Tài liệu Lý luận chung về vốn của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A PHÇN 1 Lý luËn chung vÒ vèn vµ t¹o lËp vèn cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng 1. Vèn vµ vai trß cña vèn ®èi víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng 1.1. Kh¸i niÖm vèn vµ vai trß cña vèn ®èi víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. 1.1.1/Kh¸i niÖm vèn Ph¹m trï vèn lµ ph¹m trï hÕt søc quan träng kh«ng chØ ®-îc c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸c nhµ qu¶n lÝ quan t©m mµ ngay c¶ c¸c nhµ kinh tÕ häc , c¸c nhµ lÝ luËn còng ®· dµy c«ng nhiªn cøu, t×m hiÓu ®Ó cã thÓ ®-a ra mét ®Þnh nghÜa hoµn chØnh vÒ vèn Trong t¸c phÈm “ Qu¶n trÞ vèn’ ,TS. §µm v¨n HuÖ nãi r»ng:Vèn b»ng tiÒn nh-ng kh«ng chØ b»ng tiÒn; Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung, khi nãi ®Õn vèn th× ®ång nghÜa víi ph¹m trï tiÒn vèn(vèn b»ng tiÒn , vèn tµi chÝnh), tøc lµ nã ®¹i diÖn cho lo¹i hµng ho¸ nhÊt ®Þnh. Trong ®iÒu kiÖn mét nÒn kinh tÕ hiÖn vËt lµ chñ yÕu, ph¹m trï hµng ho¸ bÞ thu hÑp víi c¬ chÕ cÊp ph¸t giao nép s¶n phÈm, nªn cã quan niÖm nh- trªn lµ khã tr¸nh khái. Ngay b¶n th©n quan niÖm vèn ®-îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn th× tiÒn ë ®©y ph¶i vËn ®éng víi môc ®Ých sinh lêi chø kh«ng ph¶i d¹ng tÝch tr÷.Cã thÓ hiÓu ®¬n gi¶n ®Ó ph©n biÖt vèn vµ tiÒn tÖ nh- sau: TiÒn sÏ ®-îc coi lµ vèn khi chóng ®-îc sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh, ng-îc l¹i nã hk«ng ®-îc coi lµ vèn khi ®em 1 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A vµo tÝch tr÷ hay mua hµng ho¸, dÞch vô phôc vô nhu cÇu sinh ho¹t cña c¸ nh©n hay x· héi. Trong t¸c phÈm cña m×nh,C¸c M¸c ®· ph©n biÖt râ ph¹m trï tiÒn tÖ vµ ph¹m trï t- b¶n. ¤ng cho r»ng nÕu tiÒn kh«ng tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña x¨ héi th× tiÒn ®ã chØ ë d¹ng t- b¶n tiÒm n¨ng mµ th«i Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nh÷ng quan niÖm vÒ vèn nh- trªn lµ l¹c hËu bëi: Vèn lµ mét ph¹m trï réng lín h¬n bao gåm tiÒn tÖ, vËt t-, tµi s¶n, ®Êt ®ai, nguån nh©n lùc, víi nhiÒu lo¹i: vèn h÷u h×nh( tiÒn mÆt,m¸y mãc, thiÕt bÞ...)hay vèn v« h×nh( b¶n quyÒn kinh doanh, tay nghÒ nh©n c«ng, ph¸t minh s¸ng chÕ...)( Trong bµi viÕt: “ Vèn vµ viÖc huy ®éng vèn trong n-íc” cña T§ Cao SÜ Kiªm- B¸o Kinh tÕ ph¸t triÓn; Sè 2-1999). §Æc tr-ng cña vèn lµ dïng ®Ó ®-a vµo ®Çu t- víi môc ®Ých t¹o ra l-îng gi¸ trÞ lín h¬n l-îng gi¸ trÞ ban ®Çu Tõ nh÷ng ph©n tÝch nh- trªn,ta cã kh¸i niÖm ®óng vÒ vèn nh- sau: Vèn cña doanh nghiÖp lµ toµn bé nh÷ng gi¸ trÞ øng ra ban ®Çu, tham gia liªn tôc vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh víi môc ®Ých ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d- ( T¸c phÈm “ Qu¶n trÞ vèn” cña T.S §µm v¨n Huª.) X¸c ®Þnh mét kh¸i niÖm ®óng vÒ vèn cã mét ý nghÜa quan träng. Mét ph¹m trï vèn bÞ thu hÑp sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu nguån lùc bÞ sö dông l·ng phÝ. Cã mét quan niÖm ®óng vÒ vèn sÏ gióp doanh nghiÖp ph¸t hiÖn ®-îc nh÷ng tiÒm n¨ng vÒ vèn, tõ ®ã cã biÖn ph¸p khai th¸c vµ sö dông chóng ®em l¹i hiÖu qu¶ 1.1.2/ Vai trß cña vèn ®èi víi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp SÏ lµ kh«ng t-ëng nÕu nghÜ r»ng cã thÓ tiÕn hµnh bÊt cø ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nµo mµ kh«ng cã vèn hoÆc kh«ng ®ñ vèn. Nãi mét c¸ch kh¸c vèn cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®Ó b¾t ®Çu, duy tr× vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. -Vèn lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®-îc ®Ó thµnh lËp doanh nghiÖp. §Ó b¾t ®Çu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp cÇn mua s¾m m¸y mãc, trang thiÕt bÞ, x©y dùng nhµ x-ëng hay thuª c«ng së, m-ín nh©n c«ng. V× vËy 2 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A trong giai ®o¹n nµy, doanh nghiÖp cÇn tíi mét l-îng vèn rÊt lín vµ ph¶i huy ®éng vèn. – Vèn lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó doanh nghiÖp chñ ®éng thùc hiÖn c¸c dù ¸n mang l¹i lîi nhuËn. Kh«ng cã vèn th× c¸c dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c c¬ héi kinh doanh mang nhiÒu lîi nhuËn sÏ bÞ bá lì vµ sÏ chØ lµ dù ®Þnh, kÕ ho¹ch. Mçi doanh nghiÖp cÇn cã chiÕn l-îc duy tr× vµ ph¸t triÓn trªn thÞ tr-êng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t. – Vèn vÉn lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu gióp doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng ®Çu t- , ®æi míi c«ng nghÖ, ®Çu t- cho qu¶ng c¸o..., nh»m t¨ng c-êng c¹nh tranh tr-íc c¸c ®èi thñ. Bëi v× vèn cã vai trß quan träng to lín nh- vËy nªn b¶o tån vµ t¨ng tr-ëng vèn lµ mét nguyªn lÝ, lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña doanh nghiÖp.ChÝnh v× vËy mµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c doanh nghiÖp lu«n tr¨n trë lµ:Doanh nghiÖp nªn t¹o vèn b»ng c¸ch nµo?,Lµm thÕ nµodoanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng vèn tèi ®a tõ mäi nguån víi mét chi phÝ thÊp nhÊt vµ mét c¬ cÊu tèi -u?. 1.2. Ph©n loai vèn §Ó cã thÓ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái nªu trªn b-íc ®Çu tiªn mµ ng-êi qu¶n lÝ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn lµ ph©n lo¹i vèn. §©y lµ c«ng viÖc ®-îc c¸c doanh nghiÖp ë c¸c n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn rÊt quan t©m v× nã ¶nh h-ëng rÊt nhiÒu tíi chi phÝ vèn vµ c¬ cÊu huy ®éng vèn. ë c¸c n-¬c ®ang ph¸t triÓn, c¸c nguån vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ch-a nhiÒu nªn viÖc ph©n lo¹i vèn ch-a ®-îc mäi ng-êi quan t©m. 1.2.1/ Ph©n lo¹i c¨n cø vµo c¬ cÊu vèn trong s¶n xuÊt kinh doanh C¨n cø vµo c¬ cÊu vèn trong s¶n xuÊt kinh doanh, ng-êi ta ph©n thµnh hai lo¹i:Vèn s¶n xuÊt vµ vèn ®Çu t-. Sù kh¸c nhau cña hai lo¹i vèn nµy dùa vµo môc ®Ých vµ thêi gian sö dïng vèn. - Vèn s¶n xuÊt: Lµ lo¹i vèn sö dông trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.§ã lµ sè tiÒn, tµi s¶n h÷u h×nh, v« h×nh...dïng trong viÖc h×nh thµnh c«ng viÖc s¶n xuÊt, duy tr× vµ ph¸t triÓn. 3 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A HiÖu qu¶ cña nã ®-îc ®¸nh gi¸ th«ng qua sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng - Vèn ®Çu t-: Lµ lo¹i vèn phôc cho môc ®Ých s¶n xu¸t kinh doanh trong t-¬ng lai. Sè l-îng vèn ®Çu t- phô thuéc vµo kÕ ho¹ch , c¸c dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Vèn ®Çu t- sÏ quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong t-¬ng lai do sù c¹nh tranh ngµy cµng khãc liÖt cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh vµ do tÝnh phøc t¹p cña nhu cÇu ngµy cµng t¨ng.Viªc huy ®éng ®ñ sè l-îng , kÞp thêi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét vÊn ®Ò mµ mäi doanh nghiÖp lu«n lu«n quan t©m vµ dèc søc ®Ó hoµn thiÖn c«ng viÖc ®ã 1.2.2/ C¨n cø vµo nguån h×nh thµnh vèn C¨n cø vµo nguån h×nh thµnh vèn th× toµn bé vèn cña doanh nghiÖp ®-îc chia thµnh nî vay vµ vèn cu¶ chñ së h÷u. §©y lµ c¸ch ph©n lo¹i c¬ b¶n vµ phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Hai lo¹i vèn nµy cã mèi quan hÖ ®Æc biÖt víi nhau khi chóng ta xem xÐt c¬ cÊu vèn tèi -u cña doanh nghiÖp. - Vèn cña chñ së h÷u: Lµ lo¹i vèn do c¸c chñ së h÷u cña doanh nghiÖp tµi trî vµ gi÷ l¹i phÇn lîi nhuËn ch-a ph©n phèi.§èi víi c¸c lo¹i vèn nµy doanh nghiÖpkh«ng ph¶i hoµn tr¶ nh÷ng kho¶n tiÒn ®· huy ®éng ®-îc trõ khi doanh nghiÖp ®ãng cöa. Tuy nhiªn c¸c chñ së h÷u cã thÓ gi¶m vèn b»ng c¸ch gi¶m vèn ng©n s¸ch nhµ n-íc hay mua l¹i cæ phiªó...Chi phÝ vèn chñ së h÷u lµ chi phÝ c¬ héi cho viÖc sö dông vèn. Trong tr-êng h¬p huy ®éng vèn cæ phÇn, chi phÝ vèn lµ lîi tøc yªu cÇu cña c¸c cá ®«ng. Do tÝnh dµi h¹n vµ gÇn nh- kh«ng hoµn tr¶, vèn chñ së h÷u cã ®é an toµn rÊt cao - Vèn vay: Nh÷ng tµi trî cho doanh nghiÖp lo¹i vèn nµy kh«ng ph¶i lµ chñ së h÷u doanh nghiÖp.§Æc tr-ng cña lo¹i vèn nµy lµ doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh hoµn tr¶ vèn vay trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Chi phÝ vèn lµ l·i ph¶i tr¶ cho c¸c kho¶n nî vay.Møc l·i xuÊt hay chi phÝ ph¶i tr¶ cho nî vay th-êng æn ®Þnh vµ ®-îc tho¶ thuËn tr-íc khi vay.Huy ®éng nî vay rñi ro h¬n huy ®éng vèn chñ sê h÷u song ®«i khi c¸c doanh nghiÖp l¹i thÝch sö dông nî vay do mét ®Æc ®iÓm hÕt søc quan träng. Chi phÝ nî vay ®-îc tÝnh vµo chi phÝ hîp 4 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A lÝ hîp lÖ kh«ng ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp .Trong khi, lîi tøc dµnh cho chñ së h÷u ®-îc tr¶ tõ lîi nhuËn sau thuÕ kh«ng ®-îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lÝ hîp lÖ nh- nî vay.§¨c ®iÓm nµy hÕt søc quan träng ¶nh h-ëng tíi viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu vèn tèi -u víi môc ®Ých tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ vèn chñ së h÷u. Nh×n chung ®©y lµ hai c¸ch ph©n lo¹i rÊt c¬ b¶n vµ phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.Nã gióp cho ng-êi sö dông cã thÓ thÊy ®-îc thùc tr¹ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp khi xem xÐt vÒ m¨t kinh tÕ. VÒ mÆt ph¸p lÝ, ng-êi sö dông cã thÓ thÊy ®-¬c tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp vÒ tæng sè vèn ®· ®¨ng kÝ kinh doanh víi nhµ n-íc, vÒ sè tµi s¶n ®· h×nh thµnh tõ vèn vay ng©n hµng...Cßn nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i vèn kh¸c nh- thµnh vèn cè ®Þnh vµ vèn l-u ®éng, ph©n chia theo kho¶n môc.Mçi c¸ch ph©n lo¹i sÏ phôc vô nh÷ng môc ®Ých nhÊt ®Þnh. 2. C¸c ph-¬ng thøc t¹o lËp vèn cña doanh nghiÖp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, c¸c ph-¬ng thøc t¹o lËp vèn cho doanh nghiÖp ®-îc ®a d¹ng hãa. V× thÕ, c¬ héi huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp tõ c¸c nguån kh¸c nhau lµ rÊt lín. VÒ c¬ b¶n doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng vèn theo c¸c ph-¬ng thøc sau ®©y: 2.1. Huy ®éng vèn chñ së h÷u. Cã thÓ thÊy r»ng vèn chñ së h÷u lµ nguån vèn quan träng hµng ®Çu cña mäi doanh nghiÖp. Nã cã yÕu tè ®Ó ®¸nh gi¸ søc m¹nh vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Vµ nã còng lµ c¨n cø quan träng ®Ó quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng huy ®éng c¸c nguån vèn kh¸c cña doanh nghiÖp. 2.1.1/ Ng©n s¸ch Nhµ n-íc cÊp. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n-íc th× vèn chñ së h÷u sÏ do Ng©n s¸ch Nhµ n-íc cÊp. §©y lµ sè vèn do Nhµ n-íc giao cho doanh nghiÖp qu¶n lý vµ sö dông trªn c¬ së b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. Møc vèn Nhµ n-íc cÊp phô thuéc vµo yªu cÇu nhiÖm vô Nhµ n-íc giao cho c¸c doanh nghiÖp. Nhµ n-íc cã thÓ cÊp vèn ban ®Çu khi doanh nghiÖp míi thµnh lËp hoÆc cÊp vèn bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Tïy thuéc v¶o kh¶ n¨ng ng©n s¸ch nhµ n-íc vµ møc ®é 5 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A kiÓm tra vèn cña doanh nghiÖp mµ c¬ chÕ cÊp vèn cho doanh nghiÖp ë mçi n-íc lµ kh¸c nhau. VÝ dô nh- ë Ph¸p, c¸c doanh nghiÖp lo¹i 1, ho¹t ®éng theo yªu cÇu cña Nhµ n-íc, th× Nhµ n-íc cÊp vèn 100%. C¸c doanh nghiÖp do Nhµ n-íc qu¶n lý, nh-ng tù chän chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, ph¶i c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c (lo¹i 2) th× Nhµ n-íc kh«ng cÊp vèn. Nh-ng trªn thùc tÕ th× vèn Nhµ n-íc cÊp cho c¸c doanh nghiÖp lo¹i 1 còng kh«ng ®ñ. V× vËy, tõ n¨m 1986, trë vÒ tr-íc Nhµ n-íc n¾m toµn bé c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc thuéc lo¹i nµy. Tõ 1986 trë l¹i ®©y, Nhµ n-íc cho t- nh©n tham gia, do ®ã, hiÖn nay ë Ph¸p, vèn Nhµ n-íc vµ t- nh©n kÕt hîp víi nhau rÊt ®a d¹ng. ë Malaisia, c¸c c«ng ty thuéc së h÷u Nhµ n-íc ®-îc cÊp 100% vèn cè ®Þnh ban ®Çu. Hµng n¨m, c«ng ty ph¶i tr¶ l·i (theo l·i suÊt -u ®·i) trªn tæng sè vèn ®Çu t- cña Nhµ n-íc. Trong c¸c doanh nghiÖp nµy, Nhµ n-íc qu¶n lý trùc tiÕp, toµn diÖn, doanh nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch cña Nhµ n-íc. Nh-ng nÕu Nhµ n-íc chØ muèn n¾m mét phÇn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× Nhµ n-íc th-êng th«ng qua viÖc n¾m cæ phÇn khèng chÕ cña doanh nghiÖp. 