Tài liệu Lý luận chung về tích luỹ tư bản

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu TÝch luü t- b¶n lµ mét yÕu tè quan träng - quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa, mét hÖ thèng c¸c n-íc t- b¶n ®Çu tiªn thÕ giíi ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn v« cïng m¹nh mÏ mµ lÞch sö ®· cho thÊy r»ng cuèi thÕ kû 15 ®Çu thÕ kû 16, tÝch luü nguyªn thuû ®· diÔn ra s«i ®éng ë c¸c n-íc ph-¬ng T©y vµ nÒn kinh tÕ - x· héi cña c¸c n-íc nµy ph¸t triÓn v« cïng m¹nh mÏ. Nh- vËy chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng tÝch luü t- b¶n cßn lµ sù ®ßi hái kh¸ch quan cña bÊt cø mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ë bÊt cø quèc gia nµo trªn thÕ giíi. NÕu kh«ng tÝch luü vµ huy ®éng nguån lùc t- b¶n cho quèc gia m×nh th× nÒn kinh tÕ x· héi quèc gia ®ã sÏ kh«ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ c-êng thÞnh ®-îc. ë ViÖt Nam ta, sau h¬n hai m-¬i n¨m kÓ tõ khi giµnh ®-îc ®éc lËp, ph¶i ®èi ®Çu víi bao nhiªu khã kh¨n thï trong giÆc ngoµi - c¬ së h¹ tÇng nghÌo nµn l¹c hËu nÒn kinh tÕ xuÊt ph¸t ®iÓm lµ kinh tÕ n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã vèn ®Çu t- ph¶i ®îi ng©n s¸ch Nhµ n-íc cÊp, c¸ c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi - liªn doanh, liªn kÕt th× võa míi ®-îc tho¶ hiÖp tõ sau khi Mü b·i cá cÊm vËn ViÖt Nam n¨m 1994.... Sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø VIII n¨m 1986 vµ viÖc Mü b·i bá cÊm vËn ViÖt Nam ®· thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ta ph¸t triÓn mét b-íc nh¶y vät, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. C¸c ho¹t ®éng ®Çu t- trong vµ ngoµi n-íc diÔn ra s«i ®éng. Nhê cã vËy mµ tæng l-îng vèn ®Çu t- toµn x· héi t¨ng lªn gÊp béi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, tuy vËy viÖc huy ®éng tÝch luü vµ sö dông vèn ë n-íc ta hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp. VËy thùc tr¹ng qu¸ tr×nh, huy ®éng tÝch luü vµ sö dông c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi n-íc diÔn ra nh- thÕ nµo...? ta cÇn nghiªn cøu ph©n tÝch vµ ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p cho t-¬ng lai, quan träng lµ viÖc huy ®éng vµ sö dông hîp lý chóng. Néi dung chÝnh cña bµi tiÓu luËn nµy ®· sö dông mét sè ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu thèng kª tæng hîp, ph©n tÝch dù b¸o. Ch¾c ch¾n bµi tiÓu luËn nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, v× vËy b¶n th©n t«i rÊt mong ®-îc sù gãp ý gióp ®ì cña b¹n ®äc, em ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· tËn t©m h-íng dÉn em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ch-¬ng I lý luËn chung vÒ tÝch luü t- b¶n I. Thùc chÊt vµ ®éng c¬ cña tÝch luü t- b¶n Tr-íc khi ®i vµo nghiªn cøu thùc chÊt vµ ®éng c¬ cña tÝch luü t- b¶n ta h·y xem xÐt lý do nµo hay t¹i sao ph¶i diÔn ra qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ sù tÊt yÕu ph¶i tÝch luü t- b¶n. 1. T¸i s¶n xuÊt vµ tÝnh tÊt yÕu cña tÝch luü t- b¶n Dï h×nh th¸i x· héi cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ nh- thÕ nµo ®i n÷a th× bao giê qu¸ tr×nh ®ã còng ph¶i cã tÝnh chÊt liªn tôc, hay cã tõng chu kú mét, ph¶i kh«ng ngõng tr¶i qua nh÷ng giai ®o¹n Êy. X· héi kh«ng thÓ ngõng tiªu dïng th× x· héi còng kh«ng ngõng s¶n xuÊt. ChÝnh v× vËy, xÐt trong mèi liªn hÖ kh«ng ngõng vµ trong tiÕn tr×nh kh«ng ngõng cña nã, mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Nh- vËy cã nghÜa t¸i s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra mét c¸ch tÊt yÕu kh¸ch quan mäi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. ThÕ nh-ng kh«ng mét x· héi nµo cã thÓ s¶n xuÊt kh«ng ngõng, tøc lµ t¸i s¶n xuÊt, mµ l¹i kh«ng liªn tôc chuyÓn ho¸ trë l¹i mét phÇn s¶n nhÊt ®Þnh cña nã thµnh t- liÖu s¶n xuÊt, hay thµnh nh÷ng yÕu tè cña ®ît s¶n xuÊt míi. Trong t×nh h×nh nh÷ng kh¸c kh«ng thay ®æi, x· héi chØ cã thÓ t¸i s¶n xuÊt hay duy tr× cña c¶i cña m×nh ë møc cò, nÕu nh- c¸c t- liÖu s¶n xuÊt, tøc lµ c¸c t- liÖu lao ®éng, nguyªn liÖu vµ vËt liÖu phô d-íi d¹ng hiÖn vËt ®· bÞ tiªu hao ®i trong mét chu kú s¶n xuÊt, l¹i ®-îc thay thÕ b»ng vËt phÈm kh¸c cïng lo¹i víi sè l-îng ngang nh- thÕ. NÕu s¶n xuÊt mang h×nh th¸i t- b¶n chñ nghÜa, th× t¸i s¶n xuÊt còng mang h×nh th¸i ®ã. Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt còng chØ lµ ph-¬ng tiÖn lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ nh- qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Víi t- c¸ch lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm, gi¸ trÞ thÆng d- mang h×nh thøc mét thu nhËp do t- b¶n ®ã t¹o ra. Nh-ng nÕu thu nhËp ®ã chØ dïng lµm quü cho nhµ t- b¶n, hay nÕu nh- nã còng ®-îc tiªu dïng theo tõng chu kú gièng nh- ng-êi ta ®· lµm ra nã, th× trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi sÏ chØ diÔn ra t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n mµ th«i. Vµ mÆc dï t¸i s¶n xuÊt nµy chØ lµ sù lÆp l¹i qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi quy m« kh«ng ®æi, nh-ng sù lÆp ®i lÆp l¹i gi¶n ®¬n Êy còng ®em l¹i cho qu¸ tr×nh nh÷ng nÐt míi, hay nãi cho 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®óng nã xo¸ bá nh÷ng nÐt cã vÎ nh- lµ ®Æc tr-ng cña qu¸ tr×nh ®ã. Khi chØ lµ mét hµnh vi c¸ biÖt. Vµ ®óng nh- vËy nã kh«ng chØ g©y ra sù thay ®æi ®èi víi phÇn t- b¶n kh¶ biÕn mµ cßn ®èi víi toµn bé t- b¶n n÷a. VËy lµ hoµn toµn ch-a nãi g× ®Õn tÝch luü, chØ riªng sù liªn tôc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, hay t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n th«i còng ®· khiÕn cho mäi t- b¶n sau mét thêi kú dµi hay ng¾n, ®Òu tÊt yÕu ph¶i trë thµnh t- b¶n tÝch luü. Hay gi¸ trÞ thÆng d- t- b¶n ho¸. §Æc tr-ng cña chñ nghÜa t- b¶n lµ t¸i s¶n xuÊt më réng. Muèn t¸i s¶n xuÊt më réng cÇn ph¶i t¨ng thªm t- b¶n øng tr-íc ®Ó mua thªm t- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng. Do ®ã tÊt yÕu ph¶i cã tÝch luü. 2. Thùc chÊt cña tÝch luü t- b¶n vµ ®éng c¬ cña nã. Nh- ®· ph©n tÝch ë trªn th× muèn t¸i s¶n xuÊt më réng cÇn t¨ng thªm sè t- b¶n øng tr-íc. NÕu t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, nhµ t- b¶n tiªu hÕt sè gi¸ trÞ thÆng d- vµo môc ®Ých tiªu dïng cho c¸ nh©n, th× trong t¸i s¶n xuÊt më, sè gi¸ trÞ thÆng d- ®-îc chia lµm hai phÇn. Mét phÇn dµnh cho tiªu dïng, mét phÇn dïng vµo môc ®Ých lµm t¨ng thªm t- b¶n øng tr-íc. Sù chuyÓn ho¸ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d- trë