Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Mối quan hệ giữa hành vi bạo lực thân thể của cha mẹ với hành vi hung tính của h...

Tài liệu Mối quan hệ giữa hành vi bạo lực thân thể của cha mẹ với hành vi hung tính của học sinh trung học cơ sở luận văn ths. tâm lý học

.PDF
119
250
133

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TÔ THỊ THANH MỐI QUAN HỆ GIỮA HÀNH VI BẠO LỰC THÂN THỂ CỦA CHA MẸ VỚI HÀNH VI HUNG TÍNH CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC HÀ NỘI – 2013 i ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TÔ THỊ THANH MỐI QUAN HỆ GIỮA HÀNH VI BẠO LỰC THÂN THỂ CỦA CHA MẸ VỚI HÀNH VI HUNG TÍNH CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC CHUYÊN NGÀNH: TÂM LÝ HỌC LÂM SÀNG TRẺ EM VÀ VỊ THÀNH NIÊN (Chuyên ngành đào tạo thí điểm) Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Bahr Weiss Ths. Trần Thành Nam HÀ NỘI – 2013 ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Đọc là CBCL Children behavior checklist THCS Trung học cơ sở YSR Youth sefl reprt 1 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng3.1: Số lượng học sinh tính theo khối lớp ................................................... 51 Bảng 3.2: Số lượng học sinh tính theo giới tính .................................................. Bảng 3.3: Tình trạng hôn nhân của cha mẹ học sinh ........................................... Bảng 3.4: Nghề nghiệp của cha mẹ học sinh ....................................................... Bảng 3.5: Điểm trung bình hành vi hướng ngoại, điểm hành vi xâm 52 khích, điểm hành vi phá luật ở học sinh (do cha mẹ đánh giá) theo trường ................................................................................................................... 54 Bảng 3.6: Điểm trung bình hành vi hướng ngoại, điểm hành vi xâm khích, điểm hành vi phá luật ở học sinh (do con đánh giá) theo 53 53 55 trường ................................................................................................................... Bảng 3.7: Điểm trung bình hành vi hướng ngoại, điểm hành vi xâm khích, điểm hành vi phá luật ở học sinh (do cha mẹ đánh giá ) theo khối lớp .................................................................................................................................. 56 Bảng 3.8: Điểm trung bình hành vi hướng ngoại, điểm hành vi xâm khích, điểm hành vi phá luật ở học sinh (do con đánh giá) theo khối 56 lớp......................................................................................................................... Bảng 3.9: Điểm trung bình hành vi hướng ngoại, điểm hành vi xâm khích, điểm hành vi phá luật ở học sinh (cha mẹ đánh giá ) theo giới. ...................................................................................................................... Bảng 3.10: Điểm trung bình hành vi hướng ngoại, điểm hành vi xâm 57 khích và điểm hành vi phá luật ở học sinh (con đánh giá) theo giới ................... 57 Bảng 3.11: 5 hành vi mà cha mẹ thường sử dụng nhiều nhất .............................. Bảng 3.12: Sự khác biệt về điểm tổng hành vi bạo lực của cha mẹ theo trường ........................................................................................................... Bảng 3.13: Sự khác biệt về điểm tổng hành vi bạo lực của cha mẹ 58 theo khối lớp ........................................................................................................ Bảng 3.14: Sự khác biệt về điểm tổng hành vi bạo lực của cha mẹ theo giới tính ........................................................................................................ Bảng 3.15: Tương quan giữa hành vi bạo lực của cha mẹ và điểm 59 tổng hành vi hướng ngoại của con cái (qua bảng hỏi YSR) ................................ 