Tài liệu Một số biện pháp luyện phát âm n-l cho trẻ mẫu giáo lớn

I, §Æt vÊn ®Ò: Ng«n ng÷ cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi con ngêi nãi chung vµ trÎ em nãi riªng. Nã lµ ph¬ng tiÖn ®Ó mçi con ngêi giao tiÕp vµ truyÒn ®¹t nh÷ng nhu cÇu, ý nghÜ vµ c¶m xóc cña m×nh, qua ®ã ta còng biÕt ®îc nh÷ng mong muèn suy nghÜ cña ngêi kh¸c. Nhê cã ng«n ng÷ mµ con ngêi cã thÓ më réng giao tiÕp víi thÕ giíi xung quanh, tõ ®ã trao ®æi, h×nh thµnh nh÷ng kinh nghiÖm sèng ®Ó ph¸t triÓn t duy, nhËn thøc cña m×nh. V× vËy, viÖc cung cÊp lµm phong phó vèn tõ vµ gióp trÎ biÕt ph¸t ©m chuÈn lµ nhiÖm vô hÕt søc cÊp thiÕt trong c«ng t¸c gi¸o dôc mÇm non, bëi lÏ ng«n ng÷ ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc ph¸t triÓn trÝ tôª vµ c¸c qu¸ tr×nh t©m lý kh¸c. §Æc thï trÎ tuæi mÇm non vèn tõ cßn h¹n chÕ, trÎ cßn ®ang trong giai ®o¹n tËp hoµn thiÖn c©u nãi, ng«n ng÷ ®ang dÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nªn ®©y lµ giai ®o¹n rÊt quan träng ®Ó ngêi lín xung quanh trÎ cung cÊp nh÷ng kü n¨ng thËt chuÈn vÒ ng«n ng÷. Nhng trong thùc tÕ cßn cã rÊt nhiÒu trÎ nãi ngäng, ®Æc biÖt lµ ph¸t ©m sai ch÷ n – l. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn lµ do: Mét sè gia ®×nh trÎ ë quª míi chuyÓn ®Õn cßn bÞ ¶nh hëng bëi tiÕng ®Þa ph¬ng, mét sè phô huynh thêng xuyªn nãi ngäng lµm cho trÎ còng nãi ngäng theo. Mét nguyªn nh©n n÷a còng rÊt quan träng, ®ã lµ ë løa tuæi nµy bé m¸y ph¸t ©m cña trÎ cha hoµn thiÖn nªn trÎ cßn gÆp khã kh¨n trong viÖc ph¸t ©m chuÈn c¸c ch÷ c¸i. Víi c¸c lý do trªn, t«i ®· chän cho m×nh ®Ò tµi: “Mét sè biÖn ph¸p luyÖn ph¸t ©m ch÷ n – l cho trÎ mÉu gi¸o lín”, víi hy väng sÏ gióp trÎ cã kh¶ n¨ng ph¸t ©m chÝnh c¸c ch÷ c¸i h¬n. II, Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: 1. T×nh h×nh líp: * ThuËn lîi: - SÜ sè häc sinh trong líp lµ 50 trÎ/ 2 c«. §a sè lµ trÎ tõ mÉu gi¸o nhì chuyÓn lªn nªn ®· cã nÒn nÕp tõ tríc. - Hai c« trong líp th¬ng yªu trÎ, cã kinh nghiÖm d¹y líp MÉu gi¸o lín. - Phô huynh häc sinh nhiÖt t×nh ñng hé c¸c phong trµo cña líp. 1 - C¬ së vËt chÊt ®îc nhµ trêng bæ xung t¬ng ®èi ®Çy ®ñ * Khã kh¨n: - Trong líp cã mét sè ch¸u míi chuyÓn ®Õn nªn cßn bì ngì cha quen líp. - Mét sè phô huynh cßn nãi ngäng ©m n – l nh: PH ch¸u Trµ My, Minh Anh, Quèc Hïng...lµm h¹n chÕ hiÖu qu¶ cña viÖc luyÖn ph¸t ©m cho trÎ. - Mét sè trÎ chËm ph¸t triÓn vÒ ng«n ng÷ nh: Minh Duy, §øc NghÜa, §øc Anh, Hoµng Minh... 2. C¸c biÖn ph¸p: 2.1 Kh¶o s¸t t×nh h×nh líp: §Ó lËp kÕ ho¹ch luyÖn ph¸t ©m ®Õn tõng ®èi tîng trÎ 2.1 C« lu«n rÌn luyÖn m×nh ph¸t ©m ®óng: §Ó viÖc luyÖn ph¸t ©m cho trÎ ®îc hiÖu qu¶, tríc hÕt c« gi¸o lu«n ph¶i lµ tÊm g¬ng cho trÎ noi theo. Khi lªn líp hay giao tiÕp tríc mÆt trÎ t«i lu«n chó ý ph¸t ©m chuÈn c¸c ch÷ c¸i ®Æc biÖt lµ ©m n – l. Kh«ng nh÷ng thÕ, t«i ®· nghiªn cøu tµi liÖu híng dÉn c¸ch ph¸t ©m 2 phô ©m ®Çu n - l, biÕt ®îc cÊu t¹o vµ c¬ chÕ ph¸t ©m cña 2 phô ©m n - l, sau ®ã tËp ph¸t ©m hµng ngµy vµo nh÷ng thêi gian r¶nh rçi b»ng c¸ch ®äc ®i ®äc l¹i nhÒu lÇn nh÷ng bµi th¬, c©u chuyÖn, ca dao... cã nhiÒu phô ©m n - l. Sau mét thêi gian luyªn tËp tÝch cùc, t«i ®· ph¸t ©m chuÈn x¸c, râ rµng, cã ©m ®iÖu lµm t¨ng hiÖu qu¶ bµi gi¶ng vµ tù tin, m¹ch l¹c trong giao tiÕp víi mäi ngêi ®Æc biÖt lµ ®èi víi trÎ. 2.2 T×m hiÓu bé m¸y ph¸t ©m cña trÎ: ë trÎ 5 tuæi, c¸c c¬ quan ®ang ph¸t triÓn m¹nh, tai nghe vµ c¸c c¬ quan ph¸t ©m ®îc tËp luyÖn thêng xuyªn trong qu¸ tr×nh giao tiÕp hµng ngµy nªn tai nghe trë nªn tinh x¶o h¬n gióp cho viÖc häc ph¸t ©m cña trÎ ®îc dÔ dµng h¬n. Nhng ë mét sè trÎ, c¸c bé phËn m«i, lìi, hµm vµ d©y thanh qu¶n ho¹t ®éng cha ®îc linh ho¹t nªn cßn ph¸t ©m ngäng. ChÝnh v× vËy, t«i thêng xuyªn t×m hiÓu ®Ó biÕt ®îc ®Æc ®iÓm cña tõng trÎ, tõ ®ã cã biÖn ph¸p ®Ó luyÖn cho tõng trÎ ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. Cô thÓ, qua t×m hiÓu t«i biÕt ®îc ch¸u §øc Anh cã ®Æc ®iÓm lìi kh«ng b×nh thêng: §Çu lìi bÞ dÝnh xuèng phÇn c¬ díi hµm lµm ch¸u rÊt khã kh¨n khi ph¸t ©m. V× vËy, t«i thêng xuyªn gÇn gòi ch¸u, trß chuyÖn, ch¬i víi ch¸u vµo c¸c giê ®ãn tr¶ trÎ, c¸c ho¹t ®éng kh¸c vµ nh÷ng lóc r¶nh rçi ®Ó th«ng qua ®ã luyÖn ph¸t ©m cho ch¸u. Nhê vËy ch¸u §øc Anh ®· cã nh÷ng tiÕn bé râ rµng: ch¸u ®· ph¸t ©m dÔ dµng h¬n, nãi t¬ng ®èi chuÈn ch÷ n - l. 2.3 Söa lçi ph¸t ©m trong giê lµm quen ch÷ viÕt vµ c¸c giê häc kh¸c: Ho¹t ®éng chung chÝnh lµ ho¹t ®éng ®Ó c« gi¸o chÝnh x¸c hãa kiÕn thøc cho trÎ ngay tõ ban ®Çu, cho nªn vµo giê “ Lµm quen ch÷ viÕt n - l” t«i chuÈn bÞ rÊt kü vµ híng dÉn trÎ b»ng c¸c c¸ch sau: Khi ®äc mÉu t«i ®äc to, râ rµng, ph¸t ©m