2.1.2/ Ph¸t hµnh cæ phiÕu. Mét nguån tµi chÝnh dµi h¹n rÊt quan träng lµ ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn cho doanh nghiÖp. §©y lµ c¸ch thøc t¹o lËp vèn rÊt phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. B»ng c¸ch ph¸t hµnh mét sè l-îng c¸c cæ phiÕu lín víi mÖnh gi¸ thÊp ra c«ng chóng, doanh nghiÖp ®· tÝch tô nh÷ng luång vèn nhá, r¶i r¸c thµnh mét l-îng vèn khæng lå ®Çu t- vµo doanh nghiÖp. Nh÷ng ng-êi mua c¸c cæ phiÕu nµy trë thµnh c¸c cæ ®«ng, chñ së h÷u cña doanh nghiÖp, tøc lµ c«ng ty cæ phÇn. Cã thÓ xem xÐt mét sè yÕu tè c¬ b¶n liªn quan ®Õn viÖc ph¸t hµnh vµ kiÓm so¸t c¸c lo¹i cæ phiÕu kh¸c nhau. 2.1.2.1. Ph¸t hµnh cæ phiÕu th-êng. Cæ phiÕu th-êng lµ mét lo¹i chøng kho¸n x¸c nhËn quyÒn së h÷u mét c¸ch thùc sù cña cæ ®«ng ®èi víi c«ng ty cæ phÇn. §©y lµ lo¹i cæ phiÕu mµ thu nhËp cña nã lªn xuèng phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty. Cæ ®«ng së h÷u cæ phiÕu th-êng ®-îc h-ëng nh÷ng quyÒn lîi nhÊt ®Þnh: 6 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A - QuyÒn tham gia kiÓm so¸t vµ ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng cña C«ng ty - QuyÒn yªu cÇu vÒ thu nhËp, ®-îc chi tr¶ lîi tøc cæ phÇn tõ lîi nhuËn sau thuÕ. Cæ phiÕu th-êng kh«ng bÞ giíi h¹n trong chi tr¶ cæ tøc. Lîi tøc cæ phiÕu th-êng chi tr¶ cho cæ ®«ng t-¬ng ®-¬ng víi møc rñi ro mµ cæ ®«ng chÊp nhËn. - QuyÒn yªu cÇu vÒ tµi s¶n (quyÒn yªu cÇu ®-îc chi tr¶ sau cïng khi c«ng ty ph¸ s¶n). - QuyÒn mua tr-íc (quyÒn ®-îc mua cæ phiÕu khi c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n míi). Trong khi ®ã mçi cæ ®«ng chØ ph¶i chÞu mét møc tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n chÝnh lµ phÇn vèn mµ hä ®· ®Çu t- vµo c«ng ty. VÒ phÝa C«ng ty ph¸t hµnh: Víi ph-¬ng thøc huy ®éng nµy, c«ng ty t¹o ®-îc luång vèn chñ së h÷u khæng lå lµm tÊm l¸ ch¾n chèng ®ì mäi rñi ro trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. V× thÕ, chi phÝ huy ®éng vèn cao h¬n so víi chi phÝ huy ®éng b»ng c¸c chøng kho¸n kh¸c. Chi phÝ nµy chÝnh lµ lîi tøc yªu cÇu cña nhµ ®Çu t-. Huy ®éng vèn b»ng cæ phiÕu th-êng cã nh÷ng -u ®iÓm nhÊt ®Þnh. Tr-íc hÕt, nã t¹o ra mét l-îng vèn lín an toµn. C«ng ty cßn cã thÓ linh ho¹t thay ®æi l-îng vèn chñ së h÷u nµy sao cho thÝch hîp. Míi thµnh lËp, c«ng ty cã thÓ chØ ph¸t hµnh mét l-îng cæ phiÕu nhÊt ®Þnh. Khi muèn gi¶m vèn cæ phÇn, c«ng ty cã thÓ mua l¹i c¸c cæ phiÕu ®ang l-u hµnh, gi÷ nã cho ®Õn khi b¸n l¹i hoÆc hñy bá. Muèn t¨ng vèn cæ phÇn, c«ng ty cã thÓ tiÕn hµnh ph¸t hµnh cæ phiÕu míi. Ngoµi ra, xem xÐt sù biÕn ®éng cña thÞ gi¸ cæ phiÕu trªn thÞ tr-êng cã thÓ thÊy ®-îc phÇn nµo ho¹t ®éng vµ c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng tíi ho¹t ®éng cña c«ng ty. Tõ ®ã lµm c¬ së cho c«ng ty ra quyÕt ®Þnh tµi chÝnh nh»m khuyÕch ®¹i gi¸ trÞ vèn chñ së h÷u. Khi huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu míi ph¶i l-u ý tíi nhiÒu vÊn ®Ò. Do cæ phiÕu t¨ng nªn trong t-¬ng lai lîi tøc cæ phÇn cã thÓ sÏ gi¶m ¶nh h-ëng tíi thÞ gi¸ cña c«ng ty trªn thÞ tr-êng. MÆc dï c¸c cæ ®«ng cò cã quyÒn mua tr-íc nh»m tr¸nh hiÖu øng pha lo·ng quyÒn kiÓm so¸t song c«ng ty cÇn ®Ò phßng nguy c¬ bÞ th«n tÝnh. VÊn ®Ò chèng th«n tÝnh, b¶o vÖ c«ng ty tr-íc sù th«n tÝnh b»ng cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty kh¸c lµ mét khÝa c¹nh ®Æc biÖt. Do ®ã ph¶i tÝnh ®Õn tû lÖ cæ phÇn tèi thiÓu mµ mçi cæ ®«ng ®-îc phÐp 7 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A n¾m gi÷ ®Ó duy tr× tû lÖ c©n ®èi vÒ së h÷u c«ng ty. 2.1.2.2. Ph¸t hµnh cæ phiÕu -u ®·i. Cæ phiÕu -u ®·i th-êng chØ chiÕm mét tû träng nhá trong tæng sè cæ phiÕu ®-îc ph¸t hµnh. Nã cã ®Æc ®iÓm lµ th-êng cã tû lÖ cæ tøc cè ®Þnh, kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty. Ng-êi chñ cña cæ phiÕu nµy cã quyÒn ®-îc thanh to¸n l·i tr-íc c¸c cæ ®«ng th-êng. Héi ®ång qu¶n trÞ cña c«ng ty cã thÓ thay ®æi c¸ch thøc vµ tû lÖ tr¶ cæ tøc cho cæ phiÕu -u ®·i theo tõng n¨m ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh cô thÓ. RÊt hiÕm khi cæ ®«ng -u ®·i cã quyÒn bá phiÕu mét c¸ch ®Çy ®ñ. Trong mét sè c«ng ty cña Mü, ®«i khi cã quy ®Þnh nh÷ng tr-êng hîp ngo¹i lÖ vÒ quyÒn bá phiÕu cña cæ ®«ng -u ®·i. Tuy nhiªn, nÕu cã Ýt nhÊt 2/3 cæ ®«ng -u tiªn nhÊt trÝ vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã th× ban l·nh ®¹o c«ng ty ph¶i xem xÐt ý kiÕn cña hä. NÕu c¸c cæ ®«ng -u ®·i kh«ng ®-îc tr¶ cæ tøc tíi mét giíi h¹n nµo ®ã, ch¼ng h¹n s¸u quý cæ tøc cña cæ phiÕu -u tiªn bÞ nî, th× c¸c cæ ®«ng cña nh÷ng cæ phiÕu ®ã cã thÓ ®-îc quyÒn bá phiÕu. Kh¸c víi chi phÝ l·i vay ®-îc gi¶m trõ khi tÝnh thuÕ thu nhËp c«ng ty, cæ tøc dµnh cho cæ ®«ng -u ®·i ®-îc lÊy tõ lîi nhuËn sau thuÕ, tøc lµ kh«ng ®-îc tÝnh vµo chi phÝ ®Ó gi¶m thuÕ. §©y chÝnh lµ h¹n chÕ cña viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu -u ®·i. MÆc dï vËy, nh- ®· ®Ò cËp cæ phiÕu -u ®·i vÉn cã nh÷ng -u ®iÓm ®èi víi c¶ c«ng ty ph¸t hµnh vµ nhµ ®Çu t-. Nh÷ng ®iÒu kiÖn -u ®·i lµm gi¶m rñi ro cho lo¹i cæ phiÕu nµy vµ nh- vËy cã thÓ t¨ng tÝnh hÊp dÉn ®èi víi nhµ ®Çu t- vµ gi¶m chi phÝ huy ®éng cho nhµ ph¸t hµnh. Tãm l¹i, mÆc dï chi phÝ cao song huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu cho phÐp t¹o ®-îc mét luång vèn lín, an toµn. Tuy nhiªn viÖc huy ®éng nµy ®ßi hái ph¶i cã sù chuÈn bÞ vÒ thêi gian vµ ®iÒu quan träng lµ doanh nghiÖp ph¶i cã ®-îc uy tÝn trªn thÞ tr-êng v× doanh nghiÖp cã lµm ¨n tèt, t×nh h×nh tµi chÝnh v÷ng vµng míi cã kh¶ n¨ng th¾ng lîi trong huy ®éng vèn b»ng ph¸t hµnh cæ phiÕu. 2.1.3/ Tµi trî néi bé. Tµi trî néi bé lµ ph-¬ng thøc huy ®éng vèn quan träng ®èi víi doanh 8 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A nghiÖp. Cã hai h×nh thøc ®Ó thùc hiÖn tµi trî néi bé: T¸i ®Çu t- th«ng qua chÝnh s¸ch ph©n phèi cæ tøc vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu néi bé. §iÓm chung cña c¶ hai h×nh thøc nµy ®ã lµ cæ ®«ng chÊp nhËn h-ëng mét møc lîi tøc cæ phÇn thÊp h¬n hoÆc kh«ng nhËn lîi tøc cæ phÇn mµ ®Çu t- toµn bé lîi nhuËn sau thuÕ ®Ó më réng quy m« cña c«ng ty. Nh- vËy, cæ ®«ng kh«ng bÞ chia sÎ quyÒn kiÓm so¸t c«ng ty vµ hä cã thÓ h-ëng toµn bé gi¸ trÞ thÆng d- thu ®-îc tõ ®Çu t- bao gåm cæ tøc t¨ng thªm vµ chªnh lÖch gi¸ cæ phiÕu trªn thÞ tr-êng. Theo h×nh thøc thø nhÊt, viÖc t¸i ®Çu t- ®-îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ghi t¨ng gi¸ trÞ sæ s¸ch cña cæ phiÕu. Gi¸ trÞ danh nghÜa cña cæ phiÕu t¨ng sÏ lµm t¨ng thÞ gi¸ cæ phiÕu. Theo h×nh thøc thø hai, c«ng ty sÏ ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu th«ng th-êng cho c¸c cæ ®«ng cña c«ng ty. Cæ ®«ng sÏ nhËn cæ phiÕu thay v× nhËn thu nhËp cña hä d-íi d¹ng cæ tøc. ViÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu thªm sÏ ¶nh h-ëng tíi thÞ gi¸ cæ phiÕu. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o cho quyÒn lîi cña cæ ®«ng, cæ ®«ng sÏ ®-îc h-ëng chÝnh s¸ch -u ®·i vÒ gi¸. Huy ®éng vèn theo ph-¬ng thøc nµy cã nhiÒu lîi ®iÓm: - Tr¸nh viÖc pha lo·ng quyÒn kiÓm so¸t cña c¸c cæ ®«ng, - Kh«ng dÉn ®Õn viÖc gi¶m lîi tøc trªn mçi cæ phÇn trong t-¬ng lai nh- viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu míi, - Tr¸nh ®-îc nguy c¬ bÞ th«n tÝnh s¸p nhËp. Tuy nhiªn chi phÝ cho huy ®éng vèn cao. C¸c cæ ®«ng kú väng vµo mét møc lîi tøc cao h¬n míi chÊp nhËn chÝnh s¸ch t¸i ®Çu t- nµy. V× vËy huy ®éng vèn ph¶i chó ý ®Õn hiÖu qu¶ cña viÖc t¸i ®Çu t-. Mét h¹n chÕ n÷a cña ph-¬ng thøc huy ®éng vèn nµy ®ã lµ ®«i khi lîi nhuËn ®Ó l¹i kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho më réng s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, ®«i khi c¸c c«ng ty kh«ng thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy hoÆc chØ coi ®ã nh- lµ gi¶i ph¸p bæ sung cho nh÷ng h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c. Tuy nhiªn cã thùc hiÖn ®-îc c¸ch thøc t¹o lËp vèn nµy hay kh«ng cßn tïy thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. Nãi chung, ë nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn, yÕu tè lîi tøc lµ quan träng, v× thÕ c¸c cæ ®«ng thÝch nhËn thu nhËp d-íi d¹ng cæ tøc. Trong khi ®ã, ®èi víi c¸c n-íc ph¸t triÓn, c¸c cæ ®«ng quan t©m nhiÒu h¬n tíi yÕu tè t¨ng gi¸ cæ phiÕu vµ do ®ã, trong chÝnh s¸ch ph©n phèi cæ tøc, c«ng ty sÏ chó träng nhiÒu h¬n tíi vÊn 9 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A ®Ò t¸i ®Çu t- tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i. NhiÒu c«ng ty ®Æt ra môc tiªu ph¶i cã mét khèi l-îng lîi nhuËn ®Ó l¹i ®ñ lín nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn ngµy cµng t¨ng. Ch¼ng h¹n ë Ph¸p, tµi trî néi bé cña c¸c c«ng ty chiÕm 54% tæng nguån vèn, ë §øc lµ 65,5%, Anh lµ 68,3%, ë NhËt, con sè nµy lªn tíi 71,3%. Cßn c¸c c«ng ty Mü th× rÊt coi träng huy ®éng vèn theo ph-¬ng thøc nµy. Lîi nhuËn ®Ó l¹i bæ sung vµo vèn chiÕm tíi 82,8% tæng nguån vèn. 2.2. Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu c«ng ty lµ mét h×nh thøc t¹o lËp vèn trung vµ dµi h¹n cho doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp sö dông h×nh thøc nµy khi huy ®éng vèn chñ së h÷u kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu vèn trung vµ dµi h¹n, hoÆc kh«ng thÝch hîp, hiÖu qu¶ b»ng h×nh thøc nµy vµ nhiÒu lý do kh¸c. Còng nh- h×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu, doanh nghiÖp muèn th¾ng trong viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu th× doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã uy tÝn, t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh vµ xu thÕ ph¸t triÓn tèt... Tuy nhiªn ë ®©y, doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi sè vèn cã ®-îc tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu nh- mét kho¶n nî vµ cã tr¸ch nhiÖm tr¶ nî cho kho¶n vèn ®ã bëi tr¸i phiÕu lµ mét chøng chØ vay nî chøng nhËn tr¸i chñ ®· cho doanh nghiÖp vay mét sè vèn nhÊt ®Þnh trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh víi l·i suÊt x¸c ®Þnh. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn xem xÐt tr-íc khi ph¸t hµnh lµ lùa chän lo¹i tr¸i phiÕu nµo phï hîp nhÊt víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp vµ t×nh h×nh trªn thÞ tr-êng tµi chÝnh. ViÖc lùa chän tr¸i phiÕu thÝch hîp lµ rÊt quan träng v× cã liªn quan ®Õn chi phÝ tr¶ l·i, c¸ch thøc tr¶ l·i, kh¶ n¨ng l-u hµnh vµ tÝnh hÊp dÉn cña tr¸i phiÕu. Tr-íc khi quyÕt ®Þnh ph¸t hµnh, nhµ ph¸t hµnh cÇn hiÓu râ ®Æc ®iÓm vµ -u nh-îc ®iÓm cña mçi lo¹i tr¸i phiÕu. 2.2.1/Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh. §©y lµ lo¹i tr¸i phiÕu c«ng ty phæ biÕn nhÊt ®-îc c¸c doanh nghiÖp sö dông ®Ó huy ®éng vèn trung dµi h¹n. §Æc ®iÓm cña lo¹i tr¸i phiÕu nµy lµ l·i suÊt danh nghÜa ®-îc ghi ngay trªn mÆt tr¸i phiÕu vµ kh«ng thay ®æi trong suèt kú h¹n cña nã. Nh- vËy c¶ doanh nghiÖp lÉn ng-êi gi÷ tr¸i phiÕu ®Òu biÕt râ møc l·i suÊt cña kho¶n nî trong suèt thêi gian tån t¹i (kú h¹n) cña tr¸i phiÕu. C¸ch thøc tr¶ gèc vµ tr¶ l·i còng th-êng ®-îc quy ®Þnh râ khi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, ch¼ng h¹n tr¶ gèc cuèi kú tr¶ l·i hai lÇn trong n¨m,... Víi lo¹i 10 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A tr¸i phiÕu nµy, doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng trong viÖc tÝnh to¸n chi phÝ l·i vay ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña viÖc ®i vay, trong thiÕt lËp ng©n quü ®Ó tr¶ l·i còng nh- kÕ ho¹ch tr¶ gèc vµ thay thÕ b»ng c¸c nguån tµi chÝnh kh¸c khi tr¸i phiÕu ®¸o h¹n. Tuy nhiªn, doanh nghiÖp cÇn l-u t©m tíi møc ®é hÊp dÉn cña tr¸i phiÕu khi ph¸t hµnh. TÝnh hÊp dÉn phô thuéc vµo mét sè yÕu tè sau: - L·i suÊt cña tr¸i phiÕu: L·i suÊt cña tr¸i phiÕu ph¶i ®Æt trong mèi t-¬ng quan so s¸nh víi l·i suÊt trªn thÞ tr-êng vèn, víi l·i suÊt kho b¹c Nhµ n-íc, víi l·i suÊt cïng lo¹i cña c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh kh¸c. - Kú h¹n cña tr¸i phiÕu: C«ng ty ph¶i tÝnh ®Õn sù -a thÝch vµ lùa chän cña c«ng chóng khi ®Þnh ra kú h¹n cña tr¸i phiÕu. - Uy tÝn tµi chÝnh cña c«ng ty vµ møc ®é rñi ro: C«ng ty cµng v÷ng ch¾c vÒ mÆt tµi chÝnh vµ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn th× møc ®é rñi ro nãi chung cµng thÊp vµ cµng thu hót ®-îc c«ng chóng mua tr¸i phiÕu cña c«ng ty. Ngoµi ra, khi ph¸t hµnh cÇn chó ý tíi mÖnh gi¸ ®Ó cã thÓ t¹o ra sù l-u th«ng dÔ dµng cho tr¸i phiÕu trªn thÞ tr-êng. 2.2.2/ Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt th¶ næi. §©y lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã l·i suÊt phô thuéc vµo mét sè nguån l·i suÊt quan träng nh- l·i suÊt LIBOR hoÆc l·i suÊt c¬ b¶n. Ph¸t hµnh lo¹i tr¸i phiÕu nµy thÝch hîp trong ®iÒu kiÖn cã møc l¹m ph¸t kh¸ cao vµ l·i suÊt thÞ tr-êng kh«ng æn ®Þnh. Tuy nhiªn, cã mét vµi nh-îc ®iÓm khi c«ng ty tiÕn hµnh huy ®éng vèn b»ng h×nh thøc nµy: - C«ng ty kh«ng thÓ biÕt ch¾c ch¾n vÒ chi phÝ l·i vay cña tr¸i phiÕu. §iÒu nµy g©y khã kh¨n mét phÇn cho viÖc lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh. - ViÖc qu¶n lý tr¸i phiÕu ®ßi hái tèn nhiÒu thêi gian h¬n do ph¶i th«ng b¸o c¸c lÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt. 2.2.3/ Tr¸i phiÕu cã thÓ thu håi. Mét sè doanh nghiÖp lùa chän ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cã thÓ thu håi, tøc lµ doanh nghiÖp cã thÓ mua l¹i vµo mét thêi gian nµo ®ã (chuéc l¹i tr¸i phiÕu). Lo¹i tr¸i phiÕu nh- vËy ph¶i ®-îc quy ®Þnh c«ng khai ngay khi ph¸t hµnh ®Ó ng-êi mua tr¸i phiÕu ®-îc biÕt. Ph¶i quy ®Þnh râ vÒ thêi gian vµ gi¸ c¶ khi c«ng ty chuéc l¹i tr¸i phiÕu. Th«ng th-êng, ng-êi ta quy ®Þnh thêi h¹n tèi 11 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A thiÓu mµ tr¸i phiÕu sÏ kh«ng bÞ thu håi. Lo¹i tr¸i phiÕu nµy cã -u ®iÓm lµ ®-îc dïng nh- mét c¸ch ®iÒu chØnh l-îng vèn sö dông. Khi cÇn thiÕt, c«ng ty cã thÓ mua l¹i c¸c tr¸i phiÕu tøc lµ gi¶m sè vèn vay vµ thay tr¸i phiÕu lo¹i nµy b»ng nguån tµi chÝnh kh¸c. 2.3. §i vay tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, huy ®éng vèn th«ng qua hÖ thèng c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian lµ mét h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸ phæ biÕn vµ rÊt quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. ë nh÷ng n-íc ph¸t triÓn, mÆc dï thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ mét kªnh t¹o vèn rÊt quan träng ®èi víi doanh nghiÖp, nh-ng vÉn cã gÇn 70% l-îng vèn cña nÒn kinh tÕ ®-îc lu©n chuyÓn th«ng qua kªnh dÉn vèn gi¸n tiÕp nµy. §èi víi nh÷ng n-íc cã thÞ tr-êng chøng kho¸n ch-a ph¸t triÓn, nguån vèn tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian ®Æc biÖt c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i cµng trë nªn quan träng h¬n. H×nh thøc t¹o lËp vèn nµy cho phÐp doanh nghiÖp cã c¬ héi, kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi mét l-îng vèn ®ñ lín ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ sö dông vµo môc ®Ých chiÕn l-îc, dµi h¹n. Nguån vèn tõ c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i cßn t¹o cho doanh nghiÖp mét luång vèn ng¾n h¹n thÝch hîp ®¸p øng nhu cÇu vèn l-u ®éng tr¸nh sö dông c¸c nguån dµi h¹n mét c¸ch l·ng phÝ. Nãi chung ®©y lµ nguån vèn vay t-¬ng ®èi linh ho¹t. C¸c ®iÒu kho¶n nh- khèi l-îng vay, ph-¬ng thøc gi¶i ng©n, l·i suÊt, lÞch tr×nh hoµn tr¶... ®Òu ®-îc tháa thuËn gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp vµ ®-îc ph¶n ¸nh trªn hîp ®ång tÝn dông. Doanh nghiÖp cã thÓ vay dµi h¹n hoÆc vay ng¾n h¹n tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian tïy theo nhu cÇu vÒ vèn vay: 2.3.1/ Vay dµi h¹n: Lµ h×nh thøc doanh nghiÖp vay vèn cña ng©n hµng, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c c«ng ty tµi chÝnh víi thêi gian ®¸o h¹n trªn 1 n¨m. Khi cho vay c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian th-êng xem xÐt rÊt kü l-ìng vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp, vÒ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n xin vay... ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tr¶ l·i vµ gèc nî vay. Doanh nghiÖp cã thÓ vay theo nhiÒu h×nh thøc: vay thÕ chÊp, vay tÝn chÊp hay vay cã b¶o l·nh. Song th«ng th-êng, ®Æc biÖt lµ víi nh÷ng kho¶n vay cã khèi l-îng lín vµ dµi h¹n, vay cã thÕ chÊp hay cã tµi s¶n b¶o ®¶m lµ phæ biÕn, c¸c h×nh thøc kh¸c chØ lµ bæ sung. Ng©n hµng 12 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A dùa trªn gi¸ trÞ cña tµi s¶n b¶o ®¶m, ®Æc tÝnh còng nh- tÝnh dÔ ho¸n chuyÓn cña nã trªn thÞ tr-êng ®Ó x¸c ®Þnh khèi l-îng cho vay. Ngoµi ra cßn c¨n cø vµo nhu cÇu xin vay vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c. Tµi s¶n b¶o ®¶m lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n cña doanh nghiÖp khi vay dµi h¹n ë c¸c ng©n hµng. Mét sè doanh nghiÖp kh«ng cã ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó ®¶m b¶o xin vay mét l-îng vèn lín. Mét sè doanh nghiÖp kh¸c nÕu ®em thÕ chÊp d©y chuyÒn c«ng nghÖ sÏ kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®æi míi c«ng nghÖ b¾t kÞp nhu cÇu thÞ tr-êng. Mét ®iÓm cÇn nhÊn m¹nh n÷a ®èi víi c¸c kho¶n nî vay dµi h¹n tõ ng©n hµng lµ th«ng th-êng c¸c kho¶n nî vay sÏ ®-îc tr¶ dÇn dÇn theo ®Þnh kú trong suèt thêi h¹n cho vay thay v× ®îi ®Õn ngµy ®¸o h¹n th× tr¶ hÕt mét lÇn. Nh- vËy cã nghÜa lµ thêi h¹n thùc tÕ cña kho¶n vay bÞ thu ng¾n vµ chi phÝ nî vay lóc nµy hay l·i suÊt thùc cña vèn vay lµ cao h¬n l·i suÊt danh nghÜa ®· ®-îc tháa thuËn. VÒ phÝ tæn vay vèn dµi h¹n tõ ng©n hµng th× cã thÓ thay ®æi theo gi¸ trÞ tiÒn vay, t×nh h×nh tµi chÝnh vµ c¶ phÈm chÊt cña ng-êi ®i vay cïng nhiÒu yÕu tè kh¸c. L·i suÊt cã thÓ cè ®Þnh hoÆc linh ho¹t thay ®æi trong suèt thêi h¹n vay tuú theo tháa thuËn cña hai bªn. Nh÷ng ®iÓm lîi chÝnh cña vay dµi h¹n tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian ®ã lµ khi ®ång ý cho vay, ng-êi cho vay