Tài liệu Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học tam hồng 2, huyện yên lạc, tỉnh vĩnh phúc

“Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học” PHẦN MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.1. Xuất phát từ vai trò của kỹ năng sống, tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống, đặc biệt đối với bậc Tiểu học trong hoàn cảnh xã hội hiện nay Đất nước ta đang thực sự chuyển mình hòa cùng với thế giới về phát triển và hội nhập, cả nước đang tiếp tục công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn diện, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nghị quyết TW2 khóa VIII khẳng định: “Muốn tiến hành công nghiệp hóa – hiện đại hóa thắng lợi phải phát triển mạnh giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững, để thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Phát triển nguồn lực con người là phát triển đức và tài” như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy “Có tài mà không có đức là người vô dụng, Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó’’. Sự nghiệp giáo dục đã và đang được coi trọng là “quốc sách hàng đầu”. Bên cạnh việc truyền thụ tri thức khoa học thì công tác giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức và hình thành cho học sinh những kỹ năng sống để có thể vững tin bước vào cuộc sống cần được chú trọng, cải tiến và đẩy mạnh hơn bao giờ hết trong giai đoạn hiện nay, góp phần tích cực vào sự nghiệp giáo dục toàn diện, hài hòa đáp ứng yêu cầu mới của xã hội. Hơn nữa trong lịch sử của nhân loại, của dân tộc chưa bao giờ con người phải sống trong hoàn cảnh tự nhiên có nhiều sự biến đổi như bây giờ. Con người đã tác động vào thiên nhiên, phá vỡ cân bằng của thiên nhiên, làm “thiên nhiên nổi giận” buộc phải trang bị cho con người kỹ năng đối phó với sự biến đổi của thiên nhiên, tham gia giữ gìn bảo vệ môi trường tự nhiên. Con người cũng chưa bao giờ phải sống trong hoàn cảnh xã hội và quan hệ xã hội phức tạp, giao thoa những cái tốt xấu, giữa tiêu cực và tích cực, giữa thiện và ác, giữa vật chất và tinh thần, giữa truyền thống và hiện đại... như bây giờ, buộc con người phải lựa chọn khó khăn, phức tạp như hiện nay. Nếu không được trang bị sự nhận thức, hiểu biết về kỹ năng sống, có kỹ năng lựa chọn, ứng phó với những tình huống phức tạp đang diễn ra hàng ngày thì rất khó thích ứng để phát triển, nhất là đối với học sinh Tiểu học nói riêng, thế hệ trẻ nói chung vì các em còn thiếu rất nhiều vốn sống, thiếu kỹ năng sống. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là việc rất quan trọng, ảnh hưởng tới quá trình hình thành nhân cách cho đến tuổi trưởng thành. Giáo dục kĩ năng sống Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- phải được bắt đầu từ khi còn rất nhỏ, đặc biệt ở lứa tuổi Tiểu học. Bởi vì lửa tuổi này đã hình thành những hành vi cá nhân, tính cách và nhân cách. Việc làm quen với các môn học để hình thành và xây dựng cho các em các kĩ năng sống như: Giao tiếp, thuyết trình, làm việc theo nhóm,… sẽ giúp các em tự tin, chủ động biết cách xử lí mọi tình huống trong cuộc sống và quan trọng hơn là khơi gợi những khả năng tư duy sáng tạo, biết phát huy thế mạnh của các em. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh sẽ hình thành và tập dượt cho các em những hành vi, thói quen, kĩ năng xử lý các tình huống diễn ra trong cuộc sống. Học sinh Tiểu học là những học sinh đang ở độ tuổi 6 - 11 tuổi, độ tuổi có nhiều biến động về tâm sinh lý rất nhạy cảm dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường sống bên ngoài tác động. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học một cách chu đáo là trang bị hành trang cần thiết đầu đời cho các em sống chủ động, thích ứng, sáng tạo, khẳng định được vai trò chủ thể trong mọi tình huống của cuộc sống và hoạt động xã hội, tạo nền tảng vững chắc cho các em đi tiếp các bậc học cao vững vàng hơn 1.2. Xuất phát từ thực trạng việc giáo dục kỹ năng sống ở học sinh Tiểu học hiện nay chưa hiệu quả Bậc học tiểu học là bậc học nền tảng tạo cơ sở cho học sinh phát triển ở các bậc học tiếp theo, vì vậy bên cạnh việc trang bị cho học sinh những vốn kiến thức kỹ năng cơ bản trong học tập, lao động còn cần phải chú ý đến việc rèn kỹ năng sống cho học sinh, dạy học sinh cách “làm người”, để học sinh có thêm vốn kinh nghiệm thích ứng với môi trường mới, yêu cầu mới. Có thể nói việc giáo dục kỹ năng sống thông qua tích hợp giáo dục kỹ năng ở một số môn học theo yêu cầu của Bộ GD – ĐT nhưng hiệu quả rất thấp vì: - Thầy chưa có hiểu biết, chưa có phương pháp dạy học giáo dục tích hợp kỹ năng sống vào các môn học, giáo viên cũng chưa nhận thức thật đầy đủ việc giáo dục kỹ năng sống. - Học sinh cũng chưa nhận thức được đầy đủ việc rèn luyện kỹ năng sống. - Nội dung, chương trình, phương pháp, điều kiện giáo dục kỹ năng sống còn khô cứng. Hệ thống kỹ năng chưa xác định được những kỹ năng chủ yếu và điển hình. Thực trạng giáo dục kỹ năng sống; phối hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường chưa được chú trọng đúng mức, chưa triển khai thực hiện có hiệu quả. Hiện nay việc rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học còn nhiều hạn ------------------------------------------------------------------------------------------------2 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- chế, còn xem trọng việc dạy chữ, chưa chú trọng đúng mức dạy làm người, nhất là việc giáo dục kỹ năng sống (GDKNS). Ở bậc Tiểu học các môn học nhằm cung cấp cho học sinh những tri thức sơ đẳng về các chuẩn mực hành vi xã hội gắn với những kinh nghiệm đạo đức, để từ đó giúp học sinh hình thành kĩ năng sống, biết phân biệt đúng sai làm