61 Bảng 3.16: Tương quan giữa hành vi hướng ngoại tổng con đánh giá qua bảng hỏi YSR và các câu hỏi về bạo lực của cha mẹ.................................... 62 2 59 60 Bảng 3.17: Tương quan giữa hành vi bạo lực của cha mẹ và điểm tổng hành vi hướng ngoại của con cái (qua bảng hỏi CBCL) ............................. Bảng 3.18: Tương quan giữa các hành vi bạo lực của cha mẹ và điểm tổng hành vi hướng ngoại của con cái (qua bảng hỏi CBCL) .................... Bảng 3.19: Tương quan giữa các hành vi bạo lực của cha mẹ và điểm tổng hành vi phá luật của con cái (qua bảng hỏi YSR)........................... 66 Bảng 3.20: Tương quan giữa các hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi phá luật của con (trẻ đánh giá) ..................................................................... 67 Bảng 3.21: Tương quan giữa hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi phá luật của con (cha mẹ đánh giá) .................................................................. 68 Bảng 3.22: Tương quan giữa cáchành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi phá luật của con (cha mẹ đánh giá).............................................................. Bảng 3.23: Tương quan giữa hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi xâm khích của con (trẻ đánh giá) ..................................................................... 69 70 Bảng 3.25:Tương quan giữa các hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi xâm khích của con (trẻ đánh giá) ........................................................ Bảng 3.26: Tương quan giữa hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi xâm khích của con (cha mẹ đánh giá).............................................................. 71 73 Bảng 3.27: Tương quan giữa các hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi xâm khích của con (cha mẹ đánh giá)................................................ Bảng 3.28: Ảnh hưởng của giới tính đến hành vi bạo lực của cha mẹ với hành vi hướng ngoại của con ..................................................................... 74 76 Bảng 3.29: Ảnh hưởng của trường học đến hành vi bạo lực của cha mẹ với hành vi hướng ngoại của con ............................................................... 76 Bảng 3.30: Ảnh hưởng của tình trạng hôn nhân đến hành vi bạo lực của cha mẹ với hành vi hướng ngoại của con .................................................. 77 Bảng 3.31: Ảnh hưởng của kết quả học tập đến hành vi bạo lực của cha mẹ với hành vi hướng ngoại của con ........................................................ 78 Bảng 3.32: Ảnh hưởng của thu nhập bình quân của gia đình đến hành vi bạo lực của cha mẹ với hành vi hướng ngoại của con ........................ 78 Bảng 3.33: Ảnh hưởng của trình độ học vấn của cha và của mẹ đến hành vi bạo lực của cha mẹ với hành vi hướng ngoại của con ........................ 79 3 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ T rang Biểu đồ 3.1. Số lượng học sinh ............................................................... 5 Biểu đồ 3.2. Số lượng học sinh theo giới tính ......................................... 5 2 2 4 MỤC LỤC T rang Lời cảm ơn .............................................................................................. Danh mục viết tắt .................................................................................... i Danh mục các bảng ................................................................................. ii Danh mục các biểu đồ ............................................................................. v Mục lục ...................................................................................................... MỞ ĐẦU ................................................................................................ Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN........................................................................... 1.1. Khái niệm bạo lực và hành vi bạo lực .......................................................... 1.1.1. Khái niệm bạo lực ...................................................................................... 1.1.2. Khái niệm về hành vi bạo lực .................................................................... 1.1.3. Nguyên nhân dẫn đến hành vi bạo lực ....................................................... 1.1.4. Bản chất của hành vi bạo lực ..................................................................... 4 1.2. Hành vi hung tính.......................................................................................... 5 1.2.1. Khái niệm hành vi hung tính...................................................................... 5 5 i i i i v 1 5 5 5 6 8 1 1 1 1.2.2. Cơ chế của hành vi rối loạn hung tính ....................................................... 8 1.2.3. Tiêu chuẩn chẩn đoán................................................................................. 8 1.2.1. Các lý thuyết về nguyên nhân nảy sinh hung tính ..................................... 2 1.3. Lý thuyết nói đến mối tương quan giữa hành vi bạo lực thân thể của cha mẹ với hành vi hung tính của học sinh ......................................................... 9 1.4. Những nghiên cứu về hành vi bạo lực cơ thể của cha mẹ và những hậu quả có liên quan............................................................................................. 1 1.4.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................... 1 1.4.2. Những nghiên cứu tại Việt Nam ................................................................ 2 1.5. Một số vấn đề lý luận về lứa tuổi thiếu niên ................................................. 7 1.5.1. Khái niệm lứa tuổi thiếu niên..................................................................... 7 1.5.2. Những điều kiện phát triển tâm lý ở lứa tuổi thiếu niên ............................ 9 1.5.3. Trích dẫn một số số liệu về điều tra hành vi hung tính của thanh thiếu niên ( Điều tra SAVY) ................................................................................. 2 Chƣơng 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................... 3 2.1. Đặc điểm của khách thể nghiên cứu ............................................................. 3 2.2. Tổ chức thu thập số liệu ................................................................................ 4 2.3. Các loại thang đo sử dụng trong nghiên cứu ................................................ 5 2.4. Phương pháp xử lý số liệu ............................................................................ 6 1 1 2 2 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................ 5 1 3.1. Đặc điểm khách thể nghiên cứu .................................................................... 5 2 3.2. Sự khác biệt về điểm tổng hành vi hướng ngoại, điểm hành vi xâm khích, điểm hành vi phá luật theotrường, theo khối lớp và theo giới tính 5 4 3.3. Những hành vi bạo lực cha mẹ áp dụng với con cái. ................................... 5 8 3.4. Sự khác biệt về điểm tổng hành vi bạo lực của cha mẹ theo trường, theo khối lớp và theo giới tính ............................................................................ 5 9 3.5. Tương quan giữa điểm tổng hành vi hướng ngoại của con cái (qua bảng hỏi trẻ tự đánh giá) và các hành vi bạo lực của cha mẹ do con cái báo cáo. ................................................................................................................ 6 1 3.6. Tương quan giữa điểm tổng hành vi hướng ngoại của con cái (qua bảng hỏi CBCL) với hành vi bạo lực của cha mẹ ................................................ 6 3 3.7. Tương quan giữa hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi phá luật của con (trẻ đánh giá) ................................................................................................. 6 6 3.8. Tương quan giữa hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi phá luật của con (cha mẹ đánh giá) .......................................................................................... 6 8 3.9. Tương quan giữa hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi xâm khích của con (trẻ đánh giá) ........................................................................................... 7 0 3.10. Tương quan giữa hành vi bạo lực của cha mẹ và hành vi xâm khích của con (cha mẹ đánh giá) ................................................................................... 3 3.11. Những yếu tố ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa hành vi bạo lực của 7 7 cha mẹ và hành vi hướng ngoại của con .............................................................. 7 6 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 8 0 1. Kết luận ............................................................................................................ 8 0 2. Khuyến nghị ..................................................................................................... 8 1 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................. 8 3 PHỤ LỤC............................................................................................................ 5 8 8 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ông cha ta có câu “yêu cho roi cho vọt” ý muốn nói để giáo dục con cái nên người cần có những hình phạt nghiêm khắc. Quan niệm này đã ăn sâu vào niềm tin của các bậc cha mẹ Việt Nam nhiều thế hệ và dẫn đến việc cha mẹ tin và sử dụng đòn roi và các hình thức bạo lực cơ thế khác để răn dạy mỗi khi có những hành vi sai. Tuy nhiên, những nghiên cứu khác trên thế giới lại chỉ ra rằng hành vi bạo lực cơ thể của cha mẹ thường dẫn tới những hậu quả xấu với con. Những trẻ bị đánh đập và trừng phạt về thân thể có nhiều vấn đề về hành vi cảm xúc hơn, thiếu tự tin hơn trong các mối quan hệ xã hội và thường có hành vi hung tính, xâm khích khi đối mặt với những mâu thuẫn. Nhiều nhà nghiên cứu cũng đã giải thích rằng khi cha mẹ trừng phạt thân thể con cái mình chính là đang làm mẫu để trẻ học theo cách hành xử hung tính và tin rằng hành vi hung tính, xâm khích, làm đau người khác là có thể chấp nhận được. Lứa tuổi thiếu niên là thời kỳ vô cùng phức tạp, thời kỳ đang dần chuyển từ trẻ con sang người lớn. Lứa tuổi này có nhiều biến đổi về tâm sinh lý, xã hội nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển. Đặc trưng nổi bật của lứa tuổi này là sự bắt chước không chỉ bắt chước những người trong g gia đình mà bắt chước tất cả những gì diễn ra xung quanh trẻ. Khi trẻ sống trong môi trường gia đình có bạo lực nhất là bạo lực về thân thể có thể sẽ làm cho các em tập nhiễm những hành vi bạo lực và niềm tin rằng có thể sử dụng những hành vi này với những người khác khi mình bế tắc hoặc bực bội. Những hành vi này nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời sẽ tiếp tục phát triển trầm trọng hơn. Góp phần làm tăng vấn nạn bạo lực học đường vẫn đang là một chủ đề thời sự nóng bỏng trong xã hội thời gian này. Để điều chỉnh hành vi hung tính của trẻ và góp phần giảm vấn nạn bạo lực học đường. Điều đầu tiên là chúng ta phải xem xét các yếu tố có liên quan và có thể dẫn tới hành vi hung tính. Trong nghiên cứu này, chúng tôi lựa chọn 9 kiểm tra “Mối quan hệ giữa hành vi bạo lực cơ thể của cha mẹ với hành vi hung tính của học sinh trung học cơ sở” vì cho rằng đối với tuổi tiểu học, hành vi của cha mẹ có ảnh hưởng nhiều nhất đến hành vi của con cái và ở lứa tuổi này các em bị ảnh hưởng nhiều nhất của hành vi bạo lực thân thể. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu này muốn khẳng định mối liên hệ giữa hành vi trừng phạt thân thể của cha mẹ với hành vi hung tính của các con. Đồng thời cũng muốn tìm hiểu xem mối quan hệ này có khác nhau đối với các em trai và các em gái trong lứa tuổi học sinh trung học cơ sở không. Từ đó đưa ra khuyến nghị giúp cho cha mẹ có cách ứng xử phù hợp trong việc giáo dục con cái, giảm thiếu những hành vi hung tính ở con cái, cũng như đề xuất những biện pháp can thiệp khác biệt cho các em trai và em gái trong độ tuổi trung học cơ sở có hành vi hung tính 3. Đối tƣợng ,khách thể nghiên cứu và phạm vi đề tài 3.1. Đối tượng nghiên cứu Mối quan hệ giữa hành vi trừng phạt thân thể của cha mẹ với các vấn đề hành vi hung tính của học sinh trung học cơ sở. 3.2. Khách thể nghiên cứu 406 học sinh và cha mẹ học sinh trung học cơ sở của ba trường trong nội thành và ngoại thành Thành Phố Hà Nội. 3.3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Cha mẹ học sinh và học sinh các khối 8,9 của trường THCS Phú Diễn, huyện Từ Liêm; THCS Hai Bà Trưng, quận Hai Bà Trưng và THCS Nguyễn Tất Thành, Quận Cầu Giấy, Thành phố Hà Nội. 4. Giả thuyết khoa học + Hành vi bạo lực của cha mẹ có tương quan thuận chiều với các vấn đề về hành vi hung tính của trẻ. Cha mẹ có xu hướng sử dụng bạo lực nhiều hơn nếu con cái có nhiều vấn đề hành vi và ngược lại khi cha mẹ sử dụng nhiều hình thức bạo lực, con cái có thể bắt chước và thể hiện qua những hành vi hung tính hoặc hành vi phá luật. 10 + Xu hướng sử dụng hành vi bạo lực ở cha mẹ có mối liên hệ với hành vi xâm khích chặt hơn với hành vi phá luật . + Xu hướng sử dụng hành vi bạo lực ở cha mẹ với con trai và con gái có sự khác biệt. + Mối quan hệ giữa việc cha mẹ sử dụng hành vi bạo lực và vấn đề hành vi hướng ngoại ở trẻ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố thứ 3 như giới tính của trẻ, trình độ học vấn của cha mẹ, tình trạng hôn nhân của gia đình. (VD mối quan hệ giữa việc sử dụng hành vi bạo lực và hành vi hướng ngoại của trẻ bị ảnh hưởng bởi tình trạng hôn nhân gia đình có nghĩa là mặc dầu cha mẹ không sử dụng nhiều hành vi bạo lực đối với trẻ nhưng nếu trẻ lớn lên trong một gia đình không hoàn thiện, trẻ có thể vẫn phát triển những vấn đề hành vi). 5. Nhiệm vụ của đề tài 5.1. Nghiên cứu lý luận + Hệ thống các nghiên cứu về hành vi làm cha mẹ (nhất là những nghiên cứu về bạo lực thân thể) và mối liên hệ của chúng với các dạng rối loạn hướng ngoại của trẻ. + Tìm hiểu thiết kế nghiên cứu và chiến lược phân tích số liệu từ các nghiên cứu đi trước để rút ra phương pháp và chiến lược phân tích cho nghiên cứu này. 5.2. Nghiên cứu thực tiễn + Xây dựng bộ câu hỏi về các dạng hành vi trừng phạt cơ thể của cha mẹ và hành vi hung tính của con cái + Tiến hành thu thập số liệu về hành vi trừng phạt cơ thể của cha mẹ và hành vi hung tính của con cái + Lập mô hình phân tích và chạy số liệu nghiên cứu 6. Các phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận - Tổng quan các nghiên cứu trong nước và nước ngoài về các vấn đề có liên quan đến hành vi bạo lực thân thể và hành vi hung tính. 11 - Phân tích tổng hợp những công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước về hành vi bạo lực thân thể và hành vi hung tính. Từ đó chỉ ra được mối tương quan giữa hành vi bạo lực thân thể với hành vi hung tính. - Xác định các khái niệm công cụ và các vấn đề có liên quan đến nghiên cứu: hành vi, hành vi bạo lực thân thể, hành vi hung tính. - Xác định nội dung nghiên cứu thực tiễn: Dựa vào kết quả phần tổng hợp của phần lý thuyết, xác định yếu tố cần khảo sát, nghiên cứu trong thực tiễn, đó là: + Xác định các hình thức bạo lực thân thể. + Xác định các biểu hiện của hành vi hung tính. + Từ đó tìm ra mối tương quan giữa hành vi bạo lực thân thể của cha mẹ đến hành vi hung tính của thiếu niên. Để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài chúng tôi sử dụng nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận bao gồm: Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu, thông tin thu được để xây dựng các khái niệm công cụ như: bạo lực, hành vi bạo lực, hành vi bạo lực thân thể, hành vi hung tính. 2.4.2. Phương pháp nghiên thực tiễn Để thực hiện nội dung trên trong quá trình nghiên cứu chúng tôi thực hiện các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp phỏng vấn: Chúng tôi tiến hành gặp gỡ các phụ huynh và học sinh để phỏng vấn về các hình thức trừng phạt mà cha mẹ dành cho con cái. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Chúng tôi xây dựng bảng hỏi về các hình thức bạo lực thân thể mà cha mẹ sử dụng với con cái và tần suất cha mẹ áp dụng các hình thức trừng phạt đó 6.3. Phương pháp thống kê và xử lý số liệu Sử dụng phần mềm thống kê SPSS 17.0 để xử lý số liệu 7. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương. 12 Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu Chương 2: Tổ chức và phương pháp nghiên cứu Chương 3: Kết quả nghiên cứu CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Khái niệm bạo lực và hành vi bạo lực 1.1.1. Khái niệm bạo lực Theo Từ điển Tiếng Việt thì “Bạo lực” được hiểu là “sức mạnh dùng để trấn áp, cưỡng bức hoặc lật đổ” [14, tr.39] Còn theo Từ điển Xã hội học thì “Bạo lực” được hiểu là các hành vi có khuynh hướng hủy diệt như một phương tiện tối hậu để thực thi quyền lực trong khuôn khổ quan hệ trên dưới một chiều dựa trên ưu thế bề ngoài, không có sự thừa nhận của người yếu thế [5, tr.22] Theo từ điển Anh – Việt “aggression” có nghĩa là hành hung. Trong tâm lý học có những tác giả sử dụng thuật ngữ “aggression” khi nói đến bạo lực. Các quan điểm khi nói về bạo lực có thể chia ra thành hai xu hướng. Có những quan điểm chia bạo lực theo nghĩa hẹp của chuyên ngành chính trị học cho rằng bạo lực là một phương thức vận động chính trị, là “sức mạnh dùng để trấn áp, lật đổ chính quyền”. Một số quan điểm khác thì hiểu bạo lực như một hiện tượng xã hội, một phương thức hành xử trong các mối quan hệ xã hội, là những hành động mang tính chất chiếm đoạt làm tổn thương đến người khác và bị pháp luật trừng phạt. Tuy nhiên, nếu chỉ hiểu theo một trong hai cách trên thì mới chỉ nhìn nhận bạo lực theo một khía cạnh nhất định chứ chưa nhìn nhận theo hướng đa chiều nhiều góc độ. Hiểu một cách chung nhất thì bạo lực không chỉ là một hành động 13 gây tổn thương cả về thể chất và còn bao hàm cả những hành động gây tổn thương tinh thần người khác. Bạo lực không chỉ hiểu theo nghĩa “xâm hại”, mà bao gồm cả những hành vi gây tổn thương cho người khác dưới bất kỳ hình thức, phương tiện, mục đích nào. Nhưng quan điểm trên mới chỉ thể hiện được phần nào nội hàm của khái niệm bạo lực. Đó được hiểu là những hành động mang tính chất chiếm đoạt tổn thương đến người khác và bị pháp luật trừng phạt. Ngày nay, quan điểm bạo lực không chỉ giới hạn ở những hành động làm tổn thương đến thể chất còn xét cả những hành động làm tổn thương đến tinh thần người khác trong gia đình và ngoài xã hội. Trong kỷ yếu hội thảo khoa học nghiên cứu giảng dạy và ứng dụng Tâm lý học – giáo dục trong thời kỳ hội nhập quốc tế, PGS- TS Phan Trọng Ngọ đã định nghĩa bạo lực là hành xử phi nhân tính, chúng là hành vi bất thường trong xã hội nhân văn. [dẫn theo 7] Theo quan niệm của tổ chức Y Tế Thế Giới thì bạo lực được coi là việc sử dụng cố ý lực lượng vật chất hay quyền lực nhằm đe dọa người khác hoặc chống lại một nhóm hoặc cộng đồng mà kết quả của nó có khả năng dẫn đến thương tích hoặc tử vong và tổn hại về tâm lý.[ dẫn theo 19] Từ việc đó tổng hợp lịch sử nghiên cứu về bạo lực và tham khảo một số định nghĩa về bạo lực khác nhau, chúng tôi xin được trình bày cách hiểu của mình như sau: Bạo lực được hiểu là sử dụng sức mạnh, quyền lực hay các hành động để cưỡng bức, trấn áp, đe dọa, hành hung… làm tổn thương đến thể chất, tinh thần, tâm lý người khác. 1.1.2. Khái niệm về hành vi bạo lực Định nghĩa của Liên minh cứu trợ trẻ em quốc tế: Hành vi bạo lực thân thể và tinh thần là hành vi sử dụng vũ lực, lời nói hoặc các hành vi khác nhằm gây ra đau đớn hoặc thương tích. Có một số nhóm hành vi bạo lực sau: 14 - Nhóm 1: hành vi bạo lực về thể chất là những hành vi trong đó cha mẹ dùng sức mạnh để khống chế, sử dụng hành động bằng chân tay, gậy gộc hoặc phương tiện…làm đau đớn, tổn thương thể chất trẻ. Có thể nói đến một số biểu hiện như: đánh đòn, tát tai, túm tóc, bắt quỳ gối, úp mặt vào tường… - Nhóm 2: Hành vi bạo lực tinh thần sử dụng những lời mắng chửi, dọa nạt, gây khống chế…gây đau khổ và làm tổn thương tinh thần trẻ như: + La hét, quát tháo, đe dọa với bộ mặt giận dữ và cử chỉ thô bạo + Chửi rủa và nói lời xúc phạm đến lòng tự trọng, danh dự và nhân phẩm đạo đức của trẻ. + Hành hạ những người yêu thương, gần gũi trẻ + Cô lập trẻ trong gia đình và các mối quan hệ bạn bè, người thân, người xung quanh; đối xử không công bằng giữa các con + Cha mẹ xâm phạm quyền riêng tư cá nhân như đọc trộm tư từ, nhật ký, ghi chép riêng, nghe lén điện thoại của trẻ, can thiệp một cách quá đáng và thô bạo vào những quyết định riêng của trẻ + Bếu riếu, chê bai, mắng nhiếc trẻ trước người lạ hoặc đám đông; có những cử chỉ, lời nói mà trẻ không thích, trẻ đã thể hiện thái độ rõ ràng nhưng cha mẹ cứ lặp đi lặp lại nhiều lần. + Cha mẹ có thái độ nghi ngờ, coi thường, không tin tưởng trẻ + Cha mẹ có những đòi hỏi yêu cầu quá cao so với khả năng của trẻ. Ngoài những hành vi trực tiếp trên thì mâu thuẫn xung đột, những hành vi bạo lực giữa cha mẹ với nhau, sự bỏ mặc, sao nhãng của cha mẹ… cũng là những hành vi bạo lực tinh thần gián tiếp với trẻ. - Nhóm 3: Hành vi bạo lực kinh tế: + Không cung cấp tiền tiêu vặt, tiền đóng học, tiền sinh hoạt nhóm, sinh hoạt lớp…cho trẻ khi trẻ xin hoặc nếu có thì mặt nặng mày nhẹ, mắng, thậm chí đánh đòn. + Bắt làm việc quá sức 15 Mọi cách phân chia chỉ mang tính tương đối vì trong một hành vi bạo lực dạng này đã có thể bao hàm cả hành vi bạo lực khác, ranh giới giữa chúng không hoàn toàn rõ ràng (vd: Hành vi bạo lực thể chất đã bao hàm cả những bạo lực về mặt tinh thần ). Xác định, phân loại, mức độ một hành vi bạo lực còn phụ thuộc vào rất nhiều những yếu tố khác nhau như điều kiện, hoàn cảnh sống, môi trường văn hóa, đặc điểm tính cách cha mẹ… 1.1.3. Nguyên nhân dẫn đến hành vi bạo lực 1.2.3.1. Tiếp cận nguyên nhân bạo lực từ góc độ sinh học Darwin là người đầu tiên đưa ra thuyết tiến hóa của loài người căn cứ trên lý thuyết chọn lọc tự nhiên. Khi có nạn đói hoặc chiến tranh hoặc khi thức ăn trở nên khan hiếm, sự cạnh tranh xuất hiện và trong cuộc “đấu tranh sinh tồn chọn lọc tự nhiên sẽ tác động làm lợi cho kẻ mạnh”. Căn cứ trên thuyết khoa học tự nhiên, người ta có thể thấy trong suốt quá trình phát triển của loài người hung tính đóng vai trò quan trọng trong sự sống còn của các thành viên. Trong thời nguyên thủy, con người hình thành tính hung hãn để săn bắn, giết chết các con vật, tiêu diệt bộ tộc khác, giành bạn tình hoặc lãnh thổ khác…Tức là con người phát triển tính bạo lực trong điều kiện sống bị đe dọa. Cá nhân, bộ tộc và bạo lực luôn đi kèm với nhau để thỏa mãn bản năng sinh tồn. Đầu thế kỷ 20, nhà phân tâm học Sigmund Freud đã đưa ra khái niệm mới mẻ là bản năng chết. Bản năng chết được hiểu là khát vọng vô thức tiềm ẩn, muốn thoát ra khỏi những căng thẳng của cuôc sống bằng cách mong muốn được chết được giải thoát để khỏi phải chiến đấu và thích nghi giữa cuộc đời đầy phức tạp khó khăn. Bản năng chết được thể hiện bằng sự hằn học của chính mình, sự bất mãn…Bên cạnh bản năng chết, con người còn có bản năng sống. Bản năng sống thực chất là nhu cầu như: nhu cầu tính dục, nhu cầu được sống, được ăn, được ở, được yêu thương, được khẳng định, được bảo vệ và tự bảo vệ, được