thành cũng có nhều mặt thuận lợi và đạt được một số thành tích đáng ghi nhận. Trường Tiểu học Luận Thành là đơn vị có bề dày thành tích, vì thế đã khích lệ tập thể cán bộ giáo viên, nhân viên và học sinh phát huy truyền thống để đẩy mạnh các phong trào thi đua. Nhà trường có đội ngũ cán bộ giáo viên đoàn kết, nhiệt tình, được nhân dân tin tưởng ủng hộ và luôn được sự quan tâm chỉ đạo của Đảng uỷ – Hội đồng nhân dân–Ủy ban nhân dân xã Luận Thành. Cơ sở vật chất trường học của nhà trường đã được quan tâm từ các dự án, sự đóng góp của Phụ huynh và quan tâm của nhà nước, vì thế cơ sở vật chất, trường lớp học, khuôn viên nhà trường đã được nâng cấp, tu bổ đảm bảo xanhsạch- đẹp. Phòng học ở tất cả các điểm trường đã đảm bảo kiên cố 100%; trang thiết bị phục vụ dạy và học tương đối đảm bảo. Năm học 2018-2019, nhà trường có 43 cán bộ giáo viên trong biên chế và có 2 giáo viên hợp đồng. Trong đó số giáo viên có độ tuổi trên 50 tuổi là 6 đồng chí, tất cả các cán bộ giáo viên trong trường đạt trình độ chuẩn và trên chuẩn. Toàn trường có 27 lớp được chia làm ba khu, khu chính và hai khu lẻ. Tổng số học sinh toàn trường là 723 học sinh.Trong đó điểm chính 13 lớp 400 học sinh, điểm Cao Tiến 5 lớp 93 học sinh, điểm Sơn Minh 5 lớp 98 học sinh, điểm trường Thành Thắng 132 học sinh. Nhờ vào sự nổ lực phấn đấu của cán bộ giáo viên, nhân viên và học sinh mà trong nhiều năm liền, nhà trường luôn đạt danh hiệu Tập thể lao động Xuất sắc. Đơn vị được hội đồng thi đua ngành bình xét là đơn vị dẫn đầu cấp Tiểu học huyện nhà. Với những thành tích đạt được, nhà trường đã được Bộ GD&ĐT tặng Cờ thi đua đơn vị dẫn đầu. 2.2.2. Thực trạng dạy- học Đạo đức ở Trường Tiểu học Luận Thành Trong những năm qua, công tác dạy – học luôn được ban giám hiệu nhà trường đặc biệt quan tâm. Cũng như các môn học khác, phương pháp dạy học môn Đạo đức cũng dạy theo hướng tiếp cận nội dung là quá trình tiếp thu và lĩnh hô ̣i nhằm đạt mục tiêu là cung cấp kiến thức từ đó hình thành kỹ năng cho học sinh. Vì vậy mà chúng tôi thường sử dụng phương pháp giảng giải, truyền thụ kiến thức cho học sinh ở trên lớp. Để đổi mới phương pháp dạy học chúng tôi cũng đã chủ động nghiên cứu, học hỏi, cố gắng vận dụng phương pháp dạy học mới để truyền tải từng nội dung cụ thể của bài học. Trong mỗi tiết học, bản thân chúng tôi cũng đã đưa ra nhiều hoạt động như: Chơi trò chơi, sắm vai, kể chuyện, … nhằm phát huy tính tự chủ trong học tập của học sinh. Đặc biệt là chú trọng đến khâu luyện tập, thực hành xử lý tình huống cho các em trong từng bài học, nhằm giúp các em sớm có kĩ năng ứng xử các tình huống trong cuộc sống hàng ngày theo đúng các chuẩn mực hành vi của xã hội. Khi tổ chức trò chơi, tôi đã động viên, khuyến khích tạo điều kiện cho tất cả mọi đối tượng học sinh đều được tham gia chơi. Lựa chọn trò chơi, lựa chọn các yêu cầu phù hợp, 6 vừa sức với từng đối tượng để tất cả học sinh trong lớp đều được học, đều nhận được ở đó những kiến thức, những nội dung mang ý nghĩa giáo dục. Tuy nhiên trong qua trình tổ chức trò chơi cho học sinh, tôi nhận thấy các em còn rất nhút nhát, thiếu tự tin. Đây chính là hạn chế chủ yếu của các em học sinh vùng nông thôn miềm núi vì còn ít tiếp xúc với thế giới bên ngoài, vốn từ của các em không nhiều, các em ít có điều kiện tiếp xúc với tranh ảnh, sách báo. Để khắc phục hạn chế ấy, ngay từ khi nhận lớp (đầu năm học) tôi làm công tác điều tra cơ bản, lấy thông tin từng hoàn cảnh gia đình, điều kiện sống của từng học sinh, tìm hiểu tính cách, cá tính, trình độ năng lực, khả năng hiểu biết của các em, sau đó phân loại để có các cách khác nhau giúp đỡ học sinh. Trong quá trình giảng dạy, tôi cố gắng dạy tốt tất cả các môn học, thành lập tủ sách măng non của lớp (do học sinh đóng góp). Nhờ vậy các em đã được bổ sung rất nhiều kiến thức nâng dần trình độ hiểu biết về mọi mặt. Tôi thường xuyên gần gũi trò chuyện với các em và đặc biệt quan tâm đến hai đối tượng học sinh. Một là học sinh có cá tính mạnh dạn, hai là những học sinh còn e dè nhút nhát trong các hoạt động. Với đối tượng một: Bên cạnh những việc nêu lên những điểm tốt của học sinh này là nhanh nhẹn, hoạt bát, hăng hái trong các hoạt động, thì chúng tôi hình thành cho các em thói quen hoạt động có nề nếp, trật tự. Ở những học