l¹i thµnh t- b¶n hay viÖc sö dông gi¸ trÞ thÆng d- lµm t- b¶n ®-îc gäi lµ tÝch luü t- b¶n. "TÝch luü t- b¶n lµ dïng mét phÇn thu nhËp lµm t- b¶n" VËy thùc chÊt cña tÝch luü t- b¶n lµ t- b¶n ho¸ gi¸ trÞ thÆng d-, hay tõ ®©y ta cã thÓ nãi r»ng: Muèn tÝch luü th× cÇn ph¶i biÕn mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d- thµnh t- b¶n. Nh-ng nÕu kh«ng ph¶i lµ cã phÐp t¹, th× ng-êi ta chØ cã thÓ biÕn thµnh t- b¶n nh÷ng vËt phÈm nµo dïng ®-îc trong qu¸ tr×nh lao ®éng, tøc lµ nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt vµ sau ®ã lµ nh÷ng vËt phÈm cã thÓ nu«i sèng c«ng nh©n, tøc lµ nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t. Do ®ã, mét phÇn lao ®éng thÆng d- hµng n¨m ph¶i dïng ®Ó s¶n xuÊt thªm sè t- liÖu s¶n xuÊt vµ t- liÖu sinh ho¹t ngoµi sè cÇn thiÕt ®Ó hoµn l¹i t- b¶n ®· øng ra. Nãi tãm l¹i lµ, së dÜ gi¸ trÞ thÆng d- cã thÓ biÕn thµnh t- b¶n lµ chØ v× s¶n phÈm thÆng d- mµ gi¸ trÞ cña nã lµ gi¸ trÞ thÆng d- ®· bao gåm s½n nh÷ng yÕu tè vËt thÓ cña mét t- b¶n míi råi. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 NÕu muèn lµm cho c¸c yÕu tè ®ã thùc sù ho¹t ®éng, víi t- c¸ch lµ t- b¶n th× giai cÊp c¸c nhµ t- b¶n cÇn ph¶i cã thªm sè lao ®éng. NÕu viÖc bãc lét c¸c c«ng nh©n ®ang lµm viÖc kh«ng thÓ t¨ng thªm b»ng c¸ch kÐo dµi th× giê hay n©ng cao c-êng ®é, th× ph¶i tuyÓn thªm søc lao ®éng. Nh-ng søc lao ®éng bæ xung thªm ®ã, thuéc nhiÒu løa tuæi kh¸c nhau, ®· ®-îc chÝnh giai cÊp c«ng nh©n cung cÊp hµng n¨m cho nhµ t- b¶n, cho nªn nhµ t- b¶n chØ viÖc kÕt hîp nh÷ng søc lao ®éng ®ã víi nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt bæ sung thªm ®· cã s½n trong s¶n l-îng hµng n¨m, vµ thÕ lµ gi¸ trÞ thÆng d- ®-îc chuyÓn ho¸ thµnh t- b¶n. Nh-ng cã mét ®iÒu chóng ta kh«ng ®-îc quªn lµ bªn c¹nh nh÷ng t- b¶n míi h×nh thµnh, t- b¶n ban ®Çu vÉn tiÕp tôc t¸i s¶n xuÊt ra b¶n th©n nã vµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d-. Ta còng cã thÓ nh- vËy vÒ mét t- b¶n ®-îc tÝch luü. ViÖc ph©n tÝch qu¸ tr×nh tÝch luü t- b¶n gióp ta nhËn thøc ®-îc viÖc tb¶n l¹i sinh ra gi¸ trÞ thÆng d- nh- thÕ nµo. Nãi c¸ch kh¸c toµn bé cña c¶i cña giai cÊp t- s¶n ®Òu do lao ®éng cña giai cÊp c«ng nh©n t¹o ra. Giai cÊp c«ng nh©n cã quyÒn chiÕm h÷u sè cña c¶i do m×nh ®· lµm ra. §ã lµ kÕt luËn cña sù ph©n tÝch luü t- b¶n chñ nghÜa. II. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn quy m« cña tÝch luü t- b¶n. Tr-íc hÕt ta cÇn biÕt r»ng gi¸ trÞ thÆng d- kh«ng ph¶i chØ lµ quü tiªu dïng cña nhµ t- b¶n vµ còng kh«ng ph¶i chØ lµ quü tÝch luü, mµ lµ c¶ hai, Mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d- ®-îc nhµ t- b¶n tiªu dïng víi t- c¸ch lµ thu nhËp, cßn phÇn kh¸c th× nhµ t- b¶n dïng t- b¶n hay tÝch luü l¹i. Víi mét gi¸ trÞ thÆng d- nhÊt ®Þnh. Mét trong hai phÇn ®ã cµng lín th× phÇn cßn l¹i cµng nhá. NÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi, th× tû lÖ ph©n chia ®ã quyÕt ®Þnh ®¹i l-îng tÝch luü. Sau ®©y ta sÏ xem xÐt c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn quy m« cña t- b¶n tÝch luü mµ kh«ng lÖ thuéc vµo tû lÖ ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d- thµnh t- b¶n vµ thu nhËp. Râ rµng lµ, víi mét tû lÖ ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d- thµnh t- b¶n vµ thu nhËp ®· cho s½n, th× ®¹i l-îng cña t- b¶n tÝch luü sÏ do ®¹i l-îng tuyÖt ®èi cña gi¸ trÞ thÆng d- quyÕt ®Þnh. Ta cÇn ph©n tÝch c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn gi¸ trÞ tuyÖt ®èi gi¸ trÞ thÆng d-. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1. Tr×nh ®é bãc lét gi¸ trÞ thÆng d-. Ta biÕt r»ng tû xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- ®-îc quyÕt ®Þnh tr-íc hÕt lµ do møc ®é bãc lét søc lao ®éng. Khoa kinh tÕ chÝnh trÞ ®¸nh gi¸ cao vai trß ®ã ®Õn nçi l¾m khi, nã ®ång nhai hãa viÖc ®Èy nhanh tÝch luü nhê n©ng cao søc s¶n xuÊt cña lao ®éng, víi viÖc ®Èy nhanh tÝch luü nhê t¨ng c-êng bãc lét c«ng nh©n. Trong phÇn s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d-, chóng ta lu«n gi¶ ®Þnh r»ng tiÒn c«ng Ýt ra còng ph¶i b»ng gi¸ trÞ cña søc lao ®éng. Nh-ng trong thùc tÕ viÖc c-ìng Ðp h¹ gi¸ tiÒn c«ng xuèng thÊp h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng, mét vai trß quan träng, khiÕn chóng ta kh«ng nãi qua ®Õn vÊn ®Ò Êy. Trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh, viÖc ®ã ®· ®em biÕn quü tiªu dïng cÇn thiÕt cña c«ng nh©n thµnh quü tÝch luü cña t- b¶n. Nh-ng nÕu nh- c«ng nh©n cã thÓ sèng b»ng kh«ng khÝ th× ng-êi ta kh«ng thÓ mua hä b»ng bÊt cø gi¸ nµo. Do ®ã lao ®éng kh«ng mÊt tiÒn lµ mét giíi h¹n theo nghÜa to¸n häc. Kh«ng bao giê cã thÓ ®¹t tíi giíi h¹n ®ã, tuy r»ng bao giê còng cã thÓ tiÕn ®Õn gÇn nã. Xu h-íng th-êng xuyªn cña t- b¶n lµ muèn h¹ tiÒn c«ng xuèng tíi ®iÓm h- v« ®ã. Thùc tÕ th× còng cã nh÷ng giai ®o¹n c¸c nhµ t- b¶n thùc hiÖn ®-îc ®iÒu ®ã. NÕu gi¶ ®Þnh r»ng tiÒn c«ng b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng th× ta thÊy nh- sau: Th«ng th-êng muèn t¨ng khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d-, nhµ t- b¶n ph¶i t¨ng thªm m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nh©n, nh-ng ë ®©y nhµ t- b¶n kh«ng t¨ng thªm c«ng nh©n mµ b¾t sè c«ng nh©n hiÖn cã cung cÊp thªm mét l-îng lao ®éng, b»ng c¸ch t¨ng thêi gian lao ®éng vµ c-êng ®é lao ®éng, ®ång thêi tËn dông mét c¸ch triÖt ®Ó c«ng suÊt cña sè m¸y mãc hiÖn cã, chØ t¨ng thªm nguyªn vËt liÖu t-¬ng øng. §æi l¹i ë ®©y lµ nhµ t- b¶n kh«ng cÇn thuª thªm c«ng nh©n, mua thªm m¸y mãc thiÕt bÞ. ThiÕt bÞ ®-îc khÊu hao nhanh h¬n, chi phÝ b¶o qu¶n gi¶m ®-îc nhiÒu. Riªng ®èi víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c nh- ngµnh má, ®èi t-îng lao ®éng lµ nh÷ng tang vËt tù nhiªn, t- b¶n bÊt biÕn hÇu nh- chØ lµ t- liÖu lao ®éng. Do ®ã chØ cÇn dùa vµo tÝnh co gi·n cña søc lao ®éng lµ cã thÓ t¨ng quy m« tÝch luü t- b¶n mµ kh«ng cÇn øng t- b¶n ®Ó mua nguyªn liÖu. V× vËy C.M¸c ®· kÕt luËn r»ng: Mét khi n¾m ®-îc hai nguån gèc ®Çu tiªn t¹o ra cña c¶i lµ søc lao ®éng vµ ®Êt ®a i, th× t- b¶n cã mét søc bµnh, cho phÐp nã ph¸t triÓn nh÷ng yÕu tè tÝch luü lªn qu¸ nh÷ng giíi h¹n d-êng nh- ®-îc quy ®Þnh bëi ®¹i l-îng cña b¶n th©n t- b¶n. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2. N¨ng suÊt lao ®éng. Mét nh©n tè quan träng n÷a ®ã chÝnh lµ n¨ng suÊt lao ®éng. Søc s¶n xuÊt cña lao ®éng mµ t¨ng lªn th× khèi l-îng cña s¶n phÈm, biÓu hiÖn mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh vµ do ®ã biÓu hiÖn mét ®¹i l-îng cña gi¸ trÞ thÆng d- nhÊt ®Þnh còng t¨ng lªn. Víi mét tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- kh«ng ®æi, hay thËm chÝ víi mét tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- ®ang gi¶m xuèng, th× khèi l-îng s¶n phÈm thÆng d- vÉn t¨ng lªn, miÔn lµ xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- gi¶m xuèng chËm h¬n møc t¨ng søc s¶n xuÊt cña lao ®éng. V× vËy víi mét tû lÖ ph©n chia s¶n phÈm thÆng d- thµnh thu nhËp vµ t- b¶n phô thªm kh«ng thay ®æi, sù tiªu dïng cña nhµ t- b¶n vÉn cã thÓ t¨ng lªn mµ kh«ng cÇn gi¶m quü tÝch luü. §¹i l-îng t-¬ng øng cña quü tÝch luü thËm chÝ cã thÓ t¨ng lªn lÊn vµo quü tiªu dïng. Nh-ng nh- ta ®· thÊy, n¨ng suÊt lao ®éng mµ t¨ng lªn th× c«ng nh©n còng trë nªn rÎ h¬n vµ do ®ã tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- còng t¨ng lªn, ngay c¶ khi tiÒn c«ng thùc tÕ ®-îc n©ng cao. TiÒn c«ng nµy kh«ng bao giê t¨ng lªn cïng mét tû lÖ víi n¨ng suÊt lao ®éng. Còng víi mét l-îng t- b¶n kh¶ biÕn Êy l¹i vËn dông ®-îc nhiÒu søc lao ®éng h¬n, vµ do ®ã nhiÒu lao ®éng h¬n. Còng víi mét t- b¶n bÊt biÕn Êy l¹i biÓu hiÖn thµnh mét l-îng gi¸ trÞ t- liÖu s¶n xuÊt nhiÒu h¬n, do ®ã cung cÊp ®-îc nhiÒu yÕu tè t¹o ra s¶n phÈm, còng nh- nhiÒu yÕu tè t¹o ra gi¸ trÞ h¬n. V× vËy khi gi¸ trÞ cña t- b¶n phô thªm kh«ng thay ®æi thËm chÝ gi¶m xuèng, tÝch luü ®-îc ®Èy nhanh. Ch¼ng nh÷ng quy m« cña t¸i s¶n xuÊt ®-îc më réng vÒ mÆt vËt thÓ mµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- còng t¨ng lªn nhanh h¬n gi¸ trÞ cña t- b¶n phô thªm. Nh- vËy quy m« tÝch luü kh«ng chØ phô thuéc vµo khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- tÝch luü ®-îc, mµ cßn phô thuéc vµo khèi l-îng hiÖn vËt do khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- ®ã chuyÓn ho¸ thµnh, cho nªn sù giÇu cã cña x· héi, vµ kh¶ n¨ng kh«ng ngõng t¸i s¶n xuÊt më réng. Sù giÇu cã ®ã kh«ng chØ phô thuéc vµo ®é dµi lao ®éng thÆng dmµ chñ yÕu do n¨ng xuÊt cña lao ®éng thÆng d- quyÕt ®Þnh. Sù tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ t¹o ra nhiÒu yÕu tè phô thªm cho tÝch luü nhê viÑc sö dung vËt liÖu míi vµ t¹o ra c«ng dông míi cña vËt liÖu hiÖn cã nh- phÕ th¶i trong tiªu dïng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng c¸ nh©n cña x· héi. Nh÷ng vËt vèn kh«ng cã gi¸ trÞ cuèi cïng n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng sÏ lµm cho gi¸ trÞ cña t- b¶n cña t¸i hiÖn d-íi h×nh thøc h÷u dông míi cµng nhanh. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3. Chªnh lÖch gi÷a t- b¶n vµ sö dông t- b¶n tiªu dïng T- b¶n sö dông lµ gi¸ trÞ nh÷ng t- liÖu lao ®éng mµ bé quy m« hiªn vËt cña nãi ®Òu ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm; cßn t- b¶n tiªu dïng lµ gi¸ trÞ Êy ®-îc chuyÓn vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm d-íi d¹ng khÊu hao. Do ®ã sù chªnh lÖch gi÷a t- b¶n sö dông vµ t- b¶n tiªu dïng nµy lµ th-íc ®o sù tiÕn bé cña l-¬ng s¶n xuÊt. Sau khi trõ ®i nh÷ng chi phÝ hµng ngµy trong viÖc sö dông m¸y mãc vµ c«ng cô lao ®éng, nghÜa lµ sau khi trõ ®i gi¸ trÞ hao mßn cña chóng ®· chuyÓn vµo s¶n phÈm, nhµ t- b¶n sö dông m¸y mãc vµ c«ng cô lao ®éng ®ã mµ kh«ng ®ßi hái mét chi phÝ nµo kh¸c. T- liÖu lao ®éng lµ nh÷ng thø ®-îc dïng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm, tuy ®-îc sö dông toµn bé, nh-ng chØ chuyÓn tõng phÇn gi¸ trÞ cña nã vµo s¶n phÈm. Cho nªn c¸c t- liÖu lao ®éng cã ®Æc tÝnh lµ phôc vô kh«ng c«ng gièng nh- lùc l-îng tù nhiªn. Kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i, sù chªnh lÖch gi÷a t- b¶n sö dông vµ tb¶n tiªu dïng cµng lín, th× sù phôc vô kh«ng c«ng ®ã cña lao ®éng qu¸ khø xÈy ra lµ nhê cã lao ®éng sèng n¾m lÊy vµ lµm cho nã sèng l¹i. Chóng còng sÏ ®-îc tÝch luü l¹i cïng víi quy m« ngµy cµng t¨ng nh- cña tÝch luü t- b¶n. III. Quy luËt chung cña tÝch luü t- b¶n. 1. Qu¸ tr×nh tÝch luü t- b¶n lµ qu¸ tr×nh t¨ng cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n. S¶n xuÊt bao giê còng lµ sù kÕt hîp gi÷a hai yÕu tè: T- liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng. Sù kÕt hîp cña chóng d-íi h×nh th¸i hiÖn vËt gäi lµ cÊu t¹o kü thuËt. CÊu t¹o kü thuËt cña t- b¶n lµ tû lÖ gi÷a khèi l-îng lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó sö dông c¸c t- liÖu s¶n xuÊt ®ã. CÊu t¹o kü thuËt lµ cÊu t¹o hiÖn vËt, nªn nã biÓu hiÖn d-íi h×nh thøc: Sè l-îng m¸y mãc, nguyªn liÖu, n¨ng l-îng do mét c«ng nh©n sö dông trong mét thêi gian nµo ®ã. CÊu t¹o kü thuËt ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt x· héi. CÊu t¹o gi¸ trÞ cña t- b¶n lµ tû lÖ theo ®ã t- b¶n ph©n thµnh t- b¶n bÊt biÕn vµ t- b¶n kh¶ biÕn (hay gi¸ trÞ cña søc lao ®éng) cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 CÊu t¹o kü thuËt thay ®æi sÏ lµm cÊu t¹o gi¸ trÞ thay ®æi. C.M¸c ®· dïng ph¹m trï cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n ®Ó ph¶n ¸nh mèi quan hÖ ®ã. CÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n lµ cÊu t¹o gi¸ trÞ t- b¶n, do cÊu t¹o kü thuËt quyÕt ®Þnh vµ ph¶n ¸nh sù thay ®æi cña cÊu t¹o kü thuËt cña t- b¶n. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t- b¶n, do t¸c ®éng th-êng xuyªn cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n còng kh«ng ngõng biÕn ®æi theo h-íng ngµy cµng t¨ng lªn. Sù t¨ng lªn ®ã biÓu hiÖn ë chç: Bé phËn t- b¶n bÊt biÕn t¨ng nhanh h¬n bé phËn t- b¶n kh¶ biÕn, t- b¶n bÊt biÕn t¨ng t-¬ng ®èi vµ t¨ng tuyÖt ®èi, cßn t- b¶n kh¶ biÕn th× cã thÓ t¨ng tuyÖt ®èi, nh-ng l¹i xuèng mét c¸ch t-¬ng ®èi. Sù t¨ng lªn cña cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n lµm cho khèi l-îng t- liÖu s¶n xuÊt t¨ng lªn, trong ®ã sù t¨ng lªn cña m¸y mãc thiÕt bÞ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, cßn nguyªn liÖu t¨ng theo n¨ng suÊt lao ®éng. CÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n t¨ng chãng ë thêi kú c«ng hãa t- b¶n chñ nghÜa, hoÆc ë nh÷ng thêi kú nÒn kinh tÕ t- b¶n thay ®æi c¬ cÊu kinh tÐ. ViÖc sö dông lao ®éng míi ®ßi hái ph¶i cã lao ®éng thµnh th¹o, ®-îc ®µo t¹o víi gi¸ trÞ søc lao ®éng cao nh-ng n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao l¹i lµm cho gi¸ trÞ hµng ho¸ kü thuËt hiÖn ®¹i gi¶m xuèng. Xu h-íng chung lµ tû träng lao ®éng cã tr×nh ®é cao, lao ®éng trÝ tuÖ ngµy mét t¨ng lªn, g©y nªn nh÷ng hiÖu qu¶ x· héi tiªu cùc ®èi víi toµn bé ®éi ngò ng-êi lao ®éng lµm thuª. 2. Qu¸ tr×nh tÝch luü T- b¶n lµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t- b¶n ngµy cµng t¨ng. TÝch tô vµ tËp trung t- b¶n lµ quy luËt ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt lín tb¶n chñ nghÜa. TÝch tô t- b¶n lµ viÖc t¨ng quy m« cña t- b¶n c¸ biÖt b»ng tÝch luü cña tõng nhµ t- b¶n riªng rÏ, nã lµ kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña tÝch luü. TÝch tô t- b¶n, mét mÆt lµ yªu cÇu cña viÖc më réng s¶n xuÊt, øng dông tiÕn bé kü thuËt; mÆt kh¸c, sù t¨ng lªn cña khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa l¹i t¹o kh¶ n¨ng thùc hiÖn cho tÝch tô t- b¶n. TËp trung t- b¶n lµ sù hîp nhÊt mét sè t- b¶n nhá thµnh mét t- b¶n c¸ biÖt lín. §©y lµ sù tÝch tô nh÷ng t- b¶n ®· h×nh thµnh, lµ sù thñ tiªu tÝnh ®éc lËp riªng biÖt 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cña chóng, lµ viÖc nhµ t- b¶n nµy t-íc ®o¹t nhµ t- b¶n kh¸c, lµ viÖc biÕn nhiÒu t- b¶n nhá thµnh sè Ýt t- b¶n lín. TÝch tô vµ tËp trung t- b¶n gièng nhau ë chç ®Òu lµm t¨ng quy m« t- b¶n c¸ biÖt, nh-ng kh¸c nhau ë chç nguån tÝch tô t- b¶n lµ gi¸ trÞ thÆng d- t- b¶n ho¸, cßn nguån tËp trung lµ t- b¶n ®· h×nh thµnh trong x· héi. Do tÝch tô t- b¶n mµ t- b¶n c¸ biÖt t¨ng lªn, lµm cho t- b¶n x· héi còng t¨ng theo. Cßn tËp trung t- b¶n chØ lµ sù bè trÝ l¹i c¸c bé phËn t- b¶n ®· cã, quy m« t- b¶n x· héi vÉn nh- cò. TÝch tô t- b¶n thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a t- b¶n vµ lao ®éng, cßn tËp trung t- b¶n th× biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhµ t- b¶n víi nhau. TËp trung t- b¶n cã vai trß rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa. Nhê cã tËp trung t- b¶n mµ tæ chøc ®-îc mét c¸ch réng lín lao ®éng hîp t¸c, biÕn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt rêi r¹c, thñ c«ng thµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo quy m« lín vµ ®-îc xÕp ®Æt mét c¸ch khoa häc, x©y dùng ®-îc mét c«ng tr×nh c«ng nghiÖp lín, sö dông ®-îc kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. TËp trung t- b¶n kh«ng nh÷ng dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ l-îng cña t- b¶n mµ cßn lµm cho t- b¶n cã mét chÊt l-îng míi, lµm cho cÊu t¹o h÷u c¬ cña tb¶n t¨ng lªn, nhê ®ã n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn nhanh chãng. ChÝnh v× vËy, tËp trung t- b¶n trë thµnh ®ßn bÈy m¹nh mÏ cña tÝch luü t- b¶n. Qu¸ tr×nh tËp trung vµ tÝch tô t- b¶n ngµy cµng t¨ng, do ®ã nÒn s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa còng ngµy cµng trë thµnh nÒn s¶n xuÊt x· héi ho¸ cao ®é, lµm cho m©u thuÉn kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t- b¶n cµng trë nªn s©u s¾c thªm. 3. Qu¸ tr×nh tÝch luü t- b¶n lµ qu¸ tr×nh bÇn cïng ho¸ giai cÊp v« s¶n Sù ph©n tÝch trªn cho thÊy, cÊu t¹o h÷u c¬ cña t- b¶n ngµy cµng t¨ng lµ mét xu h-íng ph¸t triÓn kh¸ch quan cña s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa. Do vËy, sè cÇn t-¬ng ®èi vÒ søc lao ®éng còng cã xu h-íng ngµy cµng gi¶m. §ã lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra n¹n nh©n khÈu thõa t-¬ng ®èi cã ba h×nh th¸i tån t¹i cña nh©n khÈu thõa: nh©n khÈu thõa l-u ®éng, nh©n khÈu thõa tiÒm tµng vµ nh©n khÈu thõa ngõng trÖ. Nh©n khÈu thõa l-u ®éng lµ lo¹i lao ®éng bÞ sa th¶i ë xÝ nghiÖp nµy nh-ng l¹i t×m ®-îc viÖc lµm ë xÝ nghiÖp kh¸c. Nãi chung, sè nµy chØ mÊt viÖc lµm tõng lóc. Nh©n khÈu thõa tiÒm tµng lµ nh©n khÈu thõa trong n«ng nghiÖp - 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®ã lµ nh÷ng ng-êi nghÌo ë n«ng th«n, thiÕu viÖc lµm vµ còng kh«ng thÓ t×m ®-îc viÖc lµm trong c«ng nghiÖp, ph¶i sèng vÊt v-ëng. Nh©n khÈu thõa ngõng trÖ hÇu nh- lµ nh÷ng ng-êi th-êng xuyªn thÊt nghiÖp, thØnh tho¶ng míi t×m ®-îc viÖc lµm t¹m thêi víi tiÒn c«ng rÎ m¹t, sèng lang thang, c¬ nhì, t¹o thµnh tÇng líp d-íi ®¸y cña x· héi. ThÊt nghiÖp lµ b¹n ®-êng cña chñ nghÜa t- b¶n, lµ hËu qu¶ cña sù ph¸t triÓn t- b¶n chñ nghÜa, ®ång thêi lµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña nã. Chñ nghÜa tb¶n kh«ng sao kh¾c phôc ®-îc tÖ n¹n x· héi nµy, ngay c¶ ë c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng vµ khoa häc c«ng nghÖ hiÖn nay, thµnh phÇn ®éi qu©n thÊt nghiÖp ë c¸c n-íc t- b¶n ®· më réng, kh«ng nh÷ng trong giai cÊp c«ng nh©n mµ trong c¶ c¸c tÇng líp lao ®éng lµm thuª kh¸c, kh«ng chØ bao gåm lao ®éng gi¶n ®¬n mµ c¶ lao ®éng cã nghÒ nghiÖp vµ lao ®éng trÝ tuÖ. Kh«ng cã sù trî cÊp nµo cã thÓ ®Òn bï nh÷ng tæn thÊt vÒ vËt chÊt còng nh- tinh thÇn cña ng-êi lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp. Trong c¸c xÝ nghiÖp tb¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i, viÖc tuyÓn ng-êi lao ®éng chñ yÕu kh«ng ph¶i tõ nh÷ng ng-êi bÞ thÊt nghiÖp, mµ tõ ®éi ngò nh÷ng ng-êi lao ®éng trÎ ®-îc ®µo t¹o. Cßn c«ng nh©n ë c¸c xÝ nghiÖp víi kÜ thuËt l¹c hËu, khi bÞ sa th¶i, kh«ng cã hi väng t×m ®-îc viÖc lµm míi. Do ®ã, xuÊt hiÖn mét t×nh h×nh míi: Nh÷ng ng-êi lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp kh«ng cßn lµ ®éi qu©n c«ng nghiÖp dù bÞ n÷a mµ trë thµnh mét ®é qu©n thõa, g¸nh nÆng cho x· héi. N¹n thÊt nghiÖp ®· dÉn giai cÊp c«ng nh©n ®Õn bÇn cïng ho¸. BÇn cïng ho¸ giai cÊp c«ng nh©n lµ hËu qu¶ tÊt nhiªn cña qu¸ tr×nh tÝch luü t- b¶n. BÇn cïng ho¸ tån t¹i d-íi hai d¹ng: BÇn cïng ho¸ t-¬ng ®èi vµ bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi. Sù bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi giai cÊp c«ng nh©n biÓu hiÖn ë møc sèng bÞ gi¶m sót. Sù gi¶m sót ngµy nµy x¶y ra kh«ng chØ trong ë tr-êng hîp tiªu dïng c¸ nh©n tôt xuèng mét c¸ch tuyÖt ®èi, mµ cßn khi tiªu dïng c¸ nh©n t¨ng lªn, nh-ng møc t¨ng ®ã chËm h¬n møc t¨ng nhu cÇu do chi phÝ søc lao ®éng nhiÒu h¬n. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng II: ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu ®èi víi n-íc ta I- Thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp n-íc ta hiÖn nay. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ buéc doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc. §iÒu cÇn thiÕt nhÊt lµ g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn lé tr×nh héi nhËp cÇn ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn cho ®-îc mét lé tr×nh n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ x¸c ®Þnh c¸c c«ng viÖc cô thÓ cho tõng ngµnh, tõng giai ®o¹n ®ång thêi khÈn tr-¬ng ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch biÖn ph¸p cô thÓ vµ tæ chøc thùc hiÖn triÖt ®Ó kiªn quyÕt nh»m thùc hiÖn lé tr×nh ®ã. NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn nay ®· t¹o m«i tr-êng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ®ång thêi cã thªm mét sè lo¹i thÞ tr-êng míi nh- thÞ tr-êng chøng kho¸n, thÞ tr-êng lao ®éng, thÞ tr-êng khoa häc c«ng nghÖ... VÒ vèn ®Çu t- n¨m 2000 ChÝnh phñ vµ ngµnh ng©n hµng ®· ®-a ra nhiÒu biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t- vay vèn song tû lÖ doanh sè cã sè vay ng©n hµng vÉn gi÷ ë møc lµ 74%, trong khi ®ã tû lÖ doanh nghiÖp ®i vay tõ nguån kh¸c t¨ng lªn 63%. §Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t- nh©n viÖc ®i vay c¸c nguån vèn cho ®Çu t- ph¸t triÓn vÉn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ c¬ chÕ xuÊt khÈu vµ chÊt l-îng ho¹t ®éng nhÊt lµ nh÷ng yÕu kiÖn trong viÖc æn ®Þnh thÞ tr-êng thiÕu linh ho¹t vµ chñ ®éng trong xö lý gi¸ vµ thiÕt lËp c¸c kªnh ph©n phèi cho hµng hãa ViÖt Nam tû lÖ hµng gia c«ng cßn lín, s¶n phÈm cã hµm l-îng c«ng nghÖ cao chiÕm tû träng kh«ng ®¸ng ®Ó dÞch vô cho viÖc coi träng n- mét lÜnh vùc ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cho xuÊt khÈu. Mét vÊn ®Ò quan träng kh¸c cã liªn quan ®Õn søc c¹nh tranh trong doanh nghiÖp lµ chi phÝ ®Çu vµo cña chóng ta qu¸ cao. TÝnh chung tõ 1996 ®Õn nay chi phÝ ®Çu vµo t¨ng 32,42% trong khi tû lÖ t¨ng gi¸ ®Çu ra lµ 22,82% lµm cho tû suÊt doanh lîi b×nh qu©n cña doanh nghiÖp tõ 16%, gi¶m xuèng cßn 6,2% thÊp h¬n xÊp xØ 2 lÇn so víi c¸c n-íc trong khu vùc vµ 3 lÇn so víi ch©u ¢u. VÊn ®Ò gi¸ n«ng s¶n thÊp thu nhËp cña n«ng d©n ngµy cµng thu hÑp mÆt kh¸c kh«ng kÐm quan träng dÉn c¸c chi phÝ ®Çu vµo qu¸ cao vÒ ®iÖn, x¨ng dÇu, ph©n bãn, thuû lîi, cµy bõa... mµ trong thêi gian chóng ta quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé xö lý ®Çu ra h¬n lµ c¸c biÖn ph¸p ®Çu vµo 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Ó chi phÝ s¶n xuÊt vµ b¸n hµng cho n«ng d©n. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã lµ cho ViÖt Nam trë thµnh mét n¬i ®¾t ®á søc c¹nh tranh cña hµng hãa vµ thÞ tr-êng ViÖt Nam gi¶m dÇn c¸c nhµ ®Çu t- e ng¹i, thËm chÝ mét sè nµh ®Çu t- lín ®· rót vèn khái ViÖt Nam.... vÊn ®Ò lµ ë chç hÇu hÕt c¸c chi phÝ ®Çu vµo hiÖn nay cña doanh nghiÖp ®Òu liªn quan ®Õn c¸c ngµnh ®éc quyÒn nh- ®iÖn, x¨ng dÇu, b-u chÝnh viÔn th«ng, hµng kh«ng... Trong thùc hiÖn võa qua c¸c ngµnh nµy liªn tôc t¨ng gi¸ hoÆc duy tr× møc gi¸ cao víi nhiÒu lý do kh¸c nhau, trong ®ã cã lý do ph¶i tr¶ nî ®Çu t-. §· ®Õn lóc chóng ta cÇn cã mét sù nh×n nhËn ®i vµo thùc chÊt ho¹t ®éng vµ hiÖu qu¶. Qua nh÷ng con sè ®iÒu tra cho thÊy sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc míi thµnh lËp t¨ng lªn ®¸ng kÓ, tæng doanh thu hµng n¨m lµm ra xÊp xØ 300 tû VN§, sù ph©n bæ doanh nghiÖp theo ngµnh hîp lý d¬n tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc 11,7% gÊp 1,5 lÇn tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ. Sè doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i chiÕm 11,3% trong doanh nghiÖp trong ®ã 11,3% sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc, 69,0% sè doanh nghiÖp ®Þa ph-¬ng. L·i thùc hiÖn n¨m 1999 lµ 15.27 tû ®ång. §èi víi khu vùc t- nh©n Nhµ n-íc ban hµnh luËt C«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp th× ®Õn n¨m 1995 ®· cã 15.276 doanh nghiÖp vµ ®Õn n¨ng 1999 sè doanh nghiÖp ®-îc thµnh lËp ®· lªn ®Õn 30.500 t¨ng gÊp 74 lÇn so víi n¨m 1991. Tæng vèn ®Çu t- n¨m 1991 lµ 6.430 tû ®ång ®Õn n¨m 2000 ®· lªn ®Õn xÊp xØ 160.000 tû VN§, 2003 lªn ®Õn 200.000 tû VN§. Khu vùc kinh tÕ t- nh©n cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n tû trong % cña khu vùc t- nh©n chiÕm 22,44% khu vùc ®Çu t- Nhµ n-íc 35,4% khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n-íc 42,16%. Tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu nh÷ng tån t¹i cÇn ph¶i kh¾c phôc. Sè l-îng doanh nghiÖp Nhµ n-íc cßn nhiÒu, quy m« cßn nhá, chång chÐo vÒ ngµnh nghÒ vµ tæ chøc qu¶n lý, sù ph©n bæ doanh nghiÖp theo vïng l·nh thæ cßn ch-a hîp lý. Cßn tån t¹i nhÒu doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç ph¶i gi¶i thÓ hoÆc s¸t nhËp víi nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç. HiÖn nay cã 1.822 doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç chiÕm 30,8% tæng sè doanh nghiÖp víi sç l·i lòy kÕ lµ 5.079 tû ®ång. doanh nghiÖp cßn bÞ rµng buéc bëi chÕ ®é b¶o toµn vµ ph¸t triÓn víi ®iÒu kiÖn ®i vay ng©n hµng, chÕ ®é tiÒn l-¬ng, tiÒn th-ëng vµ c¸c quyÒn lîi thiÕt thùc kh¸c cña ng-êi lao ®éng. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i chó träng ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu, tËp trung ®Çu t- cho c¸c mÆt hµng cã lîi th× xuÊt khÈu chñ lùc, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp tù do c¹nh tranh t×m kiÕm thÞ tr-êng chuÈn bÞ cho viÖc tham gia AFTA, APEC... c¸c gi¶i ph¸p ®Ò ra cho doanh nghiÖp hiÖn nay lµ hoµn chØnh chÝnh s¸ch, ph¸p luËt x©y dùng m«i tr-êng kinh doanh æn ®Þnh më réng thÞ tr-êng trong n-íc vµ ngoµi n-íc, t¨ng c-êng c¸c dÞch vô hç trî cho c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ doanh nghiÖp t- nh©n ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶. Tuy nhiªn biÖn ph¸p c¬ b¶n vÉn lµ xuÊt ph¸t tõ néi lùc cña mçi doanh nghiÖp vÒ sù h-ng thÞnh vµ phån vinh cña n-ãc ta. §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh doanh nghiÖp cÇn cã vèn ®Çu t- ban ®Çu vµ vèn bæ sung ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Vèn s¶n xuÊt kinh doanh h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau: nguån vèn chñ së h÷u vµ nguån vèn vay. Nguån vèn chñ së h÷u biÓu hiÖn quyÒn së h÷u cña ng-êi chñ vÒ c¸c tµi s¶n hiÖn cã ë doanh nghiÖp. C¸c C«ng ty doanh nghiÖp Nhµ n-íc th× nguån vèn ban ®Çu cã thÓ lÊy tõ ng©n s¸ch Nhµ n-íc, c¸c C«ng ty liªn doanh th× c¸c thµnh viªn tham gia gãp vèn. §èi víi C«ng ty cæ phÇn hoÆc C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n th× nguån vèn ®-îc huy ®éng bëi c¸c cæ ®«ng. Ngoµi ra nguån vèn nµy cã thÓ bao gåm c¸c quü ph¸t triÓn, quü dù tr÷, quü khen th-ëng, vèn ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n. Nguån vèn vay: nguån vèn nµy rÊt c¬ b¶n vµ chiÕm tû lÖ ®¸ng kÓ bëi nã kh«ng chØ bæ sung cho viÖc më réng s¶n xuÊt kinh doanh mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn linh ho¹t trong viÖc hoµn tr¶ c¸c kho¶n nî hÕt h¹n vµ gi¶m sè l-îng vèn vay. Nguån vèn nµy ®-îc h×nh thµnh tõ viÖc vay tÝn dông ng©n hµng d-íi