Tài liệu Một cách tiếp cận văn bản “ ý nghĩa văn chương ” ngữ văn 7

MỘT CÁCH TIẾP CẬN VĂN BẢN “ Ý NGHĨA VĂN CHƯƠNG ” NGỮ VĂN 7 . A. xuÊt ph¸t ®iÓm vÊn ®Ò: Lóc sinh thêi tè h÷u ®· g÷i cô NguyÔn Du nhng vÇn th¬ xóc ®éng “TiÕng th¬ ai ®éng ®Êt trêi” V× sao tiÕng th¬ cña cô NguyÔn Du l¹i cã søc lay ®éng lßng ngêi ®Õn thÕ. V× sao nh÷ng kiÖt t¸c v¨n ch¬ng l¹i cã søc sèng l©u bÒn víi thêi gian ®Õn thÕ ! Bµi “ ý nghÜa v¨n ch¬ng” cña Hoµi Thanh sÎ gióp häc sinh thÊy ®îc ®iÒu ®ã _ cuéc ®êi kh«ng thÓ thiÕu v¨n ch¬ng, v¨n ch¬ng quan t©m ®Õn tÊt c¶ nh÷ng g× thuéc vÒ con ngêi. MÆt kh¸c ®iÒu ®¸ng lo ng¹i nhÊt hiÖn nay ®èi víi gi¸o viªn d¹y bé m«n ng÷ v¨n lµ c¸ch lµm mét bµi v¨n nghÞ luËn cña häc sinh, chÝnh v× vËy nh÷ng bµi v¨n nghÞ luËn chiÕm phÇn lín trong ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n 7 tËp 2. Bµi “ý nghÜa v¨n ch¬ng” trong chïm v¨n nghÞ luËn lµ bµi hay vµ ®îc ®a vµo ch¬ng tr×nh d¹y khã, kh«ng nh÷ng gióp häc sinh hiÓu ®îc ý nghÜa v¨n ch¬ng, ®Ò cao tr©n träng v¨n ch¬ng mµ nã cßn gióp häc sinh häc ®îc phong c¸ch nghÞ luËn qua c¸ch viÕt nghÞ luËn v¨n ch¬ng ®éc ®¸o cña Hoµi Thanh. ®iÒu ®ã t¸c ®éng ®Õn häc sinh ë møc ®é nµo l¹i phô thuéc bµi gi¶ng cña häc sinh. Sau khi nghiªn cøu, t×m ra m¹ch bµi ®Ó häc sinh tiÕp thu cã hiÖu qu¶ tèt, t«i xin ®îc tr×nh bµy ®Þnh híng khai th¸c v¨n b¶n” ý nghÜa v¨n ch¬ng” cña Hoµi Thanh. B. phÇn néi dung vÊn ®Ò: I. kh¶o s¸t ch¬ng tr×nh. Trong ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n líp 6 vµ häc k× I líp 7, häc sinh ®· ®îc tiÕp xóc víi v¨n b¶n thuéc c¸c thÓ lo¹i truyÖn kÝ ( läai hinh tù sù) vµ c¸c thÓ lo¹i th¬ tr÷ t×nh, tuú bót ( lo¹i h×nh tr÷ t×nh ), phÇn v¨n b¶n nghÞ luËn rÊt quan träng chiÕm vÞ trÝ ®Æc biÖt trong ch¬ng tr×nh häc k× 2 ë líp 7 . Côm bµi nghÞ luËn ®îc häc gåm cã 4 bµi, qua v¨n b¶n “ý nghÜa v¨n ch¬ng” gi¸o viªn phai lµ cho häc sinh nhËn ra ®îc ph¬ng ph¸p lËp luËn ë ®©y lµ gi¶i thÝch ( kÕt hîp b×nh luËn) vÒ kiÓu nghÞ luËn v¨n ch¬ng, tõ luËn cø luË ®iÓm thÊy ®îc nghÖ thuËt lËp luËn tµi t×nh ®éc ®¸o trong phong c¸ch nghÞ luËn cña Hoµi Thanh, tõ ®ã c¶m nhËn vÌ søc m¹nh cña v¨n ch¬ng ®èi víi con ngêi. II. Thùc tr¹ng d¹y