an toàn và được tự do. Dựa trên những phát hiện quan trọng về bản năng sống và bản năng chết, Sigmund Freud đã suy đoán rằng hành vi bạo lực của con người xuất phát từ sự đổi hướng năng lượng của bản năng chết nguyên thủy của cá 16 nhân sang người khác. Trong bạo lực, ảnh hưởng của bản năng chết làm đổi hướng năng lượng “xung năng”. Cơ chế của quá trình đổi hướng năng lượng xung năng được mô tả bằng sự dồn nén năng lượng xuống vô thức và sẽ bùng cháy trong thời điểm nhất định theo kiểu “tức nước vỡ bờ”. Khi bị kích thích năng lượng bạo lực phải được kích thích ra bên ngoài nhằm vào một đối tượng giao tiếp của chủ thể. Nhờ sự đổi hướng năng lượng “xung năng” mà con người cảm thấy nhẹ nhàng hơn, khoan khoái hơn. Như vậy sự đổi hướng năng lượng xung năng mang tính hủy hoại của bản năng chết là điều cần thiết để duy trì cân bằng môi trường trong cơ thể. Ý tưởng cho rằng bạo lực có tính bản năng vấp phải sự chỉ trích của các nhà Tâm lý học xã hội. Trong thế giới con người, bạo lực thay đổi nhiều hơn những điều được gợi ra từ thuyết bản năng. Chính vì vậy thuyết bản năng đã thất bại trong việc mô tả sự đa dạng của hành vi bạo lực từ người này tới người khác, từ nền văn hóa này tới nền văn hóa khác. Mặc dù khuynh hướng cho rằng hành vi bạo lực của con người không phải do bản năng nhưng trên thực tế người ta không thể phủ nhận vai trò của yếu tố sinh học. Mặc dù nhiều nghiên cứu trước đây chứng minh rằng hành vi bạo lực của con người chịu sự điều khiển của một yếu tố gen nào đó. Những người sở hữu gen đó có xu hướng bạo lực nhiều hơn khi bị khiêu khích. Tuy nhiên các nhà khoa học chưa xác định đó là gen nào. Hay người ta cũng chứng minh rằng rượu và các chất kích thích ảnh hưởng rất lớn đến hành vi hung tính. Rượu có thể làm giảm khả năng kiềm chế của con người bao gồm giảm khả năng kiềm chế hành vi bạo lực.[dẫn theo 2] Vậy bạo lực có phải là bẩm sinh hay không? Đó vẫn là chủ để tranh cãi. Chưa có một thực nghiệm nào đủ tin cậy để đo một cách chính xác yếu tố bẩm sinh ảnh hưởng đến tính bạo lực như thế nào. Tất cả các loài vật tiến hóa một các ngẫu nhiên tùy theo sự thay đổi của môi trường. Còn loài người vì có ngôn ngữ và bộ óc phát triển đã có định hướng riêng cho sự tiến hóa của mình, vì thế mà không lệ thuộc hoàn toàn vào sự tiến hóa của giới sinh vật. Vì vậy, khi xem xét 17 bản chất hành vi bạo lực chúng ta không thể xem xét đến nguồn gốc sinh học mà phải xét đến nguồn gốc xã hội văn hóa. 1.2.3.2. Lý thuyết hành vi Đại diện cho trường phái tâm lý học hành vi là J. B. Watson, Thorndike và Skinner. - Chủ nghĩa hành vi cổ điển nghiên cứu hành vi con người là nghiên cứu hành vi bên ngoài bỏ qua việc nghiên cứu hành vi bên trong như ý thức … Họ đưa ra một công thức nổi tiếng đó là: Có kích thích từ môi trường bên ngoài sẽ có phản ứng của cơ thể. S–R S: tình huống kích hoạt R: Hành vi ứng xử của chủ thể khi tiếp nhận kích thích bên ngoài. Theo cách này thì con người bị hoàn cảnh điều khiển như một cái máy. Con người có xu hướng hành xử theo bản năng, Hành vi phản ứng là phiên bản của hoàn cảnh tác động, trong mọi hoàn cảnh thì con người đều có cách hành xử hệt như hoàn cảnh tác động đến chủ thể. Cũng như vậy hành vi bạo lực được diễn tả theo công thức: S–R S: Kích thích bạo lực R: Bạo lực Con người có xu hướng trả lời bạo lực với các kích thích bạo lực. Trên thực tế thì không phải bất kỳ kích thích bạo lực nào cũng nhận được trả lời bạo lực, vì con người có nhận thức, có nhân cách của bản thân. Vì vậy thuyết hành vi cổ điển không còn phù hợp để giải thích hành vi bạo lực. - Thuyết hành vi bạo lực hiện đại (thuyết nhận thức hành vi) ra đời trên cơ sở thuyết hành vi cổ điển. Trong cách tiếp cận của thuyết hành vi hiện đại giữa S và R có sự tham gia của quá trình nhận thức và tư duy. S- M – R 18
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng