Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Môc lôc
Lêi nãi ®Çu
ch¬ng I:
C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc qu¶n lý nî níc
ngoµi.
I/ kh¸i niÖm vµ ph©n nî níc ngoµi
1. Kh¸i niÖm nî níc ngoµi
2. Ph©n lo¹i nî níc ngoµi
2.1 Nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ
2.2 Nî níc ngoµi cña doanh nghiÖp
II/ TÝnh tÊt yÕu cña viÖc vay nî níc ngoµi vµ sù cÇn
thiÕt t¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng vay, tr¶ nî níc
ngoµi
1. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc vay nî níc ngoµi
2. Sù cÇn thiÕt t¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng vay, tr¶ nî níc
ngoµi
III/ Môc tiªu qu¶n lý vay nî trong thêi gian tíi
IV/ Kinh nghiÖm vay nî cña mét sè níc trªn thÕ giíi
1. Kinh nghiÖm cña Hµn quèc
2. Kinh nghiÖm cña Mªhic«
3. Kinh nghiÖm cña Th¸i lan
ch¬ng II:
Thùc tr¹ng qu¶n lý vay, tr¶ nî níc ngoµi
cña ChÝnh phñ trong thêi gian qua
I/ Quan hÖ tÝn dông cña ViÖt Nam víi c¸c Tæ chøc Tµi
chÝnh Quèc tÕ
1.Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ tÝn dông
cña ViÖt Nam víi c¸c Tæ chøc Tµi chÝnh Quèc tÕ
2. Kh¸i qu¸t c¬ chÕ tÝn dông cña c¸c Tæ chøc Tµi chÝnh
Quèc tÕ
2.1. Thñ tôc gi¶i ng©n (rót v«n)
2.2 C¸c thñ tôc, chøng tõ ®Ó thùc hiÖn viÖc gi¶i ng©n.
II/ C¬ chÕ qu¶n lý cña ViÖt Nam ®èi víi c¸c kho¶n vay
nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ
1. C¬ chÕ rót vèn c¸c kho¶n vay cña ChÝnh phñ
1.2 ThÓ thøc Ng©n hµng Nhµ níc trùc tiÕp qu¶n lý
1.2 ThÓ thøc Ng©n hµng Nhµ níc kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý
phñ
2. C¬ chÕ sö dông vµ qu¶n lý vèn vay níc ngoµi cña ChÝnh
3. C¬ chÕ tr¶ nî vèn vay
III / KÕt qu¶ tham gia qu¶n lý cña Ng©n hµng Nhµ níc
vµ nh÷ng tån t¹i trong viÖc qu¶n lý vay nî níc
ngoµi cña ChÝnh phñ trong thêi gian qua
1. KÕt qu¶ tham gia qu¶n lý cña Ng©n hµng Nhµ níc
1.1 VÒ vay nî
1.2 VÒ tr¶ nî
2. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tham gia qu¶n lý
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2.1 VÒ c¬ chÕ nhËn nî rót vèn
2.2 VÒ c¬ chÕ kiÓm so¸t ®¬n rót vèn
2.3 VÒ c¬ chÕ h¹ch to¸n
2.4 §èi víi thÓ thøc hoµn vèn
2.5 VÒ viÖc thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi c¸c Tæ chøc Tµi
chÝnh Quèc tÕ
Ch¬ng III :
Nh÷ng gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m kh¾c phôc
nh÷ng tån t¹i
I/ Gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trong c«ng
t¸c qu¶n lý nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ
1. §èi víi c¬ chÕ nhËn nî, rót vèn
2. §èi víi c¬ chÕ h¹ch to¸n
3. Thµnh lËp Héi ®ång qu¶n lý nî níc ngoµi
II/ Mét sè kiÕn nghÞ
KÕt luËn
Phô lôc
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
Lêi nãi ®Çu
Trong bèi c¶nh cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c níc chËm ph¸t
triÓn, muèn nhanh chãng tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu nh»m ®¹t
tíi môc tiªu t¨ng trëng dù kiÕnth× nhu cÇu vèn ®Çu t lu«n lµ sù m©u thuÉn
gi÷a kh¶ n¨ng tÝch luü cã h¹n víi yªu cÇu ®Çu t l¹i lín. Do vËy viÖc huy ®éng
vèn vay níc ngoµi lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu.
§èi víi ViÖt Nam chóng ta, ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu d©n giÇu, níc m¹nh,
x· héi c«ng b»ng, v¨n minh mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ®Ò ra, b»ng con ®êng
duy nhÊt lµ thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Trong
hoµn c¶nh lµ mét quèc gia ®îc xÕp vµo nhãm c¸c níc nghÌo nhÊt trªn thÕ
giíi bëi kÕt qu¶ cña mét cuéc c¸ch m¹ng d©n téc, d©n chñ dµnh ®éc lËp, tù
do cho ®Êt níc th× sù bÊt cËp gi÷a yªu cÇu ®Çu t víi kh¶ n¨ng tÝch luü lµ ®iÒu
dÔ thÊy. MÆc dï nh÷ng n¨m qua khi bíc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ
nh»m nhanh chãng hoµ nhËp víi c¸c níc trong khu vùc, quan ®iÓm ph¸t huy
tèi ®a néi lùc cña §¶ng vµ Nhµ níc ta còng kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc yªu cÇu
®Çu t cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸. Do vËy nguån vèn vay
nî níc ngoµi (mµ chñ yÕu lµ c¸c kho¶n vay cña ChÝnh phñ) tuy kh«ng lµ yÕu
tè quyÕt ®Þnh song lµ cÇn thiÕt nh §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh lµ “quan
träng”.
Ng©n hµng Nhµ níc tuy kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý chÝnh víi c¸c kho¶n
vay cña ChÝnh phñ nhng víi vai trß cña Ng©n hµng Nhµ níc trong qu¶n lý
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
vay nî cña ChÝnh phñ nh hiÖn naylµ ®iÒu cha hîp lý. Trªn ph¹m vi réng,
c«ng t¸c vay vµ tr¶ nî níc ngoµi hiÖn nay cßn rÊt nhiÒu nh÷ng vÊn ®Ò mµ
chóng ta cÇn quan t©m. ChØ xÐt riªng díi gãc ®é lµ Ng©n hµng Nhµ níc, c¬
chÕ vay vµ tr¶ nî níc ngoµi ®· béc lé kh¸ nhiÒu nh÷ng tån t¹i, cha phï hîp
víi yªu cÇu ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý. Sù chång chÐo vÒ tæ chøc, sù trïng lÆp
vÒ néi dung qu¶n lý,... ®· g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c qu¶n lý,
rÊt cã thÓ ¶nh hëng tíi uy tÝn cña ChÝnh phñ trªn thÞ trêng quèc tÕ. §©y còng
lµ lý do mµ em chän ®Ò tµi “T¨ng cêng vai trß cña Ng©n hµng Nhµ níc trong
viÖc qu¶n lý nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ”.
* §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
Nghiªn cøu vÒ c¬ chÕ qu¶n lý vay vµ tr¶ nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ
hiÖn nay, ®ång thêi nghiªn cøu kinh nghiÖm cña mét sè níc tiªu biÓu vÒ lÜnh
vùc nµy. Bµi viÕt nµy xin ®îc giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò tån
t¹i díi gãc ®é qu¶n lý cña Ng©n hµng Nhµ níc.
* Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
VËn dông ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ ph¬ng ph¸p duy vËt lÞch
sö ®Ó ph©n tÝch nh÷ng c¬ chÕ, tån t¹i trong qu¶n lý vay nî níc ngoµi cña
ChÝnh phñ, tõ ®ã ®a ra c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m kh¾c phôc nh÷ng tån
t¹i ®ã.
* Bµi viÕt nµy ®îc tr×nh bµy lµm 3 ch¬ng:
- Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc qu¶n lý nî níc ngoµi.
- Ch¬ng II: Thùc tr¹ng qu¶n lý vay vµ tr¶ nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ
trong thêi gian qua.
t¹i.
- Ch¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m kh¾c phôc nh÷ng tån
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng I
C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc qu¶n lý
nî níc ngoµi
I/ Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i nî níc ngoµi
1/ Kh¸i niÖm nî níc ngoµi
Vay nî níc ngoµi hay tÝn dông níc ngoµi lµ quan hÖ tÝn dông ph¸t sinh
quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a bªn vay ë trong níc vµ bªn cho vay ë níc ngoµi .
Theo kh¸i niÖm th«ng thêng nhÊt, nî níc ngoµi lµ tæng sè tiÒn nî mµ quèc
gia ®i vay cã tr¸ch nhiÖm vµ rµng buéc ph¶i tr¶, thanh to¸n cho mét hay
nhiÒu quèc gia kh¸c hay cã thÓ lµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông quèc tÕ, c¸c
doanh nghiÖp, t nh©n níc ngoµi. GÇn ®©y mét nhãm tæ chøc quèc tÕ nghiªn
cøu thèng kª nî níc ngoµi bao gåm ®¹i diÖn cña Ng©n hµng Thanh to¸n
quèc tÕ (BIS), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh
tÕ (OECD) vµ Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) ®· tho¶ thuËn vµ ®a ra mét ®Þnh
nghÜa chung vÒ nî níc ngoµi nh sau:
“Nî níc ngoµi tÝnh gép t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh t¬ng øng víi h¹n
møc cam kÕt hîp ®ång ®ang cã hiÖu lùc vµ ®· t¹o ra viÖc ngêi c tró cña mét
níc chuyÓn vèn cho ngêi kh«ng c tró bao gåm nghÜa vô ph¶i tr¶ l¹i gèc cïng
víi l·i “
ë ViÖt nam, Nghi ®Þnh 58/ CP ban hµnh ngµy 30/8/1998 thèng nhÊt
mét sè kh¸i niÖm sau :
- Vay níc ngoµi lµ nh÷ng kho¶n vay ng¾n, trung hoÆc dµi ( cã l·i hoÆc
kh«ng cã l·i ) c¸c kho¶n b¶o l·nh vµ c¸c h×nh thøc vay kh¸c nh viÖc tháa
thuËn ho·n nî hoÆc c¸c h×nh thøc vay míi tr¶ cò víi c¸c chñ nî níc ngoµi .
-Vay níc ngoµi cña ChÝnh phñ lµ c¸c kho¶n vay do ChÝnh phñ vay vµ
cam kÕt thùc hiÖn nghÜa vô víi níc ngoµi hoÆc c¸c kho¶n vay do ChÝnh phñ
uû quÒn cho c¸c doanh nghiÖp vay hé, ®îc Bé Tµi chÝnh hoÆc Ng©n hµng
Nhµ níc b¶o l·nh.
*Kh¸i niÖm chñ nî vµ con nî .
Chñ nî (hay nãi c¸ch kh¸c lµ bªn cho vay) lµ c¸c tæ chøc Tµi chÝnh
(nh Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ IMF, Ng©n hµng ThÕ giíi WB ...), c¸c chÝnh phñ hay
c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i, c¸c C«ng ty, t nh©n cho mét quèc gia nµo ®ã cho
vay theo nh÷ng tho¶ thuËn ( nh vÒ thêi h¹n tr¶, vÒ l·i suÊt...) nhÊt ®Þnh. Ngîc
l¹i, mét ChÝnh phñ hay mét doanh nghiÖp cña mét quèc gia ®i vay c¸c tæ
chøc Tæ chøc Tµi chÝnh Quèc tÕ, c¸c quèc gia kh¸c theo nh÷ng tho¶ thuËn
nhÊt ®Þnh th× gäi lµ con nî (hay cßn gäi lµ bªn vay).
2/ Ph©n lo¹i nî níc ngoµi.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ kinh tÕ cña viÖc sö dông c¸c kho¶n nî vay níc
ngoµi phï hîp víi ®èi tîng sö dông ngêi ta ph©n chia nî níc ngoµi ra lµm
hai lo¹i: Nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ vµ nî níc ngoµi cña doanh nghiÖp.
2.1 Nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ.
Nguån vèn vay níc ngoµi cña ChÝnh phñ bao gåm vèn vay tõ ChÝnh
phñ c¸c níc, c¸c tæ chøc tµi chÝnh nh Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng
ThÕ giíi (WB), Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB)... §èi víi c¸c kho¶n vèn
vay nµy, c¸c Bé, Ngµnh, ®Þa ph¬ng vµ doanh nghiÖp kh«ng ®îc tho¶ thuËn
hoÆc ký c¸c hiÖp ®Þnh, hîp ®ång vay nÕu kh«ng ®îc ChÝnh phñ uû quyÒn.
ViÖc sö dông vèn vay níc ngoµi vµ chi tr¶ nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ
ph¶i ®îc c©n ®èi vµo kÕ ho¹ch thu, chi ng©n s¸ch hµng n¨m . TÊt c¶ c¸c
kho¶n vay vµ tr¶ nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ ph¶i ®îc tËp trung qu¶n lý qua
Bé Tµi chÝnh, Bé Tµi chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm xem xÐt vµ tæng hîp kÕ ho¹ch
tæng h¹n møc vay vµ tr¶ nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ. Tham kh¶o c¸c c¬
quan cã liªn quan ®Ó tr×nh thñ tíng ChÝnh phñ phª duyÖt cïng víi kÕ ho¹ch
thu chi ng©n s¸ch hµng n¨m. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ dùa vµo c¬ së nµo ®Ó hµng n¨m
cã thÓ lËp ra kÕ ho¹ch tæng h¹n møc vay nî cña ChÝnh phñ?
Vèn vay cña ChÝnh phñ tríc hÕt ®îc sö dông cho c¸c dù ¸n ®Çu t x©y
dùng c¬ b¶n theo kÕ ho¹ch Nhµ níc. §ã lµ c¸c dù ¸n ®Çu t thuéc c¬ së h¹
tÇng, phóc lîi x· héi vµ c¸c dù ¸n kh¸c cã kh¶ n¨ng hoµn vèn hoÆc kh«ng cã
kh¶ n¨ng hoµn vèn. §èi víi nh÷ng dù ¸n ®Çu t kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn vèn
(c¸c dù ¸n ®Çu t c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, thuû lîi, gi¸o dôc, y tÕ v.v...), vèn
®îc ®Çu t theo chÕ ®é cÊp ph¸t hiÖn hµnh. Ngîc l¹i mét sè dù ¸n cã kh¶
n¨ng hoµn vèn (cung cÊp níc sinh ho¹t, cÇu c¶ng, ®iÖn d©n dông v.v...) sÏ ®îc ChÝnh phñ ®Çu t theo c¬ chÕ cho vay l¹i.
Vèn vay cña ChÝnh phñ cã thÓ phôc vô cho nhu cÇu Ng©n s¸ch Nhµ níc thùc hiÖn theo chÕ ®é qu¶n lý vèn Ng©n s¸ch Nhµ níc hiÖn hµnh. Kho¶n
vèn vay nµy bao gåm c¶ c¸c kho¶n do ChÝnh phñ uû quyÒn cho c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc vay hé Ng©n s¸ch Nhµ níc sÏ do Bé Tµi chÝnh trùc tiÕp lËp
kÕ ho¹ch vay, tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c c¬ quan vµ tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ
phª duyÖt.Trong trêng hîp nguån vèn vay b»ng hµng ho¸ th× c¨n cø vµo c¸c
hîp ®ång, hiÖp ®Þnh ®· ký víi níc ngoµi, Bé Tµi chÝnh cïng Uû ban KÕ
ho¹ch Nhµ níc, Bé Th¬ng m¹i vµ Bé ngµnh chñ qu¶n xem xÐt ®Ó giao cho
c¸c ®¬n vÞ ®Çu mèi ®øng ra nhËp hµng, b¸n vµ nép tiÒn vµo Ng©n s¸ch Nhµ
níc.
Ngoµi ra cßn h×nh thøc vèn vay níc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp
kh«ng ®îc ChÝnh phñ uû quyÒn nhng ®îc ChÝnh phñ b¶o l·nh (viÖc b¶o
l·nh vèn vay níc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ®îc thùc hiÖn theo quy chÕ
b¶o l·nh vèn vay níc ngoµi cña ChÝnh phñ). Trêng hîp vay cho ®Çu t x©y
dùng c¬ b¶n (trõ vèn gãp liªn doanh), doanh nghiÖp ph¶i tu©n thñ theo tr×nh
tù lËp vµ xÐt duyÖt dù ¸n ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n hiÖn hµnh.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Mäi kho¶n vay níc ngoµi cña ChÝnh phñ, bao gåm trùc tiÕp vay, uû
quyÒn cho c¸c doanh nghiÖp vay hé v.v... ®Òu ph¶i ®îc qu¶n lý th«ng qua
h¹n møc vay nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ.
KÕ ho¹ch tæng h¹n møc vay nî níc ngoµi hµng n¨m ®îc x©y dùng trªn
c¬ së nhu cÇu thùc tÕ vÒ sö dông vèn vay níc ngoµi trong n¨m kÕ ho¹ch ®îc
x©y dùng trªn c¸c c¨n cø chñ yÕu sau ®©y:
- C¨n cø vµo sè vèn vay cho c¸c dù ¸n ®· ®îc ký kÕt trong c¸c hîp
®ång, hiÖp ®Þnh vay vèn víi níc ngoµi do ChÝnh phñ ký kÕt hay uû quyÒn
cho c¸c doanh nghiÖp ký kÕt hay cã sù b¶o l·nh cña ChÝnh phñ.
- C¨n cø vµo nhu cÇu vèn vay níc ngoµi cho c¸c dù ¸n ®Çu t x©y dùng
c¬ b¶n dù kiÕn b¾t ®Çu thùc hiÖn tõ n¨m kÕ ho¹ch ®· cã ®èi t¸c níc ngoµi
nhng cha ký kÕt ®îc hîp ®ång ngay.
- C©n ®èi thu, chi Ng©n s¸ch Nhµ níc n¨m kÕ ho¹ch vµ c¸c dù kiÕn
nhu cÇu vay vèn níc ngoµi ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch;
- Vµ cuèi cïng lµ c¨n cø vµo kh¶ n¨ng tr¶ nî níc ngoµi trong n¨m kÕ
ho¹ch ®îc Bé Tµi chÝnh xem xÐt.
2.2 Nî níc ngoµi cña doanh nghiÖp díi h×nh thøc tù vay tù tr¶.
Nî níc ngoµi chñ yÕu lµ nî cña ChÝnh phñ tøc lµ c¸c kho¶n do ChÝnh
phñ vay vµ cam kÕt thùc hiÖn nghÜa vô víi níc ngoµi hoÆc c¸c kho¶n vay
ChÝnh phñ uû quyÒn cho c¸c doanh nghiÖp vay, ®îc Bé Tµi chÝnh hoÆc Ng©n
hµng Nhµ níc b¶o l·nh. Song c¸c doanh nghiÖp tÇm cì ®ñ lín ®Ó ®îc ngêi
cho vay tin tëng mµ kh«ng cÇn sù b¶o l·nh cña nhµ níc, cã thÓ vay trùc tiÕp
theo h×nh thøc tù vay tù tr¶. C¸c doanh nghiÖp nµy thêng lµ c¸c Ng©n hµng,
c¸c xÝ nghiÖp ... cã c¸c ho¹t ®éng quèc tÕ (luyÖn kim, vËn t¶i biÓn, hµng
kh«ng, du lÞch...). C¸c doanh nghiÖp vay nî níc ngoµi theo h×nh thøc ®ã gäi
lµ nî cña doanh nghiÖp.
Cho vay cña c¸c Tæ chøc Tµi chÝnh Quèc tÕ phÇn lín dµnh cho Nhµ níc hoÆc d¹ng ®îc Nhµ níc b¶o l·nh. §èi víi c¸c kho¶n cho vay song ph¬ng
cña Nhµ níc còng chñ yÕu lµ nh vËy. Ngîc l¹i c¸c kho¶n cho vay cña c¸c
ng©n hµng vµ c¸c c«ng ty t nh©n trong mét sè trêng hîp kh«ng ®îc Nhµ níc
®¶m b¶o. ChÝnh nh÷ng níc nî nhiÒu nhÊt cña c¸c chñ nî t nh©n lµ nh÷ng níc
cã thÓ vay nhiÒu mµ kh«ng cÇn sù b¶o l·nh nh ë Chi lª, Bê BiÓn Ngµ vµ
Vªnªzuªla víi sè nît nh©n chiÕm ®Õn 1/4 tæng sè nî dµi h¹n. Tuy nhiªn t×nh
tr¹ng tµi chÝnh vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cã ¶nh hëng lín ®Õn viÖc c¸c c«ng ty
cã thÓ tù vay tù tr¶ cho c¸c chñ níc ngoµi hay kh«ng? Mét c«ng ty ho¹t
®éng kÐm hiÖu qu¶, kh¶ n¨ng tr¶ nî kÐm th× sÏ khã cã thÓ vay nî níc ngoµi
díi h×nh thøc trùc tiÕp tù vay tù tr¶. VÒ nguyªn t¾c th× ChÝnh phñ kh«ng can
thiÖp vµo vay nî cña c¸c doanh nghiÖp díi h×nh thøc tù vay tù tr¶, tuy nhiªn
mäi nhu cÇu vay nî níc ngoµi, ngoµi phÇn vay cña ChÝnh phñ th× nhu cÇu
vay nî níc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung qua h×nh thøc tù vay tù
tr¶ ®Òu ph¶i n»m trong tæng h¹n møc vay nî níc ngoµi ®îc ChÝnh phñ xem
xÐt vµ chÊp nhËn.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
II/ TÝnh tÊt yÕu cña viÖc vay nî níc ngoµi vµ sù cÇn
thiÕt t¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng vay, tr¶ nî níc ngoµi .