sinh còn nhút nhát, tôi thường xuyên quan tâm, trò chuyện gợi mở, động viên khích lệ học sinh nói lên ý kiến của bản thân. Bên cạnh đó giáo viên cũng gặp không ít những vướng mắc như: giáo viên ngại tổ chức vì sự mất thời gian mà khi có tổ chức thì còn lúng túng. Thực trạng của việc tổ chức trò chơi vào trong những tiết dạy Đạo đức còn nhiều hạn chế. Nhiều giáo viên không thấy hết được tác dụng của hoạt động tổ chức trò chơi còn xem nhẹ và rất ngại sử dụng hoạt động trò chơi vào tiết dạy. Giáo viên hết sức lúng túng không biết tổ chức vào lúc nào, cách thức tổ chức ra sao. Học sinh ngượng ngùng, bỡ ngỡ khi thể hiện nên dẫn đến sau trò chơi không mang lại hiệu quả giáo dục cao. Vì vậy, trong giờ học giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình, giảng giải. Hình thức tổ chức dạy học trong các hoạt động còn đơn điệu. Sau giờ học, học sinh chưa biết biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tế. Chẳng hạn học sinh vừa được học bài giữ trật tự vệ sinh nơi công cộng song lại rất ồn ào mất trật tự, nhiều học sinh làm việc riêng trong giờ học hay là còn vứt rác bừa bãi trong sân trường. Học sinh vừa được học bài biết ơn thầy cô giáo nhưng ra khỏi lớp chỉ chào hỏi cô giáo dạy mình. Hoặc là học sinh không biết cảm ơn, xin lỗi khi được giúp đỡ hay làm điều gì không phải với bạn bè, thầy cô, người khác v.v.. Rộng hơn nữa hiện nay ngoài xã hội một số bộ phận thanh thiếu niên đang có nhiều biểu hiện xuống cấp về đạo đức ngày một nhiều. Đâu đó vẫn còn hiện tượng học sinh chưa biết lễ phép với người lớn với mọi người xung quanh. Đây cũng là điều mà những người làm công tác giáo dục phải suy nghĩ. Nguyên nhân có thể là có nhiều, song bản thân tôi thiết nghĩ có thể là do trình độ, năng lực, chuyên môn của đội ngũ giáo viên còn nhiều hạn chế chưa đáp ứng với nhu cầu cải tiến nội dung cũng như phương pháp giảng dạy. Độ nhiệt tình, ý thức trách nhiệm cũng như nhận thức rõ ràng là cần phải thực sự đổi mới phương pháp giảng dạy chưa cao. 7 Nguyên nhân thứ hai là về phía học sinh, do điều kiện sống, môi trường gia đình mà sự hiểu biết của các em về thế giới xung quanh còn nhiều hạn chế. Các em còn rụt rè, ngượng ngùng không tự tin trong giao tiếp. Qua giảng dạy thực tế, tôi nhận thấy học sinh lớp tôi hầu hết bố mẹ làm nghề tự do, ít có điều kiện quan tâm đến con cái của mình. Nên trong cuộc sống hằng ngày đôi khi các còn nói tục, nói năng với người lớn chưa lễ phép, cư xử với người xung quanh chưa đúng mực. Đây là điểm khác biệt lớn so với trẻ em thành phố. Bên cạnh việc khắc phục khó khăn về điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, tôi luôn quan tâm gần gũi bồi dưỡng tư tưởng tình cảm vốn sống cho học sinh, đồng thời tự học hỏi, trau dồi kiến thức, trình độ chuyên môn nghiệp vụ sư phạm qua bạn bè, đồng nghiệp, qua sách báo tìm tòi ra những hướng đi mới để giảng dạy tốt các môn học nói chung và môn Đạo đức nói riêng. Kết quả khảo sát thực trạng hành vi đạo đức của học sinh lớp 4B Trường Tiểu học Luận Thành: Rất thường Không thường Thường xuyên xuyên xuyên Biểu hiện hành vi SL TL SL TL SL TL Chấp hành tốt các qui 15 42,86% 13 37,14% 7 20% định, nội qui của trường, của lớp Chăm học, chăm làm 14 40% 12 34,29% 9 25,71% Hiếu thảo với ông bà, 16 45,71% 13 37,14% 6 17,15% cha mẹ. Trung thực đoàn kết 17 48,58% 13 37,14% 5 14,28% Biết ơn thầy, cô giáo 14 40% 12 34,29% 9 25,71% Văng tục, nói bậy 5 14,28% 8 22,86% 22 62,86% Lịch sự với ngời lớn 15 42,86% 13 37,14% 7 20% Chỉ chào các thầy cô 7 20% 9 25,71% 19 54,29% trực tiếp dạy mình. Kính trọng biết ơn 17 48,58% 13 37,14% 5 14,28% người lao động. Biết tiết kiệm thời 15 42,86% 13 37,14% 7 20% gian, tiền của. Biết bảo vệ tài sản 15 42,86% 13 37,14% 7 20% chung Kết quả khảo sát cho thấy bên cạnh những biểu hiện hành vi tốt còn một số hành vi chưa tốt mà học sinh vẫn còn mắc phải. Nhưng những hành vi biểu hiện không tốt của học sinh hiện nay rất phức tạp. Cho nên, ngoài việc khảo sát, điều tra bằng phiếu hỏi, tôi đã tiến hành phỏng vấn sâu, trò chuyện trực tiếp với các em. Tuy có nhận định về mức độ vi phạm có khác nhau nhưng về cơ bản đều thống nhất rằng: học sinh hiện nay có những biểu hiện văng tục, nói bậy, gây gổ đánh nhau, thiếu trung thực, chưa đoàn kết với bạn, chưa biết ơn thầy cô giáo,...