Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Luận văn thực trạng và giải pháp về chế độ bảo hiểm xã hội hưu trí tại vn...

Tài liệu Luận văn thực trạng và giải pháp về chế độ bảo hiểm xã hội hưu trí tại vn

.DOC
61
251
77

Mô tả:

Ch¬ng I : Lý luËn chung vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ I - Sù tÊt yÕu kh¸ch quan h×nh thµnh chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ 1 . Sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm x· héi trªn thÕ giíi. “ BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp ®èi víi ngêi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng , mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m d¶m b¶o ®êi sèng cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä , gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi ”. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt trªn thÕ giíi, BHXH ngµy cµng trë thµnh nhu cÇu thêng xuyªn, tù nguyÖn vµ chÝnh ®¸ng cña ngêi lao ®éng. Ngay tõ thÕ kû XVI nh÷ng ngêi n«ng d©n ë vïng Anper ®· nhËn thÊy ®Ó trî cÊp cho trêng hîp mét sè ngêi bÞ èm ®au hay tai n¹n. Hä ®· thµnh lËp héi t¬ng hç víi c¸ch thøc mçi ngêi ®Òu trÝch ra mét phÇn thu nhËp ®Ó ®ãng gãp chung vµo mét quü, phßng khi cã ai bÞ ®au èm hay tai n¹n th× dïng quü ®ã ®Ó gióp ®ì. H×nh thøc s¬ khai nµy ®îc BHXH ph¸t triÓn dÇn nªn, ph¹m vi ®îc më réng ra ®Ó cã thªm nhiÒu ngêi tham gia, më thªm c¸c lo¹i trî cÊp bæ sung. Nguyªn t¾c chung trong ho¹t ®éng b¶o hiÓm nµy lµ g¾n liÒn quyÒn lîi ®îc hëng víi nghÜa vô ®ãng gãp. Tuy vËy BHXH chØ thùc sù trë thµnh mét lÜnh vùc ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt vµ ý nghÜa x· héi s©u s¾c tõ ®Çu thÕ kû 19. Qu¸ tr×nh ®ã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ thÞ trêng søc lao ®éng mµ trong ®ã cã quan hÖ chñ thî trong lao ®éng ®îc trë nªn phæ biÕn. Mét bé luËt ®Çu tiªn vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm trong lÞch sö ®îc h×nh thµnh ë níc Anh vµo n¨m 1819. Bé luËt nµy cã tªn lµ bé luËt nhµ m¸y. Néi dung c¬ b¶n trong luËt nµy lµ b¶o hiÓm cho lao ®éng trong c¸c xëng thî. ë mét níc c«ng nghiÖp kh¸c, níc §øc ®· ban hµnh luËt b¶o hiÓm èm ®au vµo n¨m 1883, luËt tai n¹n lao ®éng n¨m 1884 vµ luËt b¶o hiÓm ngêi giµ vµ ngêi tµn tËt do lao ®éng vµo n¨m 1889. Sù ra ®êi c¸c bé luËt chÝnh thøc ®Çu tiªn ®ã ph¶n ¸nh mét yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan cña BHXH. Sang thÕ kû 20, hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi mµ tríc hÕt lµ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ë mét tr×nh ®é cao ®Òu ban hµnh vµ thùc hiÖn ®iÒu luËt vÒ BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng. Víi sù ph¸t triÓn nh vËy, BHXH ®· trë thµnh mét lÜnh vùc mang tÝnh quèc tÕ réng lín. HiÖn nay cã h¬n 160 quèc gio trªn thÕ giíi thùc hiÖn BHXH 2 . C¬ së h×nh thµnh chÕ ®é hu trÝ trong hÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH : §Ó ®¸p øng nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn, con ngêi ph¶i lao ®éng ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. Nhng cïng víi thêi gian, con ngêi sÏ bÞ giµ ®i, søc khoÎ cña hä bÞ gi¶m sót kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng, kh«ng cßn kh¶ n¨ng tù ®¸p øng nhu cÇu cho cuéc sèng.Lóc ®ã kho¶n thu nhËp mµ hä cã thÓ sinh sèng hoÆc lµ do tÝch gãp trong qu¸ tr×nh lao ®éng hoÆc do con ch¸u nu«i dìng... Nh÷ng nguån thu nhËp nµy kh«ng thêng xuyÒn vµ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cña tõng ngêi. §Ó ®¶m b¶o 1 lîi Ých cho ngêi lao ®éng khi hä hÕt tuæi lao ®éng vµ gióp hä cã nguån thu nhËp thêng xuyªn, æn ®Þnh, nhµ níc ®· thùc hiÖn chÕ ®é BHXH hu trÝ. VËy b¶o hiÓm hu trÝ lµ h×nh thøc b¶o ®¶m thu nhËp cho ngêi lao ®éng khi hÕt tuæi lao ®éng. Ngêi lao ®éng t¹o ra thu nhËp ®Ó nu«i sèng chÝnh hä trong qu¸ tr×nh lao ®éng. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra ngay trong c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, ®¬n vÞ kinh tÕ, hµnh chÝnh s nghiÖp trong lÜnh vùc quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh. Trong qu¸ tr×nh ®ã, hä cèng hiÕn søc lao ®éng ®Ó x©y dùng ®Êt níc b»ng c¸ch t¹o ra thu nhËp cho x· héi vµ cho c¶ chÝnh hä n÷a. Do ®ã ®Õn khi hä kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng n÷a th× hä ph¶i ®îc sù quan t©m ngîc l¹i tõ phÝa x· héi. §ã chÝnh lµ kho¶n tiÒn trî cÊp hu trÝ hµng th¸ng phï hîp víi sè phÝ BHXH mµ hä ®· ®ãng gãp trong suèt qu¸ tr×nh lao ®éng. Nguån trî cÊp nµy tuy Ýt h¬n so víi lóc ®ang lµm viÖc nhng nã rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt gióp cho ngêi vÒ hu æn ®Þnh vÒ mÆt vËt chÊt còng nh tinh thÇn trong cuéc sèng, t¹o cho hä cã thªm ®iÒu kiÖn ®Ó cèng hiÕn cho x· héi nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u trong qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt mµ hä ®· tÝch luü ®îc nh»m x©y dùng ®Êt níc ngµy cµng phån vinh h¬n. B¶o hiÓm hu trÝ b¶o ®¶m quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng gióp hä tù b¶o vÖ m×nh khi hÕt tuæi lao ®éng, tù lo cho chÝnh m×nh mét c¸ch hîp lý nhÊt nhê vµo viÖc hä ®· cèng hiÕn søc lao ®éng cña m×nh ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi tríc ®ã. Ngêi lao ®éng chØ cÇn trÝch ra mét tû lÖ % tiÒn l¬ng t¬ng ®èi nhá khi cßn ®ang lµm viÖc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. §Õn khi hÕt tuæi lao ®éng ph¶i nghØ viÖc hä sÏ cã ®îc sù b¶o ®¶m cña x· héi lµm gi¶m bít phÇn nµo khã kh¨n vÒ mÆt tµi chÝnh do thu nhËp thÊp v× kh«ng cßn lao ®éng ®îc n÷a. Nh vËy b¶o hiÓm hu trÝ lµ mét chÕ ®é mang tÝnh x· héi hãa cao ®îc thùc hiÖn mét c¸ch thêng xuyªn vµ ®Òu ®Æn, kÕ tiÕp tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. Nãi c¸ch kh¸c, chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ lÊy ®ãng gãp cña thÕ hÖ sau chi tr¶ cho c¸c thÕ hÖ tríc. V× vËy, nã t¹o ra sù rµng buéc vµ ®oµn kÕt gi÷a c¸c thÕ hÖ, lµm cho mäi ngêi trong x· héi quan t©m vµ g¾n bã víi nhau h¬n thÓ hiÖn mèi quan t©m s©u s¾c gi÷a ngêi víi ngêi trong x· héi . 3 . Vai trß cña chÕ ®é hu trÝ trong hÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH Trong mét hÖ thèng BHXH thêng bao gåm nhiÒu chÕ ®é kh¸c nhau. Sè lîng c¸c chÕ ®é BHXH ®îc x©y dùng vµ thùc hiÖn phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ môc tiªu cô thÓ cña hÖ thèng BHXH trong tõng thêi kú cña mçi níc. Tuy nhiªn, trong bÊt cø hÖ thèng BHXH nµo còng cã nh÷ng chÕ ®é chÝnh thÓ hiÖn ®Æc trng 2 nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi. Mét trong nh÷ng chÕ ®é ®ã lµ chÕ ®é hu trÝ hay chÕ ®é b¶o hiÓm tuæi giµ cho ngêi lao ®éng . Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng chÕ ®é hu trÝ lµ mét trong nh÷ng chÕ ®é b¶o hiÓm ®îc thùc hiÖn sím nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm x· héi. Theo quy ®Þnh cña ILO th× chÕ ®é nµy lµ mét trong nh÷ng chÕ ®é b¾t buéc, lµ chÕ ®é chÝnh s¸ch khi mçi quèc gia muèn x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi. Theo thèng kª cña ILO, trong tæng sè 163 níc trªn thÕ giíi cã hÖ thèng BHXH (1993) th× cã tíi 155 níc cã thùc hiÖn chÕ ®é hu trÝ chiÕm tû lÖ 95,1%. §iÒu ®ã chøng tá chÕ ®é hu trÝ rÊt ®îc c¸c níc còng nh ngêi lao ®éng quan t©m Trªn thùc tÕ, tÊt c¶ nh÷ng ngêi tham gia vµo BHXH ®Òu cã mong muèn tham gia vµo chÕ ®é hu trÝ. Trong phÇn ®ãng gãp phÝ BHXH nãi chung th× phÇn chñ yÕu lµ ®ãng cho chÕ ®é nµy. §èi víi hÖ thèng BHXH th× ho¹t ®éng cña ngµnh nµy tËp trung chñ yÕu vµo chÕ ®é hu trÝ cho ngêi lao ®éng. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn cô thÓ trong c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cña b¶o hiÓm x· héi. Ch¼ng h¹n ë ViÖt Nam, chÕ ®é hu trÝ cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng víi ngêi tham gia b¶o hiÓm x· héi. ChÕ ®é nµy ®îc quy ®Þnh vµ ®a vµo thùc hiÖn ngay tõ khi hÖ thèng BHXH míi ®îc thµnh lËp ( 1947). Theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh th× tû lÖ giµnh cho b¶o hiÓm hu trÝ vµ c¸c chÕ ®é kh¸c cã liªn quan tíi ngêi vÒ hu lµ 75% ( phÝ b¶o hiÓm lµ 20% tæng quü tiÒn l¬ng th× giµnh tíi 15% ®ãng cho hu trÝ ). Do ®ã thu cho chÕ ®é hu trÝ còng chiÕm tû träng chñ yÕu trong tæng thu cña b¶o hiÓm x· héi, kho¶ng tõ 60-80%. T¬ng tù nh vËy trong tæng chi cña BHXH th× viÖc chi cho chÕ ®é nµy còng rÊt lín. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tiÒn chi cho chÕ ®é hu trÝ chiÕm kho¶ng trªn 70% tæng chi cho BHXH . Nh vËy, ho¹t ®éng thu chi cña chÕ ®é hu trÝ cã ¶nh hëng sèng cßn tíi toµn bé ho¹t ®éng cña hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi, ¶nh hëng ®Õn sù æn ®Þnh cña BHXH nãi riªng còng nh c¶ x· héi nãi chung. Mét vÊn ®Ò n÷a ®Æt ra lµ xu híng giµ ho¸ cña d©n sè thÕ giíi dÉn ®Õn sè lîng ngêi nghØ hu ngµy cµng t¨ng. §iÒu ®ã cho thÊy râ vai trß ngµy cµng quan träng cña chÕ ®é hu trÝ trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia. H¬n n÷a, chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ cßn thÓ hiÖn ®îc sù quan t©m ch¨m sãc cña Nhµ níc, ngêi sö dông lao ®éng ®èi víi ngêi lao ®éng, vµ nã cßn thÓ hiÖn ®¹o lý cña d©n téc ®ång thêi cßn ph¶n ¸nh tr×nh ®é v¨n minh cña mét chÕ ®é x· héi . 4. T¸c dông vµ ®Æc trng cña b¶o hiÓm hu trÝ : 4.1 T¸c dông cña b¶o hiÓm hu trÝ : 3 b¶o hiÓm hu trÝ gióp ®¶m b¶o ®êi sèng cho ngêi lao ®éng khi hä vÒ hu do ®ã gióp cho x· héi æn ®Þnh vµ g¾n bã. Ngµy nay, tû lÖ ngêi giµ trong d©n sè cµng t¨ng do ®ã æn ®Þnh ®êi sèng cho bé phËn nµy lµ rÊt quan träng. MÆt kh¸c, khi nghØ hu ngêi lao ®éng ®îc sèng tho¶i m¸i h¬n vµ an nhµn h¬n. §èi víi ngêi cã tr×nh ®é cã kh¶ n¨ng hä l¹i tiÕp tôc cèng hiÕn, truyÒn ®¹t kinh nghiÖm cho thÕ hÖ sau. Ngêi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lao ®éng hä cã ®îc sù b¶o ®¶m ch¾c ch¾n vÒ phÇn thu nhËp khi hä nghØ hu, lµm cho hä yªn t©m chó ý, kh«ng lo nghÜ vÒ ®iÒu kiÖn sèng khi nghØ hu do ®ã cã thÓ lµm viÖc víi n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cao h¬n. Gióp ngêi lao ®éng tiÕt kiÖm cho b¶n th©n m×nh ngay trong qu¸ tr×nh lao ®éng ®Ó b¶o ®¶m ®êi sèng khi nghØ hu, gi¶m bít phÇn nµo g¸nh nÆng cho ngêi th©n, gia ®×nh vµ x· héi . 4.2 §Æc trng cña chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ : b¶o hiÓm hu trÝ lµ mét chÕ ®é BHXH dµi h¹n n»m ngoµi qóa tr×nh lao ®éng. §Æc trng nµy thÓ hiÖn c¶ trong qu¸ tr×nh ®ãng vµ hëng b¶o hiÓm hu trÝ. Ngêi lao ®éng tham gia ®ãng phÝ BHXH trong mét thêi gian kh¸ dµi. Thêi gian ®ã liªn tôc ®ñ lín theo quy ®Þnh th× sÏ ®ñ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®îc hëng b¶o hiÓm hu trÝ. Khi ®· ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn th× ngêi lao ®éng sÏ ®îc hëng trî cÊp hu trÝ trong kho¶ng thêi gian tÝnh tõ lóc vÒ hu cho ®Õn khi ngêi lao ®éng chÕt. Qu¸ tr×nh hëng nµy dµi ng¾n bao nhiªu tuú thuéc vµo tuæi thä cña tõng ngêi vµ nh÷ng ngêi hëng b¶o hiÓm hu trÝ lµ nh÷ng ngêi ®· kÕt thóc qu¸ tr×nh lµm viÖc cña m×nh mµ theo quy ®Þnh ®îc nghØ ë nhµ vµ hëng l¬ng hu. Trong chÕ ®é hu trÝ cã sù t¸ch biÖt gi÷a ®ãng vµ hëng. V× ®©y lµ mét chÕ ®é n»m ngoµi qu¸ tr×nh lao ®éng, cho nªn ®Ó ®îc hëng chÕ ®é hu trÝ khi vÒ hu th× ngêi lao ®éng ph¶i tham gia ®ãng phÝ ngµy trong qu¸ tr×nh lao ®éng. Trong suèt qu¸ tr×nh lao ®éng, sè tiÒn ngêi lao ®éng ®ãng gãp vµo quü b¶o hiÓm hu trÝ dïng ®Ó chi tr¶ l¬ng hu ( trî cÊp tuæi giµ ) cho thÕ hÖ tríc. Nh vËy cã sù kÕ thõa gi÷a c¸c thÕ hÖ lao ®éng trong viÖc h×nh thµnh quü b¶o hiÓm hu trÝ, qua ®ã thÓ hiÖn nguyªn t¾c lÊy sè ®«ng bï sè Ýt cña b¶o hiÓm . Phô thuéc chÆt chÏ vµo quan hÖ sö dông lao ®éng. Ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng cã mèi quan hÖ víi nhau. Ngêi sö dông lao ®éng muèn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh th× ngoµi viÖc ®Çu t cho thiÕt bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i ,cßn ph¶i ch¨m lo tíi ®êi sèng ngêi lao ®éng mµ m×nh ®ang sö dông, t¹o cho hä viÖc lµm, ®¶m b¶o cuéc sèng cho hä khi hÕt tuæi lao ®éng b»ng viÖc ®ãng BHXH 4 cho ngêi lao ®éng. Tõ nh÷ng t¸c dông vµ ®Æc trng trªn, quü b¶o hiÓm hu trÝ chiÕm tû träng t¬ng ®èi lín trong quü b¶o hiÓm hu trÝ. Do ®ã bé phËn qu¶n lý quü cã thÓ sö dông phÇn quü b¶o hiÓm hu trÝ nhµn rçi ®Ó ®Çu t sinh lêi nh»m æn ®Þnh, b¶o ®¶m c©n b»ng vµ t¨ng trëng quü. Tõ ®ã gãp phÇn thóc ®Èy ®Çu t t¨ng trëng vµo nÒn kinh tÕ quèc d©n, t¹o ra nhiÒu viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, gãp phÇn h¹n chÕ n¹n thÊt nghiÖp hiÖn nay. II. Néi dung c¬ b¶n cña chÕ ®é hu trÝ Hu trÝ lµ mét chÕ ®é nh»m b¶o ®¶m thùc hiÖn quyÒn lîi hîp ph¸p cña c«ng d©n sau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vô lao ®éng ®èi víi x· héi. ChÕ ®é nµy nh»m b¶o ®¶m æn ®Þnh cuéc sèng cho ngêi lao ®éng khi hä ®· hÕt tuæi lao ®éng( kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng ) vÒ nghØ hu an dìng lóc tuæi giµ. Nh vËy, chÕ ®é hu trÝ lµ mét chÕ ®é cã liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu mÆt trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn. Do vËy, cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó ®i ®Õn x¸c lËp mét chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ. Sau ®©y lµ mét sè néi dung c¬ b¶n: 1 . §iÒu kiÖn ®Ó hëng b¶o hiÓm hu trÝ. §é tuæi hëng chÕ ®é BHXH dµi h¹n nãi chung vµ chÕ ®é hu trÝ nãi riªn ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ cña hÖ thèng chÕ ®é. Tuæi hëng chÕ ®é hu trÝ cã thÓ ®îc Ên ®Þnh theo mét lo¹t c¸c c©n nh¾c nh: - Kh¶ n¨ng lµm viÖc tæng thÓ cña ngêi cao tuæi - VÞ thÕ cña ngêi cao tuæi trong thÞ trêng lao ®éng - Kh¶ n¨ng kinh tÕ cña chÕ ®é hu trÝ §iÒu quan träng lµ ph¶i c©n ®èi tõ gi¸c ®é møc hëng tho¶ m·n ®ãng vµ chi phÝ liªn quan ®Õn tuæi thä b×nh qu©n cña ngêi cao tuæi. MÆc kh¸c, khi quy ®Þnh tuæi vÒ hu cßn ph¶i dùa vµo quy luËt sinh -l·o - tö vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña mçi níc. Ngoµi ra, tuæi nghØ hu cßn ®îc quy ®Þnh h¹ thÊp so víi ®é tuæi b×nh qu©n ®èi víi nh÷ng ngêi lµm nh÷ng c«ng viÖc trong ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ m«i trêng nÆng nhäc, nguy hiÓm ®· cã ¶nh hëng nhÊt ®Þnh lµm suy gi¶m mét phÇn kh¶ n¨ng lao ®éng so víi b×nh thêng hay nh÷ng ngêi cã thÓ chÊt yÕu kh«ng ®ñ søc ®¶m ®¬ng c«ng viÖc . 2 .Thêi gian ®ãng b¶o hiÓm ®Ó ®îc hëng chÕ ®é hu trÝ 5 Thêi gian ®ãng b¶o hiÓm hu trÝ lµ tæng sè ®¬n vÞ thêi gian cã ®ãng phÝ b¶o hiÓm ®Ó ®îc hëng chÕ ®é nµy. ViÖc quy ®Þnh thêi gian ®ãng phÝ BHXH nh»m x¸c ®Þnh sù cèng hiÕn vÒ mÆt lao ®éng cña mçi ngêi víi x· héi nãi chung vµ phÇn ®ãng gãp vµ BHXH nãi riªng. Thêi gian ®ãng BHXH lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó ®·i ngé ( chi tr¶ ) ®èi víi ngêi lao ®éng nh theo luËt ®Þnh nh»m b¶o ®¶m sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ngêi tham gia b¶o hiÓm x· héi, thùc hiÖn mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña BHXH . ViÖc x¸c ®Þnh thêi gian ®ãng phÝ BHXH ®îc dùa trªn c¨n cø: ®é tuæi vÒ hu, tû lÖ ®ãng gãp , tuæi thä cña nh÷ng ngêi vÒ hu, møc ®îc hëng... tãm l¹i tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh vÒ chÕ ®é hu trÝ nãi riªng vµ BHXH nãi chung... VÒ nguyªn t¾c nÕu xuÊt ph¸t tõ viÖc ®ãng BHXH ®Ó h×nh thµnh quü sö dông cho chÕ ®é hu trÝ th× ph¶i tÝnh ®Õn tæng sè thêi gian ®ãng phÝ BHXH thùc tÕ. Cßn trong trêng hîp ngêi lao ®éng lµm viÖc trong nh÷ng trêng hîp ®Æc biÖt nh ngêi lao ®éng lµm viÖc ë n¬i ®éc h¹i, vïng s©u, vïng xa... ®îc ph¸p luËt BHXH quy ®Þnh sè thêi gian nµy ®îc lµm c¨n cø ®Ó gi¶m tuæi ®êi khi nghØ hu. Trong c¸c chÕ ®é BHXH b¾t buéc, ®èi víi chÕ ®é hu trÝ hÇu hÕt c¸c níc ®Òu quy ®Þnh ®iÒu kiÖn ®Ó ®îc hëng chÕ ®é phô thuéc hai yÕu tè ®ã lµ ®é tuæi x¸c ®Þnh vµ sè n¨m ®ãng BHXH . 3 . PhÝ b¶o hiÓm hu trÝ Còng nh tÊt c¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm kh¸c, chÕ ®é hu trÝ liªn quan ®Õn møc phÝ thu cho chÕ ®é nµy. Trong thùc tÕ cã møc thu cho chÕ ®é nµy ®îc x¸c ®Þnh riªng theo mét tû lÖ nµo ®ã so víi thu nhËp hay tiÒn l¬ng dïng ®Ó tÝnh BHXH vµ b¶o hiÓm hu trÝ. §èi víi ngêi lao ®éng lµm c«ng ¨n l¬ng th× thu nhËp nµy thêng lµ tiÒn l¬ng. Trong mét sè trêng hîp møc thu cho chÕ ®é hu trÝ kh«ng x¸c ®Þnh riªng mµ ®îc gép chung vµo mét møc thu gäi lµ thu BHXH nãi chung. ë ViÖt Nam hiÖn nay thùc hiÖn thu chung mét møc phÝ BHXH cho tÊt c¶ c¸c chÕ ®é BHXH ®ang ®îc thùc hiÖn mÆc dï trong ®ã cã ®Þnh lîng phÇn giµnh cho c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm dµi h¹n b¶o hiÓm hu trÝ. Trong trêng hîp nh vËy phÝ hu trÝ ®îc x¸c lËp riªng th× phÝ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau ®©y: P = T * TBH * L Trong ®ã : P : Møc phÝ ®ãng cho chÕ ®é hu trÝ TBH : Tû lÖ thu BHXH tÝnh theo thu nhËp hay tiÒn l¬ng 6 L : TiÒn l¬ng hay thu nhËp dïng ®Ó tÝnh phÝ BHXH vµ chÕ ®é hu trÝ T : Tû lÖ % ®ãng BHXH hu trÝ nãi chung ViÖc x¸c ®Þnh phÝ nép cho chÕ ®é hu trÝ riªng ra hay gép chung nh nãi ë trªn tuú thuéc ®iÒu kiÖn vµ m« h×nh hay ph¬ng thøc tæ chøc ho¹t ®éng ë tõng níc. NÕu phÝ cho chÕ ®é hu trÝ ®îc x¸c ®Þnh riªng th× sÏ t¹o thuËn lîi cho viÖc tÝnh to¸n vµ qu¶n lý cho chÕ ®é nµy, nhÊt lµ khi nã ®îc më réng ra nh÷ng khu vùc kh¸c nhau mµ ngêi lao ®éng ë ®ã cã h×nh thøc thu nhËp kh«ng ®ång nhÊt nh thu nhËp b»ng tiÒn. T¸ch riªng nh vËy còng t¹o ra sù linh ho¹t h¬n cho ngêi tham gia chÕ ®é nµy. Tuy nhiªn, nÕu t¸ch riªng nh vËy còng cã nghÜa lµ c¸c chÕ ®é kh¸c còng ®îc t¸ch riªng ra ®iÒu nµy lµm cho ho¹t ®éng qu¶n lý BHXH nãi chung ph¶i phøc t¹p h¬n. Cßn trong trêng hîp kh«ng x¸c ®Þnh riªng møc thu phÝ cho tõng chÕ ®é th× cã thÓ c«ng viÖc qu¶n lý Ýt phøc t¹p h¬n nhng l¹i phøc t¹p khi ph¶i x¸c ®Þnh phÝ ®ãng cho b¶o hiÓm khi ¸p dông cho ngêi lao ®éng cã c¸c h×nh thøc thu nhËp kh¸c nhau. 4 . Møc hëng hay tiÒn l¬ng hu Møc hëng lµ sè tiÒn mµ mét ngêi vÒ hu nhËn ®îc hµng th¸ng kÓ tõ khi nghØ hu. HiÖn nay ®ang cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ møc hëng. VÒ c¬ b¶n cã hai quan ®iÓmm chÝnh. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng tiÒn l¬ng hu lµ ®Ó b¶o ®¶m møc sèng tèi thiÓu cña ngêi nghØ hu theo tiªu chuÈn sèng cña quèc gia. Cßn theo quan ®iÓm thø hai th× l¹i lµ tiÒn l¬ng hu ph¶i cã gi¸ trÞ b¶o ®¶m cho ngêi vÒ hu cã møc sèng cao, thËm chÝ trªn møc trung b×nh cña x· héi. Sù kh¸c nhau nµy tÊt nhiªn sÏ dÉn ®Õn møc ®ãng t¬ng øng tríc khi ®îc hëng còng kh¸c nhau. Trong thùc tÕ, khuynh híng nµo còng cã lý khi gi¶i thÝch nh÷ng nÕu xÐt vÒ møc sèng cña ngêi vÒ hu vµ ®Æt trong quan hÖ víi sù ph¸t triÓn vµ ý nghÜa vÒ sù hÊp dÉn cña BHXH ®èi víi ngêi lao ®éng th× khuynh híng thø hai cã søc thuyÕt phôc h¬n. Nh÷ng dï lµ møc hëng ®îc x¸c ®Þnh theo quan ®iÓm nµo th× vÉn ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu cã tÝnh nguyªn t¾c lµ tiÒn l¬ng hu ph¶i thÊp h¬n tiÒn l¬ng khi lµm viÖc. TiÒn l¬ng ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: LH = T * L Trong ®ã: LH : TiÒn l¬ng hu ®îc hëng T : Tû lÖ % dïng ®Ó tÝnh l¬ng hu L : TiÒn l¬ng hay thu nhËp dïng ®Ó tÝnh l¬ng hu 7 Ngoµi ra, tuú theo luËt ph¸p cña tõng níc vÒ chÕ ®é nµy mµ ngêi nghØ hu ®îc hëng thªm c¸c quyÒn lîi nh trî cÊp mét lÇn khi nghØ hu, hay ®èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng nghØ viÖc cha ®ñ tuæi ®Ó hëng chÕ ®é hu hµng th¸ng còng nhËn ®îc trî cÊp mét lÇn vµ ngoµi l¬ng hu hµng th¸ng, ngêi nghØ hu cßn ®îc b¶o hiÓm y tÕ do quü BHXH ®µi thä , khi chÕt gia ®×nh ®îc hëng chÕ ®é tö tuÊt. 5 . Thêi gian hëng chÕ ®é hu trÝ Thêi gian hëng chÕ ®é hu trÝ ®îc hiÓu lµ thêi gian kÓ tõ khi nghØ hu cho ®Õn khi qua ®êi. Víi mçi ngêi th× thêi gian hëng l¬ng hu th«ng thêng lµ cã kh¸c nhau v× tuæi nghØ hu vµ tuæi thä kh«ng gièng nhau. Vµ do mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh x· héi, tÝnh bï trõ ... trong BHXH nªn trong qu¶n lý thêng lÊy sè b×nh qu©n chung thêi gian hëng tiÒn l¬ng hu cña ngêi nghØ hu trong cïng mét hÖ thèng BHXH ®Ó tÝnh to¸n cho c¸c chØ tiªu kh¸c. Thêi gian hëng tiÒn hu ph¶i ng¾n h¬n thêi gian ®ãng BHXH cho chÕ ®é hu trÝ. Tuy vËy, thêi gian nghØ hu ®Ó hëng tiÒn l¬ng hu cã thÓ kh¸c nhau trong khi thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm nµy.§iÒu ®ã phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nh tuæi ®êi khi nghØ hu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tuæi thä b×nh qu©n cña ngêi nghØ hu. Nh÷ng yÕu tè nµy l¹i phô thuéc vµo chÝnh s¸ch lao ®éng vµ BHXH trong tõng giai ®o¹n, vµo møc sèng vµ ®iÒu kiÖn sèng cña d©n c. Trong thùc tÕ, tuæi nghØ hu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt thêng æn ®Þnh trong mét thêi gian dµi vµ nÕu cã thay ®æi th× còng ë trong kho¶ng tõ 55 ®Õn 60 tuæi ®èi víi ngêi lao ®éng b×nh thêng trong x· héi. Trong trêng hîp ®Æc biÖt cã thÓ cã nh÷ng ®iÒu chØnh nhng còng dùa trªn nh÷ng ®é tuæi ®ã. Khi tuæi thä b×nh qu©n ngµy cµng t¨ng lªn th× thêi gian hëng chÕ ®é hu trÝ còng cã xu híng t¨ng lªn. VÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt nµy buéc c¸c nhµ nghiªn cøu c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch vÒ lao ®éng vµ BHXH ph¶i tÝnh ®Õn ®Ó ®iÒu chØnh tuæi vÒ hu cho phï hîp. 6 . C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña chÕ ®é hu trÝ . BHXH nãi chung còng nh chÕ ®é hu trÝ nãi riªng lµ nh÷ng ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh rÊt nhiÒu mÆt trong ®êi sèng x· héi. Do vËy, viÖc h×nh thanh hÖ thèng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ lµ hoµn toµn kh«ng ®¬n gi¶n v× khã cã thÓ cã ®îc mét hÖ thèng chØ tiªu ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cña lÜnh vùc nµy. Tuy nhiªn viÖc x©y dùng c¸c chØ tiªu nµy thùc sù cÇn thiÕt vµ ®ã lµ c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ kÕt qu¶ cña BHXH trong ®êi sèng x· héi. 8 Th«ng thêng viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ hay hiÖu qu¶ cña mçi ho¹t ®éng nµo ®ã chóng ta ph¶i so s¸nh víi ®Þnh híng, môc tiªu ®Ò ra. TÝnh hiÖu qu¶ do vËy ph¶n ¸nh trong møc ®é ®¹t ®îc so víi c¸c môc tiªu ®Æt ra ®ã Trong BHXH nãi chung vµ chÕ ®é hu trÝ nãi riªng , môc tiªu cao nhÊt lµ ®¹t ®îc sù ph¸t triÓn cña ngµnh BHXH vµ b¶o ®¶m ®êi sèng ngêi vÒ hi trªn c¬ së cña tiÒn l¬ng hu trÝ ( cßn gäi lµ thu nhËp thay thÕ ) mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc tõ quü b¶o hiÓm x· héi. Gãp phÇn b¶o ®¶m an sinh vµ æn ®Þnh x· héi. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ còng ph¶i xoay quanh môc tiªu nµy. Trong chÕ ®é hu trÝ, do tÝnh phøc t¹p cña chÕ ®é nµy mµ hÖ thèng c¸c chØ tiªu ph¶i bao gåmÊt c¶ c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh vµ c¸c chØ tiªu ®Þnh lîng Theo quan ®iÓm vÒ hiÖu qu¶ nh trªn ta thÊy cã thÓ cã ba nhãm chØ tiªu hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng BHXH ®ã lµ : Nhãm 1: C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng b¶o hiÓm hu trÝ Nhãm 2 : C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ vÒ sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm hu trÝ Nhãm 3 : C¸c chØ tiªu ®¶m b¶o lîi Ých vÒ kinh tÕ x· héi cña ngêi vÒ hu Sau ®©y lµ sù x¸c ®Þnh cô thÓ trong tõng nhãm chØ tiªu 6.1. C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña b¶o hiÓm hu trÝ BHXH tËp trung vµo ba ho¹t ®éng chÝnh ®ã lµ thu BHXH, qu¶n lý quü BHXH vµ chi tr¶ BHXH. Trong mçi ho¹t ®éng ®ã cã c¸c chØ tiªu cô thÓ ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é hiÖu qu¶ cô thÓ:  Thu b¶o hiÓm hu trÝ Thu b¶o hiÓm hu trÝ lµ mét chØ tiªu tæng hîp vµ hiÖu qu¶ cña nã ®îc ®¸nh gi¸ trªn c¸c mÆt chñ yÕu sau: - TØ lÖ vÒ sè ngêi ®ãng BHXH Sè ngêi ®ãng TØ lÖ % ngêi ®ãng = * 100 Sè ngêi ph¶i ®ãng. 9 Thùc chÊt lµ thùc hiÖn thu ®óng vµ ®ñ sè ngêi ®ãng b¶o hiÓm hu trÝ. Thu ®óng ë ®©y chñ yÕu lµ thu ®óng ®èi tîng ph¶i thu. Sè ®èi tîng ph¶i thu hiÖn nay lµ sè ngêi lao ®éng thuéc diÖn ®ãng BHXH b¾t buéc, ®¨ng kÝ tham gia ®ãng b¶o hiÓm hu trÝ. Hä ph¶i ®ãng BHXH trong ®ã cã chÕ ®é hu trÝ. Sè ngêi nµy thêng thay ®æi do cã sù thay ®æi cña c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh kinh doanhµ níc, nhÊt lµ sè ngêi lao ®éng lµm viÖc ë khu vùc ngoµi quèc doanh. ViÖc thu ®óng thu ®ñ lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó BHXH võa ®¶m b¶o lîi Ých cho ngêi lao ®éng, võa ®¶m b¶o cã nh÷ng t¸c dông tÝch cùc víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp còng nh víi nÒn kinh tÕ nãi chung. Môc tiªu thu ë ®©y lµ ®¶m b¶o thu 100% ®èi tîng thuéc diÖn ph¶i ®ãng BHXH vµ hu trÝ. ChØ tiªu nµy cã thÓ ¸p dông më réng ra cho tÊt c¶ sè ngêi lao ®éng cã nhu cÇu tham gia b¶o hiÓm hu trÝ, vµ réng h¬n n÷a lµ toµn bé sè ngêi lao ®éng trong x· héi. - Thu ®ñ sè tiÒn theo quy ®Þnh cho chÕ ®é hu trÝ. Sè tiÒn thu ®îc Tû lÖ % tiÒn thu ®îc = * 100 Sè tiÒn ph¶i thu Sè tiÒn thu ®îc nµy phô thuéc vµo møc thu theo luËt ®Þnh vµ sè lîng ngêi mµ c¸c c¬ quan BHXH ®· thu ®îc, hay sè ngêi trùc tiÕp ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Thu ®ñ lµ rÊt quan träng kh«ng chØ v× nh ®· ®Ò cËp ë trªn mµ ®ã cßn lµ b¶o ®¶m mét sù chñ ®éng vÒ nguån tµi chÝnh, lµm cho nguån quü BHXH ®îc æn ®Þnh, gióp duy tr× c¸c ho¹t ®éng b×nh thêng vµ ngµy c¸ng ph¸t triÓn cña chÕ ®é hu trÝ - Thu ®óng thêi gian : §ã lµ thêi gian mµ c¸c ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n ph¶i ®ãng BHXH theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh. NÕu kh«ng thu ®óng thêi gian sÏ ¶nh hëng ®Õn kÕ ho¹ch tµi chÝnh trùc tiÕp cña chÕ ®é hu trÝ. NhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn chÕ ®é hu trÝ ¸p dông theo c¬ chÕ thu cña ngêi ®ãng tr¶ cho ngêi hëng. Cßn trong chÕ ®é hu trÝ theo c¬ chÕ cña ®Çu t øng tríc th× thu kÞp thêi lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn quü hu trÝ trong t¬ng lai trªn c¬ së c¸c kÕ ho¹ch sö dông quü ®Ó ®Çu t sinh lêi  Chi tr¶ BHXH Trong ho¹t ®éng chi tr¶, c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ còng tËp trung vµo c¸c néi dung chñ yÕu sau ®©y: - Chi tr¶ ®óng ®èi tîng 10 §¶m b¶o tiÒn hu ph¶i ®Õn ®óng ngêi ®îc hëng.