bµi th¬: V¨n b¶n nµy thuéc kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn do vËy khi d¹y v¨n b¶n nµy nÕu kh«ng t×m vµ hiÓu ®îc m¹ch bµi sÎ sa vµo d¹y v¨n mµ nh tËp lµm v¨n: 1 kh«, cøng nh¾c bëi nã liªn quan ®Õn luËn ®iÓm, luËn cø häc sinh sÎ c¶m thÊy kh«ng cã sù mît mµ cña v¨n ch¬ng trong ®ã. Nhng nÕu cø ®i t×m ý chi tiÕt sau ®ã n©ng kh¸i qu¸t vÊn ®Ò lªn l¹i dÉn ®Õn kh«ng kh¾c s©u c¸ch lËp luËn cña t¸c gi¶ vµ khã ®¹t ®îc theo môc ®Ých yªu cÇu cña v¨n b¶n. thùc tÕ mét sè gi¸o viªn chØ d¹y theo m¹ch 1 trong 2 bµi trªn . S¸ch gi¸o viªn ng÷ v¨n 7 tËp 2 NXB GD còng chØ ®i s©u vµo lý gi¶i ý nghÜa v¨n ch¬ng mµ cha ®Ò cËp ®Õn c¸ch x©y dùng luËn chøng, luËn cø ®Ó lµm c¬ së cho luËn ®iÓm . ChÝnh v× vËy , t«i ®· kÕt hîp c¶ hai khÝa c¹nh trªn ®Ó dÉn d¾t häc sinh hiÓu ®îc quan niÖm cña Hoµi Thanh vÒ nguån gèc cèt yÕu nhiÖm vô vµ t¸c dông cña v¨n ch¬ng trong lÞch s÷ loµi ngêi. Gîi _ hái ®Ó häc sinh n¾m ®îc c¸ch lËp luËn cña Hoµi Thanh mét mÆt ®a c¸c dÉn chøng v¨n th¬ c¸c em ®· häc ë líp díi vµ ngoµi ch¬ng tr×nh minh ho¹ ®Ó th¸y ®îc c¸i hay c¸i mît mµ vµ ý nghÜa khi häc v¨n b¶n nghÞ luËn. ThÊy ®îc phÇn nµo c¸ch lËp luËn ®éc ®¸o cña Hoµi Thanh. III. PhÇn chuÈn bÞ: 1. Mét sè yÕu tè ngoµi v¨n b¶n mµ gi¸o viªn cÇn nghiªn cøu ®Ó hç trî cho bµi gi¶ng. _ Cuéc ®êi: Hoµi Thanh tªn thËt lµ NguyÔn §øc Nguyªn, sinh ngµy 15/ 7 /1909 , x· Nghi Trung, Huþen Nghi Léc, TÜnh NghÖ TÜnh. Hoµi Thanh xuÊt th©n tõ mét gia ®×nh nhµ nho nghÌo yªu níc. B¸c ruét lµ cô NguyÔn §øc C«ng tham gia phong trµo xuÊt d¬ng hëng øng lêi h« hµo cña cô Phan Béi Ch©u, sau bÞ ph¸p b¾n vµ xö b¾n. ®îc nu«i dìng trong m«i trêng yªui níc tõ bÐ, lín lªn ®i häc ë trêng Quèc Häc Vinh, anh lµ mét trong nh ÷ng häc sinh h¨ng h¸i tham gia ho¹t ®éng yªu níc trong nhµ trêng. N¨m 1927 than gia ®¶ng T©n VIÖt. N¨m 1929 tæ chøc vì, anh bÞ b¾t khi ®ang theo häc trêng bëi, sau ®ã bÞ trôc xuÊt vÒ quª. ®ã còng lµ nh÷ng n¨m phong trµo chèng ph¸p bÞ khñng bè m¹nh. Cuéc b¹o ®éng Yªn ThÕ vµ phong trµo X« viÕt NghÖ TÜnh lÇn lît thÊt b¹i. Ngêi thanh niªn yªu níc nh÷ng yÕu ®uèi Êy mÊt ph¬ng híng, hoang mang, kh«ng t×m thÊy ngâ tho¸t. Gi÷a lóc ®ã, v¨n ch¬ng l·ng