thËt chuÈn vµ nªu râ c¸ch ph¸t ©m: 2 + Ch÷ “l”: §äc cong lìi, ®Çu lìi uèn vµo trong vµ ®a s¸t lîi trªn + Ch÷ “n”: §a lìi lªn s¸t lîi trªn råi bËt xuèng. Bªn c¹nh ®ã, t«i cßn yªu cÇu trÎ ®øng ®èi diÖn víi c«, nh×n vµo khu«n miÖng cña c« vµ chó ý nghe ph¸t ©m, sau ®ã cho trÎ ph¸t ©m l¹i nhiÒu lÇn ®Ó söa sai cho trÎ kÞp thêi. T«i cã thÓ cho trÎ ®äc ®ång thanh vµi lÇn, sau ®ã gäi nhiÒu c¸ nh©n trÎ ®äc. Qua theo dâi tõng c¸ nh©n, cã mét sè trÎ ph¸t ©m ®óng ngay, song cßn mét sè trÎ cßn ®äc sai t«i tiÕp tôc luyÖn cho trÎ vµo c¸c ho¹t ®éng kh¸c trong ngµy. Trong c¸c giê ho¹t ®éng kh¸c, t«i lu«n chó ý ®Õn sù ph¸t ©m mµ trÎ béc lé khi giao tiÕp, khi ph¸t biÓu ý kiÕn x©y dùng bµi ®Ó söa kÞp thêi cho trÎ. VÝ dô, khi d¹y trÎ bµi th¬ “ Gi÷a vßng giã th¬m”, t«i söa sai cho trÎ c©u: “Nµy chó gµ N©u... Nµy chÞ vÞt bÇu..” Hay víi bµi h¸t: “ThËt lµ hay” t«i chó ý d¹y trÎ h¸t ®óng c©u: “Li lÝ li lÝ l× li ThËt lµ hay.. hay...hay” Bµi: “Mïa xu©n ®Õn”råi cã c©u: “S¸ng h«m nay trêi ®· n¾ng lªn råi...” trÎ còng rÊt hay ph¸t ©m sai, t«i thêng chó ý nhÊn m¹nh vµ cho trÎ söa sai b»ng c¸ch cho trÎ h¸t l¹i c¶ c©u h¸t ®ã. Nhê cã c¸ch söa sai ®ã, mét sè trÎ líp t«i ®· kh«ng cßn ph¸t ©m ngäng ch÷ n – l n÷a nh ch¸u: Quèc Hïng, Minh Duy, Trµ My, §øc NghÜa. 2.4 LuyÖn ph¸t ©m th«ng qua c¸c trß ch¬i: §Ó d¹y trÎ ph¸t ©m chuÈn mµ kh«ng bÞ nhµm ch¸n, t«i sö dông h×nh thøc luyÖn ph¸t ©m th«ng qua c¸c trß ch¬i. TC1: G¾n l« t« vµ gäi tªn c¸c ®å vËt cho phï hîp. TrÎ cã thÓ ch¬i theo nhãm hoÆc ch¬i c¸ nh©n: chän c¸c l« t« g¾n lªn b¶ng sao cho tªn c¸c ®å vËt trªn l« t« cã chøa ch÷ n – l cho phï hîp. Khi trÎ ch¬i thµnh th¹o, t«i khuyÕn khÝch trÎ tù nghÜ ra tªn c¸c ®å vËt cã chøa ch÷ n – l råi vÏ lªn b¶ng. L 3 N TC2: Thi ai giái nhÊt: Víi trß ch¬i nµy, t«i thêng tæ chøc cho c¸c ch¸u thi ®äc hoÆc g¹ch ch©n nhanh nh÷ng ch÷ n – l cã trong bµi th¬ do c« s¸ng t¸c: VÌ qu¶ “...¨n vµo ngät m¸t Lµ hä nhµ cam Canh c¸ mÑ lµm §õng quªn me khÕ BÐ ¬i nhí nhÐ! Mói tr¾ng h¹t ®en NhiÒu m¾t ®an xen Lµ qu¶ na ®Êy!...”