§ã ph¶i lµ nh÷ng ngêi héi ®ñ ®îc ®iÒu kiÖn rµng buéc ®Ó ®îc hëng chÕ ®é hu trÝ. §iÒu nµy cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý ®èi tîng hëng chÕ ®é hu trÝ. Kh¸c víi ngêi lao ®éng khi tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi, sù di chuyÓn hay thay ®æi n¬i ë cña tõng ngêi vÒ hu phô thuéc vµo kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn sèng mµ hä lùa chän. Khi ®ã c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i cã sù linh ho¹t tèt ®Ó kh«ng chØ qu¶n lý tèt mµ cßn ®îc thùc hiÖn chi tr¶ thuËn lîi ®óng ®èi tîng ®îc hëng chÕ ®é nµy. - Chi tr¶ ®ñ vÒ sè lîng ChØ tiªu chi tr¶ ®ñ vÒ sè lîng ph¶n ¸nh vÒ sè tiÒn chi tr¶ ®ñ cho mäi ®èi tîng ®îc hëng hu trÝ theo quy ®Þnh. §©y lµ yªu cÇu ph¸p lý, ®îc luËt ®Þnh thµnh c¸c møc tiÒn hu ®îc hëng. Chi tr¶ ®ñ cho ngêi vÒ hu ph¶i ®îc ®¶m b¶o trªn c¬ së sè tiÒn mµ quü hu trÝ cã ®îc dïn ®Ó thanh to¸n vµ sù an toµn cña sè tiÒn nµy trong qu¸ tr×nh chi tr¶ cho c¸c ®èi tîng ®îc hëng chÕ ®é hu trÝ - Chi tr¶ kÞp thêi gian Chi tr¶ kÞp thêi gian chÝnh lµ viÖc b¶o ®¶m ngêi vÒ hu ph¶i ®îc nhËn l¬ng hu ®óng theo thêi gian quy ®Þnh. §©y lµ ®iÒu rÊt quan träng v× tiÒn hu lµ mét lo¹i thu nhËp thêng xuyªn cña ngêi vÒ hu. §èi víi c¸c ®èi tîng nµy viÖc nhËn l¬ng hu ®óng h¹n sÏ gióp cho hä cã thÓ æn ®Þnh ®îc ®êi sèng. §èi víi c¸c c¬ quan b¶o hiÓm ®iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt lín trong qu¶n lý nãi chung vµ thanh quyÕt to¸n cho chÕ ®é hu trÝ nãi riªng. C¸c chØ tiªu rÊt quan träng trong qu¶n lý qu¸ tr×nh thùc hiÖn BHXH ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay khi mµ BHXH ®ang cßn cã nhiÒu thay ®æi cho phï hîp víi qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ x· héi ë níc ta.  Qu¶n lý quü hu trÝ ChØ tiªu cña ho¹t ®éng nµy ph¶n ¸nh qua qu¶n lý sè lîng tiÒn hay quy m« quü b¶o hiÓm hu trÝ nh»m b¶o toµn gi¸ trÞ cña quü hu trÝ c¶ vÒ gi¸ trÞ danh nghÜa vµ gi¸ trÞ thùc tÕ. §ång thêi ®ã cßn lµ viÖc sö dông quü nµy vµo c¸c ho¹t ®éng kh¸c nhau, lµm ph¸t triÓn kh«ng ngõng vµ n©ng cao kh¶ n¨ng thanh to¸n cña quü hu trÝ. §ã chÝnh lµ sù t¨ng cêng nguån lùc tµi chÝnh cña chÕ ®é hu trÝ. ë ®©y cã nhiÒu chØ tiªu cô thÓ: - B¶o toµn gi¸ trÞ cña quü b¶o hiÓm hu trÝ ChØ tiªu vÒ b¶o toµn gi¸ trÞ cña quü b¶o hiÓm hu trÝ lµ b¶o toµn gi¸ trÞ thùc tÕ cña quü hu trÝ trong c¸c thêi kú quyÕt to¸n tr¸nh ®îc nh÷ng t¸c ®éng lµm cho gi¸ trÞ cña quü nµy gi¶m ®i. Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý quü, cã thÓ cã c¸c trêng hîp lµm cho quü hu trÝ gi¶m ®i nh: 11 + TiÒn quü bÞ tæn thÊt, mÊt m¸t + TiÒn quü bÞ mÊt gi¸ do l¹m ph¸t + TiÒn quü ®Çu t kh«ng thu håi ®îc + TiÒn quü kh«ng thu håi ®îc ( nî, nép chËm... ) + C¸c thÊt tho¸t kh¸c... - Møc vµ tû lÖ t¨ng cña quü hu trÝ qua c¸c thêi kú Møc vµ tû lÖ t¨ng cña quü hu trÝ qua c¸c thêi ký lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt trong qu¶n lý quü b¶o hiÓm hu trÝ hiÖn nay. §Ó b¶o ®¶m cho mét tiÒm lùc tµi chÝnh æn ®Þnh vµ v÷ng m¹nh, quü hu trÝ ph¶i t¨ng lªn kh«ng ngõng. Sù t¨ng lªn nµy chñ yÕu tõ hai nguån lµ : + T¨ng thªm sè ngêi tham gia vµo chÕ ®é hu trÝ + Sö dông quü hu trÝ ®Çu t vµo c¸c ho¹t ®éng mang l¹i lîi nhuËn mét c¸ch an toµn Tèc ®é t¨ng thùc tÕ cña quü hu trÝ nh vËy ph¶i cao h¬n tèc ®é t¨ng cña sè ngêi tham gia vµo chÕ ®é hu trÝ vµ tÊt nhiªn ph¶i t¨ng víi tèc ®é cao h¬n tèc ®é t¨ng cña chi tr¶ cho chÕ ®é nµy. Cã nh vËy míi t¹o ®îc sù v÷ng ch¾c, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña chÕ ®é hu trÝ - Kh¶ n¨ng c©n ®èi thu chi cña quü BHXH ChØ tiªu kh¶ n¨ng c©n ®èi thu chi quü b¶o hiÓm hu trÝ ph¶n ¸nh ®é an toµn cña quü hu trÝ nãi riªng vµ sù tån t¹i chÕ ®é hu trÝ nãi chung. §Ó b¶o ®¶m tr¸nh nh÷ng rñi ro, th× quü tiÒn hu ph¶i ®ñ ®¶m b¶o chi tr¶ c¸c kho¶n chi cña chÕ ®é nµy chñ yÕu bao gåm chi tiÒn l¬ng hu cho ngêi nghØ hu vµ chi cho ho¹t ®éng qu¶n lý. §©y lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt bÊt kÓ ¸p dông ph¬ng ph¸p cô thÓ nµo ®Ó t¹o lËp quü Tæng thu thùc tÕ > Tæng chi Tæng thu vµ tæng chi trong biÓu thøc ®iÒu kiÖn trªn ®îc x¸c ®Þnh vµ so s¸nh t¹i mét thêi ®iÓm tÝnh to¸n. Tæng thu vµ tæng chi cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh kh¸c nhau tuú theo ph¬ng ph¸p t¹o quü ®îc ¸p dông trong hÖ thèng hu trÝ. V× theo c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nhau cã thÓ c¬ cÊu thu vµ chi còng sÏ kh¸c nhau 6.2. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é hu trÝ  Më réng ph¹m vi ®èi tîng tham gia chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ ChØ tiªu më réng ph¹m vi ®èi tîng tham gia chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ ®îc tÝnh qua tû lÖ ngêi lao ®éng trong x· héi thùc hiÖn vµo chÕ ®é hu trÝ trong tæng sè lao 12 ®éng nãi chung. §©y lµ chi tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ thùc hiÖn môc tiªu më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña chÕ ®é hu trÝ. Trong ®iÒu kiÖn ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, sè ngêi tham gia vµo chÕ ®é hu trÝ kh«ng nhiÒu th× chØ tiªu nµy ®îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ quy m« vµ sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é hu trÝ qua c¸c thêi kú. Theo ®uæi môc tiªu mäi ngêi ®Òu cã quyÒn vµ ®îc tham gia vµo BHXH ®Ó hëng chÕ ®é hu trÝ nªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ më réng ph¹m vi ho¹t ®éng sè ngêi tham gia vµo chÕ ®é nµy ph¶i t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng nguån lao ®éng x· héi. Tû lÖ t¨ng sè lîng ngêi tham gia chÕ ®é hu trÝ ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së môc tiªu më réng cña chÕ ®é nµy. ë ®©y cã thÓ lîng ho¸ chØ tiªu nµy qua tû lÖ phÇn tr¨m sè ngêi tham gia vµo chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ vµ tèc ®é t¨ng cña tû lÖ nµy qua c¸c n¨m. Ngoµi ra, còng cã thÓ tÝnh thªm chØ tiªu tû lÖ t¨ng t¬ng ®èi so víi tû lÖ t¨ng lao ®éng x· héi .  