Tài liệu Mô tả tình hình bệnh cong vẹo cột sống của học sinh tại 6 trường phổ thông của huyện kim bôi, tỉnh hòa bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TÊ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI NGUYỄN THỊ HOA Thùc tr¹ng bÖnh cong vÑo cét sèng vµ kiÕn thøc, th¸i ®é, thùc hµnh phßng chèng bÖnh cong vÑo cét sèng cña häc sinh thuéc 6 trêng phæ th«ng huyÖn Kim B«i, tØnh Hßa B×nh KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP BÁC SĨ Y KHOA KHÓA 2006 - 2012 Hà Nội - 2012 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TÊ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI NGUYỄN THỊ HOA Thùc tr¹ng bÖnh cong vÑo cét sèng vµ kiÕn thøc, th¸i ®é, thùc hµnh phßng chèng bÖnh cong vÑo cét sèng cña häc sinh thuéc 6 trêng phæ th«ng huyÖn Kim B«i, tØnh Hßa B×nh KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP BÁC SĨ Y KHOA KHÓA 2006 - 2012 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. LÊ THỊ TÀI HÀ NỘI - 2012 LỜI CẢM ƠN Em xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất đến Đảng ủy, Ban giám hiệu, Phòng đào tạo đại học, Phòng công tác học sinh sinh viên trường Đại học Y Hà Nội đã tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập tại trường. Em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Trường Đại học Y Hà Nội đã tận tình giảng dạy, truyền đạt cho em kiến thức chuyên môn, giúp đỡ em trong sáu năm học tại trường. Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô Bộ môn Giáo dục sức khỏe, Viện Đào tạo Y học dự phòng và Y tế công cộng đã cho phép em được thực hiện Khóa luận này tại bộ môn. Em xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Văn Tường, chủ nhiệm đề tài “Điều tra tình hình bệnh tật học đường và nhân trắc học sinh Việt Nam” đã cho phép em được phép tham gia và sử dụng một phần số liệu của đề tài để thực hiện Khóa luận này. Với tất cả sự kính trọng, em xin gửi lời biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới PGS.TS Lê Thị Tài - người thầy đã dìu dắt em trong những bước đi đầu tiên của con đường nghiên cứu khoa học, đã dành nhiều thời gian và tâm huyết để hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ và động viên em trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu để em hoàn thành Khóa luận như ngày hôm nay. Con luôn luôn ghi nhớ và biết ơn công ơn sinh thành, dưỡng dục, tình yêu thương, sự động viên bố mẹ đã dành cho con trong cuộc sống, học tập và trong quá trình thực hiện Khóa luận này. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè tôi - những người đã cùng tôi chia sẻ những khó khăn, kiến thức và kinh nghiệm để hoàn thành Khóa luận này. Hà Nội, ngày 13 tháng 5 năm 2012 Sinh viên thực hiện Khóa luận Nguyễn Thị Hoa Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Độc lập - Tự do - Hạnh phúc …….***……. LỜI CAM ĐOAN Kính gửi: - Phòng đào tạo đại học trường Đại học Y Hà Nội. - Viện Đào tạo Y học dự phòng và Y tế công cộng. - Hội đồng chấm khóa luận tốt nghiệp. Tên em là: Nguyễn Thị Hoa, sinh viên năm thứ 6, hệ Bác sĩ đa khoa, trường Đại học Y Hà Nội. Em xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu được tiến hành nghiêm túc và trung thực. Số liệu của khóa luận là một phần của của đề tài “Điều tra tình hình bệnh tật học đường và nhân trắc học sinh Việt Nam”, em đã được PSG.TS. Nguyễn Văn Tường - chủ nhiệm đề tài cho phép tham gia nghiên cứu, thu thập số liệu tại thực địa và sử dụng một phần số liệu để thực hiện khóa luận. Các kết quả trình bày trong khóa luận được tính toán trung thực, chính xác và chưa được công bố trong công trình, tài liệu nào. Ngày 13 tháng 5 năm 2012 Người thực hiện khóa luận Nguyễn Thị Hoa DANH MỤC CÁC CHỮ VIÊT TẮT CVCS Cong vẹo cột sống. TT Tình trạng. THCS Trung học cơ sở. THPT Trung học phổ thông. WHO World Health Organization. HS Học sinh. ĐKTTB Điểm kiến thức trung bình. ĐTĐ Điểm tối đa. MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ......................................................................................................1 Chương 1: TỔNG QUAN...................................................................................3 1.1. Đặc điểm giải phẫu sinh lý cột sống...........................................................3 1.1.1. Đặc điểm giải phẫu học.........................................................................3 1.1.2. Các thành phần có liên quan.................................................................6 1.2. Cong vẹo cột sống.......................................................................................6 1.2.1. Khái niệm về cong vẹo cột sống...........................................................6 1.2.2. Nguyên nhân dẫn đến cong vẹo cột sống .............................................7 1.2.3. Phân loại cong vẹo cột sống .................................................................7 1.2.4. Hậu quả của cong vẹo cột sống ............................................................8 1.3. Các phương pháp phát hiện cong vẹo cột sống...........................................9 1.4. Tình hình nghiên cứu bệnh cong vẹo cột sống ở học sinh trong nước và ngoài nước...................................................................................................9 1.4.1. Tình hình nghiên cứu bệnh cong vẹo cột sống trên thế giới.................9 1.4.2. Tình hình nghiên cứu bệnh cong vẹo cột sống ở trong nước..............11 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................14 2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu.............................................................14 2.2. Đối tượng nghiên cứu................................................................................15 2.3. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................14 2.3.1.Thiết kế nghiên cứu..............................................................................14 2.3.2. Mẫu nghiên cứu..................................................................................14 2.4. Nội dung nghiên cứu và kỹ thuật thu thập thông tin.................................16 2.4.1. Kỹ thuật và công cụ thu thập thông tin...............................................16 2.4.2. Nội dung nghiên cứu...........................................................................16 2.4.3. Các chỉ số và biến số nghiên cứu........................................................17 2.5. Một số khái niệm sử dụng trong nghiên cứu.............................................18 2.6. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu....................................................18 2.7. Sai số và cách khống chế sai số................................................................20 2.8. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu.............................................................21 Chương 3: KÊT QUẢ NGHIÊN CỨU............................................................21 3.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu................................................21 3.2. Tình hình bệnh cong vẹo cột sống của học sinh.......................................23 3.3. Kiến thức, thái độ, thực hành của học sinh về cong vẹo cột sống............31 Chương 4: BÀN LUẬN.....................................................................................35 4.1. Tình hình bệnh cong vẹo cột sống và ảnh hưởng của một số điều kiện học tập lên bệnh cong vẹo cột sống trong học sinh tại 6 trường phổ thông của huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình.................................................................35 4.2. Kiến thức, thái độ, thực hành của học sinh đối với bệnh cong vẹo cột sống ở 6 trường nghiên cứu...............................................................................39 4.3. Một số hạn chế của nghiên cứu.................................................................42 KÊT LUẬN........................................................................................................43 KHUYÊN NGHỊ................................................................................................45 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG, BIỂU Bảng 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo dân tộc........................................21 Bảng 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo giới và theo cấp học...................22 Bảng 3.3. Tỷ lệ học sinh có các biến dạng cột sống...........................................23 Bảng 3.4. Phân bố các biến dạng cột sống theo giới...........................................24 Bảng 3.5. Phân bố các biến dạng cột sống của học sinh tiểu học.......................27 Bảng 3.6. Phân bố các biến dạng cột sống của học sinh trung học cơ sở ..........28 Bảng 3.7. Phân bố biến dạng cột sống của học sinh trung học phổ thông..........29 Bảng 3.8. Một số yếu tố ảnh hưởng đến cong vẹo cột sống................................30 Bảng 3.9. Hiểu biết về nguyên nhân của cong vẹo cột.......................................31 Bảng 3.10. Hiểu biết của học sinh về tác hại của cong vẹo cột sống..................32 Bảng 3.11. Hiểu biết, thực hành về phòng tránh cong vẹo cột sống...................33 Bảng 3.12. Ảnh hưởng của thực hành phòng tránh cong vẹo cột sống đến tỷ lệ bệnh34 Bảng 3.13. Thái độ của học sinh đốối với một sốố yếốu tốố ảnh h ưởng đếốn cong vẹo cột sốống.................34 Biểu đồ 1. Phân bố cong vẹo cột sống theo khu vực...........................................25 Biểu đồ 2. Phân bố các biến dạng cột sống theo cấp học....................................26 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm học 2010 - 2011, hệ thống giáo dục ở nước ta đang phát triển mạnh mẽ với hơn 28 ngàn trường phổ thông các cấp và gần 15 triệu học sinh trong khi dân số cả nước là gần 88 triệu dân (theo thống kê năm 2011). Như vậy, số lượng học sinh phổ thông đã chiếm hơn 1/6 dân số nước ta. Đây thực sự là một lực lượng rất lớn, là nguồn nhân lực phong phú cho sự phát triển của đất nước trong tương lai. Lứa tuổi học sinh phổ thông là lứa tuổi đang trong thời kỳ phát triển mạnh mẽ cả về thể lực và các chức năng sinh lý. Trong thời kì này, sức khỏe của các em có mối quan hệ chặt chẽ với những năm tháng ngồi trên ghế nhà trường. Nếu tính trong 12 năm học phổ thông, với gần 15 ngàn giờ ngồi trong lớp, chưa kể thời gian học thêm và tự học ở nhà, các em phải tiếp cận với nhiều yếu tố nguy cơ có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến quá trình phát triển thể chất như: môi trường lớp học, phương tiện phục vụ học tập, chế độ học tập cũng như thời gian học tập, vui chơi ở trường học và gia đình. Cong vẹo cột sống là bệnh thường gặp ở lứa tuổi học sinh, có liên quan mật thiết với điều kiện vệ sinh học đường. Nếu không có biện pháp dự phòng ngay từ đầu thì bệnh này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển thể chất và sức khỏe của các em. Hiện nay, tỷ lệ học sinh mắc bệnh cong vẹo cột sống nói chung còn cao, từ 17 - 30% tùy theo cấp học và vùng sinh thái. Theo Triệu Đình Thành (2003), nghiên cứu ở học sinh ở Lạc Sơn - Hòa Bình, thấy rằng tỷ lệ học sinh bị cong vẹo cột sống nói chung là 19,49%, tỷ lệ học sinh Trung học cơ sở bị cong vẹo cột sống gấp 1,8 lần học sinh tiểu học [36]. Trong khi đó, ở Anh tỷ lệ học sinh bị cong vẹo cột sống là 5,9% [44], ở Singapore tỷ lệ này là 3,1% [53]. Mỗi địa phương có đặc thù riêng về điều kiện kinh tế xã hội, khoa học kĩ thuật, văn hóa, phong tục tập quán,… đó cũng là các yếu tố ảnh hưởng đến hiểu 2 biết của học sinh về bệnh học đường nói chung và cong vẹo cột sống nói riêng. Hòa Bình là một tỉnh miền núi phía Tây Bắc của nước ta với sáu dân tộc cùng sinh sống, trong đó đông nhất là dân tộc Mường chiếm 63,3%. Huyện Kim Bôi nằm ở phía Tây của tỉnh Hòa Bình, địa hình chủ yếu là núi rừng, mang đầy đủ những đặc điểm của tỉnh Hòa Bình cũng như các tỉnh miền núi phía Bắc. Cho đến nay đã có nhiều nghiên cứu về cong vẹo cột sống nhưng chủ yếu tập trung ở khu vực đồng bằng, số nghiên cứu ở khu vực miền núi còn hạn chế. Mặt khác, nghiên cứu đề cập đến kiến thức, thái độ, thực hành của học sinh đối với bệnh vẫn còn ít. Đó chính là lý do mà chúng tôi tiến hành nghiên cứu: Thực trạng bệnh cong vẹo cột sống và kiến thức, thái độ, thực hành phòng chống bệnh cong vẹo cột sống của học sinh thuộc 6 trường phổ thông huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình. Mục tiêu nghiên cứu: 1. Mô tả tình hình bệnh cong vẹo cột sống của học sinh tại 6 trường phổ thông của huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình. 2. Mô tả kiến thức, thái độ, thực hành của học sinh về bệnh cong vẹo cột sống ở 6 trường nghiên cứu. 3 Chương 1 TỔNG QUAN 1.1. Đặc điểm giải phẫu sinh lý cột sống. Cột sống có nhiều chức năng quan trọng, là trụ cột, là chỗ dựa vững chắc cho toàn bộ cơ thể, bảo vệ tủy sống, giảm xóc cho bộ não. Nhờ cột sống mà cơ thể vận động được linh hoạt, nghiêng sang trái, sang phải, cúi hoặc ưỡn người, xoay vặn và nhún nhảy để đáp ứng các nhu cầu về lao động sản xuất, học tập và nhiều hoạt động khác. 1.1.1. Đặc điểm giải phẫu học [5]. (hình 1) Cột sống chạy dài từ mặt trước xương chẩm đến hết xương cụt, bao gồm 33 đốt sống khớp với nhau và được chia thành 5 đoạn: đoạn cổ có 7 đốt sống, đoạn ngực có 12 đốt sống, đoạn thắt lưng có 5 đốt sống, đoạn cùng có 5 đốt và đoạn cụt có 4 đốt. Mỗi đoạn có một chức phận vận động khác nhau, do đó có cấu tạo hình thái khác nhau riêng biệt cho mỗi đoạn. - Đốt sống cổ: Nằm ở trên cùng, tiếp giáp với xương chẩm. Thân đốt sống bè ngang, lỗ đốt sống rộng, mỏm gai chẽ đôi nằm ngang có một lỗ ngang cho động mạch đốt sống đi qua. - Đốt sống ngực: Nằm tiếp theo các đốt sống cổ. Thân đốt sống khá dày, hai bên thân có bốn diện tiếp khớp với đầu sau xương sườn, lỗ đốt tròn, mỏm ngang có diện tiếp khớp với củ sườn, mỏm gai to và chúc nhiều xuống dưới. 4 Nhìn trước Đốt đội Đốt trục Nhìn bên Đốt đội Đốt trục Nhìn sau Đốt đội Đốt trục Các đốt sống cổ Các đốt sống ngực Các đốt sống thắt lưng Xương cùng Xương cùng Xương cụt Xương cùng Xương cụt Hình 1: Cột sống Xương cụt 5 - Đốt sống thắt lưng: Tiếp theo các đốt sống ngực. Thân đốt rất to, các mỏm ngang dài và nhọn, các mỏm gai nằm ngang và hướng ra sau. - Xương cùng: Tiếp theo các đốt sống thắt lưng. Có năm đốt dính liền với nhau tạo thành hình tháp bốn mặt, đáy ở trên, đỉnh ở dưới, trong xương cùng có ống cùng là đoạn cuối cùng của ống sống, hai bên khớp với xương chậu thành khung chậu hay chậu hông. - Xương cụt: Nằm ở dưới cùng của cột sống. Do bốn đốt sống cùng thoái triển dính vào nhau tạo thành xương cụt, có hình tam giác nền ở trên khớp với xương cùng, hai mặt trước và sau có mào ngang. - Các khớp cột sống: Các đốt sống được liên kết với nhau bằng các khớp và dây chằng, các thân đốt khớp với nhau bằng các đĩa sụn gian đốt sống (còn gọi là đĩa đệm). Suốt theo chiều dài của cột sống, ở mặt trước và mặt sau có các dây chằng dọc trước và dọc sau bám vào. Khớp giữa các mỏm khớp (trên và dưới các đốt liền kề) là các khớp động loại phẳng, có bao khớp bọc xung quanh. Ở giữa cung đốt sống, giữa các mỏm ngang, mỏm gai và đầu mỏm gai đều có các dây chằng. Nhờ các khớp đốt sống mà cơ thể có thể làm các động tác cúi, ngửa, nghiêng trái hay nghiêng phải và vặn người, nhưng dễ chuyển động nhất là các đốt sống thắt lưng rồi đốt sống cổ. Các đốt sống ngực nối liền với xương sườn tạo thành lồng ngực. Nhìn từ phía sau, cột sống thẳng đứng như một sợi dây rọi, các gai đốt sống nhô ra sau. Nhìn từ phía bên, cột sống có nhiều đường cong, đó là một đặc điểm của loài người, đường cong hình thành do tư thế đứng và đi bằng hai chân. Nhở có các đường cong này mà cột sống có tác dụng như một lò xo mềm, dẻo và chắc. Ở động vật đi bằng 4 chân (trừ đoạn cổ và đuôi) cột sống cong như một vòm nhà tựa lên 4 cột, trọng lượng của thân nó được treo trên vòm đó. 1.1.2. Các thành phần có liên quan [5], [21], [31]. Hình dáng cũng như khả năng chống đỡ của cột sống phụ thuộc vào tình trạng dây chằng và các cơ có liên quan. - Dây chằng cột sống: có nhiều dây chằng ở cột sống, trong đó hai loại quan trọng nhất là: 6 + Dây chằng dọc trước: Như một dải băng đi từ gáy qua mặt trước tất cả các đốt sống, đến bám chặt vào xương cùng. Đây là một dây chằng rất khỏe và bền, nó căng ra khi cơ thể ưỡn lưng và giữ cho lưng chỉ ưỡn tới một mức độ nhất định. Nếu vì lý do nào đó dây chằng này bị giãn hoặc yếu đi thì cột sống bị cong, thân người bị ưỡn ra phía sau. + Dây chằng dọc sau: Chạy dài phía sau các cột sống, từ đốt sống cổ 2 đến đốt sống cùng. Nó tương đối mỏng và yếu hơn dây chằng dọc trước, nên làm cho người ta cúi về phía trước dễ hơn ưỡn lưng ra phía sau. - Các cơ lưng: Nằm đối xứng ở hai bên phải, trái của cột sống nên có liên quan mật thiết đến tư thế và động tác của cột sống. Các cơ này có tác dụng giữ cho cột sống có tư thế cân bằng. Nếu một bên cơ bị yếu hơn bên kia sẽ làm cho cột sống bị kéo lệch về phía bên đối diện gây nên vẹo cột sống. 1.2. Cong vẹo cột sống 1.2.1. Khái niệm về cong vẹo cột sống [18]. Cong vẹo cột sống là hiện tượng cột sống bị biến dạng khác với bình thường. Là một hình thái của tư thế xấu, sự xoắn vặn thực sự của cột sống. Đây là tật chính trong các tật của cột sống lứa tuổi học sinh. Xương bả vai hai bên không cân đối Cột sống vẹo sang một bên Hai mông lệch Hình 2: Cong vẹo cột sống. 7 1.2.2. Nguyên nhân dẫn đến cong vẹo cột sống [21], [24]. Bất cứ một nguyên nhân nào làm cho các cơ và dây chằng bị kéo dãn, hoặc yếu đi do phải chịu sức căng kéo về một phía, ra trước hoặc ra sau, sang trái hoặc sang phải, trong một thời gian dài, sẽ làm cho phần cột sống tương ứng bị biến dạng, gây nên cong vẹo cột sống. - Nguyên nhân mắc phải: Hầu hết nguyên nhân của bệnh cong vẹo cột sống ở học sinh nằm trong các trường hợp: + Do tư thế xấu trong học tập: Ngồi học không ngay ngắn, ngồi chen chúc như ngồi nghiêng vẹo trong học tập trong thời gian dài. + Bàn ghế không phù hợp với tầm vóc do bàn quá cao ghế quá thấp hoặc ngược lại, ngồi tì ngực vào bàn do bàn liền ghế không đúng quy cách. + Tư thế xấu trong sinh hoạt, lao động: Lao động không đều giữa hai bên cơ thể kéo dài như gánh nặng, bế em, cuốc đất, đeo cặp một quai, xách cặp sách một bên kéo dài.... + Do bệnh tật: Di chứng của bệnh bại liệt, lao cột sống, còi xương, suy dinh dưỡng, chấn thương cột sống... - Nguyên nhân chưa rõ ràng: Một số trẻ ngay sau khi sinh ra đã bị biến dạng cột sống, 90% các trường hợp này không rõ nguyên nhân gọi là cong vẹo cột sống bẩm sinh. 1.2.3. Phân loại cong vẹo cột sống [43]. 1.2.3.1. Hình dáng cong cột sống. - Gù lưng (Kyphosis): ở tư thế thẳng đứng người khám nhìn từ phía bên, đường cong cột sống nhô lên quá cao làm thân hình ngắn lại. Gù lưng hay đi đôi với vẹo cột sống. - Ưỡn lưng (Lordosis): thường ưỡn thắt lưng, ở tư thế đứng thẳng nhìn nghiêng về phía bên, vòng cong thắt lưng ưỡn ra phía trước làm cho ngực nhô lên, hai vai so lại, mặt và cổ có xu hướng ngửa lên. 8 1.2.3.2. Hình dáng vẹo cột sống (Scoliosis) Là cột sống có đường cong nhìn từ phía sau lưng, hay gặp hai loại đường cong hình chữ C hoặc chữ S. - Vẹo cột sống hình chữ C: Vẹo hoàn toàn làm đường cong lồi sang một bên, đường nối hai vai nghiêng, đường nối mỏm vai xương bả vai nghiêng, đường nối mào chậu nghiêng, tam giác thân hai bên không bằng nhau. Vẹo chữ C không hoàn toàn thường diễn ra ở khoảng đốt sống lưng 5 đến đốt sống lưng 8. Vẹo lưng phải và vẹo lưng trái mà các dấu hiệu dễ nhận biết nhất là hai bả vai khác nhau. Vẹo thắt lưng thường mặt lồi về phía trái, tam giác thân phải sâu, mạn sườn phải lõm hơn. - Vẹo chữ S thường gặp ở đoạn lưng và thắt lưng. Vẹo hình chữ S thuận thì đoạn lưng lồi về phía trái, đoạn thắt lưng lồi về phía phải. Vẹo chữ S ngược thì đoạn lưng lồi về phía phải và đoạn thắt lưng ngược lại lồi về phía trái. Nhìn chung có bốn loại vẹo cột sống thường gặp như sau: - Vẹo cột sống hình chữ C thuận. - Vẹo cột sống hình chữ C ngược. - Vẹo cột sống hình chữ S thuận. - Vẹo cột sống hình chữ S ngược. 1.2.4. Hậu quả của cong vẹo cột sống [24]. Cong vẹo cột sống có thể gây ra các hậu quả sau: - Ảnh hưởng tới sức khỏe: Cong vẹo cột sống (đoạn ngực) dẫn đến thể tích lồng ngực bị thu hẹp do đó sẽ ảnh hưởng tới chức năng hô hấp, tuần hoàn. Chân thấp chân cao do lệch vai, đặc biệt các em gái khung chậu bị giới hạn có thể bị lệch sẽ ảnh hưởng đến sinh đẻ sau này. - Trong quá trình học tập, do lệch trọng tâm cơ thể nên ngồi học kém tập 9 trung, chóng bị tê mỏi mông và đùi, do ngồi không ngay ngắn nên chữ viết xấu, chậm, khi học bài cũng khó khăn hơn nên kết quả học tập bị hạn chế. - Trong đời sống sinh hoạt hằng ngày, do cơ thể bị lệch nên sẽ hạn chế nhiều trong hoạt động thể lực, rèn luyện thể thao, lao động. - Ngoài ra cong vẹo cột sống còn ảnh hưởng đến vẻ đẹp thể hình khi các em lớn lên (gù, ưỡn, vai lệch...), làm các em giảm tự tin và hòa nhập cộng đồng. 1.3. Các phương pháp phát hiện cong vẹo cột sống. Hiện nay chủ yếu sử dụng 3 phương pháp sau: - Phương pháp khám sàng lọc: Người khám quan sát hai mỏm xương bả vai, hai tam giác nách, hai nếp lằn mông và chiều dài hai khối cơ lưng. Đây là phương pháp có thể tiến hành trên một số lượng đối tượng lớn. Tuy nhiên, hạn chế của khám sàng lọc là không đánh giá được mức độ cong vẹo cột sống. - Phương pháp khám vẹo cột sống bằng Scoliosis meter: Sử dụng thước đo scoliosis meter để đo độ lệch của cột sống. Phương pháp này giúp chẩn đoán sơ bộ mức độ cong vẹo cột sống nhưng có hạn chế là cần nhiều thời gian và thiết bị máy móc đi kèm. - Chụp X quang cột sống: Phương pháp này có ưu điểm là vừa đánh giá được mức độ cong vẹo cột sống vừa giúp chúng ta lưu lại hình ảnh để đánh giá hiệu quả can thiệp. Hạn chế của nó là đắt tiền, không thể tiến hành được tại cộng đồng. Trong nghiên cứu này, với thời gian cho phép và mục đích của đề tài, chúng tôi thực hiện khám sàng lọc để phát hiện học sinh có các biến dạng cột sống. 1.4. Tình hình nghiên cứu bệnh cong vẹo cột sống ở học sinh trong nước và ngoài nước. 1.4.1. Tình hình nghiên cứu bệnh cong vẹo cột sống trên thế giới. Bệnh cong vẹo cột sống đã được phát hiện và điều trị từ giai đoạn rất sớm của lịch sử phát triển y học. Hyppocrate là một trong những tác giả đầu tiên trình 10 bày về cong vẹo cột sống và đặt tên Scoliosis. Ông cũng mô tả việc sử dụng các thiết bị làm giảm tiến triển của cong vẹo cột sống [42]. Tới thế kỷ 18-19, các nhà nghiên cứu đã tìm ra nguyên nhân, bệnh sinh của cong vẹo cột sống một cách đầy đủ và rõ ràng hơn. Đó là thời điểm đánh dấu bước phát triển to lớn trong việc phòng và chữa trị bệnh học đường. Năm 1849, Hare cho rằng: Cong vẹo cột sống có liên quan tới tư thế sai, rối loạn phát triển thể chất, còi xương. Ông cũng mô tả việc sử dụng khuôn bằng thạch cao để điều trị cong vẹo cột sống có hiệu quả [42]. Cùng năm đó, Edward. Lonsdale viết luận thuyết về điều trị cong vẹo cột sống, ông cho rằng biến dạng cột sống ở trẻ em gái khi ngồi khâu vá, mặc áo nịt ngực quá chặt, bế ẵm trẻ nhỏ ở một bên tay ở giai đoạn cột sống phát triển nhanh dẫn đến cong vẹo cột sống [46]. Tỷ lệ cong vẹo cột sống trong một khám sàng lọc của Guillauve trên 731 trẻ em trai và gái, có 18 % trong số 350 trẻ em gái và 41% trong số 381 trẻ em biến dạng cột sống [44]. Kết quả khám sàng lọc của John.E.Loustein cho các trường ở Minesota thập kỷ 1970 cho 571.722 học sinh có 8,3% có dấu hiệu ban đầu của cong vẹo cột sống [37]. Nghiên cứu của Rolaga và cộng sự năm 1978 về khám sàng lọc cho 26.974 học sinh có 4,5% cong vẹo cột sống [47]. Năm 1982 tại Singapore, J.S.Daruwalla và các cộng sự khám sàng lọc cho 110.744 học sinh ở các nhóm tuổi 6 đến 7; 11 đến 12; 16 đến 17 cho kết quả lần lượt là 0,12%; 1,7%; 3,1%. Một khám sàng lọc khác của Stirling và cộng sự cho 15.799 trẻ học sinh từ 6 đến 14 tuổi ở Anh, năm 1996 thì 934 học sinh (5,9%) có dấu hiệu ban đầu của cong vẹo cột sống và được chụp Xquang sàng lọc lần 2 có 431 học sinh 11 (2,7%) có góc Cobb trên Xquang > 5độ [48]. Như vậy, cong vẹo cột sống ở lứa tuổi học sinh đã được quan tâm nghiên cứu từ rất lâu. Tình hình cong vẹo cột sống ở học sinh các nước phát triển trên thế giới ít có sự biến động qua các thập niên. Tỷ lệ này dao động từ 0,12% đến 8,3% và có xu hướng tăng lên qua các giai đoạn phát triển. 1.4.2. Tình hình nghiên cứu bệnh cong vẹo cột sống ở trong nước. Năm 1961, theo Viện Vệ sinh - Dịch tễ Trung ương, tỷ lệ mắc bệnh cong vẹo cột sống ở tuổi 18, Hà Nội, ở nam là 24,6% và nữ là 33,9% [24]. Theo kết quả nghiên cứu của Sở y tế Hà Nội năm 1962 thì tỷ lệ học sinh ở Hà Nội bị cong vẹo cột sống là 12% [9]. Trong thập kỷ 70 một số công trình nghiên cứu về lĩnh vực vệ sinh học đường, có nhận xét là tỷ lệ các bệnh có liên quan đến học đường có biểu hiện tăng lên. Đặc biệt ở Thái Bình có tỉ lệ cao, ở nam 65% và nữ 63% [14]. Theo Bùi Hoàng Tụng nghiên cứu tỷ lệ bệnh cong vẹo cột sống của học sinh trường trung học cơ sở Hoàng Hoa Thám, Quảng Châu - Quảng Xương Thanh Hóa, năm 1989 kết quả là 13,98% [37]. Theo Phạm Song, trong đề tài “Sức khỏe của thế hệ trẻ Việt Nam thập kỷ 80”, thì tỷ lệ cong vẹo cột sống của học sinh nói chung là 23%, trong đó nam 21,2%; nữ 24,5% [22]. Theo Phạm Văn Hán nghiên cứu 504 học sinh gồm: 4 lớp tiểu học, 4 lớp trung học cơ sở tại thi trấn Minh Đức - Thủy Nguyên - Hải Phòng năm 19931995 thì tỷ lệ cong vẹo cột sống là 27,21% [10]. Trong đề tài nghiên cứu về mối liên quan giữa môi trường học tập và tình trạng sức khỏe, bệnh tật của học sinh Kh’mer - Kiên Giang từ năm 1997 đến năm 2000 của Hồng Xuân Trường. Kết quả cho thấy tỷ lệ học sinh bị cong vẹo cột sống năm 1997 là 27,1%, năm 2000 tăng lên 29,3% [35].