Đây là những biểu hiện không tốt đáng lo ngại của một bộ phận học sinh tiểu học. Chính vì vậy, nhà trường cần quan tâm, phát hiện và uốn nắn kịp thời cả về nhận thức lẫn hành động của 8 các em học sinh. Nhìn chung học sinh bên cạnh những biểu hiện tốt thì vẫn còn một số học sinh còn có biểu hiện chưa tốt. Lý giải cho hiện tượng này là một số em vẫn còn có những nhận thức và hành vi thói quen xấu. Để khắc phục được thực tế này, thì trách nhiệm của người giáo viên là làm sao để thay đổi được hành vi, thói quen của các em. Đây là mối quan tâm, lo lắng hàng đầu của tất cả giáo viên tiểu học cũng như cá nhân tôi. Đặc biệt là việc rèn luyện thói quen hành vi đạo đức của học sinh. Chính sự quan tâm, lo lắng này đã thúc đẩy tôi suy nghĩ: Cần phải làm gì để nâng cao hiệu quả dạy học môn đạo đức, giúp các em phát triển nhân cách, trở thành công dân tốt của đất nước. Tôi thấy rằng với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học các em rất thích hoạt động vui chơi vì vậy qua việc “Chơi mà học – Học mà chơi”. Các em se nhận thức được hành vi chuẩn mực đạo đức một cách có hiệu quả, nhất là thông qua các trò chơi. Đặc biệt là trò chơi đóng vai, các em vừa phát triển được tính sáng tạo của mình vừa tiếp thu và hình thành thói quen đạo đức một cách tự nhiên như là điều phải có. Nhất là học sinh lớp 4 rất thích được thử vai trong trò chơi. 2.3. Các biện pháp tổ chức trò chơi trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 Mỗi bài Đạo đức được thực hiện trong hai tiết dạy: tiết 1 kể chuyện, tình huống hay thông tin còn tiết 2 là tiết thực hành. Nhờ tiết 1 học sinh nhận ra được các mẫu hành vi, và chuẩn mực đạo đức cần cung cấp. Nhờ tiết thực hành mà các em nắm vững kiến, giải quyết một số tình huống của chuẩn mực đạo đức, và các em được luyện tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Hai tiết này có quan hệ mật thiết với nhau, hỗ trợ cho nhau, tiết 1 chuẩn bị cho tiết thực hành, và tiết thực hành dựa vào tiết 1, để củng cố tiết kể chuyện. Chính vì để giúp các em hình thành được những thao tác, những hành động phù hợp với mẫu hành vi, chuẩn mực rút ra từ tiết kể chuyện đạo đức, làm cơ sở hình thành thói quen đạo đức hàng ngày bằng những hình thức sinh động, gây hứng thú cho các em trong tiết luyện tập (tiết 2) đóng vai trò quan trọng. Khi chuẩn mực hành vi đạo đức mà các em nhận được ở tiết 1, thông qua tiết luyện tập và trở thành thói quen hành vi đạo đức hàng ngày của các em thì bài dạy có hiệu quả nhất. Vì vậy mà để củng cố và khắc sâu kiến thức ở tiết 1thì việc tổ chức trò chơi trong các hoạt động thực hành ở tiết 2, các môn học khác, hoạt động ngoài giờ lên lớp và trải nghiệp trong thực tế cuộc sống gia đình, cộng đồng dân cư là biện pháp hữu hiệu nhất để các em thay đổi hành vi thói quen. 2.3.1. Trò chơi đóng vai Ví dụ 1: Dạy tiết 2 bài “Vượt khó trong học tập” (Bài 2 trang 5) Tên trò chơi: Quyết tâm học tốt. Các vai: Hoàng Anh, Công Bảo. Hoàng Anh: Ngồi (làm bài tập) ở góc học tập . Công Bảo: (Vẻ mặt hớn hở) xuất hiện. Chào cậu! Hoàng Anh này tối nay, ở sân vận động có đội văn nghệ của xã biểu diễn văn nghệ đấy, chúng mình đi xem nhé. Hoàng Anh : Chà thích nhỉ! Nhưng tớ giải chưa xong mấy bài tập. Bài tập cô giáo ra lần này khó quá. Công Bảo : Cứ đi xem, tý nữa về cậu lại làm tiếp. Bỏ xem buổi văn nghệ này thì tiếc lắm, lâu lắm rồi mới có. 9 Hoàng Anh : Tớ sợ đi xem về muộn thì không làm bài kịp. Công Bảo : Hay là thế này, bài này tớ làm xong lúc chiều, chốc nữa về qua nhà tớ lấy bài về mà chép xong ngay ấy mà. Hoàng Anh : (Lưỡng lự rồi quyết định) Thôi cậu chịu khó đi xem một mình nhé cảm ơn đã rũ tớ tớ xin lỗi tớ không thể đi xem văn nghệ khi chưa làm xong bài cô ra. Công Bảo : (ve mặt tiu nghĩu) nói: Đành vậy thôi - chào cậu. + Câu hỏi nhận xét. Qua trò chơi em thấy trong học tập bạn Hoàng Anh là người như thế nào? Vì sao em biết. Hành động đó của Hoàng Anh nói lên điều gì? Qua câu chuyện trên em rút ra được bài học gì ? Vì sao?. Ví dụ 2: Dạy tiết 2 bài “Tiết kiệm tiền của” (Bài 4 trang 11) Tên trò chơi : Phóng viên phỏng vấn. Các vai:Tuệ Trân: phóng viên. Cả lớp học sinh: khán giả (đều được phỏng vấn). Tuệ Trân: (Bước từ cửa lớp vào tay giơ lên chào khán giả) Xin chào các bạn tôi là phóng viên báo Nhi Đồng được biết lớp