Më réng c¸c h×nh thøc tham gia chÕ ®é hu trÝ Më réng c¸c h×nh thøc tham gia chÕ ®é hu trÝ lµ chØ tiªu chñ yÕu ph¶n ¸nh sù t¨ng thªm c¸c h×nh thøc míi trong viÖc ®ãng phÝ b¶o hiÓm vµ hëng chÕ ®é hu. ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn vÒ tæ chøc hÖ thèng vµ c¸c ho¹t ®éng cña chÕ ®é hu trÝ, qua ®ã t¨ng c¬ héi vµ kh¶ n¨ng ®Ó mäi ngêi cã thÓ tham gia vµo chÕ ®é nµy. HiÖn nay ë ViÖt Nam chóng ta míi ¸p dông mét h×nh thøc ®ãng ®Ó hëng chÕ ®é hu trÝ trong ®ã dùa chñ yÕu vµo thêi gian ®ãng vµ tuæi ®êi khi nghØ hu. Tuy nhiªn sù khèng chÕ vÒ sè n¨m ®ãng tèi thiÓu nh luËt ®Þnh hiÖn nay lµ 15 n¨m kÌm víi ®iÒu kiÖn tuæi ®êi chØ thÝch hîp víi ngêi cã c«ng viÖc lµm vµ thu nhËp æn ®Þnh ®Ó ®ãng b¶o hiÓm x· héi, nhÊt lµ lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ níc ViÖc linh ho¹t vÒ thêi gian ®ãng BHXH lµm cho nhiÒu ngêi cã nhu cÇu cã thªm c¬ héi ®Ó tham gia vµo chÕ ®é nµy . XÐt trªn mét gãc ®é kh¸c, møc ®ãng cè ®Þnh chØ phô thuéc vµo møc thu nhËp hay tiÒn l¬ng ®Ó tÝnh BHXH còng sÏ lµm gi¶m søc hÊp dÉn cña chÕ ®é nµy khi nhiÒu ngêi muèn ®ãng thªm trªn møc b×nh thêng ®Ó sau ®ã ®îc hëng møc tiÒn cao h¬n . 6.3. C¸c chØ tiªu b¶o ®¶m quyÒn lîi kinh tÕ vµ x· héi cña ngêi vÒ hu QuyÒn lîi vÒ kinh tÕ x· héi cho ngêi vÒ hu ph¶i ®îc ph¶n ¸nh trong thùc tÕ ®êi sèng kinh tÕ x· héi . Cã thÓ dïng c¸c chØ tiªu sau ®©y ®Ó ®¸nh gi¸ :  Møc b¶o ®¶m c¸c tiªu chuÈn sèng cña ngêi vÒ hu 13 ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh qua møc l¬ng cña ngêi vÒ hu nhËn ®îc vµ møc b¶o ®¶m thùc tÕ cho cuéc sèng cña ngêi vÒ hu qua tiÒn hu. Khi tÝnh to¸n cô thÓ , møc b¶o ®¶m cña tiÒn l¬ng hu ph¶i ®îc tÝnh ®Õn c¸c mÆt nh : - Møc tiÒn l¬ng : møc tiÒn l¬ng ph¶i b¶o ®¶m ®Çy ®ñ duy tr× cuéc sèng cña ngêi hëng l¬ng hu. ë ®©y võa ph¶i b¶o ®¶m gi¸ trÞ tiÒn l¬ng danh nghÜa võa b¶o ®¶m c¶ gi¸ trÞ thùc tÕ lµ søc mua cña tiÒn l¬ng. NghÜa lµ khi cã nh÷ng t¸c ®éng lµm mÊt gi¸ trÞ cña tiÒn l¬ng hu nh t¸c ®éng cña l¹m ph¸t th× cÇn ph¶i ®îc ®iÒu chØnh kÞp thêi . - TiÒn l¬ng hu hîp lý: TiÒn l¬ng hu hîp lý muèn nãi ®Õn t¬ng quan so s¸nh gi÷a l¬ng ha víi c¸c lo¹i l¬ng kh¸c trong x· héi. VÒ nguyªn t¾c th× tiÒn l¬ng hu kh«ng thÓ cao h¬n tiÒn cña ngêi vÒ hu khi ®ang cßn lµm viÖc, trõ trêng hîp ngêi vÒ hu tham gia thªm h×nh thøc b¶o hiÓm tuæi giµ kh¸c ngoµi c¸c h×nh thøc vµ chÕ ®é hu trÝ th«ng thêng. Nhng tiÒn l¬ng hu kh«ng thÓ thÊp h¬n tiªn l¬ng tèi thiÓu. Sù so s¸nh ®ã nh»m ®¸nh gi¸ t¬ng quan vÒ møc sèng gi÷a nh÷ng ngêi vÒ hu víi c¸c tÇng líp kh¸c trong x· héi .  §¶m b¶o sù c«ng b»ng x· héi gi÷a nh÷ng ngêi nghØ hu §¶m b¶o sù c«ng b»ng x· héi gi÷a nh÷ng ngêi nghØ hu ph¶i ®îc so s¸nh ®¸nh gi¸ gi÷a ®ãng gãp vµ hëng thô, theo nguyªn t¾c ®ãng nhiÒu hëng nhiÒu, ®ãng Ýt hëng Ýt. Kh¸c víi c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm ng¾n h¹n, ®iÒu nµy rÊt cÇn ®èi víi chÕ ®é hu trÝ v× viÖc ®ãng phÝ vµ hëng trong chÕ ®é hu trÝ liªn quan ®Õn nh÷ng kho¶n tiÒn rÊt lín trong thu vµ chi tr¶. Vµ cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn cuéc sèng cña c¸c ®èi tîng tham gia c¶ trong khi ®ãng vµ hëng theo chÕ ®é nµy. Sù c«ng b»ng còng cã nghÜa tham gia chÕ ®é hu trÝ nh nhau th× quyÒn lîi ®îc hëng còng ph¶i nh nhau .  T¨ng sù t¸c ®éng tÝch cùc cña chÕ ®é hu trÝ ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ lùc lîng lao ®éng x· héi Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ æn ®Þnh x· héi lµ mét chØ tiªu mang tÝnh ®Þnh tÝnh khã lîng ho¸. Nhng ®©y lµ mét chØ tiªu rÊt quan träng v× cã t¸c dông trùc tiÕp ®Õn kh«ng chØ ngêi vÒ hu mµ b¶n th©n ngêi lao ®éng ®ang lµm viÖc ®· vµ cã thÓ sÏ tham gia vµo chÕ ®é hu trÝ. ChÕ 14 ®é hu trÝ ph¶i gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ x· héi th«ng qua viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ lùc lîng lao ®éng ®ang lµm viÖc trong x· héi. Ch¼ng h¹n mét chÕ ®é hu trÝ tèt lµm cho lao ®éng trong x· héi ®îc ®iÒu hoµ hîp lý, c©n ®èi h¬n gi÷a c¸c khu vùc vµ thµnh phÇn kinh tÕ, qua ®ã nguån lùc lao ®éng ®îc khai th¸c vµ huy ®éng ®óng môc ®Ých. ViÖc sö dông lùc lîng lao ®éng sÏ hiÖu qu¶ h¬n. §¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng x· héi, an toµn x· héi ... III - Kinh nghiÖm x©y dùng c¸c chÕ ®é BHXH ®èi víi ngêi nghØ hu. 1. VÒ ®iÒu kiÖn tuæi ®êi ë c¸c níc kh¸c nhau, tuú theo c¸c nh©n tè d©n sè vµ kinh tÕ x· héi mµ cã sù quy ®Þnh tuái ®êi kh¸c nhau gi÷a c¸c nhãm níc vµ kh¸c nhau gi÷a nam vµ n÷ trong cïng mét níc. Cã thÓ cã mét sè níc quy ®Þnh ®é tuæi nam vµ n÷ nh nh©u nhng cã mét sè níc kh¸c l¹i quy ®Þnh tuæi nghØ hu cña n÷ thÊp h¬n nam. X¸c ®Þnh tuæi nghØ hu phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè kÓ c¶ phô thuéc vµo níc cã d©n sè giµ hay trÎ. §èi víi níc cã d©n dè giµ, sè ngêi nghØ hu lín, v× vËy hä phai n©ng tuæi nghØ hu thêng cao h¬n so víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Theo sè liÖu cña v¨n phßng lao ®éng quèc tÕ trong 24 níc thuéc tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ trong 40 níc ®ang ph¸t triÓn th× tuæi nghØ hu ®èi víi nam n÷ nh sau : B¶ng 1: C¬ cÊu tuæi nghØ hu ë mét sè níc §é tuæi nghØ hu 50 55 57 60 65 67 Tæng Níc dang ph¸t triÓn Sè níc % 0 1 25 1 417 13 325 0 1 25 3 125 18 45 16 6667 7 175 4 166 0 24 100 40 100 ( Nguån: BHXH ViÖt Nam ) Ngoµi ra c¸c níc cßn quy ®Þnh h¹ tuæi nghØ hu so víi tuái nghØ hu b×nh thêng ®èi nh÷ng ngêi lµm nh÷ng ngµnh nghÒ c«ng viÖc trong ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc, ®éc h¹i, nguy hiÓm... Sè níc OCDE % §iÒu kiÖn vÒ tuæi ®êi ë mét sè níc ®îc thÓ hiÖn : - Nhãm T©y ¢u vµ B¾c Mü. + Mü, Canada : 65 tuæi ( chung cho c¶ hai giíi ). + Anh : 65 tuæi (nam) vµ 60 tuæi (n÷). + Ph¸p : 60 tuæi ( tèi ®a lµ 65 tuæi). + §øc : 65 tuæi (nam) vµ 63 tuæi (n÷). - Nhãm c¸c níc Ch©u ¸ ( Ngoµi ASEAN ). + Trung Quèc : 60 tuæi (nam) vµ 55 tuæi (n÷). + NhËt B¶n : 60 tuæi(nam) vµ 55 tuæi (n÷) + Ên ®é : 55 tuæi(chung cho c¶ hai giíi). - Nhãm c¸c níc ASEAN. 