b¶o ®¶m tr-íc mét thêi h¹n kh¸ l©u lµ sÏ cã vèn cho ng-êi vay lóc cÇn sö dông ®Õn, kh¸c víi c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn trung dµi h¹n kh¸c nh- ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cÇn ph¶i th¾ng lîi trong ph¸t hµnh th× míi cã vèn. Ng©n hµng cã thÓ lµ nguêi rÊt sµnh sái trong lÜnh vùc kinh doanh cña doanh nghiÖp hoÆc dù ¸n xin vay vµ sÏ trë thµnh ng-êi t- vÊn ®¾c lùc ®-a doanh nghiÖp ®Õn chç thµnh c«ng. §©y lµ mèi lîi v« h×nh mµ nhiÒu khi lµ rÊt ®¸ng kÓ. 2.3.2/ Vay ng¾n h¹n: Trong c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian th× d-êng nh- chØ cã ng©n hµng lµ ®¸p øng nhu cÇu vèn ng¾n h¹n cho doanh nghiÖp. §©y lµ ph-¬ng thøc t¹o lËp vèn ng¾n h¹n chñ yÕu. Mét doanh nghiÖp cã thÓ vay vèn ng¾n h¹n tõ c¸c ng©n hµng b»ng nhiÒu h×nh thøc. Cã thÓ kÓ ra sau ®©y mét sè h×nh thøc c¬ b¶n: - ChiÕt khÊu th-¬ng phiÕu: Th-¬ng phiÕu lµ chøng tõ biÓu thÞ mét quan hÖ tÝn dông, mét nghÜa vô tr¶ tiÒn, ®-îc lËp ra trªn c¬ së c¸c giao dÞch th-¬ng m¹i. ChiÕt khÊu th-¬ng phiÕu lµ nghiÖp vô qua ®ã ng©n hµng dµnh 13 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A cho kh¸ch hµng ®-îc quyÒn sö dông tr-íc thêi h¹n mét kho¶n tiÒn cña th-¬ng phiÕu sau khi ®· trõ ®i kho¶n l·i ph¶i thu tøc tiÒn chiÕt khÊu vµ c¸c kho¶n chi phÝ chiÕt khÊu. §©y lµ h×nh thøc t¹o vèn ng¾n h¹n nh»m bæ sung nhu cÇu vèn mét c¸ch tøc thêi khi doanh nghiÖp cÇn ®Õn. Kho¶n chªnh lÖch gi÷a sè tiÒn cña th-¬ng phiÕu vµ sè tiÒn nhËn ®-îc tõ viÖc chiÕt khÊu th-¬ng phiÕu chÝnh lµ chi phÝ cho h×nh thøc huy ®éng nµy. Chi phÝ nµy chñ yÕu dùa trªn l·i suÊt chiÕt khÊu cña ng©n hµng Trung -¬ng song phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÊt l-îng th-¬ng phiÕu.ChÊt l-îng th-¬ng phiÕu tèt th× chi phÝ thÊp vµ ng-îc l¹i ng©n hµng c¶m thÊy kh¶ n¨ng thu håi vèn tõ th-¬ng phiÕu kÐm th× chi phÝ cao bï ®¾p cho rñi ro mµ ng©n hµng ph¶i g¸nh chÞu. Tuy nhiªn, nÕu chÊt l-îng th-¬ng phiÕu qu¸ tåi ng©n hµng sÏ kh«ng tiÕn hµnh nghiÖp vô cho doanh nghiÖp. - Vay theo hîp ®ång: H×nh thøc cho vay nµy ®-îc ¸p dông khi mét c«ng ty cã nh÷ng hîp ®ång vÒ s¶n xuÊt, gia c«ng cho kh¸ch hµng th× ng©n hµng cã thÓ cho vay c¨n cø vµo c¸c hîp ®ång ®· ®-îc ký kÕt. H×nh thøc cho vay theo hîp ®ång tá ra t-¬ng ®èi phï hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp nhá. - T¹o vèn b»ng c¸ch b¸n nî: Mét c«ng ty nµo ®ã cã thÓ gia t¨ng nguån vèn ng¾n h¹n b»ng c¸c kho¶n nî cña m×nh. C¸c tæ chøc mua nî th-êng lµ mét ng©n hµng, mét c«ng ty tµi chÝnh hay mét c«ng ty mua nî. Nh÷ng kho¶n nî ®-îc mua cao hay thÊp tuú thuéc vµo tÝnh chÊt vµ møc ®é khã ®ßi. Sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ kho¶n nî vµ gi¸ mua b¸n nî chÝnh lµ chi phÝ cho viÖc t¹o vèn b»ng c¸ch b¸n nî. §èi víi nh÷ng kho¶n nî khã ®ßi th× chi phÝ nµy rÊt cao tuy nhiªn nã lµm lµnh m¹nh hãa t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra, doanh nghiÖp cã thÓ vay ng¾n h¹n b»ng c¸ch thÕ chÊp c¸c kho¶n ph¶i thu, thÕ chÊp b»ng hµng hãa... - Vay theo h¹n møc tÝn dông: Khi ph¸t sinh nhu cÇu bæ sung vèn mét l-îng nhÊt ®Þnh vµ thêi h¹n x¸c ®Þnh, doanh nghiÖp sÏ lµm ®¬n xin vay vµ vay mét trong c¸c h×nh thøc nãi trªn. Tuy nhiªn, khi doanh nghiÖp cã nhu cÇu vèn bæ sung th-êng xuyªn trong suèt qu¸ tr×nh kinh doanh, doanh nghiÖp sÏ thùc hiÖn vay theo h¹n møc tÝn dông vµ ph¶i ®¸p øng nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh mµ ng©n hµng ®Æt ra. Theo h×nh thøc nµy, doanh nghiÖp vµ ng©n hµng tháa thuËn mét h¹n møc tÝn dông cho mét thêi gian nhÊt ®Þnh (vÝ dô mét n¨m). 14 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A H¹n møc tÝn dông ®-îc x¸c ®Þnh dùa trªn nhu cÇu vèn bæ sung cña doanh nghiÖp vµ møc cho vay tèi ®a mµ ng©n hµng cã thÓ chÊp nhËn. C¨n cø vµo h¹n møc tÝn dông ®· tháa thuËn, doanh nghiÖp cã thÓ nhËn tiÒn vay bÊt cø lóc nµo mµ ng©n hµng kh«ng cÇn thÈm ®Þnh l¹i, nh-ng tæng c¸c mãn nî sÏ kh«ng v-ît qu¸ h¹n møc ®· x¸c ®Þnh. H¹n møc tÝn dông ®-îc ng©n hµng t¹o s½n cho c«ng ty lµ do mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a hä. Nh-ng th«ng th-êng, h¹n møc nµy mçi n¨m ®-îc tháa thuËn l¹i mét lÇn tïy thuéc vµo t×nh h×nh cô thÓ. §©y lµ h×nh thøc t¹o lËp vèn cã chi phÝ rÊt thÊp nh-ng ®«i khi còng cã mét sè trôc trÆc vÝ dô khi ng©n hµng gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh hay thanh to¸n th× c«ng ty ph¶i hoµn tr¶ hoÆc kh«ng ®-îc vay. 2.4. TÝn dông thuª mua. TÝn dông thuª mua lµ mét lÜnh vùc tÝn dông tµi trî b»ng tµi s¶n cho thuª, theo ®ã, ng-êi chñ së h÷u tµi s¶n (ng-êi cho thuª) chuyÓn quyÒn sö dông cho ng-êi thuª ®Ó nhËn tiÒn thuª trong mét thêi gian tháa thuËn gäi lµ thêi h¹n cho thuª. Lo¹i h×nh cho thuª nµy ra ®êi ®· tõ l©u nh»m tháa m·n nhu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ song nã ho¹t ®éng m¹nh mÏ vµo thËp kû 50 ë Mü lan réng sang Ch©u ¢u, NhËt B¶n vµ c¸c n-íc kh¸c vµ tíi nay ®· ®-îc quèc tÕ hãa. TÝnh -u viÖt cña nã ®· t¹o cho c¸c doanh nghiÖp mét kªnh dÉn vèn quan träng. TÝn dông thuª mua bao gåm nhiÒu h×nh thøc vµ cã thÓ trë thµnh mét ph-¬ng thøc t¹o vèn ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n cho doanh nghiÖp. 2.4.1/ Thuª vËn hµnh: Thuª vËn hµnh ®· cã lÞch sö rÊt l©u ®êi nªn cßn ®-îc gäi lµ thuª mua theo kiÓu truyÒn thèng. §Æc tr-ng cña thuª vËn hµnh lµ thêi h¹n thuª th-êng rÊt ng¾n so víi toµn bé thêi gian tån t¹i h÷u Ých cña tµi s¶n. Do ®ã ®©y th-êng lµ h×nh thøc t¹o vèn ng¾n vµ trung h¹n cho doanh nghiÖp vµ hoµn toµn phï hîp ®èi víi nh÷ng ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt thêi vô. Khi hÕt thêi h¹n ®i thuª, bªn thuª sÏ tr¶ l¹i tµi s¶n cho ng-êi cho thuª. Do thêi h¹n thuª th-êng lµ ng¾n nªn tæng sè tiÒn ng-êi thuª ph¶i tr¶ nhá h¬n nhiÒu so víi gi¸ gèc cña tµi s¶n. Ng-êi cho thuª ph¶i t¸i thuª hoÆc b¸n l¹i tµi s¶n ®Ó thu håi vèn. Mét lîi thÕ ®èi víi doanh nghiÖp khi ®i thuª vËn hµnh lµ doanh nghiÖp cã thÓ huû ngang hîp ®ång, tr¶ l¹i tµi s¶n thiÕt bÞ tr-íc khi hÕt hîp ®ång mµ chØ cÇn b¸o tr-íc trong mét thêi gian ng¾n. §Æc ®iÓm nµy khiÕn doanh nghiÖp cã thÓ hoµn tr¶ 15 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A thiÕt bÞ nÕu sù ph¸t triÓn kü thuËt cao lµm cho thiÕt bÞ trë nªn l¹c hËu. Khi ®i thuª vËn hµnh, doanh nghiÖp chØ ph¶i tr¶ tiÒn thuª theo tháa thuËn, ng-êi cho thuª ph¶i chÞu mäi chi phÝ vËn hµnh cña tµi s¶n cïng víi mäi rñi ro vÒ hao mßn v« h×nh cña tµi s¶n. V× vËy, tiÒn thuª th-êng lµ cao h¬n so víi c¸c tháa thuËn thuª mua kh¸c. 2.4.2/ Thuª tµi chÝnh. Cho thuª tµi chÝnh lµ mét ho¹t ®éng t¹o vèn phæ biÕn cho mçi doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Doanh sè cña nÒn c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh trªn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®¹t tíi con sè kû lôc 520 tû USD trong n¨m 2000 vµ vÉn ®ang tiÕp tôc t¨ng tr-ëng víi tèc ®é trung b×nh 7% hµng n¨m. Thuª mua tµi chÝnh thùc chÊt lµ mét ph-¬ng thøc tµi trî tÝn dông trung vµ dµi h¹n, thay v× cÊp tÝn dông b»ng tiÒn cho ng-êi nhËn, ng-êi cho thuª cÊp tÝn dông th«ng qua tµi s¶n thiÕt bÞ. Tuy nhiªn, h×nh thøc tÝn dông nµy cã nh÷ng -u ®iÓm h¬n h¼n víi ng-êi cho thuª. §©y lµ h×nh thøc tµi trî cã møc ®é an toµn cao do ng-êi cho thuª lu«n gi÷ ®-îc quyÒn së h÷u trong suèt thêi gian cho thuª. V× vËy, ng-êi cho thuª cã thÓ nhanh chãng thu håi l¹i tµi s¶n nÕu ng-êi thuª kh«ng tu©n thñ hîp ®ång. H¬n n÷a, viÖc thu håi l¹i tµi s¶n th-êng thuËn lîi vµ Ýt tèn kÐm h¬n so víi viÖc thu håi tµi s¶n mµ doanh nghiÖp thÕ chÊp cho ng©n hµng khi vay vèn. H×nh thøc nµy cßn ®¶m b¶o viÖc sö dông ®óng môc ®Ých cña ng-êi ®i thuª. Ng-êi cho thuª cung cÊp tµi s¶n theo ®óng yªu cÇu cña ng-êi ®i thuª. Ng-êi ®i thuª tr¶ tiÒn thuª b»ng hiÖu qu¶ thu ®-îc tõ viÖc sö dông tµi s¶n ®ã, v× vËy hä kh«ng cã c¬ héi sö dông sai môc ®Ých. Do h×nh thøc tµi trî nµy ®em l¹i nh÷ng lîi Ých nh- vËy cho ng-êi cho thuª nªn ®©y còng trë thµnh mét h×nh thøc t¹o lËp vèn thuËn lîi mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho doanh nghiÖp lµ ng-êi ®i thuª. Doanh nghiÖp cã thÓ gia t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vÒ nguån vèn ®Çu t- nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ nguån vèn trung vµ dµi h¹n. Thuª tµi chÝnh cã thÓ gióp doanh nghiÖp tõ tay kh«ng mµ vÉn cã thÓ ®-îc m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô nhu cÇu më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Thuª 16 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A tµi chÝnh gióp doanh nghiÖp vÉn cã thÓ nhËn ®-îc vèn mµ kh«ng cÇn tµi s¶n b¶o ®¶m. C¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá hay nh÷ng doanh nghiÖp míi thµnh lËp, ch-a cã uy tÝn, nh÷ng doanh nghiÖp cã t×nh h×nh tµi chÝnh kh«ng tèt dÔ bÞ ng©n hµng tõ chèi khi ®i vay vèn. Víi h×nh thøc thuª tµi chÝnh, c¸c c«ng ty cho thuª, c¸c ng©n hµng chñ yÕu quan t©m tíi lîi Ých thu ®-îc tõ viÖc sö dông tµi s¶n cho thuª cña doanh nghiÖp nªn rÊt s½n sµng tháa m·n nhu cÇu cña c¸c kh¸ch hµng ngay c¶ khi tµi chÝnh, uy tÝn cña hä cßn cã h¹n chÕ. Thuª tµi chÝnh cßn gióp cho doanh nghiÖp cã thÓ nhËn ®-îc tµi s¶n thuª chÊt l-îng cao, nhÊt lµ trong nh÷ng lÜnh vùc ®Æc thï v× ng-êi cho thuª ho¹t ®éng chuyªn s©u trong lÜnh vùc hÑp. Cho thuª tµi chÝnh gióp cho doanh nghiÖp kh«ng bÞ ®äng vèn ®Çu t- vµo tµi s¶n cè ®Þnh. Nã cßn lµ ph-¬ng thøc tµi trî thuËn lîi cho nh÷ng kho¶n ®Çu t- nhanh chãng ®¸p øng kÞp thêi c¸c c¬ héi kinh doanh. §Ó quyÕt ®Þnh thùc hiÖn t¹o vèn th«ng qua h×nh thøc thuª tµi chÝnh hay vay vèn ng©n hµng, doanh nghiÖp cÇn so s¸nh phÝ tæn cña thuª mua víi phÝ tæn vay vèn. Ngoµi ra doanh nghiÖp ph¶i xem xÐt hiÖu qu¶, lîi nhuËn ®em l¹i cho chñ së h÷u tõ dù ¸n thuª mua. Thuª mua tµi chÝnh cã ®iÓm lîi lµ tiÒn thuª ®-îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lý hîp lÖ, do ®ã doanh nghiÖp ®-îc h-ëng mét kho¶n tiÕt kiÖm nhê thuÕ. Song còng cã nh÷ng bÊt lîi nhÊt ®Þnh khi thùc hiÖn theo ph-¬ng thøc nµy. NÕu tµi s¶n ®-îc chuyÓn l¹i cho bªn cho thuª vµo thêi ®iÓm kÕt thóc hîp ®ång th× doanh nghiÖp kh«ng ®-îc h-ëng gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n ®· ®-îc tÝnh c¶ trong phÝ thuª. Nãi chung doanh nghiÖp sÏ ph¶i ph©n tÝch tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè trªn ®Ó cã thÓ quyÕt ®Þnh huy ®éng vèn theo h×nh thøc nµy. Song, cÇn nhÊn m¹nh thuª tµi chÝnh lµ mét ph-¬ng thøc mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho doanh nghiÖp ®Æc biÖt ë ViÖt Nam hiÖn nay. 2.5. Liªn doanh liªn kÕt. Ngµy nay, h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt kh¸ phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. §©y lµ h×nh thøc doanh nghiÖp th-êng sö dông ®Ó t¹o vèn trung, dµi h¹n khi doanh nghiÖp chuÈn bÞ thùc hiÖn mét dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng ®ñ vèn hoÆc víi môc ®Ých chia sÎ rñi ro, doanh nghiÖp cã thÓ kªu gäi gãp vèn tõ bªn ngoµi. C¸c bªn gãp vèn cã thÓ lµ doanh nghiÖp trong n-íc 17 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A hay doanh nghiÖp n-íc ngoµi víi nhiÒu h×nh thøc c«ng ty t- nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp nhµ n-íc hay mét c«ng ty liªn doanh kh¸c. §Ó thu hót vèn liªn doanh th× dù ¸n liªn doanh ph¶i cã hiÖu qu¶ vµ ®iÒu kiÖn gãp vèn lµ c¸c bªn cïng cã lîi. Khi nhËn thÊy huy ®éng vèn nµy cã lîi h¬n c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c doanh nghiÖp sÏ thùc hiÖn liªn kÕt liªn doanh. Cã thÓ lùa chän mét trong hai h×nh thøc liªn doanh sau ®©y: - Cïng phÝa ®èi t¸c thµnh lËp mét ph¸p nh©n kinh doanh mµ vèn lµ do c¸c bªn cïng ®ãng gãp. - Ký kÕt hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh gi÷a c¸c bªn nh»m thùc hiÖn mét dù ¸n nµo ®ã mµ kh«ng cÇn h×nh thµnh mét ph¸p nh©n nµo. Tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña c¸c bªn chØ giíi h¹n trong hîp ®ång ®· ký kÕt. §èi víi c¶ hai h×nh thøc liªn doanh, quyÒn lîi mçi bªn phô thuéc chñ yÕu vµo phÇn vèn gãp mµ mçi bªn ®ãng gãp. PhÝ tæn cña t¹o lËp