Tài liệu Mối quan hệ giữa thực tiễn quản trị nguồn nhân lực, trách nhiệm xã hội và kết quả hoạt động kinh doanh trường hợp các doanh nghiệp chế biến thực phẩm tại đồng bằng sông cửu long

TR NG Đ I H Nguy n Thanh Hùng M I QUAN H GI A TH C TI N N QU N TR NGU NHÂN L C, TRÁCH NHI M XÃ H I VÀ K T QU HO T Đ NG KINH DOANH: TR NG H P CÁC DOANH NGHI P CH BI N TH C PH M T I Đ NG B NG SÔNG C U LONG LU N ÁN TI N Sƾ KINH T Tp.H Chí Minh - Năm 2018 TR NG Đ I H ----------------- Nguy n Thanh Hùng M I QUAN H GI A TH C TI N QU N TR NGU N NHÂN L C, TRÁCH NHI M XÃ H I VÀ K T QU HO T Đ NG KINH DOANH: TR NG H P CÁC DOANH NGHI P CH BI N TH C PH M T I Đ NG B NG SÔNG C U LONG Chuyên ngành: QU N TR KINH DOANH Mã s : 934.01.01 LU N ÁN TI N Sƾ KINH T NG I H NG D N KHOA H C: PGS.TS H TI N DŨNG Tp.H Chí Minh - Năm 2018 L I CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan lu n án ti n sƿ kinh t v ti n qu n tr ngu tr ng h p các doanh nghi p Ch công trình nghiên c u khoa h c c Các thông tin, k t qu ràng và ch a đ i MCLC M CL C ........ DANH M C CÁ DANH M CB DANH M C HÌ CH NG 1 - GI 1.1 LÝ DO CH 1.2 M C TIÊU NGHIÊN C 1.2.1 M c tiêu chung ............................................................................................ 1.2.2 M c tiêu nghiên cu c 1.2.3 Câu h i nghiên c u ...................................................................................... 1.3 Đ I T NG NGHIÊN C 1.4 PH 1.3.1 Đ it 1.3.2 Đ it M VI NGHIÊN C 1.5 PH NG P 1.6 C CH 2.1 C U TRÚC C NG 2 - C S 2.1.1 Khái ni m v 2.1.2 Khái ni m v 2.1.3 Các thành ph n c 2.1.4 Lý thuy LÝ ii 2.2 C S LÝ THUY T V TRÁCH NHI M XÃ H I C A DOANH NGHI P 23 2.3 C S LÝ THUY T V CAM K T T CH C.......................................... 35 2.4 C S LÝ THUY T V K T QU HO T Đ NG KINH DOANH...........38 2.5 M I QUAN H GI A CÁC KHÁI NI M NGHIÊN C U.........................42 2.5.1 M i quan h gi a qu n tr ngu n nhân l c và trách nhi m xã h i............42 2.5.2 M i quan h gi a th c ti n QTNNL và cam k t t ch c..........................48 2.5.3 M i quan h gi a TNXH và cam k t t ch c........................................... 50 2.5.4. M i quan h gi a trách nhim xã h i và k t qu ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p.............................................................................................. 54 2.5.5 M i quan h gi a cam k t t ch c và k t qu ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p.................................................................................................... 57 2.5.6 nh h ng c a th c ti n QTNNL đ n k t qu ho t đ ng c a doanh nghi p (mô hình c nh tranh)............................................................................. 59 2.6 Đ C ĐI M NGÀN H CH BI N TH C PH M......................................... 60 2.7 Đ C ĐI M NGU N NHÂN L C VÀ TRÁCH NHI M XÃ H I C A CÁC DOANH NGHI P CH BI N TH C PH M ĐBSCL............................. 62 2.7.1. Đ c đi m ngu n nhân l c........................................................................ 62 2.7.2 Đ c đi m v th c hi n trách nhim xã h i c a các doanh nghi p ch bi n th c ph m.......................................................................................................... 62 2.7.3 Đ c đi m đ a bàn nghiên c u..................................................................... 65 2.8 MÔ HÌNH NGHIÊN C U............................................................................. 66 