1/ TÝnh tÊt yÕu cña viÖc vay nî níc ngoµi .
LÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c níc trªn thÕ giíi (nhÊt lµ c¸c níc ph¸t triÓn
tõ sau ®¹I chiÕn thÕ giíi thø hai tíi nh÷ng n¨m cña thËp kû 80 vµ c¸c níc
®ang ph¸t triÓn hiÖn nay ë khu vùc §«ng ¸ , Mü La tinh) ®· kh¼ng ®Þnh ch¾c
ch¾n r»ng vay nî níc ngoµi lµ mét tÊt yÕu trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn. ThËt
vËy, trong bèi c¶nh cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c níc chËm ph¸t triÓn
muèn nhanh chãng tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu nh»m ®¹t tíi
môc tiªu t¨ng trëng dù kiÕn th× nhu cÇu vèn ®Çu t lu«n lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i
bëi nã lu«n lµ sù m©u thuÉn bÊt cËp gi÷a kh¶ n¨ng tÝch luü cã h¹n víi nhu
cÇu ®Çu t l¹i lín. Do vËy, viÖc huy ®éng vèn níc ngoµi lµ mét vÊn ®Ò tÊt
yÕu.
§èi víi ViÖt nam, chóng ta thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®iÒu
kiÖn tõ mét ®Êt níc võa tho¸t khái hµng chôc n¨m chiÕn tranh liªn miªn vµ
trong thÕ bÞ bao v©y cÊm vËn cña Hoa Kú, cïng víi mét nÒn kinh tÕ ®Æc trng
n«ng nghiÖp l¹c hËu vµo lo¹i nghÌo nhÊt thÕ giíi. Do vËy, thùc hiªn c«ng
nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ lµ gi¶i ph¸p duy nhÊt ®Ó tho¸t khái vßng luÈn quÈn
cña sù nghÌo ®ãi, ®ång thêi c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ còng lµ môc tiªu
duy nhÊt cña §¶ng vµ Nhµ níc ta ®Ó ®a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nhanh chãng
hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc, lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn
d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh.
§Ó ®¹t ®îc c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ theo ®Þnh híng ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· h«i trong giai ®o¹n 2001-2005 lµ t¨ng gÊp ®«i GDP so víi n¨m
1995 vµ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ b×nh qu©n 9-10 % th× chóng ta cÇn mét lîng vèn ®Çu t kho¶ng 40-42 tû USD, trong khi ®ã kh¶ n¨ng ®¸p øng vèn tõ
nÒn kinh tÕ trong níc theo quy ho¹ch ®Çu t ®¹t kho¶ng 45 % (xÊp xØ 20 tû
USD). VËy sè thiÕu hôt lÊy tõ ®©u? Mét c©u hái kh«ng dÔ tr¶ lêi, nhng ch¾c
ch¾n ph¶i lµ nguån vèn tõ bªn ngoµi th«ng qua ho¹t ®éng vay nî.
2/ Sù cÇn thiÕt t¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng vay, tr¶ nî níc ngoµi.
§Ó hiÓu râ ®îc vÊn ®Ò, tríc hÕt chóng ta h·y xÐt thùc tr¹ng nî níc
ngoµi cña ViÖt Nam :
Theo sè liÖu cña Bé Tµi chÝnh, tÝnh ®Õn 31/12/2001, nî níc ngoµi cña
ViÖt Nam b»ng ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi lµ 3,6 tû ®« -la Mü vµ h¬n 10 tû ®ång
róp chuyÓn nhîng, chiÕm 50 % GDP, trong ®ã 1/3 sè nî cña ChÝnh phñ do
hËu qu¶ tõ thêi c¬ chÕ bao cÊp ®Ó l¹i. XÐt vÒ sè tuyÖt ®èi, ®©y lµ con sè
kh«ng lín nhng lµ kh«ng nhá so víi thu nhËp quèc d©n vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ
cña níc ta. §¸ng lu ý h¬n lµ n¨m 1999,WB c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸
møc ®é vay nî cña mét quèc gia ®· xÕp ViÖt Nam vµo nhãm c¸c níc m¾c nî
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
trÇm träng trong nhãm c¸c níc cã thu nhËp thÊp. Theo sèliÖu nµy, nî cña
ViÖt Nam so víi GDP lµ 92,1 % vµ so víi xuÊt khÈu lµ 282,8 %.
H¬n n÷a, trong mét t¬ng lai gÇn, khi mµ quan hÖ cña chóng ta víi c¸c
Tæ chøc Tµi chÝnh Quèc tÕ ngµy cµng th¾t chÆt, qui m« tÝn dông níc ngoµi
cña chóng ta sÏ t¨ng lªn nhiÒu h¬n n÷a:
BiÓu 1. Khuynh híng tÝch lòy trong níc ë ViÖt Nam ,1994-2001
(% cña GDP)
TÝch lòy quèc gia
TÝch lòy cña Ch. Phñ .a/
TÝch lòy phi Ch. Phñ .b/
Ghi chó:
Nguån:
1994
1996
1998
2000
2001
3
-2
5
13
1
12
17
2
15
17
5
12
17
6
11
2002
kho¶ng
18
5
13
2005
dù
®o¸n
19
7
13
2010
dù
®o¸n
22
8
14
a/Thu ng©n s¸ch vµ viÖn trî trõ ®i chi thêng xuyªn (c¬ së tiÒn mÆt).
TÝch lòy ChÝnh phñ bao gåm c¶ trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng.
b/TÝch lòy quèc gia trõ ®i tÝch lòy tæng céng.
Bé Tµi chÝnh vµ Tæng Côc Thèng Kª.
Tû lÖ tÝch lòy cña ViÖt Nam kh¸ cao so víi c¸c níc cã thu nhËp thÊp
kh¸c.ChØ cã Trung Quèc vµ c¸c níc Nam ¸ gåm Ên ®é, Pakistan vµ Sri
Lanka cã tû lÖ tÝch lòy cao h¬n. NÕu xem xÐt trong ®iÒu kiÖn cña c¸c nø¬c
§«ng ¸, tû lÖ tÝch lòy cña ViÖt Nam kh¸ thÊp, nhng ®iÒu ®ã cã thÓ do nguyªn
nh©n chñ yÕu do sù kh¸c biÖt vÒ thu nhËp. Tû lÖ tÝch lòy cña ViÖt Nam ®· ®îc n©ng lªn trong suèt thËp kû võa qua,nhng nç lùc sÏ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó
ng¨n chÆn khuynh híng gi¶m gÇn ®©y vµ phôc håi tû lÖ t¨ng trëng tÝch lòy
nhanh, nh»m ®¹t ®îc møc t¨ng tû lÖ tÝch lòy dù kiÕn lµ 20 % GDP vµo n¨m
2005.
MÆc dï tÝch lòy trong níc t¨ng ®¸ng kÓ, nhu cÇu tµi trî tõ bªn ngoµi
cña ViÖt Nam vÉn lín (BiÓu 1). Trong n¨m 2003, Ng©n hµng ThÕ giíi dù tÝnh
nhu cÇu tµi chÝnh bªn ngoµi lµ 3,7 tû ®« -la Mü. Víi møc tæng d nî níc
ngoµi cao vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî níc ngoµi cña ViÖt Nam trong trung h¹n vÉn
cßn h¹n chÕ, phÇn lín nhu cÇu t¸i chÝnh bªn ngoµi nµy cÇn ph¶i ë díi d¹ng
tµi trî víi ®iÒu kiÖn u ®·I, vµ c¶ nguån vèn FDI n÷a.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
BiÓu 2. Nhu cÇu tµi trî tõ bªn ngoµi vµ nguån.
(Tû ®«-la Mü)
Thùc ¦íc
2001 tÝnh
2002
Nhu cÇu tµi trî
Th©m hôt c¸n c©n v·nglai
KhÊu trõ nî chÝnh thøc
trung vµ dµi h¹n
Nh÷ng kho¶n kh¸c (rßng)
Dù tr÷ b¾t buéc
Tæng sè
Nguån tµi trî
ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i
chÝnh thøc
Vay nî dµi h¹n
trong ®ã:
ODA gi¶i ng©n
IMF(rßng)
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Vèn ng¾n h¹n (rßng)
D nî qu¸ h¹n tån ®äng
Gi¶m nî
Tæng sè
Dù
b¸o
2003
2004
2005
2005-2010
TB n¨m
2,6
0,9
2,5
0,5
2,6
0,6
2,9
0,8
2,1
0,8
3,7
1,0
-0,3
0,5
3,7
0,5
3,5
0,4
3,7
0,5
4,1
0,7
4,5
0,7
5,4
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,6
1,2
1,5
1,6
1,9
2,3
0,4
0,2
1,8
0,3
0,6
-
0,7
0,03
1,9
0,1
-4,1
4,1
0,9
0,0
2,0
-0,0
-
1,1
-0,0
2,1
0,3
-
1,4
-0,0
2,1
0,4
-
1,8
-0,08
2,2
0,5
-
3,7
3,5
3,7
4,1
4,5
5,4
Nguån: ¦íc tÝnh cña Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam vµ Ng©n hµng ThÕ giíi .
Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia Ng©n hµng ThÕ giíi , trong khu«n
khá ®Èy m¹nh c¶i c¸ch cña ChÝnh phñ, tuy cã mét khèi lîng luång FDI lín,
nguån tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) vÉn ®ãng mét vai trß to lín vµ
quan täng , vÉn cÇn cã mét nguån ODA ®¸ng kÓ ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc c¸c môc
tiªu ph¸t triÓn trung h¹n. Gi¶i ng©n cña ODA, kÓ c¶ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i,
cÇn dîc t¨ng tõ kho¶ng 900 triÖu ®« - la Mü lªn 1 tû ®« -la Mü trong n¨m
2003. MÆc dï phÇn lín sè tiÒn nµy sÏ lµ gi¶i ng©n tõ nh÷ng cam kÕt ®· cã,
møc cam kÕt míi cña Héi NghÞ Tµi Trî cÇn ph¶i t¬ng ®¬ng víi møc cam kÕt
n¨m ngo¸i lµ 2,4 tû ®«- la Mü. CÇn cã møc cam kÕt nµy ®Ó ®¶m b¶o viÖc x©y
dùng mét nguån vèn tµi trî ®Çy ®ñ ®Ó gióp gi¶i ng©n ®Òu ®Æncho c¸c dù ¸n
trong rung h¹nvµ cã ®Çy ®ñ luång vèn u ®·I. Nh÷ng u tiªnvÒ ph¸t triÓn cña
ViÖt Nam, mµ luång ODA cÇn hç trî, ®· ®îc tr×nh bµy trong kÕ ho¹ch ph¸t
triÓn Kinh tÕ X· héi cña ChÝnh phñ vµ trong v¨n b¶n chÝnh thøc chuÈn bÞ cho
héi nghÞ Tµi trî n¨m 2002. Nh÷ng nhu cÇu nµy rÊt ®¸ng kÓ vµ cÇn thiÕt ë
ViÖt Nam. Kho¶ng 50 % d©n sè vÉnsèng díi møc nghÌo khã vµ kh«ng cã ®ñ
c¸c dÞch vô x· héi quan träng trong khi chÊt lîng c¸c dÞch vô l¹i yÕu kÐm.
Kho¶ng 40 % d©n sè cã níc s¹ch trong khi c¸c dÞch vô y tÕ chØ phôc ®îc
21% d©n sè. Nh÷ng chøng cø vÒ c¸c chØ tiªu trong c¸c lÜnh vùc y tÕ ®· bÞ
xÊu ®i tõ thËp kû 80 chothÊy nh÷ng thµnh qu¶ vÒ dÞch vô y tÕ mµ ViÖt Nam
®· bÞ ®¶o ngîc. MÆc dï chi phÝ cña khu vùc t nh©n trong lÜnh vùc y tÕ lµ
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nguån lín nhÊt ®Ó tµi trî cho lÜnh vùc nµy ,cÇn ph¶i t¨ngthem chi phÝ c«ng
céng trong lÜnh vùc y tÕ ®Ó c¶i thiÖn chÊt lîng dÞch vô y tÕ c«ng céng vµ ®¸p
øng ®îc nhu cÇu cña ngêi nghÌo khã. Trong lÜnh vùc gi¸o dôc, ViÖt Nam ®·
®¹t ®îc møc häc sinh ®Õn trêng ®¸ng kh©m phôc so víi møc thu nhËp hiÖn
nay. Tuy nhiªn, gi¸o dôc vµ chÊt lîng cÇn ®îc c¶i thiÖn h¬n n÷a ®Ó cã thÓ
cung cÊp ®îc lao ®éng vµ tay nghÒ cÇn thiÕt cho sù t¨ng trëng nhanh. VÒ c¬
së h¹ tÇng kinh tÕ, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n cßn thÊp vµ c¶i thiÖn hÖ
thèng nµy rÊt cÇn thiÕt cho sù t¨ng trëng chung vµ cho sù ph¸t triÓn n«ng
th«n. Nhu cÇu n¨ng lùc còng rÊt cao vµ sÏ t¨ng nhanh cïng víi sù t¨ng trëng : nhu cÇu vÒ ®iÖn ®îc dù ®o¸n t¨ng tõ 14 ®Õn 16 %mçi n¨m trong thËp
niªn s¾p tíi. Dù ®o¸n cÇn 5 %cña GDP ®Ó ®Çu t vµo lÜnh vùc n¨ng lùc ®Ó cã
thÓ ®¸p øng nhu cÇu nµy .
Nh vËy, trong nh÷ng n¨m tíi, tÝn dông níc ngoµi cña ViÖt Nam ngµy
cµng ph¸t triÓn, v× vËy cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý nî níc ngoµi mét c¸ch cã hiÖu
qu¶ vµ ph¶i t¨ng cêng h¬n n÷a vai trß hÖ thèng qu¶n lý vay nî níc ngoµi nãi
chung vµ vai trß cña Ng©n hµng Nhµ níc víi t c¸ch lµ Ng©n hµng Trung ¬ng
nãi riªng v× nh÷ng lý do sau:
Thø nhÊt, nî níc ngoµi t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi sù t¨ng trëng theo hai
híng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc tïy thuéc vµo viÖc qu¶n lý nh÷ng kho¶n nî vay
níc ngoµi hiÖu qu¶ hay kh«ng:
Trong sù ph¸t triÓn cña c¸c níc ®i sau viÖc t×m kiÕm c¸c nguån vèn níc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ bæ sung cho nguån tÝch lòy trong níc lµ sù
cÇn thiÕt kh¸ch quan. Nã kh«ng nh÷ng chØ ®¬n thuÇn lµ cung cÊp nguån tµi
chÝnh ®Ó chi tr¶ c¸c kho¶n ®Çu t ph¸t triÓn mµ nÕu qu¶n lý tèt th× sÏ kÐo theo
sù chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ gãp phÇn t¹o ra sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, tr¸nh
sù tôt hËu vÒ kinh tÕ. Th«ng thêng trong giai ®o¹n khëi ®éng nÒn kinh tÕ c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn cã tû lÖ tÝch lòy néi bé chØ trªn díi 10 % GDP, trong khi
muèn t¨ng trëng nhanh th× tû lÖ ®Çu t Ýt nhÊt còng ph¶i lµ 20 % GDP. Nh×n
chung nÕu tû lÖ tÝch lòy néi bé cao, nguån vèn níc ngoµi chØ mang tÝnh bæ
sung th× nÒn kinh tÕ ch¼ng nh÷ng ph¸t triÓn nhanh mµ cßn ®¶m b¶o ph¸t
triÓn trong thÕ æn ®Þnh. Ch¼ng h¹n nh Hµn quèc,®Ó gia t¨ng nhÞp ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ ®· ph¶i t¨ng cêng vay nî ®Õn møc trë thµnh ®Êt níc cã sè nî
níc ngoµi lín thø t trªn thÕ giíi (sau Brazin, Chile vµ Mexico), song do
qu¶n lý vay nî chÆt chÏ trong diÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qña
nªn kh«ng nh÷ng tr¶ ®îc nî l·i vµ gèc, tæng sè nî kh«ng nh÷ng gi¶m mµ
cßn cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu vèn ra níc ngoµi.
Nguån ngoµi níc trë thµnh nhu cÇu tÊt yÕu khi mµ tÝch lòy trong níc
kh«ng ®ñ trang tr¶i nhu cÇu ®Çu t. §é chªnh lÖch lín hay nhá ph¶n ¸nh møc
®é néi lùc kinh tÕ yÕu hay m¹nh. C¸c nguån vèn níc ngoµi tuy rÊt quan
träng nhng kh«ng ph¶i bao giê còng trùc tiÕp dÉn ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ
nhanh: trong nhiÒu thËp niªn qua mét sè níc Ch©u phi ®· nhËn ®îc nhiÒu
viÖn trî ODA song do sö dôngkh«ng hiÖu qña nguån vèn viÖn trî vµ vay nî
nªn nhÞp ®é t¨ng trëng kinh tÕ chØ cã 0,2 %/n¨m.
§¸nh gi¸ møc ®é nî cña mét quèc gia thËt kh«ng ®¬n gi¶n bëi nã
kh«ng chØ liªn quan ®Õn quy m« cña kho¶n nîmµ cßn cã nh÷ng tiªu thøc
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kh¸c liªn quan ®Õn mèi quan hÖ t¬ng hç ch¼ng h¹n gi÷a xuÊt khÈu vµ tr¶ nî
hoÆc c¬ cÊu c¸c kho¶n nî.
NÕu xö lý ®óng híng th× dï quy m« nî hay sè nî tÝnh trªn ®Çu ngêi lµ
lín nhng vÊn ®Ò nî cã thÓ kh«ng ph¶i lµ g¸nh nÆng nÕu trong níc gi¶i quyÕt
tèt vÊn ®Ò qu¶n lý tèt c¸c kho¶n vay nî, t¨ng cêng tiÒm lùc xuÊt khÈu (trêng
hîp Hµn quèc lµ vÝ dô minh chøng).
Tr¸i l¹i, cã nh÷ng níc khèi lîng nî ban ®Çu kh«ng lín l¾m nhng do
c«ng t¸c qu¶n lý kÐm , vèn ®îc sö dông kh«ng hiÖu qu¶ ®· lµm cho tæng sè
nî t¨ng lªn nhanh chãng.Thùc tÕ, vÊn ®Ò nî trë nªn gay g¾t kh«ng chØ ®¬n
gi¶n lµ do tæng sè nî t¨ng lªn mµ chñ yÕu lµ do tû lÖ dÞch vô tr¶ nî t¨ng lªn,
ph¶n ¸nh tû lÖ xuÊt khÈu kh«ng t¨ng lªn t¬ng øng víi nguån vèn níc ngoµi
®a vµo, trong trêng hîp ®ã c¸c níc cho vay kh«ng muèn cho vay thªm.
Nh vËy, c¸c kho¶n vay nî níc ngoµi t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ . §ã lµmét lý do t¹i sao ph¶i t¨ng cêng
qu¶n lý c¸c kho¶n vay nî níc ngoµi .
Thø hai, nh×n chung vay níc ngoµi nhµm t¹o ra nguån vèn ( b»ng
ngo¹i tÖ hay hµng ho¸) bæ sung ®¸p øngnhu cÇu trogn níc song thùc chÊt vay
níc ngoµi lµ viÖc sö dông cã ®iÒu kiÖn c¸c nguån vèn tÝn dông níc ngoµi ,
bëi vËy nguån vèn nµy t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, thÞ
trêng hµng ho¸ vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ th«ng qua mèi quan hÖ qua l¹i
gi÷a l·i suÊt, tû gi¸, chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia víi vay nî níc ngoµi. Do
vËy, cÇn thiÕt cã sù tham gia cña Ng©n hµng Nhµ níc trong qu¶n lý vay nî
níc ngoµi nh»m kiÓm so¸t luång vèn ngo¹i tÖ vµo, ra khái ViÖt Nam, lËp
c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, nghiªn cøu ¶nh hëng cña nguån vèn vay níc
ngoµi ®Õn tû gi¸, cung øng tiÒn ...®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, gãp phÇn
ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chiÕn lîc vay vµ tr¶ nî níc ngoµi , t×m kiÕm vµ khai
th¸c c¸c nguån vèn vay u ®·i.
Thø ba, tríc thêi gian c¸c níc §«ng ©u vµ Liªn X« cò tan r· chóng ta
®· nhËn ®îc mét lîng lín nguån viÖn trî tõ níc ngoµi (chñ yÕu lµ c¸c níc
thuéc khèi X· héÞ Chñ nghÜa) .Trong n¨m 2001 vµ n¨m 2002, nguån viÖn trî
kh«ng hoµn l¹i chÝnh thøc cña chóng ta lµ 0,2 tû ®«-la Mü, chiÕm kho¶ng 5
% tæng sè nguån tµi trî mçi n¨m. Theo dù b¸o cña c¸c chuyªn gia Ng©n
hµng Nhµ níc vµ Ng©n hµng ThÕ giíi, trong nh÷ng n¨m tíi nguån viÖn trî
nµy vÒ trÞ sè tuyÖt ®èi vÉn gi÷ ë møc 0,2 tû ®«-la Mü (theo biÓu 2) song c¸c
nguån nµy sÏ gi¶m mét c¸ch t¬ng ®èi ( kho¶ng 4 % mçi n¨m trªn tæng sè
nguån tµi trî tõ 4 ®Õn 5 tû ®«-la Mü ). §èi víi c¸c nguån viÖn trî chÝnh thøc
nµy, chóng ta sö dông chóng nh lµ mét nguån vèn trong níc mµ kh«ng ph¶i
bËn t©m vÒ viÖc hoµn tr¶.
Ngoµi c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ®ang cã xu híng gi¶m nµy,
c¸c kho¶n cßn l¹i ®Òu lµ c¸c kho¶n vay nî víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ phÇn l·i
vµ phÇn gèc khi tíi h¹n, v× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i cã mét chÝnh s¸ch, chiÕn
lîc huy ®éng, sö dông vµ qu¶n lý sao cho cã hiÖu qu¶ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng
tr¶ nî l·i vµ ®Æc biÖt lµ vèn gèc. NhiÒu chuyªn gia trong lÜnh vùc qu¶n lý nî
níc ngoµi nhÊt trÝ víi kÕt luËn r»ng “huy ®éng vèn lµ quan träng , nhng
chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ lµ quyÕt ®Þnh” , nghÜa lµ
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kh«ng cã chÝnh s¸ch qu¶n lý vay nî níc ngoµi tèt tÊt yÕu sÏ ®a ®Õn khñng
ho¶ng nî , kÕ tiÕp lµ khñng ho¶ng kinh tÕ , tµi chÝnh vµ thËm chÝ c¶ vÒ chÝnh
trÞ. Chõng nµo vèn vay ®îc qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ cho ph¸t triÓn
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó t¹o ra nhiÒu nguån thu h¬n lµm c¬ së ®¶m
b¶o cho viÖc tr¶ nî sau nµy vµ t¨ng thªm phóc lîi x· héi cho níc ®i vay.
Thø t, ho¹t ®éng tÝn dông quèc tÕ cã ¶nh hëng rÊt lín tíi uy tÝn ( vÒ
ngo¹i giao, ngo¹i th¬ng ...) cña ChÝnh phñ ®èi víi c¸c Tæ chøc Tµi chÝnh-TÝn
dông Quèc tÕ, ®èi víi ChÝnh phñ c¸c níc vµ céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ.
Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ mét vÊn ®Ò quan träng mµ mçi quèc gia ®Òu tró
träng nh»m t¨ng cêng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c níc vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh
quèc tÕ . §Ó cã thÓ thùc hiÖn ®îc theo ph¬ng ®ã nh»m cñng cè vµ gi÷ v÷ng
uy tÝn vÒ mÆt ®èi ngo¹i, chóng ta cÇn x©y dùng mét lßng tin, mét chç ®øng
v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng quèc tÕ .Muèn vËy ,cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nî tån ®äng ,
®ã lµ mét vÊn ®Ò ph¶i ®îc coi nh lµ mét nhiÖm vô träng yÕu trong chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i nãi chung cña ®Êt níc. Nî tån t¹i
do nh÷ng kho¶n nî cò cha tr¶, nh÷ng kho¶n nî vay míi céng víi kho¶n l·i,
v× thÕ gi¶i quyÕt nî lµ mét vÊn ®Ò rÊt nan gi¶i cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi sù
t¨ng trëng kinh tÕ , tíi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, tíi viÖc thùc thi chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ quèc gia ...Ch¼ng h¹n ViÖt Nam d nî níc ngoµi rÊt lín ( h¬n 14 tû
®«-la Mü tÝnh t¬ng ®¬ng), hµng n¨m ng©n s¸ch ph¶i chi ra kho¶ng 2500 tû
®ång ( t¬ng ®¬ng trªn 200 triÖu ®«-la Mü ) ®Ó tr¶ mét phÇn nî qu¸ h¹n vµ nî
®Õn h¹n , sè nµy chiÕm tíi 10 % tæng sè thu vÒ xuÊt khÈu. Trong bèi c¶nh
nªn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay cßn rÊt thiÕu vèn ®Ó më réng vµ ®Çu t chiÒu
s©u cho s¶n xuÊt th× vÊn ®Ò nµy cµng trë nªn quan träng.
Khi mét ®Êt níc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn th× nhu cÇu ®Çu t vµo
s¶n xuÊt sÏ rÊt cao nh»m t¨ng thu nhËp quèc d©n, n©ng cao møc sèng cña ngêi d©n. Song quèc gia ®ã cã nh÷ng kho¶n nî tån ®äng ®ang ph¶i tr¶ hay nî
chång chÊt th× buéc hä ph¶i trÝch tõ thu nhËp quèc d©n ®Ó tr¶ nî . §iÒu nµy
lµm gi¶m kh¶ n¨ng nhËp khÈu ®ång thêi ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng bÞ h¹n
chÕ, hµng trong níc kh«ng ®îc b¶o vÖ tríc sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ nhËp
khÈu thÊt nghiÖp gia t¨ng vµ c¸n c©n th¬ng m¹i mÊt c©n ®èi nghiªm träng ...
Nî níc ngoµi nhiÒu hay Ýt kh«ng ph¶i lµ tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ mét
níc giÇu hay nghÌo. Nã t¸c ®éng ®Õn sù t¨ng trëng kinh tÕ trong níc , ®Õn
mèi quan hÖ tÝn dông ngo¹i th¬n, ®Õn c¸n c©n thanh to¸n ,tû gi¸ vµ l¹m ph¸t,
lµm ¶nh hëng tíi viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gãp phÇn quyÕt ®Þnh
chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i. Víi tÇm quan träng nh vËy nî vµ tr¶ nî ph¶i ®îc qu¶n lý chÆt chÏ h¬n n÷a c¬ chÕ cÇn ph¶i chØnh söa cho phï hîp víi chøc
n¨ng cña c¸c c¬ quan chñ qu¶n.
Thø n¨m, thùc tr¹ng hÖ thèng qu¶n lý vÜ m« (vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch
qu¶n lý ...) nî níc ngoµi cña ViÖt Nam cßn rÊt yÕu kÐm cha ®¸p øng ®îc
yªu cÇu cña hÖ thèng qu¶n lý cã hiÖu qu¶. Thªm vµo ®ã, cho ®Õn nay chóng
ta vÉn cha cã mét c¬ quan nµo ®øng ra thèng nhÊt qu¶n lý vay vµ tr¶ nî níc
ngoµi . Sù phèi hîp cña c¸c c¬ quan cßn cha ®óng chøc n¨ng, chång chÐo
hoÆc thiÕu sù chÆt chÏ vµ ®ång bé. XÐt trong tæng thÓ kinh tÕ vÜ m«, ho¹t
®éng vay nî ph¶i híng theo c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ cã kh¶
n¨ng t¸c ®éng tíi mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng. Bëi vËy, t¨ng cêng vai trß cña
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ng©n hµng Nhµ níc trong c«ng t¸c qu¶n lý nî níc ngoµi nãi chung vµ nî níc ngoµi cña ChÝnh phñ nãi riªng lµ vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt.
III/ Môc tiªu cña qu¶n lý vay nî trong thêi gian tíi.
VÒ c¬ b¶n, môc tiªu cña ho¹t ®éng vay nî cña ViÖt Nam trong thêi
gian tíi ph¶i phôc vô cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi tæng thÓ hay
nãi c¸ch kh¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vay nî níc ngoµi ph¶i n»m trong hÖ thèng
qu¶n lý vÜ m« híng tíi t¨ng trëng vµ æn ®Þnh kinh tÕ, x· héi , æn ®Þnh gi¸ trÞ
cña ®ång tiÒn. Tuy nhiªn môc tiªu c¬ b¶n nµy sÏ ph¶i ®îc cô thÓ ho¸ trªn
tõng ph¹m vi cô thÓ :
Trªn ph¹m vi nÒn kinh tÕ :
- Huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn vay níc ngoµi phôc
vô cho chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi vµ sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa,
hiÖn ®¹i ho¸, trªn c¬ së t¹o lËp mét hÖ thèng qu¶n lý vay nî h÷u hiÖu;
- Gãp phÇn ph¸t triÓn nhanh, c©n ®èi vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ quyÕt
quèc d©n, gi¶m thiÓu t¸c ®éng tiªu cùc cña viÖc vay nî ®Õn nÒn kinh tÕ quèc
d©n ;
- §¸nh gi¸ ®óng tÇm quan träng cña nguån t b¶n quèc tÕ trong qóa
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, nghÜa lµ x¸c ®Þnh ®îc 3 vÊn ®Ò lín cña vay nî níc
ngoµi lµ : §©u lµ lîi Ých tiÒm n¨ng cña nguån vèn t b¶n quèc tÕ ? Vay bao
nhiªu vµ vay díi h×nh thøc nµo lµ tèi u ? Vèn vay ®îc sö dông cho môc ®Ých
nµo ? Tõ ®ã cã chiÕn lîc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ .
§èi víi Ng©n hµng Nhµ níc :
- Gãp phÇn khai th¸c vµ sö dông tèi ®a c¸c nguån vèn vay níc ngoµi,
nh»m kiÓm so¸t nguån ngo¹i tÖ vµo ra khái l·nh thæ ViÖt Nam, æn ®Þnh thÞ
trêng tiÒn tÖ tµi chÝnh vµ ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ .
- §¶m b¶o nguån ngo¹i tÖ dù tr÷ ë møc cÇn thiÕt ®¸p øng c¸c nhu cÇu
tr¶ nî. Th«ng qua c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh tû gi¸ l·i suÊt
®Ó hç trî cho viÖc phßng tr¸nh rñi ro cho c¸c ho¹t ®éng vay vµ tr¶ nî còng
nh duy tr× sù an toµn trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng , nghÜa lµ
nh»m nghiªn cøu t¸c ®éng ¶nh hëng cña nguån vèn vay níc ngoµi tíi tû
gi¸, lîng tiÒn cung øng vµ l¹m ph¸t ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
- Gãp phÇn ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn mét c¸ch tèt nhÊt chiÕn lîc, kÕ
ho¹ch vay tr¶ nî níc ngoµi, lùa chän nguån vèn vay thÝch hîp còng nh c¸c
®iÒu kiÖn vay vèn.
IV/ Kinh nghiÖm vay nî cña mét sè níc trªn thÕ giíi.
Trong hai cuéc héi th¶o lín t¹i c¸c níc Ch©u ¸ vµ Th¸i B×nh D¬ng do
tæ chøc ES (héi ®ång kinh tÕ x· héi c¸c níc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng)
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®øng ra tæ chøc t¹i B¾c Kinh n¨m 1986 vµ ë Cameroune n¨m 1987, c¸c nhµ
qu¶n lý vµ nghiªn cøu kinh tÕ ®Òu ®I ®Õn kÕt luËn lµ : Muèn ph¸t triÓn kinh
tÕ Ch©u ¸ -Th¸i B×nh D¬ng ph¶i ra søc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c
nguån vèn trong níc vµ nguån vèn níc ngoµi. C¸c héi nghÞ nµy ®· tæng kÕt
kinh nghiÖm cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong viÖc vay vèn níc ngoµi vµ ®·
cã nh÷ng kÕt luËn rÊt ®¸ng ®îc quan t©m.
Trong giai ®o¹n cuèi thËp kû 70 cho tíi n¨m 1983 nî quèc tÕ cña c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn lªn ®Õn 810 tû ®«-la Mü ,trong ®ã cã nh÷ng níc thµnh
c«ng trong vay nî ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nh Hµn quèc,nhng còng cã nh÷ng níc thÊt b¹i, r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng nî ®Ó l¹i g¸nh nî chång chÊt cho
hËu thÕ mµ cã khi ph¶i tr¶ gi¸ b»ng sù khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ - chÝnh trÞ nh:
Th¸i lan, Braxin, Mehico, Chi le, Peru, Venezunea. Nguyªn nh©n cña sù thÊt
b¹i cña c¸c níc ph¸t triÓn dùa vµo vay nî lµ do sai lÇm trong chÝnh s¸ch
qu¶n lý vay nî níc ngoµi. Sau ®©y lµ mét vµi vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ qu¶n lý vay
nî níc ngoµi :
1. Kinh nghiÖm cña Hµn quèc.
Vµo cuèi n¨m 1965, khi c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ , tµi chÝnh, th¬ng
m¹i cña Hµn quèc ®· ®îc tiÕn hµnh cã hiÖu qu¶, xuÊt khÈu b¾t ®Çu t¨ng lªn
nhanh chãng, gi¸ c¶ trong níc æn ®Þnh, ®Çu t vµo s¶n xuÊt trong níc ®· b¾t
®Çu kÝch thÝch kinh tÕ t¨ng trëng, c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®¸nh gi¸ l¹c
quan vÒ triÓn väng kinh tÕ tèt ®Ñp cña nÒn kinh tÕ Hµn quèc (gièng trêng hîp
cña ViÖt Nam hiÖn nay).V× vËy vµo gi÷a n¨m 1966, nguån vèn ng¾n h¹n å
¹t ch¶y vµo Hµn quèc mét c¸ch ®ét ngét, ®Æt chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« tríc
mét vÊn ®Ò nan gi¶i: nÕu Ng©n hµng Trung ¬ng ®Ó mÆc cho ®ång vèn ®ã
ch¹y vµo qu¸ nhiÒu, ®ång Won sÏ lªn gi¸, c«ng nghiÖp xuÊt khÈu non trÎ sÏ
bÞ gi¸ng mét ®ßn nÆng nÒ. Nhng nÕu Ng©n hµng Trung ¬ng t×m c¸ch gi÷ cho
tû gi¸ ®ång Won æn ®Þnh trong khi nguån vèn tµi chÝnh trµn ngËp, Ng©n
hµng Trung ¬ng sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc kiÓm so¸t tiÒn tÖ trong níc vµ
n¹n l¹m ph¸t l¹i tiÕp tôc bïng næ, ®óng nh ®· x¶y ra cuèi nh÷ng n¨m 60.
Vµo nh÷ng n¨m 70 Hµn quèc ph¶i tiÕp tôc chÞu sù l¹m ph¸t trong níc kÌm
theo g¸nh nÆng nî níc ngoµi, Ng©n hµng Trung ¬ng Hµn quèc ®· ph¶i tiÕn
hµnh liªn tôc nhiÒu cuéc ph¸ gi¸ nhá (mini devaluation) ®Ó cøu nguy cho c¸c
nhµ xuÊt khÈu.Tõ thËp kû 70 Hµn quèc ®· sö dông nguån vèn níc ngoµi vµo
chiÕn lîc t¨ng trëng hµng xuÊt khÈu (chñ yÕu lµ gia t¨ng xuÊt khÈu c¸c s¶n
phÈm chÕ t¹o vµ nhê ®ã ngµy nay Hµn quèc ®· trë thµnh mét trong sè nh÷ng
con rång Ch©u ¸.
2. Kinh nghiÖm cña Mªhic«.
Qua bµi ph¸t biÓu cña «ng Camdessus, gi¸m ®èc ®iÒu hµnh IMF ngµy
25/5/2000 “tiÕn tíi mét khu vùc tù do mËu dÞch ë Ch©u Mü” vµ c¸c tµi liÖu
kh¸c cho thÊy mét bµi häc quan träng vÒ thÊt b¹i cña Mªhic« trong vay nî níc ngoµi.
Trong nh÷ng n¨m 1993-1998 víi sù hç trî tÝch cùc cña IMF, Mªhic«
®· t¹m thêi æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, trang tr¶i ®îc nî níc ngoµi, ®Æt nÒn mãng
cho nÒn kinh tÕ khu vùc t nh©n, tù do ngo¹i hèi vµ th¬ng m¹i, c¬ cÊu l¹i c¸c
kho¶n nî níc ngoµi.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nhng tiÕp sau ®ã, vµo cuèi n¨m 1999 nÒn kinh tÕ Mªhic« l¹i béc lé
nh÷ng dÊu hiÖu mét cuéc khñng ho¶ng míi: Béi chi c¸n c©n thanh to¸n trë
nªn rÊt nghiªm träng. Tõ ®ã Mªhic« l¹i ph¶i tiÕp tôc vay nî ng¾n h¹n ®Ó bï
®¾p cho sè béi chi nµy. Vèn níc ngoµi ch¹y vµo nhiÒu ®· lµm cho ®ång Peso
t¨ng gi¸ , nhng sù t¨ng gi¸ nµy trong ®iÒu kiÖn lóc ®ã lµ gi¶ t¹o. §Çu n¨m
2000 c¸n c©n thanh to¸n l¹i tiÕp tôc béi chi trÇm träng h¬n, buéc ChÝnh phñ
Mªhic« ph¶i ph¸ gi¸ ®ång Peso. Sau khi ph¸ gi¸, cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ
l¹i trë nªn nghiªm träng. Mªhic« ®îc coi lµ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n trªn thÞ
trêng tµi chÝnh quèc tÕ. §ång Peso bÞ c¸c lùc lîng ®Çu c¬ tiÒn tÖ tung ra,
cuéc khñng ho¶ng ®ång Peso kÐo ®ång ®«-la Mü vµo c¬n lèc ®Çu c¬, hµng tû
®«-la Mü ®· tung ra ®Ó mua c¸c ®ång tiÒn m¹nh. Tríc t×nh tr¹ng ®ã ChÝnh
phñ Mªhic« ph¶i t×m biÖn ph¸p cøu nguy nhng kh«ng thay ®æi chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ ®Ó lµnh m¹nh ho¸ nÒn kinh tÕ mµ vÉn tiÕp tôc nhê vµo vay nî níc
ngoµi. Trong khi ®ã Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ vµ Mü l¹i s½n sµng hç trî : ngµy
1/2/2000, IMF cho Mªhic« vay 17,8 tû USD trong vßng 18 th¸ng, Mü cho
vay 20 tû USD vµ nhãm G10 cho vay ng¾n h¹n 10 tû USD . Nh vËy Mªhic«
®· vay thªm nî ng¾n h¹n 47,8 tû USD ®Ó gi¶i quyÕt khñng ho¶ng kinh tÕ .
¤ng Camdessus l¹i coi ®ã lµ “mét sù gióp ®ì lín nhÊt cña IMF ®èi víi mét
níc héi viªn tõ tríc ®Õn nay” ,vµ liÒu thuèc ®ã lËp tøc ph¸t huy hiÖu qu¶, «ng
Camdessus cho biÕt c¸n c©n thanh to¸n cña Mªhic« ®· b¾t ®Çu béi thu vµo
quý I n¨m 2000, ®ång Peso ®· lªn gi¸ so víi ®ång ®«-la Mü tõ 8,1 Peso/1
USD lªn 6 Peso/ 1USD. §IÒu nµy l¹i cã nghÜa lµ cã lîi cho c¸c nhµ xuÊt
khÈu Mü b¸n hµng sang Mªhic« - thÞ trêng xuÊt khÈu ®øng thø 3 cña Mü,
cßn Mªhic« th× l¹i chñ yÕu nhËp khÈu, xuÊt khÈu kÐm lµm cho c¸n c©n th¬ng
m¹i cña Mªhic« th©m hôt - nh÷ng tiÒn ®Ò cho cuéc khñng ho¶ng míi l¹i xuÊt
hiÖn.
Bµi häc lín tõ sù kiÖn Mªhic« cho thÊy : Mét níc nÕu chØ dùa vµo vay
nî níc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ sÏ cã thÓ ®a nÒn kinh tÕ níc ®ã vµo mét
vßng luÈn quÈn ®Çy bÕ t¾c :vay nî ®Ó ph¸t triÓn d·n tíi khñng ho¶ng kinh tÕ,
tiÒn tÖ, ®Ó gi¶i nguy l¹i tiÕp tôc vay nî vay nî l¹i dÉn tíi khñng ho¶ng míi
víi c«ng nî chång chÊt ...
Mét níc ban ®Çu tëng chõng rÊt thµnh c«ng trong vay nî níc ngoµi
song cuèi cïng l¹i vÊp ng· . §Ó lµm râ h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy chóng ta nghiªn
cøu thªm mét trêng hîp cña Th¸i lan trong viÖc qu¶n lý vay nî níc ngoµi.
3. Kinh nghiÖm cña Th¸i lan .
Vay nî níc ngoµi cña Th¸i lan ®îc thùc hiÖn theo LuËt vay nî níc
ngoµi ( n¨m 1976). Theo luËt nµy, Bé Tµi chÝnh ®îc phÐp huy ®éng vèn vay
tõ níc ngoµi phôc vô c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi . ViÖc cÊp b¶o
l·nh cho c¸c kho¶n vay cña xÝ nghiÖp quèc doanh ®îc quy ®Þnh trong luËt
(n¨m 1976) vµ sau nµy cã söa ®æi. §¹o luËt Hoµng gia (n¨m 1985) trao
quyÒn cho bé phËn qu¶n lý vµ ChÝnh s¸ch vay nî (LPMD) cña Bé Tµi chÝnh
tiÕn hµnh c¬ cÊu l¹i nî níc ngoµi cña khu vùc Nhµ níc.
Ho¹t ®éng cña LPMD ®îc c¸c khèi th¬ng m¹i song ph¬ng vµ ®a ph¬ng gi¶i quyÕt trong khi c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nî ®îc giao cho khèi lËp kÕ
ho¹ch vµ chÝnh s¸ch. TÊt c¶ c¸c tho¶ thuËn vÒ vay nî níc ngoµi cña ChÝnh
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
phñ c¸c th«ng b¸o gi¶i ng©n vµ ho¸ ®¬n thanh to¸n mµ chñ nî göi ®Õn ®Òu ®îc gi÷ ë LPMD . ViÖc thanh to¸n nî do khèi chÝnh s¸ch khëi xíng, khèi lËp
kÕ ho¹ch vµ vô tæng kiÓm so¸t sÏ ghi chÐp, n¬i chÞu tr¸ch nhiÖm h¹ch to¸n
nh÷ng kho¶n vay vµ hoµn tr¶ nî. V× vËy nh÷ng sæ s¸ch ®Çy ®ñ chi tiÕt ®èi víi
vay ChÝnh phñ yªu cÇu ®îc vi tÝnh hãa t¹i LPMD
LPMD cã thÓ lÊy ®Çy ®ñ th«ng tin vµ nî ChÝnh phñ trong c¬ së d÷ liÖu
cña m×nh. C¸c b¸o c¸o vÒ nî níc ngoµi ®îc gi¶i tr×nh thêng xuyªn cho Bé
Tµi chÝnh vµ Uû ban chÝnh s¸ch nî quèc gia. C¬ quan nµy chÞu tr¸ch nhiÖm
x¸c ®Þnh h¹n møc vay nî vµ b¶o l·nh hµng n¨m cña ChÝnh phñ dùa trªn
nh÷ng kiÕn nghÞ cña c¬ quan chÝnh s¸ch tµi chÝnh. Uû ban ho¹t ®éng díi sù
chñ to¹ cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh vµ Thø trëng lµ phã chñ tÞch. Nh÷ng c¬
quan kinh tÕ chñ chèt kh¸c mµ ho¹t ®éng cña nã t¸c ®éng tíi chÝnh s¸ch
qu¶n lý nî cã ®¹I diÖn trong Uû ban lµ Ban ng©n s¸ch , Ban ph¸t triÓn kinh
tÕ -x· héi quèc gia, c¬ quan tæng kiÓm so¸t vµ Ng©n hµng Trung ¬ng Th¸i
lan.
BiÓu 3. T×nh h×nh nî níc ngoµi cña Th¸i lan .
Nî níc ngoµi
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
Tæng sè nî
(tû ®«-la Mü )
6,7
8,8
10,1
11,2
12,8
14,7
16,0
Tû lÖ % so víi
xuÊt nhËp khÈu
15,6
16,5
18,0
20,4
20,8
22,7
20,6
Nh÷ng kho¶n tiÒn vay nî cña níc ngoµi , mét phÇn ®Ó chi tiªu quèc
phßng, phÇn cßn l¹i ®Ó ®Çu t cho c¸c c«ng tr×nh kinh tÕ , ®Æc biÖt lµ c¬ së h¹
tÇng.
§Ó gi÷ ®îc lßng tin víi c¸c Tæ chøc Tµi chÝnh Quèc tÕ , Th¸i lan ®· ®Ò
ra c¶ mét chiÕn lîc vay nî vµ tr¶ nî cã tÝnh chÊt kh¶ thi.
ThËt vËy tõ ®Çu thËp niªn 80 , Th¸i lan ®· ban hµnh chÝnh s¸ch h¹n
chÕ vay nî níc ngoµi . ChÝnh s¸ch nµy chØ ¸p dông cho khu vùc kinh tÕ Nhµ
níc . Trong kÕ ho¹ch n¨m n¨m lÇn thø 5 (1982-1986), giíi h¹n vay nî cho
khu vùc Nhµ níc ®· gi¶m tõ 2400 triÖu ®«-la Mü xuèng 2060 triÖu ®«-la
Mü cho mçi n¨m tµi chÝnh 1983,1984 ; 1600 triÖu ®«-la Mü cho n¨m tµi
chÝnh 1985 vµ 1000 triÖu cho n¨m tµi chÝnh 1986. ViÖc vay nî lµ mét ®iÒu
kh«ng tr¸nh khái víi mét níc ®ang ph¸t triÓn nh Th¸i lan. Nhng lµm thÕ nµo
®Ó cã thÎ tr¶ nî th× kh«ng ®¬n gi¶n. V× thÕ vµo n¨m 1984, Nhµ níc ®· ph¶i
®Ò ra mét chiÕn lîc ph¸t bèn ®iÓm nh»m thanh to¸n dÇn c¸c kho¶n nî ®ã.
Bèn ®iÓm ®ã lµ :
1. ChuyÓn tõ vay l·i suÊt cè ®Þnh sang vay víi l·i suÊt th¶ næi
2. ChuyÓntõ vay víi l·i suÊt chªnh lÖch cao sang vay víi l·i suÊt
chªnh lÖch thÊp.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
3. ChuyÓn tõ vay ngo¹i tÖ víi l·i suÊt cao sang vay ngo¹i tÖ víi l·i
suÊt thÊp.
4. ChuyÓn vay vèn l·i suÊt cao cña c¸c tæ chøc ®a ph¬ng sang vay
vèn l·i suÊt thÊp trªn thÞ trêng vèn quèc tÕ.
Nhê kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh tõ nöa sau nh÷ng n¨m 80 vµ ¸p dông
chiÕn lîc tr¶ nî trªn, Th¸i lan ®· thanh to¸n ®îc vµ thanh to¸n ®óng h¹n c¸c
kho¶n tiÒn ®· vay ®Ó tiÕp tôc ®îc vay.
Trong thêi gian nµy (1982-1986), Th¸i lan lµ níc m¾c nî Ýt nhÊt so víi
c¸c níc ASEAN kh¸c. ChÝnh phñ kh«ng khèng chÕ giíi h¹n vay nî cña khu
vùc t nh©n, nhng th«ng qua Ng©n hµng Trung ¬ng Th¸i lan, Nhµ níc ®·
gi¸m s¸t viÖc vay nî ®Ó ®¶m b¶o tæng sè nî kh«ng vît qu¸ giíi h¹n cã thÓ
tr¶ ®îc .
Tuy nhiªn, Th¸i lan ®· kh«ng gi÷ ®îc danh hiÖu “tÊm g¬ng s¸ng” vÒ
qu¶n lý vay nî níc ngoµi. C¸c nhµ ph©n tÝch ®· ®a ra kÕt luËn vÒ cuéc khñng
ho¶ng tiÒn tÖ cña Th¸i lan trong thêi gian gÇn ®©y, ®ã lµ: trong nh÷ng n¨m
qua, Th¸i lan ®· mua s¶n phÈm vµ dÞch vô cña níc ngoµi nhiÒu h¬n lµ sè
tiÒn nhËn ®îc tõ xuÊt khÈu vµ ®Çu t. HËu qu¶ lµ th©m hôt c¸n c©n v·ng lai
cña Th¸i lan chiÕm tíi 8 % GDP vµo n¨m 2001.
BiÓu 4. Nî níc ngoµi cña Th¸i lan
(tÝnh ®Õn 5/2002)
Nî dµi
h¹n
(tû USD)
%nî dµi
h¹n trªn
tæng nî
Nî ng¾n h¹n
(tû USD, díi
3 n¨m)
% nî ng¾n
h¹n trªn
tæng nî
Tæng sè
nî (tû
USD)
ChÝnh phñ
Tæ hîp ng©n hµng
quèc tÕ Bangkok
Khu vùc phi
ng©n hµng
18,681
21,96
-
-
18,681
28,183
33,13
7,046
8,28
35,229
22,250
26,15
8,914
10,47
31,164
Tæng céng
69,114
81,24
15,960
18,76
85,074
§Ó tµi trî cho ®Çu t trong níc vµ tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng néi
®Þa, mçi th¸ng Th¸i lan ph¶i vay trªn thÞ trêng tiÒn tÖ tõ 800 triÖu ®Õn 1 tû
®«-la Mü, con sè nµy cha kÓ ®Õn nî níc ngoµi cña khu vùc t nh©n (trªn 60
tû ®«-la Mü). C¸c kho¶n vay ®îc ®Çu t chñ yÕu vµo nh÷ng khu vùc cã gi¸ c¶
kh¸ nh¹y c¶m nh bÊt ®éng s¶n. H¬n n÷a nî ng¾n h¹n l¹i chiÕm mét tû lÖ lín
trong tæng sè nî, xuÊt khÈu cña Th¸i lan bÞ gi¶m sót, ®iÒu nµy khiÕn cho c¸c
chñ nî, c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi lo ng¹i r»ng ®Êt níc nµy kh«ng tr¶ næi c¸c
kho¶n tÝn dông khæng lå.
Thùc ra, nÕu nguån vèn vay níc ngoµi mµ chñ yÕu lµ dµi h¹n th× kh¶
n¨ng x¶y ra nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng tiÕc cã thÓ ®îc kh¾c phôc bëi níc ®I vay cã
nhiÒu thêi gian ®Ó sö dông vèn vµo s¶n xuÊt sinh lêi (mµ cha ph¶i tr¶ nî
gèc), hay chÝ Ýt còng cã thÓ lo liÖu ®îc nguån ®Ó tr¶ nî. Song trªn thùc tÕ,
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
nh ®· ®Ò cËp ë phÇn trªn, c¸c níc vÉn cã nh÷ng kho¶n tÝn dông ng¾n h¹n
khæng lå ®ã lµ nguån gèc cña khñng ho¶ng nî, khñng ho¶ng tµi chÝnh.
ThËt vËy, ë c¸c níc Mü La tinh, ®Æc biÖt lµ Chi lª, vµ c¶ Hµn quèc, khi
qu¸ tr×nh tù do ho¸ vµ æn ®Þnh kinh tÕ trong c¸c níc ®· cã nh÷ng thµnh c«ng,
tÝnh sinh lîi cña nÒn kinh tÕ ®· t¨ng lªn, thêng cã mét xu híng xuÊt hiÖn:
c¸c nhµ ®Çu t trong níc còng nh c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Òu muèn å ¹t bá
vèn vµo ®Çu t. Mét ®iÒu nguy hiÓm lµ c¸c nhµ kinh tÕ t nh©n trong níc còng
nh c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi kh«ng dù ®o¸n ®îc nh÷ng g× sÏ x¶y ra trong t¬ng lai vµ nguy hiÓm h¬n lµ c¸c luång vèn nµy lµ ng¾n h¹n. Khi vèn ch¹y
vµo qu¸ nhiÒu, tû gi¸ danh nghÜa vµ thùc tÕ ®ång tiÒn trong níc t¨ng lªn, xuÊt
khÈu bÞ h¹n chÕ, l¹m ph¸t cã chiÒu híng gia t¨ng th× chÝnh vµo lóc ®ã c¸c
kho¶n nî ng¾n ®· ®Õn h¹n ph¶i tr¶. Chi lª vµo cuèi nh÷ng n¨m 70, Hµn quèc
gi÷a nh÷ng n¨m 60 c¸c níc nµy ®· kh«ng ®Ò phßng t×nh tr¹ng sè nî ng¾n
h¹n cña khu vùc t nh©n t¨ng lªn vµo giai ®o¹n nµy.
MÆc kh¸c, trong nh÷ng n¨m 70 vµ 80 ChÝnh phñ cña c¸c níc nµy ®·
®øng ra b¶o l·nh tÊt c¶ c¸c kho¶n tÝn dông níc ngoµi cña kinh tÕ t nh©n, do
®ã trªn thùc tÕ ngêi cho vay kh«ng g¾n liÒn víi ngêi ®I vay ®· lµm cho t×nh
tr¹ng nî níc ngoµi t¨ng lªn khñng khiÕp trong hai thËp kû nµy. ChÝnh v× sù
b¶o l·nh nµy cña ChÝnh phñ nªn c¸c doanh nghiÖp trong níc tha hå vay vèn
níc ngoµi víi bÊt kú ë møc l·i suÊt nµo vµ g¸nh nÆng c«ng nî ®Òu ®æ lªn vai
ChÝnh phñ, kÕt côc ®· lµm t¨ng thªm g¸nh nî cho ®Êt níc.
Do t×nh tr¹ng thiÕu vèn, thiÕu ngo¹i tÖ c¸c ChÝnh phñ l¹i t×m mäi c¸ch
khuyÕn khÝch luång vèn níc ngoµi ch¶y vµo trong níc. NhiÒu níc ®· véi
vµng huû bá c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ngo¹i hèi, tù do ho¸ nhanh viÖc xuÊt nhËp
khÈu vèn ngo¹i tÖ.
Mét nhµ kinh tÕ häc ®· cho r»ng t×nh tr¹ng ®ã lµ “mét qu¶ bom næ
chËm” lµm bïng næ g¸nh nî níc ngoµi vµ l¹m ph¸t trong níc. T×nh h×nh nµy
diÔn ra ë Issariel cuèi n¨m 1977, ë Azentina n¨m 1981 vµ c¶ Ba lan, Nam t
khi hä ®Ó cho t×nh tr¹ng “®« la ho¸“ qu¸ lín trong nÒn kinh tÕ cña hä trong
nh÷ng n¨m 1980.
Tõ nh÷ng bµi häc thµnh c«ng vµ thÊt b¹i vÒ vay nî níc ngoµi cña mét
sè níc tiªu biÓu ®· ®Ò cËp ë trªn ta cã thÓ rót ra mét bµi häc lµ: Qu¶n lý nî
níc ngoµi tåi lµ c¨n nguyªn cña khñng ho¶ng nî vµ hËu qu¶ cuèi cïng lµ
khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh. Qua ®ã mét lÇn n÷a cho thÊy quan hÖ nh©n
qu¶ gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (tû gi¸, l·i suÊt ) víi vay nî níc ngoµi ®ång thêi
kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý vay nî níc
ngoµi, trong ®ã kh«ng thÓ thiÕu vai trß qu¶n lý cña Ng©n hµng Nhµ níc.
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng qu¶n lý vay, tr¶ nî níc ngoµi
cña ChÝnh phñ trong thêi gian qua
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
I/ Quan hÖ tÝn dông cña ViÖt Nam víi c¸c Tæ chøc
Tµi chÝnh Quèc tÕ .
1./ Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña mèi quan hÖ tÝn dông
cña ViÖt Nam víi c¸c Tæ chøc Tµi chÝnh Quèc tÕ .
a) Víi Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ(IMF).
* Giíi thiÖu s¬ lîc.
Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ lµ mét tæ chøc tµi chÝnh - tiÒn tÖ quèc tÕ, ®îc
thµnh lËp tõ héi nghÞ Bretton Wood n¨m 1945. §©y lµ mét tæ chøc tiÒn tÖ lín
nhÊt bao gåm 176 níc thµnh viªn vµ ®ãng vai trß quan träng trong quan hÖ
tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ. Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ ®îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng trªn
c¬ së ho¹t ®éng cña c¸c níc héi viªn qua h×nh thøc hiÖp ®Þnh . Ho¹t ®éng vµ
giao dÞch cña Quü ®îc th«ng qua hai vô:
- Vô tæng hîp : Vô ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña Quü.
- Vô SDR (Special Drawing Rigts): X¸c ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña
c¸c níc héi viªn( quyÒn rót vèn ®Æc biÖt). §©y lµ vô quan träng bëi nã x¸c
lËp ®îc quyÒn cña c¸c níc héi viªn trong viÖc sö dông sè SDR cho phÐp (sè
SDR ®îc sö dông phô thuéc vµo sù ®ãng gãp cæ phÇn khi tham gia vµo Quü
cña héi viªn). ViÖc thanh to¸n trªn thÞ trêng quèc tÕ sÏ dùa vµo ®ång SDR lµ ®ång tiÒn kh«ng bÞ mÊt gi¸ ( bëi nã ®îc x¸c ®Þnh tõ ræ tiÒn tÖ víi 5 ®ång
tiÒn m¹nh trªn thÕ giíi, bao gåm: ®«-la Mü, M¸c §øc, B¶ng Anh, France
Ph¸p vµ Yªn NhËt).
Kh¸c víi Ng©n hµng ThÕ giíi vµ Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (sÏ ®îc
tr×nh bµy ë phÇn sau), môc ®Ých trùc tiÕp cña Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ kh«ng ph¶i
lµ ph¸t triÓn mµ lµ :
- KhuyÕn khÝch hîp t¸c tiÒn tÖ quèc tÕ ( sö dông mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ
chung hay cïng sö dông mét ®¬n vÞ ngang gi¸ víi c¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ cña tÊt
c¶ c¸c níc héi viªn th«ng qua mét tæ chøc . Ch¼ng h¹n nh liªn minh tiÒn tÖ
Ch©u ©u vµ sù ra ®êi cña ®ång tiÒn chung Ch©u ¸ trong t¬ng lai.
- T¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c©n ®èi mËu dÞch quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó
ph¸t triÓn c¸c nguån lùc s¶n xuÊt cña c¸c níc héi viªn, gi¶i quyÕt c«ng ¨n
viÖc lµm, n©ng cao thu nhËp cho c¸c níc héi viªn .
- T¨ng cêng sù æn ®Þnh tû gi¸ cña ®ång tiÒn, tr¸nh sù c¹nh tranh vÒ tû
gi¸ gi÷a c¸c ®ång tiÒn th«ng qua ph¬ng thøc c¹nh tranh.
- H¹n chÕ vÒ c¹nh tranh tû gi¸ gi÷a c¸c ®ång tiÒn cã ph¬ng h¹i tíi gi¶i
quyÕt c¸n c©n thanh to¸n, sù ph¬ng h¹i ®Õn thÞnh vîng cña quèc gia còng
nh quèc tÕ.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Gi¶m bít møc ®é bÊt qu©n b×nh trong c¸n c©n thanh to¸n th«ng qua
viÖc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn, ph¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ ( cho vay ®Ó bï ®¾p
thiÕu hôt c¸n c©n thanh to¸n ...)
*Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña mèi quan hÖ.
Ngay tõ thêi kú ngôy quyÒn ViÖt Nam ®· chÝnh thøc lµ thµnh viªn cña
IMF. Tíi n¨m 1979, qu©n NhËt chñ tr× cïng 7 níc kh¸c lµ: PhÇn lan, Thôy
®iÓn, Thôy sÜ, óc, Canada, BØ vµ ¸o. Nhãm níc nµy ®· viÖn trî kh«ng hoµn
l¹i cho ViÖt Nam 56,2 triÖu ®«-la Mü cïng víi 18 Ng©n hµng Th¬ng m¹i do
Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng Ph¸p vµ Ng©n hµng XuÊt NhËp KhÈu NhËt b¶n chñ
tr× cho ViÖt Nam vay b¾c cÇu 85,447 triÖu ®«-la Mü ®Ó tr¶ hÕt nî qu¸ h¹n
vay cña IMF mét kho¶n lµ 100,179 ngµn SDR ( kho¶ng 140 triÖu ®«-La Mü )
vµo th¸ng 10 n¨m 1998 .
Ng©n hµng Nhµ níc ®· tiÕn hµnh nhiÒu cuéc th¬ng lîng ký kÕt vµ xö
lý hµng lo¹t kh©u kü thuËt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n t¹o c¬ së cho Ban
Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh IMF th«ng qua ch¬ng tr×nh kinh tÕ 1 n¨m, kh«i phôc
quyÒn vay vèn cña ViÖt Nam t¨ng vèn cæ phÇn cña ViÖt Nam t¹i Quü tõ 176
triÖu SDR lªn 241,6 triÖu SDR vµ quü quyÕt ®Þnh cho ViÖt Nam vay theo ba
thÓ thøc: dù phßng, chuyÓn tiÕp kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu më réng trÞ gi¸
lªn tíi 800 triÖu ®«-la Mü trong ®ã lÇn mét ®· rót 102 triÖu ®«-la Mü ®Ó tr¶
nî vay b¾c cÇu.
Nh vËy sau h¬n 10 n¨m bÞ IMF ®×nh chØ quan hÖ tÝn dông, ngµy
6/10/1998, quan hÖ vay vèn cña ViÖt Nam víi IMF ®îc kh«i phôc l¹i vµ cã
nhiÒu triÓn väng. §©y lµ ch×a kho¸ quan träng khai th«ng quan hÖ cña chóng
ta víi céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ.
b) Víi Ng©n hµng ThÕ giíi(WB) vµ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u
¸(ADB).
* Giíi thiÖu chung.
MÆc dï Ng©n hµng ThÕ giíi vµ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ lµ hai tæ
chøc kh¸c biÖt song do ®Òu lµ hai tæ chøc tµi chÝnh - ph¸t triÓn do vËy ta sÏ
xem xÐt néi dung , c¸c nguyªn t¾c vµ ®Æc ®iÓm cho vay chung cña c¶ hai tæ
chøc nµy(díi ®©y xin ®îc gäi víi mét tªn kh¸c lµ c¸c Ng©n hµng ).
- Néi dung c¬ b¶n trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña WB vµ ADB lµ t¨ng
cêng ®Çu t vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, gióp nh÷ng níc nµy thay ®æi t×nh
tr¹ng kinh tÕ nghÌo nµn, n©ng cao møc sèng cña ®«ng ®¶o quÇn chóng nghÌo
khæ. ChiÕn lîc ph¸t triÓn nµy chñ yÕu biÓu hiÖn ë nh÷ng níc, nh÷ng khu vùc
®îc trî vèn vµ c¸c dù ¸n x©y dùng, ®Æc biÖt lµ víi c¸c dù ¸n ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp vµ n«ng th«n ngµy cµng thÓ hiÖn râ t tëng chiÕn lîc ph¸t triÓn nµy.
NhiÒu n¨m gÇn ®©y, viÖc trî vèn cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vÉn b¶o lu c¸c
dù ¸n x©y dùng ®· trë thµnh truyÒn thèng nhng Ng©n hµng lu«n ®iÒu chØnh
nh÷ng dù ¸n nµy môc ®Ých lµ nh»m ®Æt träng ®iÓm vµo c¸c dù ¸n x©y dùng
trùc tiÕp liªn quan tíi lîi Ých cña tÇng líp nghÌo khæ nhÊt trong c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn (WB cung cÊp cho 163 níc thµnhviªn vµ ADB cung cÊp cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cña khu vùc Ch©u ¸).
20