vèn cña h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt chÝnh lµ lîi tøc tr¶ cho phÝa ®èi t¸c. Do ®ã, phÝ tæn nµy phô thuéc chñ yÕu vµo kÕt qu¶ cña dù ¸n liªn doanh liªn kÕt. Huy ®éng vèn b»ng h×nh thøc liªn kÕt kinh doanh còng t-¬ng tù nh- h×nh thøc c¸c cæ ®«ng mua cæ phiÕu. Cæ ®«ng nµo cã tû lÖ cæ phÇn nhiÒu h¬n th× tû lÖ h-ëng l·i còng nh- chÞu lç còng lín h¬n. Tuy nhiªn, mét khi ®· trë thµnh cæ ®«ng th× ng-êi gãp vèn kh«ng cã quyÒn rót vèn khái c«ng ty. Cßn ®èi víi h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt, phÝa ®èi t¸c trong nh÷ng tr-êng hîp nhÊt ®Þnh vÉn cã thÓ rót l¹i vèn gãp. NÕu ®iÒu nµy x¶y ra sÏ ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng cña dù ¸n liªn doanh, thËm chÝ cã thÓ lµm dù ¸n ®æ vì kh«ng thùc hiÖn ®-îc vµ g©y ¶nh h-ëng tíi nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c cña doanh nghiÖp. Thùc hiÖn liªn doanh cã thÓ ®em l¹i nh÷ng lîi Ých nh- thu hót vèn c«ng nghÖ tiªn tiÕn, kinh nghiÖm cña phÝa ®èi t¸c ®ång thêi chia sÎ rñi ro. Song huy ®éng vèn b»ng h×nh thøc nµy còng tiÒm Èn nguy c¬ bÞ ®èi t¸c th©u tãm quyÒn lùc vµ x¶y ra hiÖn t-îng lòng ®o¹n. ChÝnh v× thÕ khi ký kÕt hîp ®ång liªn kÕt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý ®Õn c¸c ®iÒu kho¶n nh»m h¹n chÕ sù ®æ vì kh«ng cÇn thiÕt cña dù ¸n còng nh- sù lòng ®o¹n cña mét bªn nµo ®ã. 2.6. T¹o vèn th«ng qua tÝn dông th-¬ng m¹i. 18 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A C¸c doanh nghiÖp còng th-êng khai th¸c vèn tÝn dông ng¾n h¹n trong viÖc mua b¸n chÞu gi÷a c¸c doanh nghiÖp cßn gäi lµ tÝn dông th-¬ng m¹i. Th«ng th-êng, mét doanh nghiÖp mua chÞu nguyªn vËt liÖu cña doanh nghiÖp kh¸c vµ ghi nhËn mãn nî ë tµi kho¶n: C¸c kho¶n ph¶i tr¶. §©y lµ mét lo¹i tÝn dông ng¾n h¹n quan träng v× nã th-êng chiÕm tíi 40% tµi s¶n l-u ®éng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã c¸c ho¹t ®éng vÒ nghiÖp vô tµi chÝnh tÝn dông. Tû lÖ nµy cµng lín h¬n ®èi víi mét doanh nghiÖp cã quy m« nhá v× doanh nghiÖp nhá th-êng khã t×m nguån tµi trî ë n¬i kh¸c nªn dùa nhiÒu vµo viÖc mua chÞu. H×nh thøc nµy lµ h×nh thøc t¹o vèn ®-îc khai th¸c mét c¸ch tù nhiªn trong ho¹t ®éng kinh doanh. Chi phÝ cña viÖc sö dông tÝn dông th-¬ng m¹i nh- mét nguån tµi trî thÓ hiÖn qua l·i suÊt cña kho¶n vay. §ã lµ chi phÝ l·i vay, sÏ ®-îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô khi mua b¸n hµng hãa tr¶ chËm, chi phÝ nµy cã thÓ "Èn" d-íi h×nh thøc thay ®æi møc gi¸ (n©ng ®¬n gi¸ cao h¬n ®Ó bao hµm lu«n l·i suÊt tÝn dông ®ã). Nh- vËy, mua chÞu cã phÝ tæn cao hay thÊp h¬n c¸c h×nh thøc tµi trî kh¸c? §«i khi, mua chÞu rÊt ®¾t ®èi víi ng-êi mua, nh-ng hä ph¶i chÊp nhËn v× kh«ng thÓ cã h×nh thøc tµi trî nµo kh¸c vµ phÝ tæn mua chÞu cã lÏ còng t-¬ng øng víi møc ®é rñi ro mçi ng-êi b¸n ph¶i g¸nh chÞu. Nh-ng trong nhiÒu tr-êng hîp, mua chÞu ®-îc chÊp nhËn v× ng-êi mua kh«ng thÓ hiÖn ®-îc phÝ tæn mua chÞu lµ bao nhiªu. Quy m« cña vèn tÝn dông th-¬ng m¹i phô thuéc vµo thêi h¹n mua chÞu. NÕu thêi h¹n mua chÞu cµng lín th× nguån vèn tÝn dông th-¬ng m¹i cµng lín. Cã 4 yÕu tè ¶nh h-ëng tíi thêi h¹n mua chÞu: - TÝnh chÊt kinh tÕ cña s¶n phÈm: s¶n phÈm cã thêi gian lu©n chuyÓn cao ®-îc b¸n ra víi thêi h¹n mua chÞu ng¾n, ng-êi mua sÏ b¸n l¹i s¶n phÈm mét c¸ch nhanh chãng, thu ®-îc tiÒn mÆt gióp hä cã tiÒn tr¶ nî cho nhµ cung cÊp. - T×nh tr¹ng tµi chÝnh cña ng-êi b¸n. NÕu ng-êi b¸n kh«ng cã tµi chÝnh dåi dµo sÏ ®ßi hái ng-êi mua ph¶i tr¶ tiÒn ngay hoÆc chØ chÊp nhËn thêi h¹n mua chÞu rÊt ng¾n. - T×nh tr¹ng cña ng-êi mua. Th«ng th-êng c¸c nhµ b¸n lÎ cã tµi chÝnh 19 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp – NguyÔn V¨n Ngîi - C«ng nghiÖp 40A kh¸ m¹nh vµ muèn mua chÞu cña c¸c nhµ cung cÊp víi thêi h¹n l©u h¬n. Vµi lo¹i b¸n lÎ trong c¸c lÜnh vùc ®-îc xem lµ nhiÒu rñi ro ®-îc chÊp nhËn mét thêi gian mua chÞu rÊt l©u nh-ng hä ®-îc khuyÕn khÝch tr¶ nhanh b»ng c¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng lín - Gi¶m gi¸ hµng. Gi¶m gi¸ hµng ®-îc thùc hiÖn, nÕu ng-êi mua thanh to¸n trong mét thêi h¹n nµo ®ã. PhÝ tæn kh«ng nhËn gi¶m gi¸ th-êng cao h¬n l·i suÊt mµ ng-êi mua ®i vay nî. Do ®ã, doanh nghiÖp ph¶i cÈn thËn trong viÖc sö dông mua chÞu nh- lµ nguån tµi trî v× phÝ tæn tµi chÝnh rÊt cao. NÕu doanh nghiÖp vay tiÒn ®Ó nhËn gi¶m gi¸ hµng mua, thêi gian c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cßn ghi ë sæ s¸ch sÏ gi¶m ®i. C«ng cô ®Ó thùc hiÖn huy ®éng vèn b»ng h×nh thøc nµy phæ biÕn lµ th-¬ng phiÕu. V× thÕ, ®©y lµ h×nh thøc tµi trî ng¾n h¹n rÊt -a chuéng cña c¸c doanh nghiÖp do thêi h¹n linh ®éng vµ víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ dÔ dµng chiÕt khÊu c¸c th-¬ng phiÕu lÊy tiÒn phôc vô nhu cÇu tµi chÝnh khi th-¬ng phiÕu ch-a ®Õn h¹n thanh to¸n. Ngoµi ra ®©y lµ h×nh thøc t¹o vèn rÊt tiÖn lîi vµ th«ng th-êng cña ho¹t ®éng kinh doanh. Mét doanh nghiÖp thiÕu tiªu chuÈn ®-îc vay cña ng©n hµng cã thÓ mua chÞu ®-îc. Nhê qu¸ tr×nh liªn l¹c kinh doanh, nhµ cung cÊp ë vÞ trÝ thuËn lîi ®Ó xÐt ®o¸n kh¶ n¨ng cña kh¸ch hµng vµ ®o l-êng ®é rñi ro trong viÖc b¸n chÞu vµ cung cÊp tÝn dông th-¬ng m¹i cho doanh nghiÖp. Trªn ®©y lµ c¸c ph-¬ng thøc huy ®éng vèn phæ biÕn cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. C¸c ph-¬ng thøc nµy ®· lµm cho doanh nghiÖp cã thÓ t¹o ra cho m×nh nhiÒu kªnh dÉn vèn míi cung cÊp vèn kÞp thêi cho yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Song vÊn ®Ò còng rÊt ®¸ng quan t©m ®èi víi mét doanh nghiÖp lµ c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng tíi ho¹t ®éng t¹o vèn cña doanh nghiÖp. Nã sÏ ¶nh h-ëng tíi tÝnh hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh huy ®éng vèn. 3 . C¸c yÕu tè ¶nh h-ëng tíi viÖc t¹o lËp vèn cña doanh nghiÖp. 3.1. Chi phÝ vèn. Chi phÝ vèn lµ yÕu tè ®Çu tiªn cã t¸c ®éng quan träng tíi viÖc t¹o lËp vèn cña doanh nghiÖp. Vèn lµ yÕu tè cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt. Còng nh- bÊt kú mét 20