CH NG 3 - THI T K NGHIÊN C U.............................................................. 70 3.1 PH NG PHÁP NGHIÊN C U................................................................. 72 3.1.1 Nghiên c u đ nh tính................................................................................ 72 3.1.2 Nghiên c u đ nh l 3.2 PH ng s b...................................................................... 73 NG PHÁP X LÝ S LI U............................................................... 74 iii 3.2.1 Đánh giá h s tin c y Cronbach’s Alpha............................................... 74 3.2.2 Phân tích nhân t khám phá (EFA)..............................................................75 3.2.3 Phân tích nhân t kh ng đ nh (CFA)........................................................ 75 3.2.4 Phân tích mô hình c u trúc tuy n tính....................................................... 76 3.2.5 Ki m đ nh Bootstrap................................................................................ 77 3.3 THI T K NGHIÊN C U S B................................................................... 78 3.3.1 Các b c nghiên c u s b........................................................................ 78 3.3.2 K t qu xây d ng thang đo nháp........................................................... 79 3.3.3 K t qu xây d ng thang đo s b.............................................................. 92 CH NG 4 - PHÂN TÍCH K T QU NGHIÊN C U....................................... 108 4.1 NGHIÊN C U CHÍNH TH C V M I QUAN H GI A TH C TI N QTNNL, TNXH VÀ K T QU HO T Đ NG KINH DOANH C A CÁC DOANH NGHI P CH BI N TH C PH M.................................................. 108 4.1.1 Thi t k các b c nghiên c u chính th c.............................................. 108 4.1.2 Mô hình nghiên c u chính th c............................................................... 109 4.1.3 Thang đo và m u nghiên c u chính th c................................................ 112 4.2 PHÂN TÍCH NHÂN T KH NG Đ NH CFA........................................... 115 4.2.1 Phân tích CFA thang đo th c ti n QTNNL.......................................... 115 4.2.2 Phân tích CFA đ i v i thang đo trách nhi m xã h i............................120 4.2.3 Phân tích CFA đ i v i thang đo cam k t t ch c.................................. 123 4.2.4 Phân tích CFA đ i v i thang đo k t qu ho t đ ng kinh doanh..............124 4.2.5 Phân tích CFA mô hình t i h n............................................................... 126 4.3.KI M Đ NH MÔ HÌNH LÝ THUY T....................................................... 128 4.3.1 Ki m đ nh gi thuy t b ng mô hình c u trúc tuy n tính (SEM)..............128 4.3.2. Ki m đ nh cl ng mô hình c nh tranh........................................... 131 iv 4.3.3. Phân tích Bootstrap ................................................................................ CH 5.1 K T LU N ................................................................................................... 5.2 Ý NGHƾA VÀ NH 5.2.1 K t qu 5.2.2Ý n ghƿa và đóng góp m i c a lu n 5.3 HÀM Ý QU 5.4 H N CH .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... . TÀI LI U THAM KH O ........................................................ PH L PH L PH L PH L PH L PH L PH L PH L PH L PH L v DANH M C CÁC KÝ HI U, CÁC CH Ký hi u APP COM CSRC CSRE CSRG CSRS DNNVV ĐBSCL EIU GMP HACCP HRMP INN OC PEM PEP PER QTNNL SAL SEL SET STA TNXH TRA VCCI vi DANH M C B NG B ng 2.1. T ng h p các thành ph n c a th c ti n QTNNL.......................................21 B ng 2.2. T ng h p các thành ph n c a trách nhi m xã h i.................................... 32 B ng 2.3. Danh m c các ngành s n xu t ch bi n th c ph m................................... 60 B ng 2.4. Tăng tr ng tiêu dùng Th c ph m – Đ u ng – Thu c lá........................61 B ng 3.1. Nhân t tuy n d ng.................................................................................. 79 B ng 3.2. Nhân t Đào t o....................................................................................... 80 B ng 3.3. Nhân t Đánh giá công vi c.................................................................... 81 B ng 3.4. Nhân t L ng, th ng........................................................................... 82 B ng 3.5. Nhân t Tính n đ nh công vi c.............................................................. 83 B ng 3.6. Khuy n khích s tham gia, đ i m i......................................................... 84 B ng 3.7. Trách nhim đ i v i nhân viên.................................................................... 85 B ng 3.8. Trách nhim đ i v i khách hàng................................................................. 86 B ng 3.9. Trách nhi m đ i v i môi tr ng.............................................................. 87 B ng 3.10. Trách nhi m xã h i đ i v i pháp lý......................................................... 88 B ng 3.11. Thang đo cam k t t ch c...................................................................... 90 B ng 3.12. Thang đo K t qu ho t đ ng kinh doanh................................................ 91 B ng 3.13. Th ng kê mô t c m u.......................................................................... 92 B ng 3.14. K t qu Cronbach’s alpha thang đo th c ti n QTNNL........................ 93 B ng 3.15. K t qu Cronbach’s alpha thang đo trách nhi m xã h i....................94 B ng 3.16. K t qu Cronbach’s alpha thang đo cam k t t ch c..........................96 B ng 3.17. K t qu Cronbach’s alpha thang đo k t qu ho t đ ng.........................97 B ng 3.18. H s t i các nhân t thu c thang đo th c ti n QTNNL..........................99 B ng 3.19. H s t i nhân t thang đo TNXH......................................................100 B ng 3.20. H s t i nhân t thang đo cam k t t ch c.........................................101 B ng 3.21. B ng h s t i nhân t thang đo k t qu ho t đ ng kinh doanh............102 B ng 3.22. T ng h p thang đo đ c đi u ch nh cho nghiên c u chính th c...........103 B ng 4.1. T ng h p s bi n quan sát và c m u......................................................112 B ng 4.2. K t qu th ng kê mu nghiên c u............................................................115 B ng 4.3. K t qu ki m đ nh giá tr phân bi t các bi n trong mô hình đo l ng .. 117 B ng 4.4. Đ tin c y thang đo th c ti n Qu n tr ngu n nhân l c.........................118 B ng 4.5. Tóm t t k t qu ki m đ nh đ tin c y c a thang đo...............................119 B ng 4.6. K t qu ki m đ nh giá tr phân bi t gi a các bin trong mô hình đo l ng trách nhi m xã h i.................................................................................................121 B ng 4.7. Ki m đ nh đ tin c y c a thang đo trách nhi m xã h i..........................122 B ng 4.8. Tóm t t k t qu ki m đ nh đ tin c y c a thang đo...............................123 B ng 4.9. Ki m đ nh đ tin c y c a thang đo cam k t t ch c..............................123 B ng 4.10. K t qu ki m đ nh đ tin c y c a thang đo cam k t t ch c................124 vii B ng 4.11. K t qu ki m đ nh giá tr phân bi t gi a các bin trong mô hình đo l ng k t qu ho t đ ng kinh doanh....................................................................... 124 B ng 4.12. K t qu ki m tra đ tin c y thang đo k t qu ho t đ ng kinh doanh....125 B ng 4.13. Tóm t t đ tin c y t ng h p và ph ng sai trích................................ 125 B ng 4.14. K t qu ki m đ nh giá tr phân bi t các khái nim trong mô hình t i h n 128 B ng 4.15. K t qu c l ng mô hình lý thuy..................................................t (chu n hóa) 130 B ng 4.16. K t qu c l ng mô hình c nh tranh (chu n hóa)......................... 133 B ng 4.17. So sánh các chtiêu gi a mô hình lý thuy t và mô hình c nh tranh....134 B ng 4.18. c l ng Bootstrap v i m u N = 600............................................... 135 B ng 4.19. T ng h p k t qu ki m đ nh gi thuy t................................................ 136 B ng 4.20. K t qu tác đ ng tr c ti p, gián tip và t ng h p gi a các khái nim trong mô hình nghiên c u....................................................................................... 137 viii DANH M C HÌNH Hình 2.1. Mô hình m i quan h QTNNL v i k t qu ho t đ ng............................... 19 Hình 2.2. Mô hình ngu n nhân l c và k t qu ho t đ ng.......................................... 19 Hình 2.3. Mô hình kim t tháp TNXH.................................................................... 24 Hình 2.4. Mô hình nghiên c u đ xu t..................................................................... 67 Hình 3.1. S đ th hi n quy trình nghiên c u............................................................ 71 Hình 4.1. Mô hình nghiên c u chính th c..............................................................110 Hình 4.2. K t qu phân tích CFA thang đo th c ti n QTNNL.............................116 Hình 4.3. K t qu phân tích CFA thang đo trách nhi m xã h i.........................120 Hình 4.4. K t qu CFA thang đo cam k t t ch c.................................................123 Hình 4.5. K t qu CFA thang đo k t qu ho t đ ng kinh doanh............................124 Hình 4.6. K t qu CFA mô hình đo l ng t i h n.................................................127 Hình 4.7. Mô hình SEM chu n hóa...................................................................... 129 Hình 4.8. K t qu SEM mô hình c nh tranh..........................................................132 1 CH NG 1 - GI I THI U 1.1 LÝ DO CH N Đ TÀI Tr c s phát trin c a kinh t r ng, đi u này d n đ n s toàn c u, quá trình h i nh p qu c t di n ra sâu c nh tranh gi a các doanh nghi p ngày càng gay g quy t li t h n. Các doanh nghi p tìm cách to ra nhi u l i th t và c nh tranh nh gi m chi phí, nâng cao năng su t, ch t l ng s n ph m, c i ti n s n ph m… nh m m c tiêu nâng cao hi u qu kinh doanh, duy trì và phát tri n b n v ng. Tuy nhiên, vi c th c hi n m c tiêu này có hi u qu hay không còn tùy thu c vào vi c QTNNL trong m i công ty khác nhau. Có th nói, ngu n nhân l c đ nh t c a các doanh nghi p hi n nay. c xem nh là m t trong nh ng y u t quan tr ng c p đ vƿ mô, theo lý thuy t tăng tr ng n i sinh đã cho th y s kinh t vƿ mô (Mankiw và c ng s nh là ngu n cung nhân (Wright và c th hi n rõ c a kinh t viên cho m t th thêm vào đó n n kinh t ngày càng tăng c c ng công tác QTNNL là m t trong nh ng yêu c u c n thi t và c p bách trong các doanh nghi p hi n nay, b i vì: Thứ nhất, Qu n tr ngu n nhân l c là quan tr ng h n so v i qu n tr các ngu n c nh tranh khác vì con ng i s d ng các tài s n c a công ty, t o ra kh năng c nh tranh và giúp công ty đ t đ c m c tiêu mong mu n. Do đó, các doanh nghi p c n ph i hi u đ c nh ng mong đ i t nh ng mong mu n v tác gi a nhân viên v i nhân viên, s th hi n kỹ năng c a ng và s cam k t, thái đ c n t o ra m t n n văn hóa v i năng su t cao trong đó cá nhân và t p th nhi m c i ti n liên tc quá trình kinh doanh và kỹ năng c a h tri th 2 các m c tiêu đ t ra b i các nhà qu n lý. Đ c bi t, ho t đ ng qu n tr có th th c hi n đ c các m c tiêu c a nhân viên g n v i m c tiêu c a t ch c, cung c p v nh ng kỳ v ng đ c xác đ nh th n ki n s có, hành vi d Thứ hai, Theriou & Chatzoglou (2009) nghiên c u khám phá vm i quan h th c ti n QTNNL v m t tài s n vô hình không th ti n ngu đ ng có tay ngh n nhân l c. Nh hi n công vi c b n. T t nhiên, kin th c c riêng mà đ c duy trì thông chia sẻ và s d nh ng ki n th ch c. Nh ng y u t tranh b n v ng và nâng cao Thứ ba, nhân viên trong doanh nghi p là nh s n quan tr ng c n đ quan h tích c ph n ánh thông qua vi c gia tăng kỹ năng, thái đ tăng các nhân t tăng tr kh ev T tr ng nh t c v am tt ngu n tài s n này. Lado & Wilson (1994) xác đ nh QTNNL là m t h th ng “... nh m t t p h p riêng bi t nh ng có liên quan đ n các ho t đ ng, ch trình h Đ ng vào vi c thu hút, phát trin và duy tr ng tr khó có th nâng cao vi c th c hành qu n tr ngu c b i c nh toàn c nâng cao hi u qu 3 m t h th ng ph c h p. V i lý do này, các t ch c luôn th n tr ng trong vi c đánh giá th c ti n QTNNL hi n có và ti n hành c i ti n liên t c đ nhân viên có th góp ph n c i thi n hi u su t ho t đ ng. Thêm vào đó, đ duy trì l i th c nh tranh và phát tri n b n v ng thì bên c nh vi c quan tâm đ n y u t ngu n nhân l c, các t ch c c n ph i chú ý đ n các khía c nh khác liên quan đ n trách nhi m xã h i (TNXH) nh các bên có liên quan, khách hàng, c ng đ tranh gi a các doanh nghi p hi n nay không ch ph i, hay qu ng cáo mà còn th hi n thông qua k t qu Theo quan đi m c a Carroll (1991), TNXH liên quan đ n vi c ho t đ ng c m t doanh nghi p đ có l h i. Ch u TNXH có nghƿa là đ t đ u tiên hàng đ u khi nói v tr cho xã h i. Đ ng th chính giúp liên k t QTNNL và TNXH, chính h nhi m xã h i cho các bên có liên quan. Wilcox (2006) đ bên trong và bên ngoài t các vn đ đ o đ c và tinh th n c làm vi c mang tính đ o đ c, có trách nhi m xã h i c n quan tâm đ n ch t l vi c, bình đ ng, cân b ng công vi b ng trong tr l tác đ ng tích c gi h a các nhân viên, nh m c i thi n các thái đ ng c a t ch ng h và cam k TNXH (Baptiste, 2008 trích t Buciuniene and Kazlauskaite, 2012). Th c t cho th y, th hi n nay. Vì đ Hoa Kỳ và Châu Âu thì các doanh nghi p c n ph i tăng c áp d ng các tiêu chun qu c t đây nh t là ISO26000 đ m t trong nh ng thách th c đ i v 4 Qu c (Code of Conduct - COC) đã đ a ra nh ng quy t c c b o v môi tr ng i lao đ ng và phát tri n c ng đ ng …. Song, nh n th nghi p Vi t Nam nói chung và m ch , m t s doanh nghi p còn nghƿ r ng TNXH ch đ n thu n là vi c làm t ch a hi u rõ b c i thi n quan h trong công vi c, gi m chi phí, tăng năng su t lao đ ng, gi m tỷ l nhân viên ngh , b vi c, gi m chi phí tuy n d ng và đào t o nhân viên m i, tăng doanh thu, t o uy tín và nâng cao danh ti ng cho doanh nghi p thì ch a đ th cđyđ. M ts nghiên c u v nghi m nghi p. Tác gi kh o sát 119 doanh nghi p nh c u thông qua phân tích th TNXH và k t qu ngu n nhân l h c cà n, đi u này có nghi p. Tuy nhiên, bài vi t ch năng QTNNL đ n m c đ phá vai trò c a QTNNL trong th QTNNL và TNXH c a Jamali và c tích c c trong vi c xây d n n t ng n i b h ng ho t đ ng t ch c đ t đ hi n TNXH n i b . Ambagahawella và c ng s vi c th c hi n QTNNL c a 104 nhân viên t i các ngân hàng qu c doanh và ngoài qu tích h i quy cho th y có m i quan h tích c QTNNL và vi (2011) đã ch ra r ng có m c duy 5 nhân viên, trong đó trách nhi m xã h i c a doanh nghi p đ qu n lý nhân s là m t y u t t o đ ng l c cho ng c th c hi n thông qua i lao đ ng. Cooke and He (2010) nghiên c u v trách nhim xã h i và qu n tr ngu n nhân l c t i các doanh nghi p d t và may m c t i Trung Qu c thông qua kh o sát 31 doanh nghi p, k t qu nghiên c u cho th y có m i quan h hai chi u gi a TNXH và QTNNL, khi đó QTNNL giúp hoàn thành cácho t đ ng c a TNXH. H n n a, nghiên c u cũng ch ra lý do chính cho th c hi n TNXH t i các doanh nghi p là dùng đ nâng cao danh ti ng, s doanh nghi p có xu h TNXH khía c nh t Vazifeh và c TNXH, nghiên c u t i tr ng Đ i h c Y khoa Zabol thông qua kh o sát 102 nhân viên.Trong đó, QTNNL t p trung vào các chính sách, ph lý nh h đ ng đ ng đ n hành vi và k t qu c đ c p nh Nghiên c u cho th y th c a t ch c thông qua bi n trung gi Voegtlin and Greenwood (2016) t ng k t các nghiên cu v QTNNL và TNXH c a các tác gi(Becker, 2011); (Cooke and He,2010); (Davies and Crane, 2010); (Pless và c ng s , 2012) nghiên c u cho th y các hot đ ng c a th c ti n QTNNL nh : tuy n d ng , đào t o và phát tri n đóng góp vào hoàn thành m c tiêu c a TNXH. Huselid (1995), Sels và c QTNNL và k QTNNL có viên và nh h T i Vi t Nam, Tr n Kim Dung và c ng s th c ti n QTNNL, k t qu thông qua kh o sát 366 nhân viên, k t qu tuy n tính cho th y khi doanh nghi p hoàn thi n th nh h 6 năng thu hút, duy trì nhân viên có năng l tỷ l ngh vi c và làm tăng k t qu ho t đ Thang (2016) nghiên c u nh h B ng ch ng t các doanh nghi p d ch v nhân t thu c thành ph n TNXH nh và an toàn, hu n luy n và đào t o đ u k t ti p t c và cam k t quy ph m, tuy nhiên cân b ng cu c s ng – công vi c có nh h ng tiêu c c đ n cam k t tình c m. Qua l c kh o m t s nghiên c u trong và ngoài n c, có th cho th y có khá nhi u nghiên c u v QTNNL, TNXH trong cácdoanh nghi p. Tuy nhiên, nghiên c u v m i quan h gi a QTNNL, TNXH đ t trong s cam k t t ch c và k t qu kinh doanh c a doanh nghi p còn r t h n ch . H n n a, ch a th y nghiên c u nào v m i quan h gi a th c ti n QTNNL và TNXH đ c th c hi n trong lƿnh v c ch bi n th c ph m t i Vi t Nam. Thêm vào đó, Vi t Nam có ngu n nguyên li u phong phú và có s nl và ch bi c s ch ng l n nh n th c ph m bi n th c hi n, trong đó 85% có q nên trang thi t b , nhà x Minh, 2015), đây v m r ng và phát tri n trong th i gian t i đ th cao v trách nhim ho t tr ng..…tr c a các doanh nghi p ch nh đây là m t v n đ đang nh n đ c u. Vì th , vi c nghiên c u “Mối quan hệ giữa thực tiễn qu n trị nguồn nhân l ực, trách nhiệm xã h ội và k ết qu ho t động của doanh nghiệp: Trường hợp các doanh nghiệp chế biến thực phẩm ” là c p thi t và có c s khoa h c v lý lu n, có tính th i s và ý nghƿa th c ti n.