các bạn có nhiều thành tích trong việc tiết kiệm tiền của tôi đến đây xin được phỏng vấn các bạn. Tuệ Trân: (Cầm MIC) đến gần một học sinh chào bạn tên bạn là gì Học sinh: (khán giả) trả lời. Tuệ Trân: Là một học sinh bạn đã làm gì để tiết kiệm tiền của?. Học sinh: ( được phỏng vấn) Tôi giữ gìn sách vở cẩn thận không bị mất sách hay để sách bị rách Học sinh: (khán giả) trả lời. Tuệ Trân: Là một học sinh bạn đã làm gì để tiết kiệm tiền cuả?. Học sinh: ( được phỏng vấn) Tôi giữ gìn sách vở cẩn thận không bị mất sách hay để sách bị rách. Tuệ Trân: (Đến chổ một học sinh khác) thế còn cậu, cậu đã làm gì để tiết kiệm tiền của. Học sinh: (Khán giả) tôi giữ bút thước cẩn thận không để mất hay gãy.... 10 Tuệ Trân: (Đến chổ một học sinh khác) ở lớp bạn đã làm gì để tiết kiệm tiền của?. Học sinh: Tôi có thói quen khi mọi người ra chơi là tôi tắt quạt điện hễ có bạn nào trèo lên bàn ghế là tôi nhắc nhở. Tuệ Trân: Chào bạn, bạn tên là gì? Học sinh: (khán giả) trả lời: Tuệ Trân: Ở gia đình bạn làm gì để tiết kiệm tiền của? Học sinh: Ra khỏi nhà là tôi tắt bóng đèn, tôi không xin bố mẹ tiền để mua những thứ không cần thiết lắm mà chỉ mua những gì cần thiết nhất. Tuệ Trân: (Đến chổ học sinh khác) còn bạn bạn đã làm gì để tiết kiệm tiền của. Học sinh: Tôi mặc quần áo rất giữ gìn, không trèo cây, nghịch ngợm để quần áo luôn được bền đẹp. Quần áo bị đứt chỉ tôi may lại (như cô giáo đã bày) để mặc. Không đòi bố mẹ mua quần áo mới. Câu hỏi nhận xét. Để tiết kiệm được tiền của một cách phù hợp các bạn đã nói lên việc làm của mình như thế đúng chưa? Ngoài ra em có cách nào để tiết kiệm tiền của nữa không? Hãy nói rõ cách của mình?. Ví dụ 3: Dạy tiết 2 bài “Tiết kiệm thời giờ” (Bài 5 trang 14) Tên trò chơi: Cô bé ham chơi. Các vai: Mẹ, Mai (Chị), Trang (em). Đầu giờ chiều đi làm mẹ dặn hai chị em ở nhà học bài rồi chị nấu cơm, em quét dọn nhà cửa. Mẹ đi rồi hai chi em vâng lời vào bàn học một lúc sau Đào học bài xong và em nói với chị. Trang: (Tay gấp sách) Chị ơi em học bài xong rồi em đi chơi tý rồi về. Chị: Em còn việc quét dọn nhà cửa nữa cơ mà. Trang: Em biết rồi, chị yên tâm, giờ còn sớm,em đi chơi tý rồi quét cũng chưa muộn, Mẹ chưa về đâu, nói rồi Trang chạy ngay ra khỏi nhà. Mai: Làm bài tập xong vào nấu cơm ngay kẻo mẹ về chưa có cơm ăn, cơm nước sắp xong vẫn chưa thấy em về. Vừa lúc đó mẹ đi làm về. Mẹ: (Nhà cửa chưa quét) hỏi em đâu con và mẹ tay cầm chổi quét nhà. Trang: (Vừa lúc đó) hớt hải chạy về nhà em đứng sững người nhìn mẹ quét nhà (vẻ hối hận) Con xin lỗi mẹ, con mải chơi quên mất. Mẹ: Từ nay con phải nhớ, xong việc rồi mới được chơi. Thời gian không đợi chờ ai, con phải biết tiết kiệm thời giờ để làm những việc có ích. Trang: Vâng thưa mẹ từ nay con se làm đúng lời mẹ dạy. Qua trò chơi em thấy ai là người đáng khen? Vì sao?. Trang đã biết tiết kiệm thời giờ chưa? Vì sao?. Nến em là Trang em sẻ làm gì để mẹ vui lòng? Ví dụ 4: Dạy tiết 2 bài “Hiếu thảo với ông bà cha mẹ” (Bài 6 trang 17) Tên trò chơi: Người con ngoan. Các vai: Na (trong vai mẹ): Mẹ: Hai tay xách hai túi cồng kềnh nhiều thứ, dáng vẻ mệt nhọc thở hổn hển. 11 Giáo viên nêu nội dung: Một học sinh đang ngồi học bài ở nhà thì mẹ đi chợ về trông dáng vẻ rất mệt nhọc, với tay sách nhiều thứ cụ thể như bạn Na ở đây (Giáo viên chỉ Na trong vai Mẹ). Hãy đóng vai các con để chăm sóc mẹ lúc đó. Học sinh xung phong lên đóng vai: thể hiện bằng lời nói, việc làm, hành động cử chỉ của mình đối với mẹ lúc này. Học sinh thể hiện vai con, người (vai mẹ) Mẹ cùng nhập vai. Cần chuẩn bị cho trò chơi: Dụng cụ: Quạt giấy, cốc nước, khăn mặt, chậu nước, ghế, nón.... cho học sinh nhập vai. Ví dụ 5: Dạy tiết 2 bài “Biết ơn thầy giáo cô giáo” (Bài 7 trang 20) Tên trò chơi: Cô giáo ốm. Các vai: Trang trong vai cô giáo ốm- ngồi cúi mặt ở bàn . Học sinh cả lớp. Giáo viên đưa ra tình huống. Trong suốt tiết học toán cô giáo gắng giảng bài thật đầy đủ đến với các em song cô rất mệt. Trống báo hiệu giờ ra chơi, như mọi hôm cô giáo chào cả lớp, dặn các em chơi ngoan rôi đi lên văn phòng trường. Nhưng hôm nay thì không, cô cho các em ra chơivà im lặng cúi mặt xuống bàn trông mệt lắm. Giáo viên: Lúc đó em se làm gì để giúp đỡ, động viên cô giáo. Học sinh xung phong nhập vai giúp đỡ, săn sóc cô giáo. (Cho nhiều em được