m¹n ra ®êi. ThÕ lµ nh ngêi chÕt ví ®îc cäc, anh lao vµo v¨n ch¬ng, tÝnh lÊy chuyÖn v¨n ch¬ng lµm cøu c¸nh cuéc ®êi, nh÷ng tìng ®Êy còng lµ mét cc¸h ®Ó chøng tá lßng tha thiÕt víi gièng nßi, víi ®Êt níc “ cã thÓ nãi t«i ®· t×m thÊy ë ®ã cã mét chót vui, chót ¸nh s¸ng. T«i bçng ph¸t hiÖn ra r»ng kh«ng ®¸nh t©y, kh«ng lµm c¸ch m¹ng, vÉn cã mét con ®êng sèng, vÉn cã thÓ lµm ®îc viÖc nµy viÖc nä ”. 2 ¤ng lµ mét trong nh÷ng ngêi tham gia, cã thÓ nèi lµ kiªn nhÉn nhÊt, cuéc tranh luËn vÒ nghiÖ thuËt vµo nhng n¨m 30. ¤ng rÊt say mª v¨n ch¬ng «ng yªu nghÖ thuËt nh mét lý tëng, cã quan ®iÓm h¼n hoi, chø kh«ng ph¶i yªu níc vu v¬, gÆp hay ch¨ng chí. C¸ch m¹ng th¸ng 8 bïng næ. Hoµi Thanh cïng víi nhiÒu nhµ v¨n kh¸c hµo høng ®i theo c¸ch m¹ng. C¸ch m¹ng ®· ®æi c¸ch sèng cña nhµ v¨n, do ®ã ®æi c¶ c¸ch nh×n c¸ch c¶m nghÜ ®Ëm mµu s¾c tiÓu t s¶n cña «ng xa kia. Hoµi Thanh giê ®©y míi c¶m thÊy thùc sù sung síng tháai m¸i . Hoµi Thanh lµ ngêi khai m¹c nÒn phª b×nh v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i víi Hoµi Thanh, «ng kh«ng muèn ai gäi nhµ phª b×nh nhng l¹i lµm c¸i viÖc kh«ng thÓ gäi kh¸c g× ngoµi phª b×nh. Ngêi ng¹i lý luËn, l¹i ph¶i lµm tõ rÊt sím c«ng viÖc lý luËn. «ng lµ phª b×nh tinh tÕ, tµi hoa, nhiÒu kinh nghiÖm cã thÓ keer vµo bËc nhÊt tõ c¸ch m¹ng th¸ng 8 ®Õn nay. Nh÷ng bµi viÕt, nh÷ng bµi nãi, nh÷ng bµi gi¶ng cña «ng ®· gãp phÇn gióp ®«ng ®¶o b¹n ®äc c¶m nhËn ®îc c¸i hay c¸i ®Ñp trong v¨n th¬ cña d©n téc, nhÊt lµ rong v¨n th¬ hiÖn ®¹i. Hoµi Thanh quan niÖm v¨n ch¬gn chØ lµ mét bé phËn. ¤ng muèn giao cho v¨n ch¬ng chØ riªng môc tiªu t×m c¸i ®Ñp, tøc lµ c¸i ý nghÜa thiªng liªng vît lªn mäi yªu cÇu thêi thîng ®Ó híng tíi c¸c gi¸ trÞ vÜnh cöu. Vµ nhê vËy con ngêi trong v¨n ch¬ng nh «ng muèn kh«ng ph¶i lµ con ngêi cô thÓ mang khu«n mÆt ®¹o ®øc trang nghiªm cña nhµ nho hoÆc bé quÇn ¸o r¸ch ríi cña lao ®éng. Con ngêi ®ã ph¶i ®îc n©ng lªn con ngêi viÕt, con ngêi nh©n lo¹i. Hoµi Thanh lu«n lu«n kh¼ng ®Þnh «ng kh«ng chñ tr¬ng “ nghÖ thuËt vÞ nghÖ thuËt”. ¤ng muèn v¨n ch¬ng lµ v¨n ch¬ng. NÕu ë ®êi nµy cã mét ®iÒu nghiªm träng v× lu«n lu«n ®i bªn c¹nh nh÷ng sù huyÒn bÝ bao trïm ngêi