Tài liệu Môn học cơ sởvăn hóa việt nam

BÀI GIẢNG MÔN HỌC CƠ SỞVĂN HÓA VIỆT NAM TS. TRẦN QUANG KHÁNH 1 GIÔÙI THIEÄU CHÖÔNG TRÌNH MOÂN CÔ SÔÛ VAÊN HOÙA VIỆT NAM @ Moân cô sôû vaên hoùa VN: seõ hoïc trong 3 ñôn vò hoïc trình goàm 45 tieát @ Taøi lieäu tham khaûo: - Cô sôû vaên hoùa cuûa Gs. Traàn Quoác Vöôïng - Cô sôû vaên hoùa cuûa Gs Ts Traàn Ngoïc Theâm @ Noäi dung nghieân cöùu: Phaàn 1: Moät soá vaán ñeà chung veà vaên hoùa vaø VH Vieät Nam Phaàn 2: Nhöõng thaønh toá cuûa vaên hoùa Vieät Nam 2 PHẦN I: TOÅNG QUAN VEÀ VAÊN HOÙA VAØ VAÊN HOÙA VIỆT NAM I- VAÊN HOÙA LAØ GÌ? 1- KHAÙI NIEÄM: VAÊN HOÙA LAØ HỆ THỐNG HỮU CƠ NHÖÕNG GIAÙ TRÒ VAÄT CHAÁT VAØ TINH THAÀN ÑÖÔÏC CON NGÖÔØI SÁNG TAÏO VÀ TÍCH LŨY RA TRONG QUAÙ TRÌNH SOÁNG, TOÀN TAÏI VAØ PHAÙT TRIEÅN 3 2- CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA VAÊN HOÙA 1. Văn hóa có tính hệ thống 2. Văn hóa có tính giá trị. 3. Văn hóa có tính nhân sinh 4. Văn hóa có tính lịch sử 4 3- CÁC CHỨC NĂNG CỦA VĂN HÓA Chức năng tổ chức xã hội Chức năng điều chỉnh xã hội Chức năng giao tiếp Chức năng giáo dục 5 4-VĂN HÓA VỚI VĂN MINH VĂN HIẾN, VĂN VẬT @ Văn hóa: - Chứa cả giá trị vật chất và tinh thần @ Văn minh: - Chủ yếu thiên về giá trị vật chất, kỹ thuật - Cho biết trình độ phát triển - Có tính quốc tế - Gắn nhiều hơn với phương Tây, đô thị 6 VĂN HÓA VỚI VĂN MINH, VĂN HIẾN, VĂN VẬT @ Văn hiến:  Thiên về giá trị tinh thần  Có tính truyền thống @ Văn vật:  Thiên về giá trị vật chất ( nhân tài, di tích, hiện vật ) 7 ĐIỂM CHUNG CỦA VĂN HÓA VĂN HIẾN VÀ VĂN VẬT  Đều có bề dày lịch sử  Có tính dân tộc  Gắn bó nhiều với phương Đông nông nghiệp 8 II- VĂN HÓA VIỆT NAM I- CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT A/ Những điều kiện bên trong 1- Đònh vò vaên hoùa Vieät Nam Việt Nam thuộcVùng VH Phöông Ñoâng: @Xöù noùng -> möa nhieàu -> Taïo soâng ngoøi, vaø nhöõng vuøng ñoàng baèng @ Cö daân soáng baèng ngheà troàng troït, quaàn cö, oån ñònh, gắn với thiên nhiên @ Hình thaønh vaên hoùa gốc noâng nghieäp 9 II- VĂN HÓA VIỆT NAM 2- Vaên hoùa phöông Taây:  Ñòa hình baèng phaúng => Taïo ra nhöõng ñoàng cỏ rộng lớn Moâi tröôøng khí haäu khoâ  Chaên nuoâi phaùt trieån  Daân cö coù loái soáng du muïc  Hình thaønh vaên hoùa goác du muïc => Rất khác biệt với VH Phương Đông 10 VĂN HÓA VIỆT NAM I- CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT A/ Những điều kiện bên trong 3 -Ñaëc ñieåm con ngöôøi Vieät nam @ Mảnh đất con người xuất hiện sớm => Tính bản địa được khẳng định @ Cộng với quá trình thiên di các luồng dân cư @ => Chủ thể là quốc gia đa dân tộc, thể hiện tính đa dạng 11 VĂN HÓA VIỆT NAM CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT A/ Những điều kiện bên trong 4- Ñặc ñiểm lịch sử: Đó là: Lịch sử dựng và giữ nước @ Thời kỳ 18 thế Vua Huøng ( 2500 năm ) @ TK 1000 năm Bắc thuộc @ TK 1000 năm giành và giữ chủ quyền @ TK đô hộ thực dân ( 80 năm ) @ Tkyø giaûi phoùng daân toäc vaø khaùng chiến chống ngoaïi xâm @ Tkyø xây dựng đất nước 12 VĂN HÓA VIỆT NAM CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT B/ Những ảnh hưởng