theo cái đúng, ủng hộ cái đúng, đấu tranh với những biểu hiện sai trái, xấu xa, nhắc nhở các em hành động theo chuẩn mực đạo đức. Việc rèn luyện kĩ năng sống ở bậc Tiểu học là một nhiệm vụ quan trọng mà người người làm công tác giáo dục cần thực sự quan tâm. 1.3. Xuất phát từ xu thế phát triển giáo dục Thế giới bước sang thiên niên kỷ mới với nhiều thành tựu phát triển của nền kinh tế tri thức, của khoa học, công nghệ, đặc biệt là công nghệ tin học với xu thế hòa bình và hợp tác quốc tế. Bên cạnh đó loài người đang phải đối mặt với nhiều thách thức đó là xung đột sắc tộc, tôn giáo và khủng bố quốc tế; sự gia tăng của khoảng cách giàu nghèo; hạn hán lụt lội thiên tai biến đổi khí hậu....những thách thức ấy đòi hỏi chúng ta phải có thái độ ứng sử tích cực, đòi hỏi một xu thế phát triển giáo dục, lấy tâm lực làm chủ đạo. Phát triển tâm lực là phát triển các phẩm chất đạo đức, tư tưởng chính trị lối sống phát triển các tố chất tâm lý là phát triển tâm hồn hướng tới cuộc sống tinh thần lạc quan, yêu đời, vui vẻ, sống hòa nhập với cộng đồng và gần gũi với thiên nhiên, tự điều chỉnh cuộc sống cá nhân hướng tới cuộc sống có văn hóa và hạnh phúc. Khai thác phát triển tâm lực là tạo ra nội lực của sự phát triển nhân cách bền vững. Có thể nói những quy luật của sự phát triển giáo dục giúp chúng ta có phương pháp luận giải quyết các vấn đề của thực tiễn một cách khoa học và hợp lý. 1.4. Xuất phát từ mục tiêu giáo dục Việt Nam “Mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”(Điều 2, Luật Giáo dục - 2005). Việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là rất cần thiết phù hợp với mục tiêu giáo dục, nhằm góp phần đào tạo “con người mới” với đầy đủ các mặt “đức, trí, thể, mỹ” để học sinh (HS) được phát triển toàn diện đáp ứng những yêu cầu mới của xã hội. ------------------------------------------------------------------------------------------------3 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Đứng trước những yêu cầu của thời đại việc giáo dục những kỹ năng sống như một đòi hỏi tất yếu. Đảng đã khẳng định: Yếu tố con người vừa là mục tiêu vừa là động lực cho sự phát triển. Nghị quyết TW II Khóa VIII đã chỉ rõ: “ Muốn xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh phải có con người phát triển toàn diện, có đạo đức tri thức, sức khỏe thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội hình thành và bồi dưỡng nhân cách phẩm chất và năng lực của công dân đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Hiện nay chúng ta đang đẩy mạnh phong trào “ Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực”. Trong đó quan tâm đến giáo dục rèn kỹ năng sống cho học sinh nhưng chúng ta việc quan tâm đó chưa đầy đủ, toàn diện và đúng mức. Chính vì vậy học sinh chưa hiểu bản chất của các kỹ năng sống cần thực hiện. Ví dụ nếu học sinh hiểu giá trị con người phải có lòng nhân ái thì sẽ không có hiện tượng bạo lực trong học đường; học sinh hiểu được ý nghĩa của trung thực thì sẽ không có hiện tượng quay cóp. Xuất phát từ những lý do trên tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lí luận và thực tiễn giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường Tiểu học Tam Hồng 2, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh phúc, đề xuất một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường Tiểu học hiện nay. 3 . Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1 Khách thể nghiên cứu Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ở huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh phúc. 4. Giả thuyết khoa học của đề tài Thực tế hiện nay học sinh Tiểu học có những biểu hiện hành vi không phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội có lẽ vì chúng ta chưa quan tâm đúng mức trong việc trang bị cho học sinh những kỹ năng sống cơ bản và chưa có một cách thức triển khai thực hiện phù hợp. Nếu tiến hành đầy đủ và đồng bộ các biện pháp phối hợp giáo dục giữa nhà trường gia đình và xã hội thì sẽ nâng cao được chất lượng và hiệu quả giáo dục kỹ năng sống trong bối cảnh hiện nay. ------------------------------------------------------------------------------------------------4 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 5.1.Ý nghĩa lý luận - Phát hiện được thực trạng công tác giáo dục kỹ năng sống của các trường Tiểu học hiện nay. 5.2.Ý nghĩa thực tiễn - Đề xuất được một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường Tiểu học. ------------------------------------------------------------------------------------------------5 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- PHẦN NỘI DUNG I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC 1. Khái niệm: Kĩ năng sống là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. 2. Mục tiêu: - Trang bị cho học sinh những kiến thức, giá trị, kĩ năng phù hợp + Hình thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực. + KNS giúp học sinh có khả nưng ứng phó phù hợp và linh hoạt trong các tình huống của cuộc sống hàng ngày + KNS giúp học sinh vận dụng tốt kiến thức đã học, làm tăng tính thực hành. - Tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình và phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức. - Nhằm đẩy mạnh phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, đồng thời có sự thống nhất cao trong sự tăng cường giáo dục KNS cho HS Tiểu học trong toàn cấp học; trang bị cho HS những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực, loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hàng ngày; giúp các em có khả năng làm chủ bản thân, ứng xử với các tình huống của cuộc sống. 3. Nhóm KN trong chương trình giáo dục rèn luyện KNS dành cho học sinh Tiểu học