ta vµ vò trô, ®iÒu Êy lµ v¨n ch¬ng. ( ý nghÜa v¨n ch¬ng, s¸ch v¨n ch¬ng hµnh ®éng). Hoµi Thanh nãi, c¶m nhËn vÒ c¸i ®Ñp vµ gi¸ trÞv¨n ch¬ng lµ mét chuyÖn trõu tîng, kh«ng dÔ do ®Õm; s¬ gi¶m vµ th« thiÖn ho¸ t¸c dông nµy, ®ã chÝnh lµ ®iÒu Hoµi Thanh kh«ng chÊp nhËn ®îc trong nh÷ng bµi phª ph¸n cña «ng. Nhng trõu tîng kh«ng ph¶i lµ thÇn bÝ ®Õn ®é ph¶i th¾p h¬ng tông niÖm, còng kh«ng thÓ lµ bÊt kh¶ tri... ¤ng quan niÖm v¨n ch¬ng ph¶i ®îc tù do, tù do trong v¨n ch¬ng còng cã nghÜa lµ cho nhµ v¨n ®îc thµnh thùc víi m×nh. NÐt nçi bËt còng nh ph·m chÊt ®¸ng quý nhÊt trong con ngêi còng nh trong ngßi bót cña Hoµi Thanh lµ sù ch©n thµnh. 3 Hoµi Thanh lu«n t×m th¬ hay ®Ó b×nh, «ng nãi nh÷ng bµi nãi bµi viÕt cña m×nh lµ b×nh th¬, chø kh«ng ph¶i lµ phª b×nh. ¤ng biÕt dõng l¹i ®óng chç ®Ó dµnh phÇn suy nghÜ c¶m xóc ngêi ®äc. «ng ph©n tÝch r¹ch rßi t¸c dông cña v¨n häc ®ãi víi con ngêi.¤ng quan niÖm râ th¬ tøc lµ ngêi. “ThÝch mét bµi th¬ theo t«i nghÜ, tríc hÕt lµ thÝch mét c¸ch nh×n, mét c¸ch nghÜ, mét c¸ch c¶m xóc, mét c¸ch nãi, nghÜa lµ tríc hÕt thÝch mét con ngêi”.ChÝnh v× vËy Hoµi Thanh ®· t¹o ®îc mét phong c¸ch riªng ®Æc s¾c , cã søc thÊm s©u vµo t©m hån ngêi ®äc, ngêi nghe. Ngêi ta thêng nãi ®Õn c¸i duyªn thÇm kÝn ®¸o mµ ý nhÞ cña «ng. T¸c phÈm: Hoµi Thanh viÕt kh«ng nhiÒu, võa phª b×nh tiÓu luËn, võa nghiªn cøu bót kÝ, tÊt c¶ 15 t¸c phÈm. So víi nh÷ng g× «ng ®· tÝch luü ®ùc trong suèt cuéc ®êi g¾n bã víi th¬, ta nghÜo r»ng «ng cã thÓ viÕt ®îc nhiÒu c«ng tr×nh h¬n n÷a kÓ c¶ nh÷ng c«ng tr×nh cã quy m« lín. Song «ng ®· kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn mong íc ®ã cña b¹n ®äc vµ cña chÝnh «ng. Nhng «ng ®· ®Ó l¹i trong lßng nhiÒu thÕ hÖ ngêi ®äc Ên tîng, tÝn nhiÖm s©u s¾c, ®Æc bÖt lµm cho ngêi ®äc thÊm s©u vÒ ý nghÜa v¨n ch¬ng. Qu¶ thËt lµ tµi hoa, ®éc ®¸o! 2.®Þnh híng khai th¸c bµi th¬: Sau khi cung cÊp nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ ( v× thêi gian theo ph©n phèi ch¬ng tr×nh kh«ng chØ ®ñ ®¸p øng truyÒn thô kiÕn thøc trªn, gio¸ viªn ngo¹i kho¸ ngoµi giê). Híng dÉn häc sinh t×m hiÓu chung vÒ v¨n b¶n : §äc v¨n b¶n vµ phÇn chó thÝch v¨n b¶n.  