thực hiện việc giúp đỡ săn sóc cô bị ốm, lần lượt từng em hoặc vài ba em cùng lúc). Cần chuẩn bị dụng cụ chơi như: Cốc nước, dầu phật linh, quạt..vv. Câu hỏi nhận xét. Em thấy các bạn đã chăm sóc cô giáo ốm như thế nào? Việc làm đó của các bạn chứng tỏ điều gì? Nếu là em, em se làm gì? Ví dụ 6: Dạy tiết 2 bài “Lịch sự với người lớn” (Bài 10 trang 31) Tên trò chơi: Người lễ phép. Các vai: Hoàng, Hải Yến (Hai anh em sinh đôi) Bác Khánh. Hoàng và Hải Yến (Vai mang cặp) vui vẻ rảo bước về nhà thì gặp bác Hải từ trong nhà đi ra. Hoàng: (dừng lại, khoanh tay, cúi đầu) cháu chào bác ạ. Hải Yến đứng nhìn dửng dưng . Bác Khánh: (Mỉm cười và xoa đầu Hoàng) bác chào hai cháu. 12 Hải Yến: (để bác Khánh đi rồi liền quay lại nói với Hoàng) Bác ấy có biết mình là ai đâu mà anh chào. Hoàng: Bác ấy từ nhà mình đi ra biết đâu là bạn của bố, mẹ thì sao. Hơn nữa dù không biết bác ấy là ai thì chúng ta cũng nên chào hỏi. Cô giáo dạy: “Gặp người lớn tuổi hơn ta Cư xử lễ phép mới là trò ngoan”. Em phải nhớ đấy. Hải yến: Vâng, em hiểu rồi ạ! Qua tình huống trên, tôi cho các em bày tỏ ý kiến của mình về thái độ, cách cư xử của Hoàng và Hải Yến. Từ đó các em tự rút ra bài học cho bản thân. Đặc biệt là, tôi không quên dặn dò các em về thực hiện trong cuộc sống hàng ngày và báo cáo lại với cô. Hơn hết khi nhận thông tin phản hồi của học sinh về bài học “ Lịch sự với người lớn” được các em trả nghiệm trong cuộc sống thực tế đều rất tích cực. Các em khoe với cô là em đã găp ai, chào hỏi như thế nào, được người đó đáp lại ra sao,… 2.3.2. Trò chơi Em tập làm phóng viên Ví dụ 1: Bài 3 “ Biết bày tỏ ý kiến” ( Tiết 2 – trang 23) Tên trò chơi: Phỏng vấn Cách chơi: Một em là phóng viên phỏng vấn bạn về các vấn đề: - Tình hình vệ sinh lớp em, trường em. - Những hoạt động mà em muốn tham gia ở lớp , ở trường. - Những công việc mà em muốn làm ở lớp , ở trường. - Những nơi mà em muốn đi thăm. Ví dụ 2: Bài 11 “Giữ gìn các công trình công cộng”( Tiết 2 - trang 34) Tên trò chơi: Phóng sự điều tra Cách chơi: Một học sinh làm quản trò. Quản trò nêu các sự việc cần điều tra dưới đây: - Tên các công trình công cộng ở địa phương em - Điều tra về: Tình trạng hiện tại - Điều tra biện pháp giữ gìn Quản trò yêu cầu các bạn: “Viết tên các bạn thực hiện tốt giữ gìn các công trình công cộng ở lớp, trường, thôn, xóm… ”. 13 Đến nay ý thức giữ gìn các công trình công cộng ở lớp, trường, thôn, xóm… của lớp tôi tiến bộ hơn rât nhiều so với đầu năm học. 2.3.3. Tổ chức trò chơi ô chữ kỳ diệu Bài 9 “ Kính trọng biết ơn người lao động” ( Tiết 2 – trang 78) Tên trò chơi: Ô chữ kỳ diệu Cách chơi: - Giáo viên đưa ra ô chữ và số chữ cái của ô chữ kèm theo câu hỏi gợi ý. - Học sinh suy nghĩ trong 1 phút đưa ra đáp án. - Học sinh viết đáp án vào bảng con. - Giáo viên chốt đáp án và tuyên dương những học sinh giải được ô chữ đúng. Ô chữ số 1: -Giáo viên: Ô chữ gồm bảy chữ cái: Đây là những người quyết dọn cho môi trường sạch đẹp gọi là gì? - Học sinh suy nghĩ trong 1 phút và đưa ra đáp án. - Giáo viên chốt đáp án. L A O C Ô N G Ô chữ số 2:Ô chữ gồm 8 chữ cái: Đây là người truyền thụ kiến thức cho học sinh, họ làm nghề gì? - Học sinh suy nghĩ trong 1 phút và đưa ra đáp án. - Giáo viên chốt đáp án. G I Á O V I Ê N Ô chữ số 3:Ô chữ gồm 6 chữ cái: Đây là người lao động luôn đối mặt với nguy hiểm những kẻ tội phạm. - Học sinh suy nghĩ trong 1 phút và đưa ra đáp án. - Giáo viên chốt đáp án. C Ô N G A N Đến nay các em đã biết công việc nào cũng quan trọng. Cơm ăn, áo mặc và mọi của cải khác trong xã hội có được là nhờ những người lao động. Em phải biết ơn và kính trọng người lao động. 2.3.4. Tổ chức trò chơi thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp Ví dụ: Chủ đề 2 “Kĩ năng giao tiếp với bạn bè và mọi người”( Trang 8) Tên trò chơi: Truyền tin mật. - Cách chơi: Chia làm hai đội chơi có số người bằng nhau. Mỗi đội 6 người, đứng thành hai hàng. - Đầu tiên bạn đứng thứ nhất( đứng đầu hàng) của mỗi đội se nhận mẩu tin từ cô giáo và đọc nhanh trong mười giây. Sau đó bạn này truyền tin cho bạn thứ hai đứng kế tiếp đằng sau bằng cách ghé vào tai nói nhỏ. Bạn thứ hai nhận tin xong lại truyền tiếp tục cho bạn thứ ba của nhóm. Người cuối cùng của nhóm se nói to tin mình đã nhận được. - Nhóm nào truyền tin nhanh và chính xác, nhóm đó se thắng cuộc. 14 Qua trò chơi trên, tôi cho các em biết cách đọc thông tin và truyền lại thông tin của mình cho bạn một cách chính xác. Khi chơi học sinh phải tập trung chú ý không nói chuyện và làm việc riêng. Từ đó các em tự rút ra bài học cho bản thân. Đặc biệt là, tôi không quên dặn dò các em về thực hiện trong cuộc sống hàng ngày và báo cáo lại với cô. Hơn hết khi nhận thông tin phản hồi của học sinh về bài học “Kĩ năng giao tiếp với bạn bè và mọi người.” Được các em trải nghiệm trong cuộc sống thực tế đều rất tích cực. Các em khoe với cô là trong quá trình giao tiếp với bạn bè phải thể hiện tính trung thực, người nói phải có người nghe, phải biết lắng nghe khi giao tiếp với bạn bè và mọi người và trong giao tiếp các em phải tập trung chú ý, biết chia se nỗi buồn với bạn bè và mọi người xung quanh. Ví dụ: Chủ đề “Uống nước nhớ nguồn”; “Em yêu trường em”; “Thương người như thể thương thân”;… Các em đã tích cực tham gia các hoạt động ngoài giờ lên lớp như: Chăm sóc bồn hoa, cây cảnh, trồng cây đầu xuân, ủng hộ Tết vì người nghèo, thăm viếng nghĩa trang liệt sĩ. 15 Trên đây là một số hoạt động điển hình ý nghĩa “Học mà vui – Vui mà học” ở bài dạy Đạo đức mà tôi đã áp dụng. Bài học đạo đức đối với các em rất hứng thú và hiệu quả. Giúp các em cảm nhận được mỗi ngày đến trường thực sự là một ngày vui. Tùy từng bài học mà, tôi đã vận dụng các hình thức khác nhau, cho các chuẩn mực hành vi đạo đức các em nhận thức được ở tiết 1, qua tiết thực hành cùng các hoạt động trải nghiệm thực tế đã trở thành hành vi, thói quen hàng ngày và như vậy bài học Đạo đức ở trường đã đi vào cuộc sống thực tế hàng ngày của các em. Để có được thành quả nêu trên, tôi đã góp phần không nhỏ trong công tác phối kết hợp các môi trường giáo dục khác. Kéo môi trường gia đình, xã hô ̣i đến gần hơn, gắn kết hơn với môi trường giáo dục ở trường, ở lớp. 2.3.5 Tăng cường công tác phối hợp nhà trường với gia đình và xã hội Công tác phối hợp giữa ba môi trường, nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý, giáo dục đạo đức, kĩ năng sống cho học sinh dù được quan tâm thực hiện, nhưng chưa thật sự chặt che và hiệu quả, đặc biệt là chưa phát huy được vai trò của cha mẹ học sinh trong việc phát hiện, phối hợp với nhà trường trong giáo dục các học sinh cá biệt, có biểu hiện khác thường, cần được hỗ trợ và can thiệp sớm. Nguyên nhân là do thiếu sự quan tâm, giáo dục của gia đình đối với con cái (còn tình trạng khoán trắng giáo dục con cái cho nhà trường); phẩm chất, lối sống chưa chuẩn mực của một số phụ huynh tác động rất lớn đến con cái, bởi vì từ khi mới sinh ra đến tuổi đi học, trẻ chịu sự chi phối sâu sắc của cha mẹ; mọi hành vi, cử chỉ, thái độ, tình cảm của cha mẹ đều tác động mạnh me, sâu sắc đến sự hình thành nhân cách của trẻ. Để khắc phục những hạn chế nêu trên, tôi đã xác đinh trong các năng lực cần hình thành cho các em có bao hàm các kĩ năng sống bởi vì năng lực thì bao gồm kiến thức, kĩ năng và kinh nghiệm. Vì vậy để nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh thì bên cạnh việc đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa, kỹ năng sống cho học sinh thì cần phải coi trọng cả giáo dục nhà trường, giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. Bởi chỉ riêng nhà trường, chỉ riêng ngành giáo dục thì không thể làm tốt công tác giáo dục toàn diện được. Sinh thời, Bác Hồ đã từng nói “Phải nhất thiết liên hệ mật thiết với gia đình học sinh. Bởi vì giáo dục trong nhà trường, chỉ là một phần, còn cần có giáo dục ngoài xã hội và trong gia đình để giúp cho việc giáo dục trong nhà trường được 16 tốt hơn. Giáo dục trong nhà trường dù tốt mấy nhưng thiếu giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội thì kết quả cũng không hoàn toàn”. Ý thức rõ điều đó, tôi đã luôn coi sự phối hợp là việc thực hiện thường xuyên, liên tục ở mọi thời. Xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn của từng môi trường giáo dục; mỗi môi trường giáo dục. Trên cương vị là giáo viên chủ nhiệm, tôi đã chủ động phối hợp với các tổ chức trong nhà trường, với cha mẹ học sinh và với Hội đồng Đội xã Luận Thành luôn sẵn sàng phối hợp, chủ động phối hợp mà không có thái độ trông chờ hay ỷ lại vào môi trường giáo dục khác. Vận động gia đình có trách nhiệm phối hợp với nhà trường và xã hội trong việc giáo dục cho con em mình, tránh tư tưởng ỷ lại, khoán trắng giáo dục học sinh cho nhà trường; gia đình có trách nhiệm nuôi dưỡng, giáo dục và chăm sóc, tạo điều kiện cho con em được học tập, rèn luyện, tham gia các hoạt động của trường và xã hội; không phó mặc con em mình cho nhà trường. Thầy cô, cha mẹ phải là tấm gương sáng cho con cái noi theo; người lớn phải là tấm gương trong giao tiếp, ứng xử; loại bỏ bạo lực học đường, bạo lực gia đình. Các cấp chính quyền, đoàn thể phải luôn quan tâm tuyên truyền về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của người dân trong việc chấp hành pháp luật, thực hiện lối sống văn hóa, kiên quyết ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm chuẩn mực đạo đức, bạo lực diễn ra ngoài xã hội; quản lý tốt các sản phẩm, dịch vụ văn hóa, công nghệ thông tin; xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, an toàn. 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường Sau một thời gian thực hiện các biệc pháp trên, tuy vất vả nhưng tôi vẫn thấy niềm vui trong công việc và càng thấy yêu nghề hơn, bởi giờ đây các em học sinh của lớp 4B do tôi phụ trách đã tiến bộ rất nhiều. Học sinh đã hứng thú say mê hơn trong học tập, tự tin hơn trong giao tiếp và năng động hơn trong cuộc sống. Các em đã biết cách ứng xử đúng đắn qua các mối quan hệ đạo đức hàng ngày. Thông qua trò chơi việc rèn luyện hành vi đạo đức cho học sinh được tiến hành nhẹ nhàng sinh động. Học sinh được lôi cuốn vào quá trình luyện tập một cách tự nhiên, hứng thú và có tinh thần trách nhiệm, đồng thời giải tỏa được những mệt mỏi căng thẳng trong quá trình học tập. Giờ học đạo đức se nhẹ nhàng hơn, không còn khô khan cứng nhắc nữa. Bên cạnh đó tổ chức trò chơi còn tăng cường giáo dục mối quan hệ đạo đức mang tính nhân ái giữa các em, rèn luyện cho học sinh tự tin, bạo dạn trước đám đông, giáo dục ý thức ham học hỏi, mang lại niềm vui nhận thức, phát huy tính tích cực, chủ động trong học tập của các em. Điều này thể hiện qua thái độ cư xử đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em, thầy cô giáo, bạn bè qua thái độ với học tập, rèn luyện hàng ngày. Đó là các ý thức như: say mê trong học tập, tích cực tham gia việc trường, việc lớp và giữ gìn vệ sinh chung nơi công cộng, chấp hành luật lệ giao thông, giúp đỡ người già neo đơn, giúp người có hoàn cảnh khó khăn, gặp hoạn nạn, nói lời hay lịch sự, ... 17 Kết quả cụ thể như sau: Biểu hiện hành vi Chấp hành tốt các qui định, nội qui của trường, của lớp Chăm học, chăm làm Hiếu thảo với ông bà, cha mẹ. Trung thực đoàn kết Biết ơn thầy, cô giáo Văng tục, nói bậy Lịch sự với ngời lớn Chỉ chào các thầy cô trực tiếp dạy mình. Kính trọng biết ơn người lao động. Biết tiết kiệm thời gian, tiền của. Biết bảo vệ tài sản chung SL 29 TL 82,86% Thường xuyên SL TL 6 17,14% 27 20 77,14% 57,14% 8 22,86% 15 42,86% 0 0 0% 0% 25 27 0 29 27 71,43% 77,14% 0% 28,57% 22,86% 14,28% 77,14% 10 8 5 6 8 22,86% 0 0 30 0 0 0% 0% 85,72% 0% 0% 27 77,14% 8 22,86% 0 0% 25 71,43% 10 28,57% 0 0% 25 71,43% 10 28,57% 0 0% Rất thường xuyên Không thường xuyên SL TL 0 0% 3. Kết luận, kiến nghị 3.1. Kết luận Qua nghiên cứu áp dụng “Một số biện pháp tổ chức trò chơi trong dạy học môn Đạo đức cho học sinh lớp 4B Trường Tiểu học Luận Thành ”. Tôi thấy việc sử dụng hình thức tổ chức trò chơi trong dạy học là vô cùng quan trọng. Công việc này đòi hỏi người giáo viên phải linh hoạt, sáng tạo, song cũng cần kiên trì, chịu khó trong suốt quá trình giảng dạy. Ngoài ra, để việc đưa trò chơi vào tiết dạy có hiệu quả cao thì người giáo viên phải biết nên tổ chức trò chơi vào lúc nào đánh giá ra sao, cần dừng lại lúc nào,… thì trò chơi mới hấp dẫn, sinh động, kích thích lôi cuốn được tất cả các em trong lớp chú ý, tham gia, gây được sự hưng phấn học tập của học sinh. Theo tôi, muốn tổ chức trò chơi trong học tâp có hiệu quả và thu hút, hấp dẫn học sinh, thì giáo viên phải biết cách lựa chọn và tổ chức trò chơi học tập. Cụ thể như sau: - Lựa chọn trò chơi Bước 1: Phân tích yêu cầu giáo dục của chuẩn mực hành vi đạo đức. Bước 2: Chọn thử trò chơi nào đó để phân tích nội dung và khả năng giáo dục của nó. Bước 3: Đối chiếu nội dung và khả năng giáo dục của trò chơi với yêu cầu giáo dục hành vi đạo đức. Nếu thấy không phù hợp thì tôi trở lại bước 2: Chọn thử trò chơi khác và tiến hành lại công việc theo các bước đã quy định. Nếu thấy phù hợp thì tôi quyết định chọn trò chơi đã phân tích (Thời gian tổ chức trò chơi chỉ là 5-7 phút). 