bao gồm các nhóm sau đây: - Nhóm kĩ năng nhận thức: + Nhận thức bản thân + Xây dựng kế hoạch + Kĩ năng học và tự học + Tư duy tích cực và tư duy sáng tạo + Giải quyết vấn đề - Nhóm kĩ năng xã hội: + Kĩ năng giao tiếp + Kĩ năng thuyết trình trước đám dông ------------------------------------------------------------------------------------------------6 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- + Kĩ năng diễn đạt cảm xúc và phản hồi + Kĩ năng làm việc nhóm (làm việc đồng đội) - Nhóm kĩ năng quản lí bản thân: + Kĩ năng làm chủ + Quản lí thời gian + Giải trí lành mạnh - Nhóm kĩ năng xã hội: + Kĩ năng quan sát + Kĩ năng làm việc nhóm + Kĩ năng lãnh đạo (làm thủ lĩnh) - Nhóm kĩ năng giao tiếp: + Xác định đối tượng giao tiếp + Xác định nội dung và hình thức giao tiếp - Nhóm kĩ năng phòng chống bạo lực: + Phòng chống xâm hại thân thể + Phòng chống bạo lực học đường + Phòng chống bạo lực gia đình + Tránh tác động xấu từ bạn bè * Các phương pháp và kĩ thuật giáo dục rèn luyện KNS cho HS Tiểu học như: Kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật trình bày một phút, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật bản đồ tư duy,… Phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp đặt và giải quyết vấn đề, phương pháp đóng vai và xử lí tình huống,… * Thống nhất quan điểm khi soạn bài: Quan điểm của Bộ Giáo dục và Đào tạo, theo Thạc sĩ Nguyến Tiến dũng cho rằng: - Các bài học được đưa ra trong chương trình hay các nội dung tích hợp trong các môn học là tài liệu cho giáo viên tham khảo. giáo viên là người hoạt động thực tiễn nên phải linh hoạt trong dạy học. - Có ma trận: Nhiều địa chỉ tăng cường rèn luyện kĩ năng sống, không nên quá cứng nhắc hay tuân thủ một cách máy móc trong quá trình dạy học. - Càng ngày việc chỉ đạo dạy học càng linh hoạt, thầy cô nên phát huy tính độc lập và khả năng sáng tạo,.. miễn lá khi đánh giá cần đảm báo đánh giá theo chuẩn kiến thức, kĩ năng là được (tránh lệch chuẩn kiến thức kĩ năng). ------------------------------------------------------------------------------------------------7 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- “KNS rất đa dạng và mang tính đặc trưng vùng, miền. Việc sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học cũng rất đa dạng, tùy thuộc vào hoàn cảnh, điều kiện dạy học cụ thể. Vì vậy giáo viên cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo cho phù hợp nhu cầu, trình độ của học sinh và đặc điểm, hoàn cảnh cụ thể của nhà trường, địa phương”. (Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Vinh Hiển) 4. Nhận thức về tâm lí trẻ lứa tuổi Tiểu học: Cơ thể trẻ em là nền tảng vật chất của trí tuệ và tâm hồn. Nền tảng có vững thì trí tuệ và tình cảm mới có khả năng phát triển tốt. “Thân thể khoẻ mạnh thì chứa đựng một tinh thần sáng suốt”, ngược lại “tinh thần sáng suốt thì cơ thể có điều kiện phát triển”. Trong cuộc sống thực tế cho thấy những trẻ có thể lực yếu thường hay ỷ lại, phụ thuộc nhiều vào những người thân trong gia đình những việc làm tự phục vụ mà lẽ ra chính trẻ phải tự làm tự lập dần: rửa chân tay, mặc quần áo,... - Một yếu tố nữa ảnh hưởng đến việc tự lập của HS là hệ thần kinh của trẻ. Hệ thần kinh của trẻ Tiểu học đang trong thời kì phát triển mạnh. Bộ óc của các em phát triển về khối lượng, trọng lượng và cấu tạo. Đến 9, 10 tuổi hệ thần kinh của trẻ căn bản được hoàn thiện và chất lượng của nó sẽ được giữ lại trong suốt cuộc đời. Khả năng kìm hãm(khả năng ức chế) của hệ thần kinh còn yếu. Trong khi đó bộ óc và hệ thần kinh của các em đang phát triển đi dần đến hoàn thiện nên các em dễ bị kích thích. Thầy cô giáo và cha mẹ, người thân của các em cần chú ý đến đặc điểm này để giúp trẻ hình thành tính tự chủ, lòng kiên trì, sự kìm hãm của bản thân trước những kích thích của hoàn cảnh xung quanh, biết giữ gìn trật tự nơi công cộng và trong lớp học. Mặt khác không được mắng, doạ dẫm, nạt nộ các em vì làm như thế không những bị tổn thương đến tình cảm mà còn gây tác hại đến sự phát triển thần kinh và bộ óc của các em. - Khi trẻ bắt đầu gia nhập cuộc sống nhà trường - đi học Tiểu học, các em được học thêm những điều chưa hề có trong 6 năm đầu đời; khi gia nhập cuộc sống nhà trường các em phải tiến hành hoạt động học – hoạt động nghiêm chỉnh có kỉ cương, nề nếp với những yêu cầu nghiêm ngặt. Chuyển từ hoạt động chủ đạo là vui chơi sang hoạt động chủ đạo là học tập; chắc chắn trẻ không tránh khỏi sự bỡ ngỡ vì thế phải chuẩn bị cho các em tâm lí chuẩn bị sẵn sàng đi học.Việc rèn kĩ năng sống cho HS Tiểu học cũng được bắt đầu ngay từ những buổi đầu các em đến trường. Nếu không chuẩn bị chu đáo về mặt tâm lí cho trẻ trước khi đi học sẽ dẫn đến những tình huống như: đòi theo bố mẹ về nhà, không ------------------------------------------------------------------------------------------------8 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- dám nói chuyện với bạn bè, không dám chào hỏi thầy cô, không dám xin phép cô khi ra vào lớp.... - Đặc điểm quá trình nhận thức của trẻ bao gồm quá trình tri giác, chú ý, trí nhớ, tưởng tượng, tư duy. Đặc điểm nhân cách của trẻ tiểu học gồm có: tính cách, nhu cầu nhận thức, tình cảm, sự phát triển của năng khiếu. Sự nhận thức của trẻ ảnh hưởng rất lớn đến phát triển nhân cách, ảnh hưởng đến việc hình thành và rèn luyện kĩ năng sống của trẻ. Sự nhận thức đúng đắn sẽ giúp trẻ có được kiến thức vận dụng trong cuộc sống sinh hoạt, giao tiếp, ứng xử phù hợp với yêu cầu chuẩn mực xã hội. Một đặc điểm quan trọng trong lứa tuổi Tiểu học là tính hay bắt chước. HS Tiểu học thích bắt chước hành vi, cử chỉ, lời nói,... của các nhân vật trong phim, của các thầy cô giáo, của những