Chó ý c¸c tõ sau: - Cèt yÕu: ChÝnh – quan träng nhÊt. - C«ng dông : Lîi Ých mang l¹i khi ®îc ®em dïng . - Mu«n h×nh v¹n tr¹ng: Cuéc sèng phong phó mu«n h×nh mu«n vÎ ®a d¹ng nhiÒu d¸ng vÎ.  T¸c gi¶: Chèt. - Nhµ v¨n , nhµ phª b×nh tµi hoa. - Quª xø nghÖ. - Tªn tuæi bÊt tö víi “Thi nh©n ViÖt Nam”  VÞ trÝ: - VÞ trÝ trong côm bµi nghÞ luËn: + Quan träng + NghÞ luËn v¨n ch¬ng 4 + LËp lËu gi¶i thÝch. §©y lµ mét bai nghÞ luËn kh¸c víi c¸c v¨n b¶n tríc v× lµ ®o¹n lîc trÝch nªn bè côc chia 2 phÇn: + Tõ ®Çu ®Ðn vÞ tha( nguån gèc thi ca) + Cßn l¹i ý nghÜ© v¨n ch¬ng. T¸c gi¶ kh¸m ph¸ ý nghÜa v¨n ch¬ng trªn 3 ph¬ng diÖn: + Nguån gèc v¨n ch¬ng + NhiÖm vô + C«ng dông. V¨n b¶n: Trong v¨n b¶n “ ý nghÜa v¨n ch¬ng” t¸c gi¶ ®a ra 3 luËn ®iÓm. - Nguån gèc cèt yÕu cña v¨n ch¬ng lµ lßng th¬ng ngêi, th¬ng c¶ mu«n vËt. - V¨n ch¬ng b¾t nguån tõ c¶m xóc. - V¨n ch¬ng gióp cã t×nh c¶m, gîi lßng vÞ tha. Víi 3 luËn ®iÓm trªn t¸c gi¶ lËp luËn chÆt chÏ, mÒm dÎo khÐo lÐo kh«ng ¸p ®Æt. DÉn chøng ë mçi luËn ®iÓm ®îc ®Æt ë mçi vÞ trÝ kh¸c nhau. Lóc ®Çu ®o¹n (luËn ®iÓm 1), lóc cuèi ®o¹n hoÆc xem kÏ. Tuú tõng luËn ®iÓm ®Ó dÉn chøng®Ó gi¶i thÝch vÊn ®Ò (luËn ®iÓm 3). RÊt linh ho¹t s©u s¾c, thuyÕt phôc lßng ngêi. Tõ ®©y ®Ó häc sinh thÊy ®îc nÐt ®éc ®¸o trong phong c¸ch viÕt v¨n nghÞ luËn cña Hoµi Thanh. A – C©u chuyÖn : Th«ng thêng ë bµi v¨n nghÞ luËn lµ nªu ý kh¸i qu¸t chung toµn bµi nhng Hoµi Thanh ®a ra dÉn chøng lµ c©u chuyÖn víi c¶nh tîngv« cïng c¶m ®éng c¶nh con chim bÞ th¬ng, r¬i xuèng giÉy dôa bªn ch©n chµng thi sÜ. Thi sÜ th¬ng con chim hiÒn lµnh, bÐ báng, v« téi ®· khãc nøc lªn. thÕ råi tiÕng nøc në, ®au ®ín cña tr¸i tim chµng thi sÜ ®· hoµ nhÞpvíi sù run rÉy cña con chim s¾p chÕt, ®Ó gi¶i thÝch cho nguån gèc thi ca , bìi ®»ng sau tiÕng khãc ®au ®ín nghÑn ngµo Êy cã thªt sÎ lµ mét thi phÈm næi tiÕng, mét kiÖt t¸c v¨n ch¬ng ra ®êi. Vµo bµi rÊt nhÖ nhµng ®éc ®¸o, mang tÝnh chÊt h×nh tîng. Tøc gi¶i thÝch cho mäi v¸n ®Ò chø kh«ng bao hµm – gi¶i thÝch nguån gèc cèt yÕu cña v¨n ch¬ng – ph¶i ch¨ng ®ã chÝnh lµ dÊn chøng cho luËn ®iÓm thø nhÊt. B – néi dung ý nghÜa v¨n ch¬ng. Víi luËn ®iÓm 1: Nguån gèc cèt yÕu cña vËt chÊt lµ lßng th¬ng ngêi th¬ng c¶ mu«n vËt. 5 T¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh b»ng côm tõ cèt yÕu. Nh vËy nã lµ gèc chÝnh, quan träng nhÊt nhng kh«ng ph¶i lµ duy nhÊt. T¸c gi¶ kh«ng ¸p ®Æt nhng l¹i rÊt chÆt chÏ mÒm dÎo. V× v¨n th¬ lµ tiÕng nãi ®ång c¶m, chia sÎ, yeu th¬ng ®îc cÊt lªn thµnh lêi. Mçi khi tr¸i tim ta rung ®éng tríc ®êi ®ã lµ khi ta cã thÓ d©ng tÆng cho ®êi nh÷ng t¸c phÈm v¨n ch¬ng ch©n chÝnh. Lª Quý §«n nãi “ V¨n ch¬ng khëi ph¸t tõ trong lßng ngêi lµ chÝnh ”. Gi¸o viªn lÊy c¸c dÉn chøng” Sau phót chia ly” cña §Æng TrÇn C«n ®Ó minh ho¹, g©y høng thó cho häc sinh, tr¸nh sa vµo ph¬ng ph¸p d¹y tËp lµm v¨n kh« khan. Gi¸o viªn tiÕp tôc ®a ra vÝ dô minh ho¹ kh«ng ph¶i lµ duy nhÊt. §ã lµ nh÷ng quan niÖm v¨n ch¬ng b¾t nguån tõ cuéc sèng con ngêi. Nã n¶y sinh trong lao ®éng s¶n xuÊt,lao ®éng, vµ cã ý nghÜ trong cuéc sèng. Nh chóng ta ®· biÕt, v¨n häc d©n gia cã tõ l©u ®êi. ¤ng bµ cha mÑ tõ xa xa ®· khuyªn r¨n con cÝa víi nh÷ng lèi nãi mît mµ, ®iÖu hß c©u h¸t: “ Rñ nhau ®i cÊy ®i cµy B©y giê khã nhäc cã ngµy phong lu” BiÕt ¬n ngêi gieo h¹t, c«ng søc lao ®éng: “Ai ¬i bng b¸t c¬m ®Çy Dîo th¬m mätt h¹t ®¾ng cay mu«n phÇn” Tuy kh¸c nhau, nhng nh÷ng quan niÖm nµy bæ saung hç trî cho nhau ®Ó hoµn thiÖn h¬n vÒ mÆt ý nghÜa v¨n ch¬ngchø kh«ng lo¹i trõ nhau. Cho nªn v¨n ch¬ng lµ lßng th¬ng ngêi nhng cha ph¶i lµ tÊt c¶. ®Ó lµm râ h¬n t×nh c¶m nh©n ¸i cña v¨n ch¬ng t¸c gi¶ ®a ra 2 ý: - V¨n ch¬ng sÎ lµ h×nh dung cña sù sèng mu«n h×nh v¹n tr¹ng. - V¨n ch¬ng cßn s¸ng t¹o ra sù sèng. Gi¸o viªn gi¶i thÝch cho häc sinh râ tõ “h×nh dung”: danh tõ, h×nh ¶nh, h×nh bãng. Cuéc sèng cña con ngêi lµ mu«n h×nh v¹n tr¹ng, nhiÖm vô lµ ph¶n ¸nh cuéc sèng. Nhê t¸c phÈm v¨n ch¬ng ta biÕt cuéc sèng con ngêi trong qu¸ khø, trong hiÖn t¹i vµ ta nh thÊy ®îc c¶ trong t¬ng lai. Qua v¨n ch¬ng ta nh thÊy ®îc con ngêi ®· sung síng hay khæ ®au, ®· h¹nh phóc hay bÊt h¹nh ra sao, soi m×nh vµo v¨n ch¬ng ta nh thÊy minhf trong ®ã, vµ t¸c gi¶ nh ®ang nãi hé m×nh. V¨n ch¬ng thùc h¬n c¶ ®êi thêng. XuÊt ph¸t tõ v¨n th¬ qua c¸ch lËp luËn cña t¸c gi¶ ta thÊy ®îc kh¶ n¨ng k× diÖu cña v¨n ch¬ng. V¨n ch¬ng s¸ng t¹o ra sù sèng – v¨n ch¬ng ph¶n ¸nh th«ng qua l¨ng kÝnh chñ quan cña t¸c gi¶ kh«ng sao chôp ngoµi ®êi , v¨n ch¬ng dùng ra h×nh ¶nh vµ ®a ra ý tëng mµ cuéc sèng hiÖn tÞa cha cã, cha ®ñ ®Ó mäi ngêi phÊn ®Êu 6 thùc hiÖn. VËy v× sao v¨n ch¬ng l¹i cã thÓ lµm ®îc ®iÒu ®ã? Bëi v× v¨n ch¬ng b¾t nguån tõ c¶m xóc. ë luËn ®iÓm 2 nµy dï kh«ng cã dÉn chøng nhng rÊt chÆt chÏ vµ kh¾c s©u vÊn ®Ò. Víi luËn ®iÓm 3 ®· kh¼ng ®Þnh c«ng dông cña v¨n ch¬ng gióp cho t×nh c¶m gîi lßng vÞ tha. LuËn ®iÓm nµy t¸c gi¶ ®a ra 3 dÉn chøng giÇu h×nh ¶nh, h×nh tîng råi tõ ®ã dïng lÝ lÏ kÕt hîp ®Ó gi¶i thÝch vÊn ®Ò. DÉn chøng 1: ”Mét ngêi h»ng ngµy.......v¨n ch¬ng hay sao?” rÊt s¸t thùc vµ kÕt thóc b»ng c©u hái tu tõ ®Ó gieo s©u vµo lßng ngêi ®äc c«ng dông v¨n ch¬ng. DÉn chøng 2: “ Cã kÎ nãi.......qu¸ ®¸ng” díi d¹ng liÖt kª vµ cã søc thuyÕt phôc, t¸c gi¶ mîn lêi ngêi ®êi ®Ó gi¶i thÝch, kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò. DÉn chøng 3: “ NÕu trong pho tîng.......nµo!” t¸c gi¶ ®a ra mét lêi gi¶ ddinhj råi b×nh luËn vµ bµy tá c¶m xóc qua c©u c¶m. Híng cho häc sinh thÊy ®îc: T c¸ch lËp luËn ®ã, t¸c gi¶ muãon t¶ cÈm nhËn ®îc søc m¹nh cña v¨n ch¬ng vµ c¸ch nh×n cña t¸c gi¶.” - V¨n ch¬ng gióp chóng ta nh×n ra c¸i ®Ñp cña cuéc sèng. - Lµm giµu ®êi sèng tinh thÇn. - Kh¬i dËy c¶m xóc. t¸c gi¶ ®Ò cao c«ng dông cña v¨n ch¬ng! V¨n ch¬ng g©y nh÷ng t×nh c¶m kh«ng cã, luyÖn nh÷ng t×nh c¶m cã s©u. ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n lo¹i nÕu kh«ng cã v¨n ch¬ng sÎ rÊt nghÌo nµn. Qua phÇn t×m hiÓu v¨n b¶n gióp häc sinh häc c¸ch lËp luËn: lÝ lÎ luËn ®iÓm vµ lÊy dÉn chøng cña t¸c gi¶. C¸c em hiÓu ®©y lµ mét v¨n b¶n nghÞ luËn v¨n ch¬ng, v× nã lµm s¸ng tá mét vÊn ®Ò cña v¨n ch¬ng ®ã lµ “ý nghÜa v¨n ch¬ng” thËt hay vµ thËt ý nghÜa – nhng d¹y nh thÕ nµo cho ®óng nghÞ luËn mµ kh«ng kh« khan, g©y høng thó víi häc sinh qu¶ thËt khã. ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i nghiªn cøu, hiÓu th¸u ®¸o v¨n b¶n ®Î truyÒn t¶i häc sinh n¾m b¾t ®îc néi dung môc ®Ých yªu cÇu. Mét sè dÉn chøng minh ho¹ cuéc ®êi kh«ng thÓ thiÕu v¨n ch¬ng. “Mäc gi÷a dßng s«ng xanh Mét b«ng hoa tÝm biÕc ¥i con chim chiÒn chiÖn Hãt chi mµ vang trêi Tõng giät long lanh r¬i...” (Mïa xu©n nho nhá – Thanh H¶i) 7 chØ vµi ba nÐt vÎ – Mét bøc tranh xu©n t¬i ®Ñp nhÑ nhµng ®Çy søc sèng ®îc hiÖn lªn qua c¶m xóc c¶u t¸c gi¶ thËt ®¸ng yªu. - V¨n ch¬ng lµm cho cuéc ®êi thªm ®Ñp, cuéc sèng thªm mµu s¾c, ý vÞ phong phó ®Ñp ®Ï h¬n. “ Cuéc ®êi phï phiÕm vµ chËt hÑp cña c¸ nh©nv× v¨n ch¬ng mµ trë nªn th©m trÇm vµ réng r·i ®Õn tr¨m ngh×n lÇn”. (Hoµi Thanh) “T«i yªu s«ng xanh nói tÝm, t«i yªu ®«i mµy ai nh ttr¨ng míi in ngÇn vµ t«i cóng x©y íc m¬, nhng yªu nhÊt lµ mïa xu©n...” (TruyÖn KiÒu - NguyÔn du) Quª h¬ng – ai còng cã – vµ ta cµng c¶m thÊy yªu quª h¬ng tha thiÕt h¬n khi ®äc bµi “Quª h¬ng” - §ç Trung Qu©n. “Quª h¬ng lµ chïm khÕ ngät Cho con trÌo h¸i mçi ngµy ....................................... sÏ kh«ng lín nçi thµnh ngêi”. Qua bµi ca dao” c«ng cha nh nói th¸i s¬n” ta l¹i cµng thªm kÝnh yªu cha mÑ h¬n Nguån gèc cña v¨n ch¬ng tríc hÕt lµ t×nh th¬ng: gi¸o viªn lÊy mét sè dÉn chøng kh¸c vÝ dô nh TruyÖn KiÒu. - Chøng kiÕn c¶nh chia tay ®Ém níc m¾t cña Thuý – Thµnh. Cã biÕt bao b¹n nhá ph¶i khãc v× th¬ng hai ®øa trÎ téi nghiÖp ph¶i chia tay. Tõ cuéc chia tay kh«ng ®¸ng cã ®ã. Ta nhËn thÊy gia ®×nh quÝ gi¸ biÕt nhêng nµo. ®ã lµ lêi nh¾c nhë tÊt c¶ chóng ta ph¶i biÕt n¨ng niu g×n gi÷ tæ Êm yªu th¬ng nµy. ( cuéc chia tay víi nh÷ng con bóp bª). - Qua bµi ( C« t«) cña NguyÔn Tu©n, ta cµng yªu thªm vµ tù hµo vÒ vÎ ®Ñp cña ®Êt níc. - Gi¸o viªn lÊy c¸c dÉn chøng ë c¸c bµi ®· häc líp díi cho häc sinh ph©n tÝch vµ c¶m nhËn. KÕt qu¶: - D¹y theo híng trªn ®· g©y híng thó hÊp dÉn cho häc sinh. - D¹y xong t«i kiÓm tra sù c¶m thô cña häc sinh. C¸c em ®· tiÕp thô tèt vÒ v¨n b¶n. hiÓu ®îc mét nÐt phong c¸ch nghÞ luËn ®éc ®¸o cña Hoµi Thanh. - ThÝch thó tiÕp nhËn theo m¹ch bµi nµy, c¸c em hiÓu râ ý nghÜa v¨n ch¬ng vµ yªu thÝch m«n v¨n häc h¬n. c-thay cho lêi kÕt 8 §a ra ®Þnh híng khai th¸c trªn t«i mong t×m ®îc m¹ch bµi thèng nhÊt khi d¹y kiÓu bµi nghÞ luËn v¨n ch¬ng ®îc hay - ®óng, chÆt chÏ vµ thuyÕt phôc h¬n. rÊt mong sù chØ b¶o, gãp ý cña ban gi¸m kh¶o vµ b¹n bÌ ®ång nghiÖp. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! ThÞ x· ngµy 14/412006 9