15 + Indonesia: 55 tuæi (cho c¶ hai giíi). + Malaysia : 55 tuæi(cho c¶ hai giíi). + Xingapo : 55 tuæi (cho c¶ hai giíi). + Philipin : 60 tuæi (cho c¶ hai giíi). Nh vËy cã thÓ thÊy tuæi nghØ hu cña c¸c níc giao ®éng trong kho¶ng tõ 55 ®Õn 65 tuæi vµ cã ph©n biÖt giíi tÝnh. Qua thèng kª cho thÊy chØ cã 34.62% sè níc cã quy ®Þnh tuæi nghØ hu ë c¶ nam vµ n÷ lµ nh nhau. §a sè c¸c níc ASEAN quy ®Þnh tuæi nghØ hu chung c¶ nam vµ n÷ lµ 55 tuæi. 2 . VÒ viÖc x¸c ®Þnh sè n¨m ®ãng gãp BHXH Sè n¨m dãng gãp BHXH cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng trong c«ng viÖc x¸c lËp chÕ ®é hu trÝ. V× vËy sè thêi gian ®ãng BHXH lµ mét trong c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®îc hëng trî cÊp hu. ë nhiÒu níc cã quy ®Þnh ph¶i cã mét sè n¨m ®ãng tèi thiÓu. Qua thèng kª cho thÊy sè n¨m ®ãng BHXH dao ®éng tõ 15 ®Õn 45 n¨m. Mét nguyªn t¾c ®Æt ra trong chÕ ®é hu lµ ®é tuæi ®îc hëng chÕ ®é hu x¸c ®Þnh cao th× ®ßi hái sè n¨m b¾t buéc ph¶i ®ãng BHXH ph¶i cao. Sè n¨m ®ãng BHXH thÊp (nhng kh«ng ®îc thÊp h¬n sè n¨m tèi thiÓu) th× møc trî cÊp thÊp h¬n. Quy ®Þnh thêi gian ®ãng BHXH (tèi thiÓu) cña mét sè níc nh sau : - Mü, Anh : §ãng gãp 52 tuÇn liªn tôc céng víi 9/10 tæng sè n¨m lµm viÖc. - Ph¸p : ngêi tham gia BHXH ph¶i ®ãng gãp 150 quü. - §øc : 15 n¨m ®Õn 35 n¨m. - Liªn X« : Nam(20 n¨m), N÷(20 n¨m). - Ba Lan : Nam(20 n¨m), N÷(15 n¨m). - Hungari : 20 n¨m(cho c¶ hai giíi) - Ên ®é : 15 n¨m. - Trung quèc : 10 n¨m liªn tôc. - NhËt : 20 n¨m. - Philipin : 120 th¸ng liªn tôc. ë mét sè níc ë §«ng Nam ¸ kh«ng quy ®Þnh cô thÓ thêi gian ®ãng phÝ BHXH. 3 . VÒ møc trî cÊp hu trÝ. Cã rÊt nhiÒu c¸ch x¸c ®Þnh møc trî cÊp hu trÝ. Mét sè níc x¸c ®Þnh møc ®ång ®Òu, coi lµ møc tèi thiÓu thÝch hîp víi mÆt b»ng chung cña quèc gia. NhiÒu níc x¸c ®Þnh møc trî cÊp theo thu nhËp ®· tõng cã cña ngoiõ lao ®éng khi nghØ hu. Mét sè nhãm níc kh¸c kÕt hîp c¶ hai c¸ch. Trong phÇn trî cÊp cã phÇn nÒn(c¬ b¶n) lµ mét møc ®ång nhÊt céng thªm phÇn tû lÖ thu nhËp. Tuy nhiªn xu híng chung lµ trî cÊp theo møc thu nhËp ®· tõng cã cña ngêi lao ®éng tríc khi nghØ hu, phï hîp víi ®a ssè trêng hîp lµ ®ãng gãp BHXH theo thu nhËp. Møc trî cÊp hu cña mét sè níc: Mü : Møc trî cÊp hu ®ång nhÊt, tèi ®a lµ 11280USD/th¸ng, tÝnh trªn thu nhËp ®îc b¶o hiÓm cho tíi khi nghØ hu. - Anh : 32.85 B¶ng/tuÇn céng 12% thu nhËp ®îc b¶o hiÓm trong níc. 16 - Ph¸p : 50% thu nhËp b×nh qu©n trong vßng 10 n¨m cao nhÊt. L¬ng ®îc tÝnh theo c¸c lÇn thay ®æi l¬ng. - §øc : 1,5% “l¬ng íc tÝnh” lµ tû lÖ gi÷a thu nhËp cña ngêi lao ®éng so víi móc l¬ng trung b×nh cña c¶ níc nh©n víi “c¬ së tÝnh to¸n chung” hiÖn thêi. - Ba lan : 100% thu nhËp b×nh qu©n cña møc díi 3000 ZLOTY mét th¸ng cña 12 th¸ng gÇn nhÊt céng víi 55% cña phÇn cßn l¹i vµ t¨ng 4% trî cÊp tÝnh theo trî cÊp c¬ b¶n cho mçi n¨m c«ng t¸c trªn 20 n¨m. - Trung quèc : 60 ®Õn 90% thu nhËp trong th¸ng cuèi, phô thuéc vµo thêi gian c«ng t¸c. - Ên ®é: Tr¶ mét lÇn t¬ng øng víi sè ®ãng gãp cña chñ vµ thî ®· tr¶ céng víi 7.58& l·i. - Indonexia : Ngêi nghØ hu ®îc nhËn mét kho¶n trî cÊp mét lÇn t¬ng ®¬ng víi møc mµ ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng ®· ®ãng gãp trong suèt qu¸ tr×nh tham gia BHXH, céng víi kho¶n tiÒn l·i t¨ng thªm. - Malaysia : T¬ng tù nh INDONEXIA. - Philipines : 1.5% l¬ng b×nh qu©n cña 120 th¸ng cuèi céng víi tõ 42 ®Õn 102% cña tiÒn l¬ng b×nh qu©n cña 10 th¸ng l¬ng. 4 . VÒ møc ®ãng gãp Møc ®ãng gãp cho chÕ ®é hu còng cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c nhãm níc. Tuy nhiªn ë hÇu hÕt c¸c níc ®Òu cã sù ph©n chia ®ãng gãp gi÷a giíi chñ vµ giíi thî vµ ®ãng riªng cho chÕ ®é hu chø kh«ng gép vµo c¸c chÕ ®é kh¸c ch¼ng h¹n: - Mü: Ngêi lao ®éng ®ãng 6.2% tiÒn l¬ng ( nÕu lµ lao ®éng ®éc lËp ph¶i ®ãng 12.4% ), ngêi sö dông lao ®éng ®ãng 6.2 % tæng quü l¬ng. TiÒn l¬ng cao nhÊt ®îc dïng lµm c¨n cø ®Ó ®ãng BHXH lµ 57000 USD/ n¨m . - Anh : Ngêi lao ®éng ®ãng 2 % cña 54 B¶ng / tuÇn ®Çu tiªn céng thªm 9% l¬ng tuÇn cña tiÒn l¬ng tõ 54 ®Õn 405 B¶ng. Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng tõ 4.6 % ®Õn 10.4 % . - ph¸p : Ngêi lao ®éng ®ãng 6.54 % trong thu nhËp ®îc tÝnh BHXH cña m×nh, ngêi sö dông lao ®éng ®ãng 8.2 % tiÒn l¬ng tèi ®a ®Ó ®ãng BHXH lµ 12360 FRANCS mét th¸ng . - §øc : Ngêi lao ®éng ®ãng 8.75 % tiÒn l¬ng, nÕu ngêi lao ®éng cã thu nhËp díi 610 DM / th¸ng th× kh«ng ph¶i ®ãng BHXH. Ngêi lao ®éng ®éc lËp ph¶i ®ãng 15.7%. Ngêi sö dông lao ®éng ®ãng 8.75 % quü l¬ng vµ ®ãng 7.5% nÕu trong doanh nghiÖp cã ngêi lao ®éng cã thu nhËp thÊp h¬n 610 DM / th¸ng . 5. Mét sè kinh nghiÖm rót ra tõ viÖc thùc hiÖn chÕ ®é hu trÝ ë mét sè níc trªn thÕ giíi. Qua nghiªn cøu vÒ qu¸ tr×nh tæ chøc vµ thùc hiÖn hÖ thèng hu trÝ cña mét sè níc trªn thÕ giíi cã thÓ rót ra mét sè bµi häc kinh nghiÖm sau: 17 - Trong tÊt c¶ níc, vai trß cña nhµ níc cña chÝnh phñ trong hÖ thèng hu trÝ lµ rÊt quan träng. Nhµ níc víi t c¸ch lµ ngêi ®Ò ra ®Þnh híng cho sù ho¹t ®éng hu trÝ vµ lµ mét sù b¶o trî rÊt quan träng cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng nµy. §Æc biÖt lµ b¶o trî vÒ tµi chÝnh ë c¸c møc ®é vµ h×nh thøc kh¸c nhau . - Xu híng ®a d¹ng ho¸ vÒ tæ chøc thùc hiÖn, vÒ néi dung vµ ph¬ng thøc tiÕn hµnh trong chÕ ®é hu trÝ lµ phæ biÕn. MÆc dï vai trß cña nhµ níc lµ rÊt quan träng nh ®· nªu ë trªn nhng tham gia ho¹t ®éng trong hÖ thèng hu trÝ kh«ng chØ cã c¸c tæ chøc cña nhµ níc, c¸c tæ chøc kh¸c ngoµi khu vùc nhµ níc còng cã thÓ tham gia víi ®iÒu kiÖn tu©n thñ ®óng nh÷ng quy ®Þnh trong luËt BHXH vµ hu trÝ. §©y lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt ®Ó mäi thµnh viªn trong x· héi cã nhu cÇu ®Òu cã thÓ tham gia vµo chÕ ®é hu trÝ . - BHXH còng nh b¶o hiÓm hu trÝ lµ vÊn ®Ò cña con ngêi nãi chung vµ ®Òu tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c phæ biÕn cña lÜnh vùc nµy. Tuy nhiªn mçi níc cã nh÷ng ®Æc trng riªng vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, t×nh h×nh d©n sè vµ lao ®éng mµ cã nh÷ng vËn dông cô thÓ vµo x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng hu trÝ phï hîp vÒ néi dung vµ h×nh thøc thùc hiÖn. C¸c yÕu tè quan träng ®Ó x¸c lËp chÕ ®é hu trÝ ë c¸c níc kh¸c nhau còng kh¸c nhau ch¼ng h¹n tuæi ®êi, møc sèng, møc ®ãng gãp... Trong ®ã ph¶i ®¶m b¶o ®îc lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ngêi tham gia chÕ ®é hu trÝ vµ duy tr× sù æn ®Þnh, ®¶m b¶o cho hÖ thèng hu trÝ ph¸t triÓn . - Trong tÊt c¶ c¸c níc, hÖ thèng hu trÝ lµ cèt lâi cña hÖ thèng BHXH nãi chung. Trong khi c¸c hÖ thèng BHXH kh¸c cã thÓ thùc hiÖn bëi c¸c tæ chøc b¶o hiÓm kh¸c nhau, (nh b¶o hiÓm th¬ng m¹i vÒ con ngêi ) th× b¶o hiÓm hu trÝ chØ cã thÓ ®îc thùc hiÖn trong hÖ thèng BHXH. C¶i