người thân trong gia đình. Tính bắt chước là con dao “hai lưỡi”, vì trẻ em bắt chước điều tốt rất nhanh và điều xấu rất dễ. Chính vì vậy những tính cách hành vi của những người xung quanh là môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến tính cách, hành vi, ứng xử của trẻ. Các dạng hoạt động của trẻ em được thực hiện trong các quan hệ: Trẻ em – Gia đình Trẻ em - Đồ vật Trẻ em – Nhà trường Trẻ em – Xã hội Trong các mối quan hệ, quan hệ thầy trò là mối quan hệ đặc biệt của mối quan hệ người – người. Ở Tiểu học, do uy tín của người thầy giáo các quan điểm, niềm tin, toàn bộ những hành vi cử chỉ của người thầy thường là những mẫu mực cho hành vi của học sinh nói chung. Nó ảnh hưởng sâu sắc đến thái độ và cách ứng xử của các em trong quan hệ với người khác và với xã hội. Các em thường tin tưởng tuyệt đối ở nơi thầy, cô giáo nên chúng thường bắt chước những cử chỉ tác phong của thầy cô giáo mình. ở trường các em còn được tiếp xúc với bạn bè, với tập thể nhóm bạn, tổ, lớp; những hoạt động tập thể cũng ảnh hưởng không ít đến việc hình thành, phát triển nhân cách, rèn luyện kĩ năng sống cho trẻ. Trong quá trình giáo dục học sinh, rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học, người giáo viên không những cần am hiểu về tâm lý trẻ em mà còn phải có kiến thức về sinh lý trẻ em. ------------------------------------------------------------------------------------------------9 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Các nhà khoa học đã nghiên cứu và phân loại hoạt động thần kinh ở trẻ em làm 4 loại: • Loại hình thần kinh mạnh, cân bằng, hưng phấn tối ưu, nhanh: đặc điểm của loại hình thần kinh này là các phản xạ có điều kiện được hình thành bền vững; ngôn ngữ trẻ phát triển rất tốt với khối lượng từ lớn. • Loại hình thần kinh mạnh, không cần bằng, hưng phấn tăng, kém kiềm chế: Đặc điểm của trẻ em thuộc nhóm này là quá trình hưng phấn mạnh, ức chế yếu. Các em rất dễ bị xúc động. Cũng do hưng phấn mạnh nên chúng nóng nảy hay cáu gắt. Trẻ em thuộc nhóm này thường hay nói nhanh và hét trong khi nói. • Loại hình thần kinh yếu với quá trình hưng phấn giảm: Quá trình hình thành phản xạ có điều kiện ở trẻ em thuộc nhóm này rất khó khăn. Trẻ chóng bị mệt mỏi, không chịu được tác động của các kích thích mạnh và kéo dài. Việc xác định loại hình thần kinh có tầm quan trong đặc biệt đối với giáo dục, việc tạo ra môi trường giáo dục cho học sinh sẽ giúp cho việc cải tạo, làm xuất hiện những tính chất mới trong hoạt động thần kinh. Trên cơ sở những hiểu biết về tâm, sinh lý trẻ, người giáo viên có thể phân loại nhóm học sinh và tìm các biện pháp phù hợp với các đối tượng học sinh để giáo dục rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học. Môi trường sống ảnh hưởng trực tiếp đến kỹ năng sống của trẻ: Thời gian trong 6 năm đầu đời và giai đoạn học tiểu học của trẻ, các em sống trong gia đình, nhà trẻ và lớp mẫu giáo, trường tiểu học, các em bước đầu tích luỹ được một số ít những kinh nghiệm, kĩ năng, tri thức, các thói quen đạo đức để các em dùng trong cuộc sống hàng ngày bằng cách học lỏm, học mót, học tại chỗ, học trực tiếp nhờ phương pháp kèm cặp, truyền tay, thầy cô hướng dẫn,... Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam đang hội nhập với các nước trên thế giới từng bước phát triển vươn lên, những mặt tốt của xã hội được phát triển mạnh song những vấn đề mặt trái của xã hội cũng xuất hiện nhiều ảnh hưởng đến sự tồn tại, phát triển của mỗi tập thể, cá nhân trong đó có một bộ phận là trẻ em. Theo guồng quay của xã hội, một số gia đình bố mẹ chỉ quan tâm, mải lo đến việc làm kinh tế mà quên mất gia đình là chiếc nôi của trẻ, quên đi việc cần tạo một môi trường gia đình đầm ấm, người lớn gương mẫu, quan tâm dạy dỗ trẻ; Không những thế còn có những gia đình cha mẹ mắc tệ nạn xã hội...ảnh hưởng vô cùng lớn tới tâm hồn trẻ, tới sự phát triển nhân cách của trẻ. Một số ------------------------------------------------------------------------------------------------10 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- gia đình hoàn toàn phó mặc việc dạy dỗ trẻ cho nhà trường. Cũng có những gia đình có điều kiện kinh tế, quá chiều chuộng con dẫn đến trẻ thiếu sự sáng tạo, luôn ỷ lại, phụ thuộc vào người lớn; mỗi khi gặp các tình huống trong thực tế trẻ lúng túng không biết xử lý thế nào cho phù hợp, hạn chế trong việc tự bảo vệ bản thân mình; hoặc có trẻ được chiều chỉ làm theo ý của mình chứ không làm theo ý người khác. Bên cạnh việc học các môn văn hoá nếu trẻ được chú ý giáo dục đạo đức, được rèn kỹ năng sống biết phân biệt cái tốt, cái xấu, biết từ chối cám dỗ, biết ứng xử, biết tự quyết định đúng trong một số tình huống thì chính trẻ sẽ là người tác động tốt đến gia đình, xã hội. Tuy nhiên hiện nay trong các nhà trường ít nhiều vẫn còn có hiện tượng học sinh văng tục, bạo lực học đường, chưa lễ phép, gây mất đoàn kết trong tập thể lớp... 5. Nội dung Giáo dục kĩ năng sống dành cho học sinh Tiểu học Giáo dục rèn luyện kĩ năng sống được thiết kế theo chương trình 5 cuốn “Bài tập rèn luyện kĩ năng sống dành cho học sinh Tiểu học” do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam xuất bản năm 2014. Nội dung 5 cuốn sách được biên soạn tương đồng với bộ tài liệu “Giáo dục Kĩ năng sống trong một số môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp” - cấp Tiểu học của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Bộ sách Bài tập rèn luyện kĩ năng sống dành cho học sinh lớp 1, 2, 3, 4, 5 ( Trọn bộ gồm 5 cuốn) ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu giáo dục và rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh. Từng khối lớp được thiết kế 6 nội dung rèn luyện kĩ năng sống khác nhau theo 6 chu đề - thiết kế theo mạch kiến thức của vòng tròn đồng tâm, đảm bảo tính khoa học, vừa sức. Cụ thể như sau: Bài tập rèn luyện kĩ năng sống dành cho học sinh lớp 1gồm: - Chủ đề 1: Tự phục vụ - Chủ đề 2: Giữ gìn đồ dùng cá nhân - Chủ đề 3: Phòng tránh bị thương do các vật sắc nhọn và bị ngã - Chủ đề 4: Ứng xử với người lạ - Chủ đề 5: Tìm kiếm sự giúp đỡ - Chủ đề 6: Ứng xử văn minh, lịch sự Bài tập rèn luyện kĩ năng sống dành cho học sinh lớp 2 gồm: - Chủ đề 1: Lắng nghe tích cực - Chủ đề 2: Tự phục vụ, vệ sinh cá nhân - Chủ đề 3: Tự bảo vệ mình - Chủ đề 4: Tìm kiếm sự giúp đỡ ------------------------------------------------------------------------------------------------11 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - Chủ đề 5: Cảm thông và chia sẻ - Chủ đề 6: Biết từ chối Bài tập rèn luyện kĩ năng sống dành cho học sinh lớp 3 gồm: - Chủ đề 1: Tự nhận thức về mình - Chủ đề 2: Tự lập - Chủ đề 3: An toàn trên đường - Chủ đề 4: Giao tiếp hiệu quả - Chủ đề 5: Quản lí thời gian - Chủ đề 6: Giải quyết mâu thuẫn Bài tập rèn luyện kĩ năng sống dành cho học sinh lớp 4 gồm: - Chủ đề 1: Những điều quan trọng đối với em - Chủ đề 2: Em là người lịch sự - Chủ đề 3: Thương lượng - Chủ đề 4: Quyết định sáng suốt - Chủ đề 5: Tự bảo vệ và phòng tránh nguy cơ xâm hại tình dục - Chủ đề 6: Em biết chi tiêu thông minh Bài tập rèn luyện kĩ năng sống dành cho học sinh lớp 5 gồm: - Chủ đề 1: Sức mạnh của mục tiêu - Chủ đề 2: Thuyết trình không có - Chủ đề 3: Hợp tác với bạn bè và mọi người - Chủ đề 4: Tìm kiếm và xử lí thông tin - Chủ đề 5: Quyết định sáng suốt - Chủ đề 6: Vượt qua căng thẳng Các chủ đề được sắp xếp khoa học mang tính định hướng giúp học sinh lớp 1 được trực tiếp tham gia vào bài học thông qua các hoạt động tích cực. Mỗi chủ đề có các dạng bài tập cơ bản để rèn luyện kĩ năng sống như: - Bài tập tìm hiểu kinh nghiệm, kiến thức đã có của học sinh - Bài tập trải nghiệm để khám phá cách thức thực hiện và ỹ nghĩa từng kĩ năng sống - Bài tập rèn luyện, thực hành kĩ năng sống - Bài tập vận dụng kĩ năng sống đã học vào thực tế cuộc sống Sau khi giải quyết các dạng bài tập trên học sinh sẽ từng bước hình thành cho mình những kĩ năng cơ bản cần có ở lứa tuổi đầu cấp Tiểu học. Cuối mỗi chủ đều có lời khuyên thâu tóm kiến thức cần đạt của chủ đề đó một cách ngắn ------------------------------------------------------------------------------------------------12 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- gọn, dễ hiểu giúp các em học sinh lứa tuổi Tiểu học dễ dàng biết được mình đã học được gì ? sẽ làm được gì ? thông qua việc học tập từng chủ đề. Như vậy, việc rèn luyện kĩ năng sống cơ bản ngay từ cấp Tiểu học là vô cùng cần thiết nhằm cung cấp cho học sinh Tiểu học kiến thức để các em có thể vận dụng, thích ứng với cuộc sống. Qua đó tạo nền tảng cho những kĩ năng mà các em được phát triển thêm các cấp, bậc học tiếp theo để các em có thể giao tiếp hiệu quả và ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, sống an toàn, tích cực, sống chủ động và hiệu quả. Yêu cầu về nội dung giáo dục tiểu học phải đảm bảo cho HS có hiểu biết đơn giản, cần thiết về tự nhiên, xã hội và con người; có kỹ năng cơ bản về nghe, nói, đọc, viết và tính toán; có thói quen rèn luyện thân thể, giữ gìn vệ sinh; có hiểu biết ban đầu về nghệ thuật. Tuy nhiên, nội dung giáo dục trong các nhà trường tiểu học hiện nay còn xem trọng việc dạy chữ, chưa chú trọng đúng mức dạy làm người, nhất là việc giáo dục kỹ năng sống cho HS. II. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC HIỆN NAY: 1. Về phía giáo viên: Một bộ phận giáo viên chưa thực sự quan tâm đến công tác chủ nhiệm lớp nên việc nắm bắt, tìm hiểu về tâm lí của từng học sinh còn chưa đầy đủ gây khó khăn cho việc tiếp cận học sinh. Một số giáo viên chỉ coi trọng việc rèn kĩ năng tính toán, uốn nắn chữ viết, chưa chú trọng đến dạy học rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh hay chính giáo viên chưa nắm rõ mục tiêu, nguyên tắc, phương pháp cũng như tầm quan trọng của việc dạy học kĩ năng sống cho học sinh. Vì vậy dạy học rèn luyện kĩ năng sống trong trường Tiểu học còn hời hợt mang tính chiếu lệ. Thực tế, lâu nay GV chỉ tập trung dạy kiến thức văn hóa cho HS mà chưa có thói quen dạy thêm KNS cho HS nên khi thực hiện dạy lồng ghép rất lúng túng, nhất là các GV trẻ mới ra trường chưa có nhiều kinh nghiệm dạy học và kỹ năng dạy lồng ghép. Trong khi đó, giáo dục KNS cần phải khéo léo và sáng tạo ra những cách dạy lồng ghép phù hợp. Nhiều Giáo viên khi được hỏi đã cho hay: “Ở một số bài, thời gian giảng dạy trong 1 tiết nhiều khi không đủ. Vì thế, khi dạy lồng ghép KNS vào môn học thì GV phải chọn những phương pháp lồng ghép thích hợp để tránh “cháy” giáo án và nặng thêm nội dung cho bài học. Để làm được điều này đòi hỏi GV phải điều chỉnh phương pháp dạy học, khéo léo ------------------------------------------------------------------------------------------------13 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- sắp xếp thời gian dạy lồng ghép KNS vào từng môn học hợp lý nhằm không gây quá tải về nội dung, thời lượng lên lớp. Vì thế cũng gây áp lực cho người dạy nên nhiều tiết học lồng ghép GV thực hiện theo hình thức “đối phó”. 2. Về phía học sinh: Học sinh phổ thông nói chung và học sinh Tiểu học nói riêng hiện nay kĩ năng sống của các em còn rất nhiều hạn chế. Biểu hiện mà chúng ta thường thấy là các em chưa biết tự bảo vệ mình, chưa biết ứng xử phù hợp với gia đình, bạn bè, chưa biết giao tiếp, hợp tác hiệu quả,… Kết quả là những vụ việc thương tâm đã, đang diễn ra hàng ngày, hàng giờ như tai nạn đuối nước với trẻ em - trở thành vấn nạn; trẻ em bị xâm hại tình dục, trẻ bị áp lực về tinh thần dẫn đến tự tử - đang có xu hướng gia tăng; các em bạo lực học đường, gây hoang mang cho bạn bè mình và bức xúc cho toàn xã hội; tệ nạn xã hội có sự tham gia của trẻ em ngày càng tăng theo mọi loại hình biểu hiện phức tạp; cha mẹ không hiểu con, bất lực trong cách giáo dục con,…Những thực trạng này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân trong đó nguyên nhân chính là do các em thiếu kĩ năng sống. 3. Về phía phụ huynh: - Một thực trang dễ nhận thấy ở phụ huynh là do nhận thức. Một bộ phận phụ huynh chưa nhận thức rõ vai trò, tầm quan trọng của việc rèn luyện kĩ năng sống đối với việc phát triển toàn diện của con em mình. Vì vậy, phụ huynh chỉ chủ trọng đến học kiến thức. Phụ huynh thường yêu cầu con đi học phải được điểm cao, xếp loại đạt - hoàn thành tốt, chưa quan tâm đến việc con học được kĩ năng gì. - Cá biệt một số phụ huynh lại có quan niệm cho rằng việc giáo dục con em chủ yếu là ở nhà trường, nhà trường dạy như thế nào thì các em sẽ như thế đó phụ huynh không nhất thiết phải quan tâm nhiều, thậm chí phó mặc cho giáo dục nhà trường. 4. Về phía nhà trường: Trong trường Tiểu học tiết dạy rèn luyện kĩ năng sống mới chỉ được đưa vào chương trình theo phân tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp hoặc tiết học 2 buổi/ ngày, mỗi tuần một tiết hay được tích hợp vào nội dung các môn học khác... Như vậy, dạy học rèn luyện kĩ năng sống chưa được quan tâm một cách sâu rộng như các tiết học chính khóa. Các hoạt động tập thể cho rèn luyện kĩ năng sống có được tổ chức nhưng còn ít, phương pháp tổ chức chưa đạt hiệu quả cao nên còn mang tính hình thức. ------------------------------------------------------------------------------------------------14 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5. Về phía địa phương: Trong công tác xã hội hóa giáo dục là sự kết hợp giữa gia đình, nhà trường và địa phương còn chưa thực sự chú trọng nhiều tới việc rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh phổ thông nói chung và học sinh Tiểu học nói riêng. Chủ đề về rèn kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học có được đề cập đến nhưng chưa có nhiều điều kiện vận dụng vào thực tiễn. Đặc biệt trong thời gian nghỉ hè, địa phương chưa quan tâm đúng mức tới việc tổ chức các hoạt động vui chơi, hoạt động tập thể cho các em như cắm trại, dã ngoại hay các sinh hoạt câu lạc bộ, tập thể. 6. Những thuận lợi, khó khăn khi thực hiện Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học 6.1. Những thuận lợi - Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phát động phong trào “Xây dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực” với những kế hoạch nhất quán từ trung ương đến địa phương, Phòng Giáo dục và Đào tạo cũng đã có kế hoạch từng năm học với những biện pháp cụ thể để rèn kĩ năng sống cho học sinh một cách chung nhất cho các bậc học, đây chính là những định hướng giúp giáo viên thực hiện như: Rèn luyện kĩ năng ứng xử hợp lý với các tình huống trong cuộc sống, thói quen và kĩ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm; rèn luyện sức khỏe và ý thức bảo vệ sức khỏe, kĩ năng phòng, chống tai nạn giao thông, đuối nước và các tai nạn thương tích khác; rèn luyện kĩ năng ứng xử văn hóa, chung sống hòa bình, phòng ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội. - Lãnh đạo nhà trường và GV bước đầu đã có ý thức triển khai các hoạt động GD kỹ năng sống cho HS thông qua hoạt động phong phú đa dạng. 6.2. Những khó khăn - Khó khăn thứ nhất là do BGH nhà trường chưa có những quy định rõ ràng về việc tích hợp nội dung giáo dục KNS trong từng môn học cụ thể, chưa quan tâm đầu tư CSVC cho hoạt động. Công tác kiểm tra của CBQL nhà trường còn mang tính hình thức, chưa chú trọng về nội dung và kiểm tra hiệu quả của hoạt động vì vậy hiệu quả của hoạt động GDGKNS chưa cao. - Khó khăn thứ hai là hiện nay các trường ở khu vực nông thôn, quy mô trường lớp ngày càng giảm về số lượng, vì vậy, số giáo viên của một số bộ môn thừa ra, để đảm bảo mặt bằng lao động, CBQL thường phân công các đồng chí thiếu giờ tiêu chuẩn tham gia giảng dạy hoạt động GDNGLL, vì vậy những GV này cũng coi ------------------------------------------------------------------------------------------------15 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- hoạt động này không phải là công việc chính của mình, nên thường làm qua loa cho xong chuyện, có một số giáo viên tâm huyết nhưng thực sự họ không được tập huấn, cũng như không có một nội dung chương trình chi tiết nào từ phía BGH nhà trường, vì vậy chưa quan tâm đúng mức đến hoạt động GD KNS. - Sự phối kết hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường còn chưa chặt chẽ, chưa phát huy được tiềm năng của các lực lượng giáo dục. 6.3. Nguyên nhân - Nguyên nhân của “cái được” có thể kể đến là do bối cảnh đổi mới GD và đổi mới nhà trường gắn với một số cuộc vận động do ngành GD khởi xướng trong thời gian qua. - Nguyên nhân của “cái chưa được” chủ yếu là do các nhà trường vẫn có coi trọng mục tiêu kiến thức; chủ yếu tập trung “dạy chữ”, ít quan tâm đến “dạy làm người”. Thêm nữa đội ngũ làm công tác GD kỹ năng sống là các GV nhưng nhiều GV cũng còn nhiều lúng túng khi thực hiện công tác này. - Đội ngũ giáo viên nhà trường chưa được tập huấn nâng cao trình độ tổ chức hoạt động, chưa có quy định bắt buộc từ phía BGH nhà trường, vì vậy, mặc dù GV nhà trường đều ý thức được tầm quan trọng của hoạt động, nhưng khi được phân công nhiệm vụ, họ vẫn chưa tâm huyết, khi thực hiện còn mang tính đối phó, vì vậy hiệu quả hoạt động giáo dục KNS của nhà trường chưa cao. - Một số GV, Cán bộ BCH Đoàn trường, còn thiếu nhiệt tình, một số khác thì thiếu tinh thần trách nhiệm, một số nhiệt tình thì ít được tập huấn nâng cao trình độ vì vậy ngại việc. - Công tác quản lý chưa chặt chẽ, chưa xây dựng được những tiêu chí kiểm tra đánh giá, chưa có kế hoạch kiểm tra đánh giá hoạt động, việc kiểm tra đánh giá chưa được thường xuyên, khen thưởng chưa kịp thời, hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục GTS, KNS của nhà trường chưa cao. III. GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT Nâng cao nhận thức cho bản thân từ việc tiếp thu các chuyên đề rồi vận dụng các chuyên đề vào thực tế giảng dạy. Tôi xác định đúng đắn vấn đề tôi đang quan tâm và bắt tay vào nghiên cứu, học tập để nâng cao nhận thức. Qua nghiên cứu và qua thực tế giảng dạy tôi đã thấy rõ vị trí, vai trò nhiệm vụ và trách nhiệm của mình trong việc rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học, đặc biệt ở khối lớp 1 mà tôi đang dạy. 1. Lập kế hoạch thực hiện. ------------------------------------------------------------------------------------------------16 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - Căn cứ vào thực tế giảng dạy và khả năng của bản thân. Tôi đã tự lập cho mình một kế hoạch sát với kế hoạch của nhà trường, của tổ khối chuyên môn và theo định hướng của ngành đề ra. - Xin ý kiến chỉ đạo của cấp trên về kế hoạch cá nhân, báo cáo giờ dạy thực nghiệm để Ban giám hiệu và tổ chuyên môn dự giờ góp ý. - Đưa nội dung vận dụng một số biện pháp rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học vào nội dung tự bồi dưỡng của mình trong năm học. 2. Tiến hành áp dụng các Giải pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học Kĩ năng sống được rèn luyện ở nhà và ở trường. Kĩ năng sống được rèn luyện trong các môn học chính khóa và ngoại khóa. Việc rèn luyện kĩ năng sống cần bắt đầu từ nhỏ, từ từng hành vi cá nhân đơn giản nhất, theo đó hình thành thói quen, tính cách và nhân cách. Sau khi quan sát thực trạng về việc vận dụng kĩ năng sống của học sinh Tiểu học, tôi đã sưu tầm nghiên cứu ở một số tài liệu và kết hợp với kinh nghiệm của bản thân tôi đưa ra một số biện pháp và vận dụng vào dạy rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học. 2.1. Thực hiện phương châm “Cô giáo như mẹ hiền” Với trẻ Tiểu học, sự gần gũi với Giáo viên là rất quan trọng để tạo sự tự tin trong học tập, giao tiếp. Sau khi nhận lớp, để tạo sự gần gũi và gắn kết giữa học sinh và giáo viên chủ nhiệm, tôi sắp xếp nhiều thời gian cho học sinh được giới thiệu về mình, động viên khuyến khích các em chia sẻ với nhau về những sở thích, ước mơ tương lai cũng như mong muốn của mình với các em. Đây là hoạt động giúp cô trò hiểu nhau, đồng thời tạo một môi trường học tập thân thiện “Trường học thật sự trở thành ngôi nhà thứ hai của các em, các thầy cô giáo là những người thân trong gia đình". Đây cũng là một điều kiện rất quan trọng để phát triển khả năng giao tiếp của học sinh. Bởi học sinh không thể mạnh dạn, tự tin trong một môi trường mà giáo viên luôn gò bó và áp đặt.Tiếp theo trong tuần đầu, tôi cho học sinh tự do lựa chọn vị trí ngồi của mình để qua đó phần nào nắm được đặc điểm tính cách của các em: mạnh dạn hay nhút nhát, thụ động hay tích cực, thích thể hiện hay không thích...Và tiếp tục qua những tuần học sau, tôi chú ý quan sát những biểu hiện về thái độ học tập, những cử chỉ, hành vi tại vị trí ngồi mà các em chọn để bắt đầu có điều chỉnh phù hợp. ------------------------------------------------------------------------------------------------17 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có thể thực hiện trong bất cứ lúc nào, giờ học nào nhưng phải xuất phát từ tấm lòng thương yêu học sinh, tận tâm, tận lực thực sự để học sinh cảm nhận được tình yêu thương của giáo viên, để học sinh cảm nhận Mỗi ngày đến trường là một ngày vui. 2.2. Tổ chức các trò chơi tập thể Khi đã tạo được sự thân thiện, cởi mở đối với các em, tôi thường xuyên tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi tập thể lành mạnh, chơi các trò chơi dân gian, tổ chức các hoạt động văn nghệ thể thao, qua các hoạt động rèn cho học sinh kĩ năng ứng xử với bạn bè, xây dựng tinh thần đoàn kết tốt, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng hợp tác, kỹ năng quyết định, biết kiềm chế bản thân trong khi xử lí các tình huống với bạn bè. 2.3. Lồng ghép trong nội dung các tiết học phù hợp Rèn kỹ năng sống cho học sinh không chỉ ở các giờ học rèn luyện kĩ năng sống mà tôi còn lồng ghép trong nội dung các tiết học phù hợp. VD: Môn đạo đức: giáo viên giáo dục, rèn cho học sinh kỹ năng giao tiếp ứng xử: kính trọng, lễ phép với người lớn tuổi, đoàn kết hoà nhã với bạn bè, tôn trọng không tự ý mở xem đồ đạc của người khác, giữ gìn vệ sinh môi trường, nói lời cảm ơn, xin lỗi phù hợp, quan tâm giúp đỡ những người xung quanh, kỹ năng nhận lời, kỹ năng từ chối, kỹ năng quyết định, kỹ năng kiềm chế xúc cảm, kỹ năng vận động, kỹ năng xử lý một số tình huống cụ thể,...; trong các tiết tự nhiên và xã hội, khoa học, học sinh được rèn kỹ năng sử dụng có hiệu quả đồ dùng dụng cụ chăm sóc cây trồng, vật nuôi, kỹ năng giữ gìn vệ sinh các nhân, giữ gìn vệ sinh môi trường,..ở môn Tiếng việt có nhiều bài học có thể giáo dục kĩ năng sống cho các em, đó là các kĩ năng giao tiếp xã hội, như: Viết thư, Điền vào giấy tờ in sẵn, Giới thiệu địa phương, Kể chuyện được chứng kiến hoặc tham gia,... được lồng cụ thể qua các tình huống giao tiếp. Bản thân chỉ gợi mở sau đó cho các em tự nói một cách tự nhiên hoàn toàn không gò bó áp đặt. Bên cạnh đó, nhiều bài Luyện từ và câu có nội dung rèn luyện các nghi thức lời nói, nhiều bài Tập đọc giới thiệu những văn bản mẫu chuẩn bị cho việc hình thành một số kĩ năng giao tiếp cộng đồng như mẫu đơn, thư, tóm tắt tin tức,…hoặc cung cấp những câu chuyện mà qua đó học sinh có thể rút ra những nội dung rèn kĩ năng sống. Để hình thành những kiến thức và rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh qua môn Tiếng Việt, người giáo viên cần phải vận dụng nhiều phương pháp dạy phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh như: thực hành giao tiếp, trò chơi ------------------------------------------------------------------------------------------------18 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- học tập, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp tổ chức hoạt động nhóm, phương pháp hỏi đáp,…Thông qua các hoạt động học tập, được phát huy trải nghiệm, rèn kĩ năng hợp tác, bày tỏ ý kiến cá nhân, đóng vai,…học sinh có được cơ hội rèn luyện, thực hành nhiều kĩ năng sống cần thiết. Như vậy, tuỳ từng bài, tuỳ từng nội dung giáo viên có thể lồng ghép rèn kỹ năng sống cho học sinh cho hợp lý. 2.4. Tổ chức hoạt động ngoại khoá Trong quá trình tổ chức các hoạt động, tôi luôn chú trọng đến tổ chức hoạt động ngoại khoá chuyên đề “Rèn kỹ năng sống cho HS”, tạo cho HS một sân chơi để HS được thực hành kỹ năng sống, được giao lưu, được tư vấn về kỹ năng sống để hiệu quả rèn kỹ năng sống cho học sinh được nâng lên gắn liền với thực tế cuộc sống. Tổ chức các buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp, các cuộc thi trong lớp và tham mưu tổ chức toàn trường bằng các hình thức như Rung chuông vàng, Đối mặt, Đường lên đỉnh, tổ chức ; Hàng năm đề nghị nhà trường tổ chức cho các em tham quan, dã ngoại, du lịch như cha ông ta đã nói: “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Với việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa đã giúp các em giải tỏa stress; tăng sức khỏe; mở rộng quan hệ bạn bè; tăng khả năng sáng tạo, tự tin trong giao tiếp, học tập… 2.5. Giáo viên làm gương Giáo viên không chỉ nhằm hình thành những khái niệm khoa học, cách làm việc trí óc mà còn hướng dẫn tới sự tạo dựng phát triển các nhân cách của học sinh. Đặc biệt trẻ tiểu học thường hay bắt chước người lớn và rất tin tưởng ở các thầy giáo, cô giáo. Vì vậy, tôi luôn thường xuyên tự rèn kỹ năng sống, luôn thể hiện là tấm gương trong sáng, mẫu mực cho học sinh noi theo. 2.6. Đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực của học sinh Trong qua trình dạy học, tôi luôn dành nhiều thời gian nghiên cứu, tìm tòi sao cho sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Tổ chức cho học sinh thực hiện các hoạt động học tập phong phú, đa dạng như: kể chuyện theo tranh; quan sát tranh ảnh, băng hình, tiểu phẩm; phân tích, xử lí tình huống; chơi trò chơi, đóng tiểu phẩm, múa hát, đọc thơ, vẽ tranh,…Sử dụng nhiều phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực như: học theo nhóm, theo dự án, đóng vai, trò chơi,…Và chính thông qua việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đó, học sinh đã được tạo cơ hội để thực hành, trải nghiệm nhiều kĩ năng sống cần ------------------------------------------------------------------------------------------------19 Một số biện pháp Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- thiết, phù hợp với lứa tuổi. Đó là lối sống lành mạnh, các hành vi ứng xử phù hợp với nền văn minh xã hội. Lối sống, hành vi như gọn gàng, ngăn nắp, nói lời đẹp, chăm sóc bố mẹ, ông bà, hợp tác, giúp đỡ, chia sẻ với bạn… 2.7. Rèn học sinh thực hiện tốt các nề nếp hàng ngày Từ nhận thức bản thân tôi còn chú trọng rèn kỹ năng sống cho học sinh kết hợp với rèn học sinh thực hiện tốt ngay chính các nề nếp hàng ngày: VD: Yêu cầu đi học đúng giờ: học sinh phải hình thành thói quen dậy sớm, có tác phong nhanh nhẹn ( rèn kỹ năng khắc phục khó khăn để đạt mục tiêu); Yêu cầu xếp hàng ra vào lớp thẳng hàng, ngay ngắn, không xô đẩy nhau trong hàng (rèn cho học sinh kỹ năng kiềm chế bản thân, kỹ năng vận động, gây ảnh hưởng); Yêu cầu học sinh đến lớp phải có đầy đủ sách vở, đồ dùng học tập ( rèn cho học sinh kỹ năng tự kiểm tra, xây dựng kế hoạch). 2.8. Tổ chức các hoạt động lao động vừa sức Qua quan sát, tôi nhận thấy các em học sinh lớp 1 thích được hoạt động, thích được tự làm việc nên tôi thường tổ chức các hoạt động lao động vừa sức với học sinh tiểu học: vệ sinh sân trường, lớp học, chăm sóc cây trên sân trường, bồn hoa, vườn trường, ; học sinh được rèn một số kỹ năng như: cầm chổi quét, hót rác, tưới cây, tỉa lá,...; thông qua đó HS biết sử dụng có hiệu quả đồ dùng lao động. 2.9. Xây dựng các nhóm bạn cùng tiến Đây là một hình thức học tập rèn luyện kĩ năng sống rất hiệu quả đối với học sinh Tiểu học mà tôi đã thường xuyên sử dụng trong công tác giảng dạy. Nhóm bạn giúp nhau học tập, nhóm bạn ATGT,... trong qua trình hoạt động của các nhóm, học sinh được rèn kỹ năng hợp tác, chia sẻ, biết đối xử, ứng xử với bạn hài hoà phù hợp,... 2.10. Làm tốt công tác tuyên truyền Tôi luôn chú ý đến việc tuyên truyền phổ biến pháp luật trong nhà trường. Khi học sinh biết những điều luật cho phép làm hay những điều luật cấm (Một số nội dung trong Luật giáo dục, Luật giao thông, Luật bảo vệ và chăm sóc trẻ em,..v.v...), học sinh sẽ hiểu rõ nhiệm vụ quyền hạn của mình để học tập, rèn luyện tốt hơn, biết ra những quyết định đúng đắn, biết tự kiềm chế mình không mắc sai lầm, biết xử lý tình huống đúng hướng, biết tự bảo vệ mình,...Qua đó, rèn cho các em ngay từ nhỏ đã có thói quen tìm hiểu, làm việc theo pháp luật mang lại ý nghĩa thiết thực trong việc đào tạo các thế hệ tương lai của đất nước. ------------------------------------------------------------------------------------------------20