h×nh thøc tÝn dông øng tr-íc trong ®ã doanh nghiÖp ®-îc sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, doanh nghiÖp Nhµ n-íc cã thÓ ph¶i dïng thÕ chÊp hoÆc kh«ng dïng thÕ chÊp. Mét h×nh thøc vay n÷a lµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu: chØ riªng doanh nghiÖp Nhµ n-íc, C«ng ty cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu míi cã quyÒn vay vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Doanh nghiÖp cã thÓ vay b»ng tÝn dông th-¬ng m¹i ®ã lµ h×nh thøc vay lÉn nhau cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 T×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t- trong doanh nghiÖp thµnh tùu vµ h¹n chÕ. Tr-íc ®æi míi trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ quan liªu bao cÊp cña mét nÒn kinh tÕ chØ huy, ViÖt Nam kh«ng cã thÞ tr-êng tµi chÝnh. Mäi nguån lùc ®Òu ®-îc tËp trung vµo tay Nhµ n-íc ®Ó ph©n phèi theo kÕ ho¹ch cho tõng dù ¸n ®Çu t- vµ tõng doanh nghiÖp. Nh÷ng n¨m ®æi míi ®· ®em l¹i hËu qu¶ râ rÖt. Trong 5 n¨m 1991-1995 -íc tÝnh huy ®éng vèn ®Çu t- cho ph¸t triÓn toµn x· héi kho¶ng 15 ®Õn 16 tû USD, trong ®ã phÇn cña Nhµ n-íc chiÕm gÇn 43% bao gåm c¶ ®Çu ttõ ng©n c¸ch Nhµ n-íc, tÝn dông ®Çu t- Nhµ n-íc, doanh nghiÖp Nhµ n-íc tù ®Çu t-, phÇn vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi chiÕm 37% ®Çu t- cña t- nh©n chiÕm 20%, ®Çu t- cña c¸c doanh nghiÖp ®-îc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶, phÇn lín ë d¹ng quy m« võa vµ nhá nh-ng cã mét sè doanh nghiÖp t- nh©n ë quy m« lín. Thùc tÕ, nguån vèn mµ c¸c doanh nghiÖp ®· tÝch luü vµ huy ®éng lµ kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó. ViÑc b¶n th©n doanh nghiÖp lµm ¨n ph¸t ®¹t ®· t¹o cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña hä trë nªn m¹nh mÏ lµ tiÒn ®Ò cho viÖc tÝch luü cho më réng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c ®¸p øng cho n©ng cao ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp ®· sö dông c¸c c«ng cô huy ®éng ®¹t hiÖu qu¶ ®ã lµ viÖc c¸c doanh nghiÖp vay lÉn nhau song tû lÖ nµy chØ chiÕm mét tû lÖ nhá. ThÞ tr-êng tÝn dông qua hÖ thèng ng©n hµng lµ thÞ tr-êng vèn chñ yÕu cho t×nh h×nh hiÖn nay vµ cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. HÖ thèng ng©n hµng huy ®éng tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ tiÒn göi cña d©n c- th«ng qua hÖ thèng c¸c quü tiÕt kiÖm vµ c¸c hîp t¸c x· tÝn dông. ThÞ tr-êng tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu lµ hiÖn t-îng míi ë ViÖt Nam. §©y còng lµ b-íc khëi ®Çu míi cho viÖc lËp thÞ tr-êng chøng kho¸n. C«ng cô nµy còng ®-îc doanh nghiÖp sö dông trong viÖc huy ®éng vèn ®Çu t-. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc cßn tiÕn hµnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu l·i suÊt 21% /n¨m, mét sè doanh nghiÖp kh¸c thuéc c¸c ngµnh ®iÖn, xi m¨ng, giao th«ng, x©y dùng ®ang lËp ®Ò ¸n ®Ó ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu C«ng ty do c¸c doanh nghiÖp ®-îc cæ phÇn ho¸ ph¸t hµnh. hiÖn nay ®· cã kho¶ng 100 C«ng ty cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu song c¸c C«ng ty nµy cã sè vèn nhá, sè l-îng cæ ®«ng v× h¹n chÕ cßn lo¹i cæ phiÕu do c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh g¾n víi hai h×nh thøc cæ phÇn ho¸. Mét h×nh thøc t- nh©n ho¸ 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 mét phÇn vèn cña doanh nghiÖp b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ b¸n cæ phiÕu, h×nh thøc kh¸c lµ gi÷ nguyªn vèn cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc nh-ng ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó duy ®éng thªm. Cho tíi nay ®· cã h¬n hµng 100 doanh nghiÖp cã ®Ò ¸n xin ChÝnh phñ cho phÐp cæ phÇn ho¸, trong ®ã ®· cã kho¶ng 50 doanh nghiÖp thùc hiÖn xong cæ phÇn ho¸. Con sè cô thÓ cña viÖc qu¶n lý kinh tÕ Trung -¬ng ®Õn n¨m 2003 tæng sè vèn ®Çu t- cña doanh nghiÖp do Trung -¬ng qu¶n lý lµ 5232 tû ®ång chiÕm 36% doanh nghiÖp do ®Þa ph-¬ng qu¶n lý 7173 tû ®«ng chiÕn 64% ph©n theo thµnh phÇn doanh nghiÖp th× doanh nghiÖp quèc doanh tæng sè vèn ®Çu t- 1089 dù ¸n sè vèn ®Çu t-. 6.781 tû ®ång chiÕm 63%, doanh nghiÖp t- doanh t«¶ng sè sù ¸n 1374 dù ¸n huy ®éng 11.325 tû ®ång chiÕm 37%. NhvËy tæng sè vèn lµ 28.106 tû ®ång. Vèn n-íc ngoµi : thµnh tùu huy ®éng vèn cña Nhµ n-íc cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp vµ lµ c¬ së cho c¸c doanh nghiÖp. Theo con sè cña Uû ban Nhµ n-íc vÒ hîp t¸c vµ ®Çu t- trong n¨m 1988-1995 th× vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi (FDI) tæng céng 18.464 triÖu USD, vèn ®Çu t- ®¨ng ký 5.863 triÖu USD, vèn ®Çu t- thùc hiÖn viÖn trî chÝnh thøc ph¸t triÓn ODA cho ViÖt Nam b×nh qu©n mçi n¨m ®¹t kho¶ng 480 triÖu USD, Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua cho thÊy tiÒm n¨ng vèn tõ n-íc ngoµi tuy vèn lín, nh-ng viÖc khai th¸c vµ sö dông cßn nhiÒu bÊt cËp, viÖc ph©n bæ c¸c dù ¸n ODA d©n tr¶ thùc hiÖn dù ¸n ODA thÈm ®Þnh kÐo dµi ¶nh h-ëng kh«ng nhá ®Õn t×nh h×nh thùc tÕ, khèi l-îng vèn ®Çu t- n-íc ngoµi t¨ng nhanh, ®· cã hµng ngµn doanh nghiÖp vµ nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi cña 62 n-íc vµ nhµ ®Çu t- ë ViÖt Nam. Ngµy cµng cã nhiÒu tËp ®oµn lín cã n¨ng lùc tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ cao ®Õn ®Çu t- t¹i ViÖt Nam, quy m« vèn b×nh qu©n cña mét dù ¸n t-¬ng ®èi lín trong ®ã cã c¸c dù ¸n ®Çu t- víi sè vån hµng tr¨m triÖu USD. Ban ®Çu x©y dùng ®-îc mét sè c¬ së c«ng nghÖ quy m« lín vµ cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao nh- dÇu khÝ, th«ng tin viÔn th«ng ®iÖn tö cao cÊp t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. C¸ dù ¸n cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®i vµo ho¹t ®éng ®· trùc tiÕp t¹o ra h¬n 300 ngµn viÖc lµm míi, t¹o ra h¬n mét triÖu viÖc lµm trong c¸c ngµnh x©y dùng vµ c¸c ngµnh dÞch vô kh¸c. PhÇn n÷a t¹o ®iÒu kiÖn kÝch thÝch 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®µo t¹o c¸n bé kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ. §¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®ã kh«g ph¶i kh«ng cßn nhiÒu h¹n chÕ. ViÖc vay vèn ®Çu t- ng©n hµng cña doanh nghiÖp ®ßi hái qu¸ nhiÒu giÊy tê thËm chÝ nhiÒu ng©n hµng cã tõ ch«Ý viÖc cho vay víi lý do lµ kh¸ch hµng míi. ChÝnh v× vËy doanh nghiÖp ph¶i sö dông c¸c nguån vèn kh¸c ngoµi ng©n hµnh cã tÝnh rñi ro cao, l·i suÊt lín, hoÆc gian dèi víi c¸n bé ng©n hµng ®Ó vay vèn, hËu qu¶ lµ doanh nghiÖp ®Çu ttrong t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh, thiÕu ch¾c ch¾n, kÐm hiÖu qu¶ thËm chÝ ®· x¶y ra mét sè thiÖt h¹i cho x· héi. Tõ chÝnh s¸ch ®Õn thùc tÕ cßn mét kho¶n c¸ch lín vµ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t-, c¸c cam kÕt vÒ ®æi míi thñ tôc hµnh chÝnh trong lÜnh vùc nµy vÉn ch-a ®-îc thùc hiÖn lµ bao nhiªu, khu vùc quèc doanh vÉn ®-îc khuyÕn khÝch h¬n ®Çu t- më réng mÆc dï vÒ mÆt kinh tÕ, ®Çu t- më réng cã t¸c dông trùc tiÕp t¨ng hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ, t¨ng quy m« vèn c¸ biÖt, thÞ tr-êng chøng kho¸n ë giai ®o¹n hiÖn nay ®· ®-îc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng ®-îc mét thêi gian nh-ng hÇu hÕt c¸c C«ng ty sö dông viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ®Ó huy ®éng vèn nguyªn nh©n lµ do c¸c doanh nghiÖp chØ huy ®éng vèn d-íi h×nh thøc nµy khi hä cÇn më réng quy m« lín, viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ph¶i qua nhiÒu thñ tôc giÊy tê. Trong néi bé C«ng ty hä vÉn kh«ng muèn chia sÎ quyÒn së h÷u vµ quyÒn kiÓm so¸t cho c¸c cæ ®«ng. VÒ vèn ®Ó huy ®éng vèn n-íc ngoµi thùc sù ch-a ®em l¹i hiÖu qu¶. Tr-íc hÕt khèi l-îng vèn ®Çu t- thùc hiÖn cña FDF trong n¨m 2001 cã biÓu hiÖn ch÷ng l¹i theo -íc tÝnh cña Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t-, con sè nµy chØ ®¹t 2,2 tû USD t¨ng kho¶ng 3,2% so víi n¨m 2000, kh¸ thÊp kÓ tõ khi n¨m 1994 trë l¹i ®©y, -íc tÝnh trong n¨m 2001 chØ cã kho¶ng 40 dù ¸n quy m« võa vµ nhá hoµn thµnh x©y dùng c¬ b¶n, b¾t ®Çu ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Trong h×nh thøc ®Çu t- BOT n¬i tËp trung kh¸ nhiÒu dù ¸n lín míi ®¹t 3%. §Æc biÖt t×nh tr¹ng kh«ng chÊp hµnh nghiªm chØnh chÕ ®é thèng kª b¸o c¸o c¸c t×nh h×nh c¬ së lµ nh÷ng ¸ch t¾c trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n cßn nhiÒu v-íng m¾c trong ®iÒu kiÖn. Víi ph¸t triÓn ODA viÖc c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông ch-a tèt, nhÊt lµ kh©u chuÈn bÞ vµ tæ chøc thùc hiÖn. Vèn ODA kh«ng ®-îc hoµn l¹i ®-îc -u tiªn sö dông cho c¸c ch-¬ng tr×nh ®Æc biÖt. Khã kh¨n chung cho viÖc huy ®éng vèn n-íc ngoµi chñ yÕu lµ do chÝnh s¸ch 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hai gi¸ vµ viÖc ¸p dông nhiÒu lo¹i chi phÝ kh¸c nhau gi÷a ®Çu t- trong n-íc vµ ®Çu t- n-íc ngoµi nhÊt lµ c¸c c-íc hµng kh«ng, gi¸ ®iÖn phÝ qu¶ng c¸o... ®ang lµ trë ng¹i lín cho viÖc thu hót vèn. C©n ®èi ngo¹i tÖ cho c¸c dù ¸n ®Çu t- n-íc ngoµi ®ang lµ vÊn ®Ò næi lªn nhiÒu dù ¸n triÓn khai sím nh»m vµo thÞ tr-êng trong n-íc, kh¶ n¨ng ®¸p øng ngo¹i tÖ cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i h¹n chÕ nhÊt lµ thêi ®iÓm cuèi chu kú doanh nghiÖp cña doanh nghiÖp. II. VÊn §Ò sö dông vèn hiÖu qu¶ Giê hÕt vÊn ®Ò tiÕt kiÖm ®Æt lªn hµng ®Çu, tiÕt kiÖm trong sinh ho¹t hµng ngµy cña chñ thÓ doanh nghiÖp ë c¸c ban ngµnh, c¬ quan. TiÕt kiÖm trong mäi c¬ quan cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ rÊt cÇn thiÕt bëi nã quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn më réng s¶n xuÊt, v× vËy vÊn ®Ò lµ lµm sao tiÕt kiÖm trë thµnh mét khÈu hiÖu ph-¬ng ch©m cho mäi doanh nghiÖp v× mét cuéc sèng tronag t-¬ng lai sÏ trë nªn ®Çy ®ñ vµ h¹nh phóc h¬n n÷a. ViÖc x©y dùng c¬ së s¶n xuÊt vµ mua s¾m trang thiÕt bÞ ph¶i ®-îc sù c©n nh½c kü cµng bëi v× khi quyÕt ®Þnh trong ®Çu t- kh«ng phï hîp sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng l·ng phÝ g©y thÊt tho¸t tµi s¶n, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i xem l¹i bé m¸y hµnh chÝnh vµ bé m¸y ho¹t ®éng. Tr¸nh t×nh tr¹ng cång Ònh d-ím dµ, chèng chÐo lªn nhau c¶n trë viÖc thùc hµnh tiÕt kiÖm. Yªu cÇu ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp lµ ph¶i ph©n bè mét c¸ch hîp lý gi÷a tiªu dïng vµ tÝch luü. NhËn thÊy vai trß cña viÖc tiÕt kiÖm ®èi víi sù ph¸t triÓn ®Ó trë thµnh phong trµo thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµo tËp trung vèn ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Trong c¸c dù ¸n ®Çu t- doanh nghiÖp ph¶i lùa chän c¸c dù ¸n vµ ph-¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cã kh¶ thi cã hiÖu qu¶ biÓu hiÖn ë chç doanh nghiÖp cã thÓ hoµn tr¶ nguån vay phï hîp víi thêi gian vay, ®©y lµ bµi to¸n khã cho doanh nghiÖp v× trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt rÊt nhiÒu nh÷ng sai sãt hoÆc ®æ vì x¶y ra. ViÖc ph©n bè hiÖu qu¶ thÓ hiÖn ë chç nhµ doanh nghiÖp ®æi míi c«ng nghÖ thóc ®Èy cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt, doanh nghiÖp tù t×m tßi nghiªn cøu ®Çu t- tµi lùc, trÝ lùc ®Ó nghiªn cøu t¹o ra nh÷ng t- liÖu lao ®éng kü thuËt hiÖn ®¹i cã kh¶ n¨ng t¹o ra n¨ng suÊt cao. H¬n n÷a th«ng qua chuyÓn giao mµ c«ng nghÖ cã thÓ di chuyÓn gi÷a c¸c quèc gia ngµy nay xu h-íng héi nhËp t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng nµy trë nªn thuËn lîi vµ dÔ dµng. §Ó thuËn lîi cho 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 qu¸ tr×nh ®Çu t- doanh nghiÖp nªn tiÕn hµnh c¸c lo¹i quü tiÕt kiÖm nguån vèn nµy cho doanh nghiÖp cã thÓ sö dông ngay khi cÇn thiÕt hoÆc ®Ó dïng gãp vèn kinh doanh mua cæ phÇn hoÆc tr¸i phiÕu cña c¸c C«ng ty cæ phÇn kh¸c. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó cã thÓ dùa vµo sö dông hoÆc b¸n sè tµi s¶n, vËt t- hiÖn ø ®äng, chËm lu©n chuyÓn. ®èi víi nh÷ng tµi s¶n, vËt t- kÐm hoÆc mÊt phÈm chÊt, kü thuËt l¹c hËu tån ®äng nhiÒu n¨m nh-ng kh«ng thÓ sö dông ®-îc n÷a th× doanh nghiÖp thùc hiÖn thanh lý, nh-ng ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý tµi chÝnh, b¶o vÖ m«i tr-êng kh«ng ®Ó thÊt tho¸t. C¸c kho¶n chªnh lÖch do thanh lý tµi s¶n h¹ch to¸n doanh nghiÖp theo chÕ ®é hiÖn hµnh. Tr-êng hîp doanh nghiÖp thanh lý tµi s¶n mµ bÞ lç kh«ng cã kh¶ n¨ng tù bï ®¾p th× Bé Tµi chÝnh x em xÐt ®Ó h¹ch to¸n gi¶m vèn. Bé Tµi chÝnh h-íng dÉn kiÓm tra viÖc thùc hiÖn thanh lý tµi s¶n hiÖn vËt cña doanh nghiÖp, ®¶m b¶o th¸o gì khã kh¨n cho doanh nghiÖp, võa qu¶n lý ®-îc chèng thÊt tho¸t vèn vµ tµi s¶n. C¸c kho¶n nî khã ®ßi cña doanh nghiÖp, doanh nghiÖp cÇn tiÕn hµnh bï ®¾p b»ng dù tr÷ quü ®ång thêi tiÕn hµnh rót kinh nghiÖm kh¾c phôc nh÷ng sai ph¹m nµy. Kh©u mµ doanh nghiÖp quan t©m lµ qu¶n lý c¸c vèn l-u ®éng, vèn cè ®Þnh sao cho ®¹t hiÖu qu¶ tr¸nh sö dông l·ng phÝ vµ g©y thÊt tho¸t, muèn vËy doanh nghiÖp cÇn tiÕn hµnh ®èi víi vèn cè ®Þnh lµ vèn do tÝnh chÊt lín sö dông trong thêi gian dµi nªn cÇn ph¶i thùc hiÖn nguyªn t¾c khÊu hao. Doanh nghiÖp ph¶i xem xÐt t×nh h×nh tiªu thô s¶n phÈm do tµi s¶n cè ®Þnh ®ã chÕ t¹o ra, xem xÐt hao mßn v« h×nh c ña tµi s¶n cè ®Þnh, xem xÐt nhiÖm vô ®Çu t- cho tµi s¶n cè ®Þnh tíi viÖc trÝch lËp khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Vèn l-u ®éng doanh nghiÖp sö dông c¸c biÖn ph¸p tÝnh chØ tiªu vßng quay cña vèn, thêi gian vËn dông cña nguyªn vËt liÖu... Nh×n chung doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®æi míi c¸c c«ng t¸c nh- qu¶n lý ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý c«ng nî thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. x©y dùng chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh doanh cña doanh nghiÖp : x©y dùng c¬ chÕ tµi chÝnh, n©ng cao søc c¹nh tranh hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp, t¨ng tÝch luü cho doanh nghiÖp tiÕn hµnh qu¶n lý chÆt chÏ ®¹t hiÖu qu¶. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 III- C¸c gi¶i ph¸p t¨ng tÝch luü ThÞ tr-êng vèn ë n-íc ta ph¸t triÓn lµ ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt cho qu¸ tr×nh tÝch luü vèn cho c¸c doanh nghiÖp. §Ó cã nguån vèn cho ph¸t triÓn chóng ta cÇn tiÕn hµnh khai th¸c tèi ®a c¸c nguån lùc trong n-íc mang tÝnh quyÕt ®Þnh : vèn ng©n s¸ch Nhµ n-íc, vèn tÝn dông Nhµ n-íc, vèn cña c¸c doanh nghiÖp, vèn trong d©n c- ®ång thêi khai th¸c vµ ph¸t huy kh¶ n¨ng tranh thñ vèn ë n-íc ngoµi mang tÝnh quan träng. Nguån vèn tÝn dông cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ HDF, AHB, WB... c¸c nguån vèn trùc tiÕp tõ n-íc ngoµi viÖc huy ®éng vèn trong thêi gian tíi ph¶i ®¶m b¶o c¸c môc tiªu ®ång bé, ®a d¹ng h¸o c¸c c«ng cô h×nh thøc vay vèn nh»m thu hót kh¬i dËy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ, sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nh»m ®¶m b¶o ph¸t triÓn néi lùc. Thùc hiÖn néi dung nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i linh ho¹t phï hîp ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc trong thêi kú ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, do ®ã ph¶i cã chÝnh s¸ch c¬ chÕ, gi¶i ph¸p huy ®éng vèn thÝch hîp. VÊn ®Ò huy ®éng vèn trong n-íc b¾t ®Çu tõ vèn trong d©n c-, ®Ó ®-a nguån vèn trong d©n c- vµo dßng ch¶y cña ®Çu t- ph¸t triÓn ph¶i t¹o lßng tin cho nh©n d©n, bï vèn vµo ®Çu t- ph¸t triÓn v× tiÒm lùc trong d©n c- lµ rÊt lín. V× vËy Nhµ n-íc cÇn ph¶i æn ®Þnh l·i suÊt, tiÒn tÖ vµ hÖ thèng ph¸p luËt cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch lµm gi¸u chÝnh ®¸ng. Muèn vËy ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc c«ng cô huy ®éng vèn ®Ó mäi ng-êi d©n ë bÊt cø n¬i nµo thêi ®iÓm nµo cã c¬ héi bá vèn ph¸t triÓn. T¨ng l·i suÊt tiÕt kiÖm khuyªn khÝch sö dông tµi kho¶n c¸ nh©n thùc hiÖn thanh to¸n tiÒn göi ë bÊt kú n¬i ®©u cã thÓ hiÖn ®¹i ho¸ thanh to¸n tÝn dông ®iÖn tö. T¹o m«i tr-êng ®Çu t- th«ng tho¸ng, thùc hiÖn quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó t¨ng l-îng vèn ®Çu t-. Cô thÓ khuyªn khÝch m¹nh mÏ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t- trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt lµ ®Çu t- trong c¸c linxh vùc vµ c¸c vïng -u tiªn bæ sung söa ®æi chÝnh s¸ch ®Çu t- ®¬n gi¶n ho¸ quy chÕ ®Çu t- tronag n-íc theo h×nh thøc kinh tÕ chuyÓn giao, t¹o khu«n khæ ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ gãp vèn ®Çu t- x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, c¸c doanh nghiÖp ®-îc h-ëng -u ®·i vÒ thuÕ vµ c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi thùc hiÖn c¸c dù ¸n x©y dùng kinh doanh chuyÓn giao BOT. Më réng nhiÒu h×nh thøc huy ®éng vèn chuyÓn tiÒn vÒ quü ®Çu t-, 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tiÕp tôc ph¸t hµnh c«ng tr¸i, c«ng tr×nh ®èi víi mét sè c«ng tr×nh cã kh¶ n¨ng håi vèn vµ tËp trung cho s¶n xuÊt. Xóc tiÕn thµnh lËp c¸c c¬ së chøng kho¸n víi quy m« phï hîp. Ban hµnh c¸c v¨n b¶n cô thÓ quy ®Þnh h×nh thøc huy ®éng vèn vµ sö dông nguån vèn hîp lý ®Ó cã hiÖu qu¶ tr¸nh l·ng phÝ. Huy ®éng vèn n-íc ngoµi môc tiªu chó träng thu hót vèn ®Çu t- trùc tiÕp ë n-íc ngoµi, ®ång thêi më réng c¸c h×nh thøc tÝn dông tµi trî víi l·i suÊt -u tiªn dµi cho c¸c lÜnh vùc ®Çu t- cã hiÖu qu¶, qu¶n lý vµ sö dông vèn ®óng hiÖu qu¶ ®óng môc ®Ých sö dông nh»m ®-a uy tÝn cña ViÖt Nam trªn thÞ tr-êng quèc tÕ, c¸c gi¶i ph¸p bao gåm : nhËn thøc ®óng vai trß thùc tÕ cña vèn vµ c«ng nghÖ n-íc ngoµi ®èi víi c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, t¹o m«i tr-êng æn ®Þnh vµ thuËn lîi ®Ó ®Çu t- tõ nguån vèn FDI vµ ODA. Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cña ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp Nhµ n-íc ra thÞ tr-êng thÕ giíi, ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån vèn tµi trî ph¸t triÓn cho nhiÒu ngµnh, gi¶i quyÕt døt ®iÓm nî cò ®Ó vay thªm ®Çu t- cho c¬ së vËt chÊt. §èi víi c¸c nguån vèn cÇn kh¾c phôc sù yÕu kÐm chËm trÔ trong viÖc thÈm ®Þnh dù ¸n, ®Êu thÇu... nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh gi¶i ng©n vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. ®èi víi ®Çu t- trùc tiÕp FDI cÇn khÈn tr-¬ng thùc hiÖn luËt ®Çu t- n-íc ngoµi, hÕt søc quan t©m c¶i thiÖn m«i tr-êng c¶ vÒ coong cô vÜ m« vµ xãa trë ng¹i cho c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi. C¸c nguån tÝch luü vµ ®Çu t- trong n-íc vµ n-íc ngoµi cho nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam chØ cã t¸c ®éng tíi c¸c doanh nghiÖp muèn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch luü c¸c doanh nghiÖp cµan cã biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó thu hót vµ sö dông vèn. §èi víi nguån vèn huy ®éng vµ tÝch luü tõ néi bé c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i thùc hµnh tiÕt liÖm. TiÕt kiÖm ph¶i nh»m vµo c¸c ®èi t-îng phï hîp ®Æc biÖt tiÕt kiÖm trong chi tiªu mua s¾m c¸c dÞch vô ®¾t tiÒn g©y l·ng phÝ, tiÕt kiÖm thêi gian nguyªn vËt liÖu, ®Æc biÖt doanh nghiÖp cÇn x©y dùng chiÕn l-îc ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó ®¶m b¶o doanh thu ngµy cµng m¹nh, t×m c¸c biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ t¨ng lîi nhuËn. §ång thêi c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh, tham m-u gióp l·nh ®¹o doanh nghiÖp chØ ®¹o s¸t thùc ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ngµy cµng hiÖu qu¶. C¸c lo¹i rñi ro bÊt th-êng mang tÝnh chÊt bÊt kh¶ kh¸ng nh- thiªn tai, ho¶ ho¹n... g©y mÊt vèn, doanh 20