bên ngòai 1- Không gian văn hóa @ Không gian gốc của VH Việt Nam: Nằm ở khu vực cư trú của Người Nam Á - Bách Việt => Nam sông Dương Tử -> Bắc Trung Bộ Việt Nam => Được định hình trên nền không gian văn hóa Đông Nam Á 13 VĂN HÓA VIỆT NAM CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT B/ Những ảnh hưởng bên ngòai 1- Không gian văn hóa @ Là nơi giao điểm của các nền văn hóa:  Giao lưu với VH Trung Quốc, Ấn Độ => Đạo Phật và các đạo Laõo, Nho…xâm nhập  Giao lưu với các nước Đông nam Á Trong đó giao lưu với Chăm Pa là sâu đậm nhất 14 VĂN HÓA VIỆT NAM CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAÊN HOÙA NGÖÔØI VIEÄT B/ Những ảnh hưởng bên ngòai @-Ảnh hưởng của văn hóa Phương Tây: - Kitoâ giaùo - Pháp - Mỹ @- Học thuyết Mác Lê Nin 15 III- TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM 1/ Lớp văn hóa bản địa: @- Giai đọan văn hóa tiền sử - Hình thành xã hội lòai người - Nền kinh tế hái lượm, săn bắn… @- Giai đọan văn hóa Văn Lang Âu Lạc - Khỏang giữa thiên niên kỷ thứ III tr CN - Nghề nông nghiệp lúa nước, kỹ nghệ luyeän kim phát triển – Đồ đồng Đông Sơn - Chöõ vieát, vaên hoùa baûn ñòa Vieät coå phaùt trieån - Cô caáu toå chöùc trieàu ñình ( Chia ñaát nöôùc thaønh 15 boä, heä thoáng Laïc haàu, Laïc töôùng…) 16 TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM 2/ Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Trung Hoa và khu vực: @- Giai đọan vaên hoùa TK chống Bắc thuộc ( Khởi đầu từ trước công nguyên ) * Ý thức đối kháng trước nguy cơ xâm lược * Sự suy tàn của văn minh Văn Lang – Âu Lạc - Sự suy thóai tự nhiên - Sự tàn phá của kẻ xâm lược * Mở đầu cho giai đọan giao lưu tiếp bieán VH Trung Hoa và khu vực Toùm laïi: Veà vaên hoùa vöøa coù dung hoøa, choïn loïc töï nguyeän, vöøa bò cöôõng cheá 17 TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM 2/ Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Trung Hoa và khu vực: @ Giai đọan văn hóa Đại Việt ( 938 – 1802 ) * Ñaây laø giai ñoaïn giaønh quyeàn töï chuû ñaát nöôùc => Coù nhieàu ñoùng goùp cho neàn vaên hoùa VN * Baét ñaàu töø Ngoâ Quyeàn -> heát nhaø Taây Sôn * Ñaëc ñieåm: - VH daân gian - Cheá ñoä thi cöû, - Boä maùy haønh chính v.v… ñöôïc toå chöùc vaø chuù troïng duy trì vaø phaùt huy - Phaät giaùo ñôøi Lyù Traàn, Nho giaùo ñôøi Leâ ñaït ñeán ñoä cöôøng thònh. - Caùc cuoäc môû ñaát xuoáng Phöông Nam… 18 TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM 3/ Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Phöông Taây: @ Giai đọan văn hóa Đại Nam ( 1802 – 1858 ) * Caûi caùch toå chöùc cuûa Nhaø Nguyeãn * Giai ñoaïn Trònh Nguyeãn phaân tranh * Ñaây laø thôøi kyø xuaát hieän söï xaâm nhaäp truyeàn giaùo töø Phöông Taây * Xuaát hieän 2 xu höôùng: - AÂu hoùa, môû cöûa, lai caêng, coå suùy vaên minh phöông Taây - Choáng AÂu hoùa, yù thöùc baûo toàn VH daân toäc, aùo daøi khaên ñoùng, ñeå toùc nhuoäm raêng… 19 TIẾN TRÌNH VĂN HÓA VIỆT NAM 3/Lớp văn hóa giao lưu với văn hóa Phöông Taây: @ Giai đọan văn hóa hieän ñaïi: * Thôøi kyø 1945 -1954 * Thôøi kyø 1954 - 1975 * Thôøi kyø 1954 - 1975 20