. Sao s¸ng 4 LÊp la lÊp l¸nh Nh ¸nh sao vµng Nµo cïng h¸t vang Bµi ca sao s¸ng BËp bªnh Nµo lªn nµo xuèng Ta cïng bËp bªnh Hµng c©y dËp dÒnh B¹n lªn t«i xuèng B¹n míi Ngµy ®Çu tiªn ®Õn líp Thá N©u thÊy l¹ ghª! Xa vßng tay cña mÑ Thá N©u muèn khãc nhÌ! B¹n MÌo con nghÞch ngîm Cø trªu Thá N©u hoµi L¹i cßn b¹n H¬u Nai Chª bai Thá xÊu xÝ C¸i ®u«i th× ng¾n tÑo §«i tai l¹i vÓnh ra Thá nghe muèn khãc ßa. Bçng bµn tay ªm dÞu ¤m thá N©u vµo lßng C« häa mi ©u yÕm 5 Thá N©u con ®õng buån! Råi sÏ quen líp míi C¸c b¹n sÏ yªu con MÌo nhí ®õng trªu b¹n N©u ®· nÝn råi nµy! Cßn H¬u Nai nghe nhÐ: Con cã ®«i sõng cong Cßn ®u«i Thá l¹i th¼ng Mçi loµi khi sinh ra §iÓm kh¸c nhau lµ vËy. Nhng c¸c con nªn nhí! Líp lµ tæ Êm chung Chóng m×nh ®Òu lµ b¹n Ph¶i th¬ng yªu ®oµn kÕt Cho líp m×nh m·i vui! VÒ quª BÐ vÒ quª néi Thanh S¬n Cã nhiÒu nói l¾m... thÝch h¬n ë nhµ. Ngåi xe bÐ h¸t nu na Mong cho néi kháe, c¶ nhµ ®Òu vui. §©y råi c©y léc th©n quen Néi ®øng tríc cæng ®ãn xe ch¸u vÒ N¾ng chiÒu ®æ bãng s©n quª D¸ng néi m¶nh kh¶nh con se se lßng. µo vµo bªn néi: nhí ghª! 6 Tay néi d¾t ch¸u hái vÒ bao l©u. “Con chØ vÒ ®îc h«m nay. V× cßn bËn häc ë trêng néi ¬i!” M¾t néi tho¸ng nhße ®Çy v¬i L¹i mong hÌ ®Õn ch¸u t«i mau vÒ. KhÕ, na ®· h¸i h«m qua Néi phÇn cho ch¸u lµm quµ Thanh S¬n. B÷a c¬m quª ®îm nång h¬ng. BÐ khen bµ nÊu ngon h¬n ë nhµ. B©y giê bµ ®· ®i xa Ch¸u vÒ quª néi nhí bµ kh«n ngu«i. TC3: §i siªu thÞ. Chia trÎ lµm 2 ®éi ch¬i, mçi ®éi mét quÇy hµng: quÇy ch÷ n vµ quÇy ch÷ l. T«i ®· chuÈn bÞ nh÷ng mÆt hµng cã ghi tªn bµy ë gãc siªu thÞ. TrÎ ë hai ®éi ph¶i ®Õn ®ã ®Ó mua c¸c mÆt hµng cã tªn chøa ch÷ n hoÆc ch÷ l vÒ bµy ë quÇy cña ®éi m×nh. Sau thêi gian mét b¶n nh¹c ®éi nµo mua ®îc nhiÒu mÆt hµng cã tªn ®óng sÏ giµnh phÇn th¾ng. Khi kiÓm tra kÕt qu¶, cho trÎ ph¸t ©m l¹i tÊt c¶ c¸c ch÷ n vµ l. 2.5 LuyÖn ph¸t ©m qua c¸c ho¹t ®éng trong ngµy: Vµo giê ®ãn, tr¶ t«i tËn dông nh÷ng lóc qu¶n trÎ ®Ó trß chuyÖn víi c¸c ch¸u vÒ trang phôc, thêi tiÕt vµ c¸c kiÕn thøc x· héi gÇn gòi kh¸c ®Ó trÎ béc lé nh÷ng lçi sai cña m×nh, th«ng qua ®ã t«i gióp trÎ söa lçi kÞp thêi. 7 Víi ho¹t ®éng ë mäi lóc mäi n¬i, t«i còng thêng xuyªn chó ý vµ söa nh÷ng lçi sai mµ trÎ béc lé khi giao tiÕp, khi t×m hiÓu thÓ giíi xung quanh. VÝ dô tõ hoa në, nô hoa, n¾ng, nãng, c¸i l¸....Cµng gÇn gòi víi trÎ, t«i thÊy viÖc luyÖn ph¸t ©m cho trÎ cµng dÔ dµng, hiÖu qu¶ h¬n. 2.6 KÕt hîp víi phô huynh: Tõ cuéc häp ®Çu n¨m, t«i ®· ®a ra vÊn ®Ò mét sè trÎ nãi ngäng ©m n – l vµ cïng bµn b¹c, th¶o luËn víi phô huynh ®Ó nªu ra c¸ch ®äc mét sè ch÷ khã, ®Æc biÖt lµ ch÷ n – l ®Ó phô huynh n¾m b¾t ®îc, tõ ®ã cã kÕ ho¹ch luyÖn ph¸t ©m cho con ë nhµ. Víi mét sè trÎ ®Æc biÖt nh: §øc Anh, Minh Duy...t«i ®· trao ®æi trùc tiÕp víi phô huynh, ®éng viªn hä dµnh thêi gian cho con nhiÒu h¬n ®Ó luyÖn ph¸t ©m, cã thÓ su tÇm nh÷ng truyÖn tranh cã lêi ®èi tho¹i nhiÒu phô ©m n – l, kÓ cho trÎ nghe råi cho trÎ kÓ l¹i. Gi¶i thÝch cho phô huynh hiÓu gia ®×nh lµ n¬i gi¸o dôc trÎ rÊt tèt. V× vËy, tõng lêi nãi cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh ph¶i thËt chÝnh x¸c ®Ó trÎ häc theo. Nh vËy, viÖc phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ trêng ®Òu t¹o m«i trêng ph¸t ©m chuÈn mùc gióp trÎ ngÊm dÇn mét c¸ch tù nhiªn khi ph¸t ©m ®óng phô ©m n – l. 2.7 KhuyÕn khÝch trÎ söa lçi cho nhau: Trong mäi häat ®éng luyÖn trÎ ph¸t ©m, t«i ®Òu khuyÕn khÝch trÎ nghe vµ gióp b¹n söa lçi vµ cã h×nh thøc ®éng viªn kÞp thêi khi trÎ cã nh÷ng ph¸t hiÖn vµ söa sai ®óng cho b¹n. Nhê vËy trÎ rÊt høng thó, chó ý l¾ng nghe vµ t«i ®· ®¹t ®îc môc ®Ých cña buæi luyÖn ph¸t ©m. III. KÕt qu¶ ®¹t ®îc: KÕt qu¶ ®¹t ®îc Tríc khi Sau khi thùc thùc hiÖn ®Ò hiÖn ®Ò tµi Tû tµi gi¶m Sè Tû lÖ Sè Tû lÖ trÎ % trÎ % Sè trÎ ph¸t ©m sai phô 5 10 0 0 100 ©m n Sè trÎ ph¸t ©m sai phô 6 12 1 2 10 ©m l Sè trÎ ph¸t ©m nhÇm 5 10 1 2 8 c¶ 2 phô ©m n - l Néi dung 8 lÖ Sè trÎ ph¸t ©m ®óng 34 c¶ 2 phô ©m n - l 68 49 98 VI, Bµi häc kinh nghiÖm: Sau khi thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, t«i thÊy kh¶ n¨ng ph¸t ©m ch÷ n – l cña trÎ ®· tiÕn bé râ rÖt. TrÎ ®· ph¸t ©m chuÈn ch÷ n – l .H¬n n÷a qua qu¸ tr×nh luyÖn cho trÎ ph¸t ©m, t«i ®· ph¸t triÓn ®îc ë trÎ kh¶ n¨ng tËp trung chó ý, sù khÐo lÐo cña c¸c bé phËn nh: m«i, r¨ng, lìi. Qua thùc hiÖn ®Ò tµi, t«i ®· rót ra ®îc mét sè bµi häc kinh nghiÖm sau: - Gi¸o viªn luyÖn ph¸t ©m thËt chuÈn, lu«n lµ tÊm g¬ng s¸ng cho trÎ noi theo. - N¾m b¾t ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña tõng trÎ ®Ó ®a ra biÖn ph¸p cho phï hîp. - RÌn luyÖn kü n¨ng ph¸t ©m mäi lóc, mäi n¬i cho trÎ: qua c¸c bµi häc, giê häc, giê ch¬i... díi nhiÒu h×nh thøc. - KÕt hîp chÆt chÏ víi phô huynh, giao bµi, nhê phô huynh kiÓm tra hé bµi tËp ph¸t ©m cña trÎ, gi¶i thÝch ®Ó phô huynh hiÓu vµ t¹o ®îc m«i trêng ph¸t ©m chuÈn cho trÎ t¹i gia ®×nh. Ngêi viÕt §ç ThÞ H¬ng 9 10