18 - Chuẩn bị tổ chức trò chơi Bước 4: Xây dựng kế hoạch + Tên trò chơi. + Mục đích giáo dục của trò chơi: Qua trò chơi cần đạt những yêu cầu giáo dục gì về tri thức, thái độ và hành vi? + Các phương tiện phục vụ cho viêc tổ chức trò chơi (tuỳ thuộc vào trò chơi) nêu lên những phương tiện vật chất. + Quà thưởng: Đôi khi là những tràng pháo tay, biểu dương, khích lệ hay một bài hát, một bông hoa, bút chì, thước kẻ, tẩy, hộp màu, thậm chí là một bánh xà phòng thơm nho nhỏ, …). + Nội dung trò chơi, các hoạt động cụ thể với cách tiến hành cụ thể. + Chuẩn về thang đánh giá. Bước 5: Chuẩn bị thực hiện kế hoạch + Chuẩn bị đầy đủ và có chất lượng các phương tiện dạy học. + Phân công và hướng dẫn cho học sinh tập diễn trước (khi chuẩn bị cho trò chơi sắm vai hay trò chơi đóng kịch) . - Tổ chức chơi trò chơi Bước 6: Đặt vấn đề + Nêu tên trò chơi và giải thích qua ý nghĩa của trò chơi + Nêu yêu cầu của trò chơi Bước 7: Phổ biến luật chơi + Nêu rõ cách chơi, hiệu lệnh, phần việc và cách thức làm việc. + Nêu rõ cách đánh giá. + Công bố trọng tài (có thể là cô cùng với học sinh trong lớp). Bước 8: Tiến hành chơi. Hô hiệu lệnh dứt khoát cho các nhóm đồng loạt tiến hành. Trọng tài chú ý quan sát, điều chỉnh, giúp đỡ các thành viên về cách chơi, kịp thời uốn nắn những lệch lạc. - Kết thúc trò chơi Bước 9: Trọng tài tập hợp để nhận xét, đánh giá chung (cá nhân và nhóm hoặc tổ) cho học sinh tham gia đánh giá. + Làm một số động tác thư giãn (nếu chơi trò chơi vận động) + Công bố kết quả. Bước 10: Tuyên dương học sinh, khen thưởng Lưu ý: Không chê học sinh trong khi tiến hành tổ chức trò chơi Bên cạnh đó việc tổ chức trò chơi trong dạy học, để nâng cao chất lượng học môn Đạo đức thì cần thực hiện tốt các yêu cầu sau: Thứ nhất, mỗi thầy cô giáo phải thật sự là một tấm gương đạo đức cho học sinh noi theo. Thứ hai, nhà trường thường xuyên tổ chức thực hành đạo đức. Đây là hình thức tổ chức giáo dục nhằm tạo cơ hội cho học sinh chuyển hóa bước đầu những tri thức và niềm tin về các chuẩn mực đạo đức đã học thành hành vi và thói quen. Ngoài việc thực hành đạo đức do thầy cô giáo hướng dẫn trong lớp, nhà trường tổ chức các hoạt động tập thể rộng lớn để học sinh thực hành đạo đức. Đặc biệt là các hoạt động trò chơi trong dạy học, hoạt động ngoài giờ lên lớp. Nhà trường kết hợp tổ chức kỷ niệm các ngày lễ với các hoạt động dã 19 ngoại, tham quan di tích, văn nghệ, thể dục thể thao, báo tường, thăm gia đình thương binh, bệnh binh, thân nhân liệt sĩ, giúp đỡ HS có hoàn cảnh khó khăn... Thứ ba, sự giáo dục của gia đình. Gia đình là trường học đầu tiên và suốt đời của con người. Gia đình và truyền thống gia đình ảnh hưởng rất lớn đến việc hình thành và giáo dục đạo đức cho các em. Mọi người trong gia đình có quan hệ đối xử tốt, quan tâm chăm sóc lẫn nhau, có tôn ti trật tự, ông bà, cha mẹ, anh chị thật sự là tấm gương để con trẻ noi theo thì bản thân trẻ se có nền tảng đạo đức tốt. Trái lại, trong một gia đình lộn xộn, không có tôn ti trật tự, các thế hệ không tôn trọng lẫn nhau... tư tưởng, đạo đức của trẻ se bị ảnh hưởng không tốt. Điều quan trọng người giáo viên phải có lòng yêu nghề, tận tâm với học sinh, say sưa với công việc. 3.2. Kiến nghị Mong ban giám hiệu nhà trường, các cấp, các ngành quan tâm, đầu tư nhiều hơn nữa cho các trường về trang thiết bị dạy học: Bộ đồ dùng dạy học môn Đạo đức lớp 4 ( như tranh ảnh, các biển báo giao thông...), mỗi một lớp học có một cái máy chiếu...Thêm nữa thường xuyên tổ chức cuộc thi các em được đóng tiểu phẩm về các chuẩn mực đạo đức đã được học. Tạo điều kiện cho chúng tôi tham quan, học tập một số trường điển hình hay mở hội nghị, hội thảo bàn về vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy để chúng tôi có điều kiện nâng cao năng lực chuyên môn học tập đổi mới phương pháp giảng dạy. Xác nhận Của thủ trưởng đơn vị Tôi xin chân thành cảm ơn ! Luận Thành, ngày 10 tháng 3 năm 2019 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép của người khác. Người viết Lê Thị Tuyết 20