c¸ch hÖ thèng BHXH chñ yÕu vµ thùc chÊt lµ c¶i c¸ch chÕ ®é hu trÝ. - HÖ thèng hu trÝ theo ph¬ng ph¸p PAYGO ®· tõng ®îc thùc hiÖn trªn hÇu hÕt c¸c níc cã hÖ th«ng BHXH nhng ®Õn nay hÖ thãng nµy béc lé nhiÒu nhîc ®iÓm vµ cÇn ph¶i ®îc thay thÕ b»ng hÖ thèng kh¸c. HÖ thãng míi nµ c¸c níc thùc hiÖn nay ®ang chuyÓn sang thùc hiÖn lµ hÖ thèng hu trÝ thùc hiÖn theo ph¬ng ph¸p ®Çu t øng tríc. Nhng ®ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi trong mét thêi gian dµi. - Tríc khi hÖ thèng cò ®îc thay thÕ hoµn toµn b»ng hÖ thèng míi th× cã tån t¹i sù song song ho¹t ®éng cña hai hÖ thèng trong thêi kú qu¸ ®é. Nh vËy cã thÓ nãi BHXH vµ chÕ ®é hu trÝ ®ang lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò x· héi quan t©m rÊt lín, cã ý nghÜa kinh tÕ vµ chÝnh trÞ rÊt quan träng. NhËn thøc ®óng vÒ b¶n chÊt chøc n¨ng cña BHXH vµ chÕ ®é hu trÝ ®ang cßn lµ mét qu¸ tr×nh. ChÕ ®é hu trÝ ®· ®îc thùc hiÖn tõ rÊt l©u vµ cã vai trß ngµy cµng quan träng trong x· héi nhng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn còng lµ qu¸ tr×nh tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ®æi míi, hoµn thiÖn kh«ng ngõng . §Ó cã ®îc mét chÕ ®é hu trÝ th× nhËn thøc ®óng b¶n chÊt cña chÕ dé nµy lµ ®iÒu rÊt quan träng . Cïng víi ®ã ph¶i hiÓu vµ vËn dông ®óng nh÷ng nguyªn t¾c cña chÕ ®é nµy trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ nh÷ng néi dung cña chÕ ®é vµ tæ chøc hÖ thèng ho¹t ®éng . Trong ®ã cã c¸c yÕu tè c¬ b¶n nh møc phÝ ®ãng b¶o hiÓm, thêi gian ®ãng cÇn thiÕt, tuæi ®êi khi nghØ hu, c¸c møc l¬ng... ph¶i ®îc nghiªn cøu cã c¨n cø khoa häc míi cã thÓ ®¶m b¶o cho chÕ ®é nµy ph¸t triÓn ®îc. Mét hÖ thèng hu trÝ ph¸t triÓn ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸c bªn tham gia tríc hÕt lµ ngêi lao ®éng víi t c¸ch lµ ®èi tîng tham gia vµ hëng b¶o hiÓm hu trÝ, sau ®ã lµ c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp vµ toµn x· héi trong ®ã cã Nhµ níc. 18 Ch¬ng II : Thùc tr¹ng chÕ ®é b¶o hiÓm hu trÝ t¹i BHXH ViÖt Nam I . Thùc tr¹ng vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm hu trÝ ChÕ ®é hu trÝ lµ mét chÕ ®ä cã vai trß to lín trong hÖ thèng BHXH cña mçi quèc gia , bëi lÏ chÕ ®é hu trÝ cã ¶nh hëng lín nhÊt ®Õn cuéc ®êi nh÷ng ngêi tham gia BHXH . ChÕ ®é hu trÝ còng lµ mét ph¬ng tiÖn cã thÓ æn ®Þnh ®îc phÇn nµo ®êi sèng ngêi vÒ hu , ®Æc biÖt trong sè ®ã lµ hu c« ®¬n kh«ng n¬i l¬ng tùa hoÆc nh÷ng ngêi ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®Æc biÖt cho x· héi. Thùc hiÖn tèt chÕ ®é hu trÝ trong hÖ thèng BHXH sÏ gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng x· héi gi¶m bít khã kh¨n cho ngêi vÒ hu còng nh khã kh¨n chung cho bé phËn d©n c kh¸c, n©ng cao uy tÝn cña BHXH vµ c¸c chÕ ®é kh¸c. Cã thÓ nãi trong hÖ thèng c¸c chÕ ®é BHXH, chÕ ®é hu trÝ lµ chÕ ®é quan träng hµng ®Çu. Nã ®·, ®ang vµ sÏ lµ mét chÕ ®é BHXH cã quy m« ho¹t ®éng to lín vÒ c¶ sè lîng vµ chÊt lîng. ChÝnh s¸ch BHXH nãi chung vµ chÕ ®é hu trÝ nãi riªng khi ¸p dông ë níc ta ®· cã vai trß rÊt to lín nhng còng béc lé mét sè nhîc ®iÓm qua c¸c thêi kú. 1. Giai ®o¹n tríc n¨m 1995.  §iÒu lÖ t¹m thêi vÒ BHXH n¨m 1961 Ngay sau c¸ch m¹ng th¸ng t¸m n¨m 1945 , nhµ níc Céng hoµ X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, lóc ®ã lµ nhµ níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®· thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH cho c«ng nh©n viªn chøc. §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn qua viÖc ban hµnh s¾c lÖnh sè 29/SL ngµy 12/3/1947 thùc hiÖn b¶o hiÓm èm ®au, b¶o hiÓm tai n¹n lao ®éng vµ b¶o hiÓm hu trÝ .Cïng víi s¾c lÖnh 29/SL, mét sè s¾c lÖnh kh¸c nh 19 s¾c lÖnh 76/SL ngµy 20/5/1950 vµ s¾c lÖnh 77/SL ngµy 22/5/1950 còng ®îc ban hµnh sau ®ã, nh»m thùc hiÖn tèt h¬n c¸c chÕ ®é cho ngêi tham gia b¶o hiÓm x· héi. C¸c chÕ ®é nµy ®îc thùc hiÖn ®èi víi nh÷ng ngêi lµm viÖc trong c¸c c¬ quan cña chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p (1945-1954). Song c¸c chÕ ®é nµy v·n cßn nhiÒu h¹n chÕ , mét phÇn do thùc hiÖn trong thêi kú kh¸ng chiÕn , ®iÒu kiÖn kinh tÕ cßn khã kh¨n thiÕu thèn , tÊt c¶ mäi ngêi cha quan tam ®Õn viÖc hëng chÕ ®é , ttÊt c¶ ph¶i lo cho t×nh h×nh kh¸ng chiÕn . Sau nµy khi hoµ b×nh lËp l¹i trªn miÒn B¾c, c¸c chÕ ®é ®ã míi chØ ®¸p øng côc bé nh÷ng ®ßi hái trong tõng giai ®o¹n vµ tõng ngµnh ho¹t ®éng , chØ nh»m gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu tríc m¾t nªn cha ®ång bé , toµn diÖn vµ l©u dµi . Tríc t×nh h×nh kinh tÕ , chÝnh trÞ cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cïng víi viÖc thay ®æi l¹i chÕ ®é tiÒn l¬ng . Qu¸n triÖt dÇn nguyªn t¾c “ ph©n phèi theo lao ®éng  Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 218/CP ngµy 27/12/1961 vÒ “ §iÒu lÖ t¹m thêi thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH thèng nhÊt trong c¶ níc  . C¸c chÕ ®é nµy ®îc chÝnh thøc thi hµnh tõ ngµy 1/1/1962 trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông quü BHXH tËp trung, do sù ®ãng gãp cña c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp vµ c¸c c¬ quan Nhµ níc. Quü BHXH ®îc qu¶n lý vµ sö dông v× lîi Ých cña c«ng nh©n viªn chøc lµm viÖc trong khu vùc Nhµ níc. ViÖc qu¶n lý BHXH do hai c¬ quan qu¶n lý ®ã lµ: Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam qu¶n lý 3 chÕ ®é ng¾n h¹n lµ: èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, cßn Bé Lao ®éng - Th¬ng binh - X· héi qu¶n lý 3 chÕ ®é dµi h¹n lµ hu trÝ, tö tuÊt, mÊt søc lao ®éng. §iÒu lÖ nµy thùc hiÖn 6 chÕ ®é BHXH cho ngêi lao ®éng trong ®ã cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ chÕ ®é hu trÝ . Trong ®iÒu lÖ, tõ ®iÒu 42 ®Õn ®iÒu 53 cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ chÕ ®é hu trÝ nh quy ®Þnh vÒ thêi gian c«ng t¸c, tuæi ®êi vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng cña c«ng nh©n viªn chøc Nhµ níc. Cô thÓ : - Quy ®Þnh tuæi nghØ hu ®èi víi nam lµ 60 tuæi vµ n÷ lµ 55 tuæi. Sè n¨m c«ng t¸c quy ®Þnh chung lµ 25 n¨m, ®èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng ngµnh nghÒ ®éc h¹i nguy hiÓm th× gi¶m 5 n¨m so víi quy ®Þnh . - Nh÷ng ngêi lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn lµm viÖc ®Æc biÖt, hoÆc ë trong qu©n ngò th× thêi gian c«ng t¸c cña hä ®îc quy ®æi theo hÖ sè. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan