PhÇn I: L luËn chung vÒ b¶o hiÓm n«ng nghiÖp
I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ vai trß cña b¶o hiÓm n«ng
nghiÖp:
1. §Æc ®iÓm vµ sù cÇn thiÕt cña b¶o hiÓm:
N«ng nghiÖp lµ mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng, cung cÊp l¬ng
thùc vµ thùc phÈm cho con ngêi, lµ nguyªn liÖu cho ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ c«ng
nghiÖp thùc phÈm vµ hµng ho¸ ®Ó xuÊt khÈu. N«ng nghiÖp còng lµ ngµnh thu hót
nhiÒu lao ®éng x· héi, gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, ®ång thêi cßn lµ
ngµnh ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo tæng s¶n phÈm quèc néi(GDP). Nhng
n«ng nghiÖp thêng kh«ng æn ®Þnh, bëi lÏ ngµnh nµy cã nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt
so víi nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nh÷ng ®Æc ®iÓm
c¬ b¶n ®ã lµ:
- S¶n xuÊt n«ng nghiÖp thêng tr¶i trªn ph¹m vi réng lín vµ hÇu hÕt l¹i ®îc
tiÕn hµnh ë ngoµi trêi, v× thÕ nã chÞu ¶nh hëng rÊt lín cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn.
MÆc dï tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ngµy cµng tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i, con ngêi ngµy
cµng chÕ ngù ®îc nh÷ng ¶nh hëng xÊu cña hiÖn tîng tù nhiªn nhng m©u thuÉn
gi÷a con ngêi vµ lùc lîng tù nhiªn vÉn tån t¹i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Hµng
n¨m, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vÉn lu«n ®e do¹ vµ g©y tæn thÊt lín cho qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt n«ng nghÖp.
- §èi tîng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ nh÷ng c¬ thÓ sèng nh: c©y trång,
vËt nu«i. Chóng kh«ng chØ chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn mµ cßn chÞu sù
t¸c ®éng cña c¸c quy luËt sinh häc. §ã lµ c¸c quy luËt: ®ång hãa, dÞ ho¸, biÕn dÞ,
di truyÒn; quy luËt vÒ thêi gian sinh trëng vµ cho s¶n phÈm v.v…V× vËy, x¸c xuÊt
rñi ro trong n«ng nghiÖp ®· lín l¹i cµng lín h¬n so víi nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt
kh¸c.
- Chu kú s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp thêng kÐo dµi, ch¼ng h¹n nh c©y lóa
kho¶ng 4 th¸ng, c©y cµ phª kho¶ng 20 ®Õn 30 n¨m; c©y cao su trªn 50 n¨m;
thªm vµo ®ã, thêi gian lao ®éng vµ thêi gian s¶n xuÊt l¹i kh«ng trïng nhau, do
®ã viÖc ®¸nh gi¸, kiÓm so¸t vµ phßng ngõa rñi ro lµ rÊt kho kh¨n.
trong n«ng nghiÖp cã hµng tr¨m c©y tr«ng vËt nu«i kh¸c nhau. Th©m chÝ,
cã nh÷ng lo¹i rñi ro, mµ hËu qu¶ cña chóng mang tÝnh chÊt th¶m ho¹. Tõ ®ã ®·
cã ¶nh hëng t©m lý cña ngêi ch¨n nu«i vµ trång trät. MÆc dï cã lao ®éng, cã ®Êt
®ai nhng muèn më réng s¶n xuÊt hµng ho¸ víi quy m« lín, hä còng kh«ng gi¸m
d¹n vay vèn ®Ó ®Çu t . Bëi v× tµi s¶n thÕ chÊp th× kh«ng cã mµ rñi ro th× lu«n r×nh
rËp.
C¸c lo¹i rñi ro thêng gÆp trong n«ng nghiÖp bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i vµ hËu
qu¶ cña chóng thËt khã lêng. ë níc ta c¸c lo¹i rñi ro thêng gÆp trong n«ng
nghiÖp thµnh c¸c nhãm sau ®©y:
+Nhãm giã b·o: giã m¹nh,b·o lín vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi thêng xuÊt hiÖn ë
níc ta tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 10 hµng n¨m, vïng chÞu ¶nh hëng nhiÒu nhÊt lµ ®ång
B¾c Bé vµ tØnh miÒn trung, trung t©m ho¹t ®éng cña lo¹i rñi ro nµy rÊt réng vµ
1
ph¹m vi ¶nh hëng lín. HËu qu¶ trùc tiÕp cña giã b·o lµm ®æ vµ g·y c¸c lo¹i c©y
trång lµm cho hoa qu¶ bÞ rông, chuång tr¹i ch¨n nu«i bÞ ®æ hoÆc bÞ tèc m¸i..
+Nhãm h¹n h¸n vµ giã lµo: ®©y lµ lo¹i rñi ro thêng diÔn ra côc bé, song
®«i khi ph¹m vi còng rÊt réng lín. Tuú theo thêi gian kÐo dµi hay ng¾n lµm cho
c©y trång bÞ chÕt hoÆc bÞ kh« hÐo dÉn ®Õn n¨ng suÊt thu ho¹ch gi¶m.
+Nhãm s©u bÖnh vµ dÞch bÖnh : ®©y lµ lo¹i rñi ro diÔn ra phæ biÕn trong
n«ng nghiÖp vµ hËu qu¶ cña chóng ®«i khi mang tÝnh th¶m ho¹. §èi víi c©y
trång thêng bÞ c¸c lo¹i s©u nh, s©u ®ôc th©n , s©u cuèn l¸, rÇy n©u…Cßn gia sóc
thêng m¾c c¸c bÖnh dÞch nh, bÖnh k ý sinh trïng bÖnh truyÒn nhiÔm, bªnh suy
dinh dìng .
-Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, m« h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý n«ng
nghiÖp rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, trong lóc ®ã m« h×nh trang tr¹i diÔn ra kh¸ phæ
biÕn vµ mang tÝnh quy luËt. Tæ chøc qu¶n lý kiÓu trang tr¹i ®· lµm cho lao ®éng,
®Êt ®ai vµ tiÒn vèn ®îc tÝch tô vµ tËp trung. V× vËy, nhu cÇu æn ®Þnh s¶n xuÊt ,
b¶o toµn vµ t¨ng trëng ®ång vèn lu«n lµ vÊn ®Ò bøc xóc, ®îc c¸c chñ trang tr¹i
quan t©m hµng ®Çu.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn cho thÊy, tÝnh æn ®Þnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ
rÊt thÊp, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë níc ta. Theo sè liÖu thèng kª, b×nh
qu©n mçi n¨m c¸c hiÖn tîng thiªn tai ®· lµm thiÖt h¹i cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
níc ta tõ 15 ®Õn 20% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Hµng n¨m, ng©n s¸ch
nhµ níc vµ quü l¬ng thùc dù tr÷ quèc gia ph¶i ra nh÷ng kho¶n l¬ng thùc vµ
nh÷ng kho¶n tiÒn rÊt lín ®Ó cøu trî n«ng d©n gÆp thiªn tai, miÔn gi¶m thuÕ n«ng
nghiÖp cho nh÷ng n¬i bÞ mÊt mïa. Nh÷ng n¨m gÆp thiªn tai nÆng nÒ hËu qu¶
nghiªm träng, c¶ níc ph¶i thùc hiÖn truyÒn thèng: “L¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch, l¸ r¸ch
Ýt ®óm l¸ r¸ch nhiÒu” ®Ó cøu gióp ®ång bµo bÞ n¹n. Trong nÒn kinh tÕ tÞ trên, mÆc
dï c¸c biÖn ph¸p trªn lµ cÇn thiÕt, nhng tá ra bÞ ®éng vµ kÐm hiÖu qu¶. V× vËy, ®Ó
chñ ®éng ®èi phã vµ cã quü dù tr÷, dù phßng båi thêng kÞp thêi nh÷ng tæn thÊt
do thiªn tai g©y ra, biÖn ph¸p tèt nhÊt vµ h÷u hiÖu nhÊt lµ ph¶i tiÕn hµnh b¶o
hiÓm n«ng nghiÖp. Nh vËy , b¶o hiÓm n«ng nghiÖp lµ cÇn thiÕt, nhng trong qu¸
tr×nh triÓn khai, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña
nghµnh nµy. Cã nh vËy míi gióp cho c«ng ty triÓn khai b¶o hiÓm ®îc ®óng ®Þnh
híng, tÝnh phÝ b¶o hiÓm chÝnh x¸c, dÔ dµng ®¸nh gi¸, kiÓm so¸t vµ qu¶n lý ®îc
rñi ro. §ång thêi ®ßi hái c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i lu«n chó ý vµ qu¶n lý tèt nguån
dù tr÷ dù phßng , bªn c¹nh ®ã ph¶i lu«n ®Æt ra vÊn ®Ò t¸i b¶o hiÓm ®Ó tr¸nh ph¸
s¶n.
2. T¸c dông b¶o hiÓm n«ng nghiÖp:
Trªn gãc ®é kinh tÕ - x· héi, viÖc triÓn khai b¶o hiÓm n«ng nghiÖp cã t¸c
dông rÊt lín:
Thø nhÊt : Gãp phÇn b¶o vÖ an toµn c¸c loµi tµi s¶n vµo qóa tr×nh s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp, gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cho hµng triÖu ngêi d©n cïng mét lóc,
æn ®Þnh gi¸ c¶ trªn thÞ trêng tù do, ®Æc biÖt lµ gi¸ c¶ nh÷ng mÆt hµng thiÕt yÕu
nhÊt nh: l¬ng thùc vµ thùc phÈm. §iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi níc ta, mét
2
®Êt níc cã gÇn 80% d©n sè vµ 75% lùc lîng lao ®éng x· héi sèng dùa vµo s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp.
Thø hai: Gãp phÇn gi¶m nhÑ vµ æn ®Þnh ng©n s¸ch, æn ®Þnh ®êi sèng x·
héi vµ gi÷ v÷ng an ninh l¬ng thùc cho quèc gia. ë níc ta, hÇu nh n¨m nµo ng©n
s¸ch nhµ níc vµ quü l¬ng thùc dù tr÷ quèc gia còng ph¶i trÝch ra mét phÇn ®Ó hç
trî cho nh©n d©n nh÷ng vïng bÞ lò lôt, mÊt mïa. Nhng thiªn tai thêng x¶y ra bÊt
ngê kh«ng ai lêng tríc ®îc. V× vËy , viÖc trî cÊp ng©n s¸ch thêng bÞ ®éng, cã
nh÷ng n¨m nh÷ng kho¶n trî cÊp nµy lµm cho ng©n s¸ch nhµ níc béi chi. §Ó
kh¾c phôc hËu qu¶ nµy ph¶i tÝnh ®Õn vai trß cña quü b¶o hiÓm.
Thø ba: S¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn lµ thi trêng réng lín cho c¸c c«ng ty
b¶o hiÓm. MÆc dï triÓn khai b¶o hiÓm trong n«ng nghiÖp cßn gÆp nhiÒu khã
kh¨n, song v¬Ý ®èi tîng lµ hµng tr¨m lo¹i c©y trång vµ con gia sóc kh¸c nhau sÏ
gióp c¸c c«ng ty b¶o hiÓm dÔ dµng khai th¸c, h¹n chÕ ®îc søc Ðp cña c¹nh tranh.
§ång thêi nã cßn ph¸t huy tèi ®a quy luËt sè lín trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o
hiÓm. NÕu chØ tÝnh riªng b¶o hiÓm c©y lóa, víi h¬n 7 triÖu hecta diªn tÝch gieo
trång, hµng n¨m c«ng ty b¶o hiÓm níc ta sÏ thu ®îc mét nguån quü b¶o hiÓm
®¸ng kÓ tõ phÝ b¶o hiÓm. Quü nµy dïng ®Ó båi thêng vµ dù tr÷ lµ chñ yÕu, nhng
khi cha sö dông ®Õn sÏ gãp phÇn ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt. H¬n n÷a, nÕu triÓn
khai b¶o hiÓm ®ång lo¹t c¸c lo¹i c©y trång vµ vËt nu«i trong c¶ níc c¸c c«ng ty
b¶o hiÓm sÏ thu hót ®îc mét lùc lîng lao ®éng ®¸ng kÓ vµo lµm viÖc, gãp phÇn
t¹o thªm c«ng viÖc cho ngêi lao ®éng, h¹n chÕ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong x·
héi v.v…
Víi nh÷ng t¸c dông trªn, cho nªn b¶o hiÓm n«ng nghiÖp ®· ®îc triÓn khai
ë rÊt nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Chóng ta biÕt r»ng, n«ng d©n tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ
giíi ®Òu cã tËp qu¸n t¬ng trî gióp ®ì nhau trong lóc khã kh¨n. H×nh thøc “ Héi
t¬ng hç” còng lµ h×nh thøc b¶o hiÓm ®Çu tiªn ë n«ng th«n.
II. §Æc ®iÓm cña b¶o hiÓm n«ng nghiÖp
Trong b¶o hiÓm n«ng nghiÖp ®îc chia ra lµm 2 nghiÖp vô:
1. B¶o hiÓm c©y trång:
a. §èi tîng vµ ph¹m vi b¶o hiÓm:
§èi tîng b¶o hiÓm c©y trång: cã thÓ lµ b¶n th©n c©y trång trong suèt qu¸
tr×nh sinh tr¬ngr vµ ph¸t triÓn hoÆc còng cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng do c©y
trång ®em l¹i tuú theo môc ®Ých trång. V× thÕ cã thÓ chia ra nh sau:
+) §èi víi c©y trång hµng n¨m, ®èi tîng b¶o hiÓm lµ s¶n lîng thu ho¹ch
hµng n¨m
+) §èi víi c©y l©u n¨m, ®èi tîng b¶o hiÓm lµ gi¸ trÞ cña c¸c lo¹i c©y ®ã
hoÆc s¶n lîng tõng n¨m cña mçi lo¹i c©y.
+) §èi víi vên ¬m, ®èi tîng b¶o hiÓm lµ gi¸ trÞ c©y trång trong suèt thêi
gian ¬m gièng ®Õn khi nhæ ®i trång n¬i kh¸c.
Thêi h¹n b¶o hiÓm:
+) Thêi gian b¶o hiÓm c©y hµng n¨m thêng tÝnh tõ lóc gieo trång ®Õn khi
thu ho¹ch xong s¶n phÈm.
3
+) §èi víi c©y l©u n¨m, thêi gian b¶o hiÓm cã thÓ kÐo dµi mét n¨m nhng
sau ®ã, ®îc t¸i tôc qua c¸c n¨m.
+) §èi víi vên ¬m th× thêi gian b¶o hiÓm b¾t ®Çu tõ lóc gieo trång ®Õn khi
®ñ tuæi nhæ ®i trång n¬i kh¸c.
Ph¹m vi b¶o hiÓm:
Trong qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn, c©y trång thêng gÆp nhiÒu rñi ro
kh¸c nhau, nhng khi triÓn khai b¶o hiÓm, c¸c c«ng ty thêng tiÕn hµnh b¶o hiÓm
mét hay mét sè lo¹i rñi ro nhÊt ®Þnh, Nh÷ng rñi ro cßn l¹i, ®Æc biÖt lµ nh÷ng rñi
ro mang tÝnh kinh tÕ x· héi sÏ ®îc gi¶i quyÕt b»ng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi
cña nhµ níc.Tãm l¹i, nh÷ng rñi ro ®îc b¶o hiÓm ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau:
+) Ph¶i lµ hiÖn tîng bÊt ngê mµ con ngêi cha lêng ®îc hoÆc hoµn toµn cha
khèng chÕ hoÆc lo¹i trõ ®îc.
+) Dï ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt nhng kh«ng
cã kÕt qu¶ hoÆc kh«ng thÓ tr¸nh khái tæn thÊt.
+) Lµ hiÖn tîng bÊt ngê ®èi víi n¬i x¶y ra, cã cêng ®é ph¸ ho¹i lín h¬n
hoÆc x¶y ra sím h¬n hay muén h¬n so víi b×nh thêng hµng n¨m.
b. Gi¸ trÞ b¶o hiÓm vµ sè tiÒn b¶o hiÓm:
B¶o hiÓm c©y trång còng lµ lo¹i h×nh b¶o hiÓm tµi s¶n, v× thÕ, ®Ó x¸c ®Þnh
®îc phÝ b¶o hiÓm, vµ sè tiÒn båi thêng nÕu gÆp rñi ro ®îc chÝnh x¸c, ph¶i x¸c
®Þnh chÝnh x¸c ®îc sè tiÒn b¶o hiÓm. Gi¸ trÞ b¶o hiªm cña c©y trång lµ gi¸ trÞ cña
b¶n th©n c©y trång hoÆc gi¸ trÞ s¶n lîng cña c©y trång trªn mét ®¬n vÞ b¶o hiÓm.
+) Gi¸ trÞ b¶o hiÓm c©y hµng n¨m ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo s¶n lîng thu
ho¹ch thùc tÕ cña tõng lo¹i c©y trong mét sè n¨m tríc ®ã vµ gi¸ trÞ mét ®¬n vÞ
s¶n phÈm trong nh÷ng n¨m ®ã.
+) Gi¸ trÞ b¶o hiÓm c©y l©u n¨m lµ gi¸ trÞ cña tõng c©y, tõng l« c©y hoÆc
tõng ®¬n vÞ b¶o hiÓm. Nhng c©y l©u n¨m lµ tµi s¶n cè ®Þnh, gi¸ trÞ ban ®Çu cña
lo¹i tµi s¶n nµy ®îc x¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm vên c©y ®a vµo kinh doanh. V× thÕ,
gi¸ trÞ b¶o hiÓm chÝnh lµ gi¸ trÞ ban ®Çu cña c©y trõ ®i khÊu hao c¬ b¶n.
c.Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh phÝ b¶o hiÓm c©y trång:
PhÝ b¶o hiÓm c©y trång bao gåm: phÝ båi thêng tæn thÊt, phÝ ®Ò phßng h¹n
chÕ tæn thÊt, phÝ dù phßng, phÝ qu¶n lý.
P = f 1 + f 2 + f 3 +f 4
Trong ®ã:
P : PhÝ b¶o hiÓm c©y trång.
f 1 : PhÝ båi thêng tæn thÊt.
f 2 : PhÝ ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt.
f 3 : PhÝ dù phßng.
f 4 : PhÝ qu¶n lý vµ l·i dù kiÕn cña c«ng ty b¶o hiÓm.
Tuy nhiªn ®èi víi c©y hµng n¨m viÖc x¸c ®Þnh tû lÖ phÝ båi thêng kh¸ phøc
t¹p, do tÝnh chÊt vô mïa vµ tÝnh bÊt æn ®Þnh cña lo¹i c©y nµy cao h¬n. ChÝnh v×
vËy ®Ó x¸c ®Þnh ®îc tû lÖ phÝ båi thêng b×nh qu©n ta ph¶i tÝnh to¸n qua c¸c bíc
sau.
4
-bíc 1. x¸c ®Þnh s¶n lîng thu ho¹ch thùc tÕ b×nh qu©n trªn mét ®¬n vÞ diªn
tÝch b¶o hiÓm.
n
w
q
i 1
n
s
i 1
i
i
w : s¶n lîng thu ho¹ch thùc tÕ b×nh qu©n tÝnh trªn 1 ®¬n vÞ b¶o hiÓm
qi :
s¶n lîng thu ho¹ch thùc tÕ n¨m th i
s i :diÖn tÝch gieo trång n¨m thø i
i: thø tù c¸c n¨m lÊy sè liÖu tÝnh to¸n
-bíc 2: X¸c ®Þnh s¶n lîng tæn thÊt b×nh qu©n trªn mét ®¬n vÞ b¶o hiÓm.
(w w ) s
t
q
n
s
i 1
t
(®iÒu kiÖn wt w )
i
t: n¨m cã tæn thÊt
q t : s¶n lîng tæn thÊt b×nh qu©n tÝnh trªn 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch b¶o hiÓm
: diÖn tÝch gieo trång n¨m t
wt : s¶n lîng thu ho¹ch thùc tÕ n¨m t tÝnh trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch b¶o
st
hiÓm.
-bíc 3: x¸c ®Þnh tû lÖ phÝ båi thêng b×nh qu©n
T
qt
100
w
+ NÕu b¶o hiÓm theo s¶n lîng thu ho¹ch thùc tÕ b×nh qu©n th× møc phÝ
thuÇn tÝnh trªn 1 ®¬n vÞ b¶o hiÓm sÏ lµ;
f 1 T w qt
+ NÕu b¶o hiÓm theo gi¸ trÞ s¶n lîng thu ho¹ch thùc tÕ b×nh qu©n tÝnh trªn
1®¬n vÞ b¶o hiÓm th× møc phÝ thuÇn ®¬c tÝnh:
f1 qt p s
2. B¶o hiÓm ch¨n nu«i.
a. §èi tîng vµ ph¹m vi b¶o hiÓm.
5
-§èi tîng b¶o hiÓm trong ch¨n nu«i lµ c¸c s¶n phÈm ch¨n nu«i vµ c¸c lo¹i
vËt nu«i. §èi víi v©t nu«i lµ tµi s¶n cè ®Þnh thêng b¶o hiÓm tõng con, cßn ®èi víi
vËt nu«i thêng b¶o hiÓm c¶ ®µn.(VËt nu«i lµ tµi lu ®éng lµ nhng vËt nu«i ®îc
nu«i dìng trong thêi gian ng¾n)
-Thêi h¹n b¶o hiÓm thêng lµ 1n¨m hoÆc lµ toµn bé chu kú s¶n xuÊt. NÕu
lµ toµn bé chu kú s¶n xuÊt th× nã sÏ ®îc b¾t ®Çu tõ khi vËt nu«i ®îc chuyÓn thµnh
tµi s¶n cè ®Þnh ®Õn khi kÕt thóc chu kú s¶n xuÊt.
-Ph¹m vi b¶o hiÓm : Trong ch¨n nu«i thêng gÆp rÊt nhiÒu rñi ro, cã c¶ rñi
ro kh¸ch quan cã c¶ rñi ro chñ quan…..Tuy nhiªn chØ cã nh÷ng rñi ro th«ng thêng sau ®©y míi ®îc b¶o hiÓm.
+ThiÖt h¹i do thiªn tai, lò lôt g©y ra
+BÖnh dÞch bao gåm c¶ bÖnh truyÒn nhiÔm vµ c¶ bÖnh kh«ng truyÒn
nhiÔm.
+Buéc ph¶i giÕt mæ ®Ó ®Ò phßng l©y lan.HoÆc lµ khi vËt bÞ ®au èm kh«ng
thÓ tiÕp tôc nu«i dìng vµ sö dông ®îc.
+Vµ mét sè rñi ro kh¸c nh: c¸c ®éng vËt ¨n thÞt ®¸nh c¾n lÉn nhau, hoÆc bÞ
tai n¹n giao th«ng, ho¶ ho¹n.
b.Gi¸ trÞ b¶o hiÓm vµ chÕ ®é b¶o hiÓm.
-§èi víi sóc v©t vç bÐo vµ lÊy thÞt , gi¸ trÞ b¶o hiÓm thêng lµ gi¸ trÞ xuÊt
chuång b×nh qu©n mét sè n¨m tríc ®ã nh»m lo¹i trõ nh÷ng yÕu tè ngÉu nhiªn
¶nh hëng.
- trång trät vµ ch¨n nu«i ®Òu ¸p dông c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm kh¸c nhau
nh»m n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ngêi tham gia b¶o hiÓm, lµm gi¶m phÝ
vµ phï hîp víi t×nh h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý cña c«ng ty b¶o hiÓm.
c. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh phÝ b¶o hiÓm ch¨n nu«i.
-Khi tiÕn hµnh b¶o hiÓm c¸c s¶n phÈm ch¨n nu«i, th× c«ng t¸c tÝnh phÝ
gièng nh x¸c ®Þnh phÝ b¶o hiÓm cho c©y trång hµng n¨m. Tuy nhiªn ë ®©y, chØ
giíi h¹n trong ph¹m vi x¸c ®Þnh phÝ b¶o hiÓm theo ®Çu con gia sóc,gia cÇm.
-PhÝ b¶o hiÓm theo ®Çu con ®èi víi tõng lo¹i sóc vËt thêng ®îc tÝnh theo
c«ng thøc sau.
p f1 f 2 f 3 f 4
f 1 :phÝ
båi thêng thiÖt h¹i
f 2 :phÝ ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt
f 3 :phÝ dù tr÷ dù phßng
f 4: : phÝ qu¶n lý vµ l·i dù kiÕn
Trong ®ã c¸ch tÝnh phÝ båi thêng thiÖt h¹i ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
6
n
f1
q
i 1
n
i
Q
(Gc Gt )
i
i 1
Qi :
sè vËt nu«i n¨m i
q i :sè vËt nu«i bÞ chÕt bÞ th¶i lo¹i n¨m i
Gc :gÝa trÞ b×nh qu©n 1 con vËt nu«i bÞ th¶i lo¹i, chÕt, thuéc ph¹m vi b¶o
hiÓm
Gt : gi¸ trÞ tËn thu 1 con vËt nu«i sau khi bÞ th¶i lo¹i, chÕt thuéc ph¹m vi
b¶o hiÓm.
n
Gc
q t p
i 1
i
i
i
n
q
i 1
i
:träng lîng b×nh qu©n 1 con vËt nu«i tríc khi bÞ chÕt, bÞ th¶i lo¹i, tai n¹n
n¨m i thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm.
p i :gi¸ b×nh qu©n 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm vËt nu«i tríc khi bÞ th¶i lo¹i, tai n¹n,
chÕt n¨m i
t
3. Gi¸m ®Þnh vµ båi thêng tæn thÊt.
-§©y lµ c«ng viÖc cña c«ng ty b¶o hiÓm. Ngay sau khi ®îc th«ng b¸o vÒ
t×nh h×nh tæn thÊt cña ngêi tham gia b¶o hiÓm, c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i cö nh©n
viªn cña m×nh hoÆc ngêi ®îc uû quyÒn ®i gi¸m ®Þnh tæn thÊt. Khi gi¸m ®Þnh
ph¶i kiÓm tra kü hiÖn trêng n¬i x¶y ra tæn thÊt. x¸c ®Þnh nguyªn nh©n tæn thÊt
cã thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm hay kh«ng. NÕu thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm ph¶i x¸c
®Þnh møc ®é tæn thÊt, gi¸ trÞ tæn thÊt, gi¸ trÞ tËn thu vµ lËp biªn b¶n gi¸m ®Þnh víi
sù chøng kiÕn cña c¸c bªn cã liªn quan.
-Sau ®ã c¨n cø vµo biªn b¶n gi¸m ®Þnh, c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i tr¶ lêi cho
ngêi tham gia b¶o hiÓm lµ chÊp thuËn hay tõ chèi båi thêng trong thêi gian quy
®Þnh theo nh hîp ®ång ®· ky.
7
8
phÇn II: thùc tr¹ng n«ng nghiÖp vµ b¶o hiÓm
n«ng nghiÖp ë viÖt nam.
I. T×nh h×nh n«ng nghiÖp ë viÖt nam giai ®o¹n 1996 ®Õn 2002.
1. §iÒu kiÖn tù nhiªn ë viÖt nam thuËn lîi cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
Níc ta n¨m gän trong vïng néi chÝ tuyÕn b¾c, b¸n cÇu 23 o 22' B vµ 8 o 30'
B, ®ång thêi n»m trong vïng ho¹t ®éng cña giã mïa §«ng Nam ¸ níc ta cã khÝ
hËu nhiÖt ®íi Èm giã mïa, víi ®Æc ®iÓm næi bËt lµ nãng Èm vµ ma nhiÒu theo
mïa vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau.
-Sù ph©n mïa cña nhiÖt ®íi Èm giã mïa.
-L·nh thæ kÐo dµi theo híng kinh tuyÕn ®· chi phèi ®Æc ®iÓm khÝ hËu gi÷a
hai miÒn nam b¾c.
-Mét sè yÕu tè kh¸c cña khÝ hËu lµ do ®Þa h×nh híng nói, ®é cao chi phèi
hÖ qu¶ cña khÝ hËu giã mïa.
MÆc dï níc ta cã sù ph©n ho¸ nhng xÐt chung th× khÝ hËu níc ta vÉn lµ
nguån bøc x¹ dåi dµo thuéc vïng nhiÖt ®íi. Víi nhiÖt ®é trung b×nh c¶ n¨m h¬n
23 o c. Mçi n¨m Ýt nhÊt còng cã trªn 1200 giê n¾ng, c¸n c©n bøc x¹ d¬ng quanh
n¨m. Tæng lîng nhiÖt xª dÞch tõ 8000 ®Õn trªn 10000 c c.Lîng ma trung b×nh
hµng n¨m 1700 ®Õn 1800mm, cã n¬i vît qu¸ 3000mm. Lîng bèc h¬i lªn tíi 700
®Õn 800mm.
Víi ®Æc ®iÓm nh vËy khÝ hËu níc ta t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù ph¸t triÓn
cña n«ng nghiÖp nhê lîng nhiÖt cao quanh n¨m víi lîng ma d«i dµo t¹o ®iÒu
kiÖn kÐo dµi thêi gian sinh trëng cña c©y cèi suèt 12 th¸ng, n©ng cao n¨ng suÊt
cña hÖ sinh th¸i.
a.trång trät.
-Do ®Æc tÝnh cÊu tróc ®Þa h×nh vµ ®Þa chÊt ®· t¹o cho níc cã 1 4 tæng
diÖn tÝch lµ ®Êt phï ®ång b»ng cßn 3 4 lµ ®Êt ferarit.
-Níc ta cã 33161000ha ®Êt trong ®ã chØ cã 8500000 ha ®Êt ®ång b»ng
(1743000ha®Êt ®ång b»ng b¾c bé, 850000ha ®Êt ®ång b»ng b¾c trung bé,
650000ha ®Êt ®ång b»ng duyªn h¶i trung vµ nam bé, 4000000ha ®Êt ®ång b»ng
s«ng cöu long, mét bé phËn ®Êt x¸m ®¸ng kÓ ë ®«ng nam bé) t¹o ®iÒu kiÖn cho
lóa ph¸t triÓn.
-Ngoµi ®Êt phï sa mÇu mì thuËn lîi cho trång lóa, th× ®Êt ferarit n©u ®á
còng chiÕm diÖn tÝch kh¸ lín 2000000ha chñ yÕu ph©n bè ë t©y nguyªn, ®«ng
nam bé, b¾c qu¶ng trÞ…
-§Êt ferarit lµ ®Êt cã ®é xèp cao d÷ níc m¹nh cã kÕt cÊu tèt phï hîp ®Ó
trång c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp nhiÖt ®íi quy nh cao su, chÌ, cafª, hå tiªu…
b.Ch¨n nu«i
-Do trång trät ë níc ta ph¸t triÓn suèt 12 th¸ng t¹o diÒu kiÖn thuËn lîi cho
viÖc cung cÊp thøc ¨n trong ch¨n nu«i gióp cho nghµnh ch¨n nu«i ph¸t triÓn.
9
-MÆt kh¸c diÒu kiÖn khÝ hËu níc ta còng t¹o ®iÒu kiÖn cho vËt nu«i sinh trëng vµ ph¸t triÓn, nhng nã còng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c lo¹i vi khuÈn ph¸t triÓn
g©y ra nhiÒu dÞch bÖnh cho vËt nu«i.
c.Thuû s¶n
-Khi nãi ®Õn thuËn lîi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn dµnh cho thuû s¶n chóng ta
ph¶i nãi ®Õn nguån tµi nguyªn níc.
-HÖ thèng s«ng ngßi níc ta ,ch¶y trªn nhiÒu miÒn tù nhiªn t¹o nªn c¸c hÖ
sinh th¸i kh¸c nhau, ®ång thêi t¹o nªn m«i tr¬ng sèng thÝch hîp cho nhiÒu lo¹i
thuû s¶n trªn nh÷ng lu vùc s«ng kh¸c nhau.
vÝ dô: trªn lu vùc s«ng cöu long ,s«ng hång do nhiÖt ®é níc Ýt chªnh lÖch
trong n¨m, vµ lîng phï du sinh sèng phong phó lµ nguån thøc ¨n cho c¸c lo¹i
t«m, c¸ t¹o ra mét s¶n lîng lín c¸ t«m cã thÓ ®¸nh b¾t vµ nu«i trång
d.l©m nghiÖp
-Do vÞ trÝ trung t©m khu vùc ho¹t ®éng cña giã mïa §«ng Nam ¸ víi chÕ
®é giã mïa lôc ®Þa vµ ®¹i d¬ng ®· ®a ®Õn lîng ma lín,®é Èm cao t¹o nªn nh÷ng
th¶m thùc vËt rÊt ®a d¹ng tõ rõng l¸ kim «n ®íi ®Õn rõng l¸ kim ¸ niÖt ®íi, rõng
hçn giao l¸ kim-l¸ réng, rõng kÝn l¸ réng nhiÖt ®íi rõng tha l¸ réng nhiÖt ®íi,
rõng xÝch ®¹o, rõng ngËp mÆn,rõng Èm…
2.TÇm quan träng cña n«ng nghiÖp ®èi víi kinh tÕ níc ta
N«ng nghiÖp lµ nghµnh s¶n xuÊt vËt chÊt cung cÊp l¬ng thùc, thùc phÈm
vµ nguyªn liÖu cho nghµnh c«ng nghiÖp nhÑ cho nÒn kinh tÕ,ngoµi ra ®©y cßn lµ
nguån suÊt khÈu m¹nh mÏ. Hµng n¨m møc ®ãng gãp cña n«ng nghiÖp vµo GDP
ngµy mét gi¶m song vÉn cao h¬n so víi c¸c níc trªn thÕ giíi .
10
§ãng gãp cña n«ng nghiÖp vµo GDP
N¨m 1996
chØ tiªu
N«ng nghiÖp
27,8
1997
1998
1999
25,77
25,98
25,4
®¬n vÞ: %
2000
24,3
II. Nh÷ng thµnh tùu vµ tæn thÊt trong n«ng nghiÖp
1.Nh÷ng thµnh tùu n«ng nghiÖp ®¹t ®îc trong giai ®o¹n (1996-2000)
-sau 10 n¨m ®æi míi (1986-1995) n«ng nghiªp vµ n«ng th«n viÖt nam ®·
®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu næi bËt vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn toµn diÖn theo híng s¶n
xuÊt hµng ho¸ trong kÕ ho¹ch 5 n¨m (1996-2000). §ã lµ nh÷ng thµnh tùu.
a.S¶n xuÊt l¬ng thùc ph¸t triÓn toµn diÖn
T¨ng tt¬ng nhanh vµ vît xa môc tiªu, l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi qua
c¸c n¨m.
L¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi.
N¨m
LTbq/ ngêi
1996
375
1997
398
1998
408
1999
444
®¬n vÞ:kg
2000
455
+L¬ng thùc hµng ho¸ t¨ng nhanh tõ 8(tr) tÊn n¨m 1996 ®Õn 13(tr) tÊn n¨m 2000
®¶m b¶o tho¶ m·n mäi nhu cÇu tiªu dïng cña d©n c, víi møc ®é t¨ng d©n sè trªn
1,3tr ngêi /1n¨m, bæ sung thøc ¨n cho ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ ®¸p øng ®Çy ®ñ
nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn víi sè lîng ngµy cµng t¨ng s¶n phÈm ngµy
cµng ®a d¹ng.
+Kh«ng chØ tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng, mµ l¬ng thùc s¶n xuÊt cßn d thõa
®Ó xuÊt khÈu víi sè lîng ngµy cµng t¨ng.
L¬ng thùc xuÊt khÈu
®¬n vÞ :triÖu tÊn
N¨m
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Lxk
1,98
3,0
3.6
3.7
4.6
3.6
Lxk:lîng g¹o xuÊt khÈu
Trong vßng 5 n¨m lîng g¹o xuÊt khÈu cña ta lªn tíi 20,5tr tÊn ®øng vÞ trÝ
thø 2 trªn thÕ giíi.
-§a d¹ng ho¸ c©y trång, xo¸ dÇn thÕ ®éc canh.
+N¨m 1996 diÖn tÝch gieo trång c©y l¬ng thùc chiÕm 75,2% tæng diÖn tÝch
gieo trång vµ 87,2% diÖn tÝch gieo trång c©y hµng n¨m ®Õn n¨m 2000 hai tØ lÖ t¬ng øng lµ 72,2%, 84,4% thay vµo ®ã tû träng diÖn tÝch c©y l©u n©m t¨ng tõ
11,6% lªn 15,3% sù ph¸t triÓn cña c¸c c©y l©u n¨m nh c©y cafª, chÌ, cao su ë t©y
nguyªn, ®«ng nam bé vµ miÒn nói phÝa b¾c, ®iÒu nµy lµm t¨ng hiÖu qu¶ trong
n«ng nghiÖp.
11
+DiÖn tÝch gieo trång c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m t¨ng lªn ë tõng vïng.
DiÖn tÝch gieo trång.
§¬nvÞ:000ha
12
Lo¹i c©y
N¨m1996
N¨m 2000
13
C©y cn hµng n¨m
C©y ¨n qu¶
®bsh
160
37,5
®bscl
128
177
®bsh
67
48
®bscl
136
200
+Ngoµi ra c©y trång cã s¶n phÈm xuÊt khÈu, nh cafª, cao su, hå tiªu…
T¨ng nhanh n¨m 2000 so víi n¨m 1996, s¶n lîng cafª t¨ng 2,1 lÇn, s¶n lîng cao
su t¨ng 50%.
XuÊt khÈu cafª, cao su viÖt nam(1996-2000)
§¬n vÞ:1000 tÊn
Lo¹i c©y
1996
1997
1998
1999
2000
Cafª
283,7
391,6
382
482
698,0
Cao su
199,5
194,2
191
265
280
TÝnh ®Õn n¨m 2000 viÖt nam lµ níc cã s¶n lîng cafª xuÊt khÈu ®øng thø
hai trªn thÕ giíi sau Brazin, cßn cao su xuÊt khÈu sang thÞ trêng 30 níc vµ vïng
l·nh thæ cã gÝa trÞ ngo¹i tÖ nhiÒu thø 3 sau g¹o vµ cafª.
+C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy, ngµy cµng ph¸t triÓn æn ®Þnh víi xu híng
t¨ng dÇn n¨m sau cao h¬n n¨m tríc.
N¨m 2000 so víi n¨m1996 diÖn tÝch t¨ng 198 ngh×nha (25,8%).
+C©y ¨n qu¶ lµ mét thÕ m¹nh cña níc ta, ®Æc biÖt lµ vïng §BSCL,§NB,
MiÒn nói trung du phÝa b¾c, thÕ m¹nh nµy ph¸t huy lµ nhê t¸c ®éng cña c¬ chÕ
vµ c¸c chÝnh s¸ch nh kinh tÕ trang tr¹i, tÝn dông n«ng th«n, ®Çu t x©y dùng c¬ së
h¹ tÇng, c¬ së chÕ biÕn.
DiÖn tÝch c©y ¨n qu¶ t¨ng nhanh tõ 375000ha n¨m 1996 lªn 496000ha
n¨m 1999 vµ 541000ha n¨m 2000, ®· dÉn ®Õn h×nh thµnh c¸c vïng c©y ¨n qu¶
víi quy m« lín mang tÝnh s¶n xuÊt hµng ho¸ nh §BSCL 205000ha, §NB
88000ha, BB 96,6 ngh×nha.
b.Ch¨n nu«i ph¸t triÓn nhanh.
TÝnh ®Õn n¨m 2000 ®µn lîn ®¹t 19,52 triÖu con, ®µn bß s÷a ®¹t, cung víi
lîn, bß s÷a nhiÒu ngµnh ch¨n nu«i míi tiÕp tôc ph¸t triÓn theo híng s¶n xuÊt
hµng ho¸ nh nu«i cõu, nu«i ong, nu«i gµ c«ng nghiÖp, vÞt siªu trøng…§Æc biÕt
ch¨n nu«i theo m« h×nh trang tr¹i ph¸t triÓn m¹nh, n¨m 2000 c¶ níc cã 1634
trang tr¹i ch¨n nu«i.
c. Thuû s¶n
Cïng víi sù ph¸t triÓn trong trång trät vµ ch¨n nu«i th× c¸c ho¹t ®éng nu«i
trång vµ ®¸nh b¾t thuû s¶n 5 n¨m tõ 1996-2000 cã nhiÒu tiÕn bé. S¶n lîng nu«i
trång thuû s¶n t¨ng tõ 389000tÊn n¨m1996 lªn 480000tÊn n¨m 1999 vµ trªn
589000tÊn n¨m 2000. C¬ cÊu mÆt hµng vµ c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n còng ®îc ®a
d¹ng ho¸ g¾n víi yªu cÇu cña c©y trång trong níc vµ xuÊt khÈu. Víi ch¬ng tr×nh
®¸nh b¾t c¸ trong 4n¨m (tõ 1997-2000) nhµ níc ®· ®Çu 1300 tû ®ång vèn
tÝn
dông u ®·i cho ngêi d©n vay, ®ãng míi s÷a ch÷a 1000 tµu lµm t¨ng 265 ngh×n
c«ng viÖc gãp phÇn lµm t¨ng 54000 tÊn s¶n lîng h¶i s¶n trong ®ã d· xuÊt khÈu
®¹t gi¸ trÞ 15,26tr USD trong n¨m 1999, gi¸ trÞ thuû s¶n trong n¨m 2000 ®¹t
14
1,47tû USD t¨ng gÊp 2lÇn n¨m 1995, t¨ng gÊp 5lÇn n¨m 1990 vµ 11 lÇn n¨m
1986 ®©y lµ thµnh tùu to lín næi bËt cña nghµnh thuû s¶n trong thêi kú ®æi míi
Tãm l¹i n«ng nghiÖp ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín, sù chuyÓn biÕn
trong m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng lµ vÊn ®Ò mµ ta cÇn ph¶i quan t©m.
HiÖn nay xu híng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo m« h×nh trang tr¹i ®ang ®îc më
réng .
Theo em ®©y lµ thµnh phÇn B¶o HiÓm N«ng NghiÖp c¸c c«ng ty b¶o hiÓm
nªn quan t©m.
2.T×nh h×nh ph¸t triÓn m« h×nh ph¸t triÓn trang tr¹i ë vÞªt nam.
TÝnh ®Õn ngµy 1/10/2001 c¶ níc ta cã 60758 trang tr¹i trong ®ã:
+Cã 21798 trang tr¹i trång c©y hµng n¨m chiÕm 35,9%
+Cã 16614 trang tr¹i trång c©y l©u n¨m chiÕm 27,3%
+Cã 1762 trang tr¹i ch¨n nu«i chiÕm 2,9%
+cã 1630 trang tr¹i l©m nghiÖp chiÕm 2,7%
+cã 16951 trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n chiÕm 27,9%
+cã 2006 trang tr¹i kinh doanh tæng hîp chiÕm 3,3%
-Qua ®iÒu tra ta thÊy trang tr¹i ph¸t triÓn m¹nh ë Nam Bé vµ T©y Nguyªn
(6028 trang tr¹i chiÕm 9,9%), §BBSSCL cã 31140 trang tr¹i chiÕm 51,2% trang
tr¹i c¶ níc, §NB cã 12703 trang tr¹i chiÕm 48,3%, §B vµ BB cã 1094 trang tr¹i
l©m nghiÖp chiÕm 67,1% tæng sè trang tr¹i l©m nghiÖp c¶ níc.
-Víi sè lîng trang tr¹i lín nh vËy th× quy m« mét trang tr¹i cã lín kh«ng?
B×nh qu©n 1 trang tr¹i cã sö dông 6,2 lao ®éng víi sè vèn s¶n xuÊt 136 tr
®ång vµ 6,08ha ®Êt vµ mÆt níc sö dông. Nhng trong sè vèn s¶n xuÊt lµ 136,6tr
th× vèn vay ng©n hµng chØ cã 13,2% cßn nguån kh¸c 2,2, vèn tù cã 84,6%.
-N¨m 2000 tæng thu cña c¸c trang tr¹i lµ 5360,9tû ®ång b×nh qu©n 1
trang tr¹i ®¹t 88,2 tr /n¨m. Thu nhËp cña c¸c trang tr¹i lµ 1905,8tû®ång b×nh
qu©n 1 trang tr¹i 31,4tr, thu nhËp 1lao ®éng /1 th¸ng lµ 584000 ®ång gÊp 2,5 lÇn
thu nhËp b×nh qu©n mét ngêi /th¸ng khu vùc n«ng th«n.
-Nh vËy ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i u viÖt h¬n h¼n kinh tÕ hé n«ng d©n vÒ
khai th¸c lao ®éng, huy ®éng nguån vèn ®Çu t trong d©n, ¸p dông ®îc thµnh tùu
khoa häc vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tao ra nhiÓu s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu tiªu
dïng vµ xuÊt khÈu. Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc cßn cã mÆt h¹n chÕ ®ã chÝnh lµ sù
thiÕu quy ho¹ch ,kÕ ho¹ch ®ång bé vÒ kinh tÕ x· héi g¾n liÒn víi quy ho¹ch ph¸t
triÓn kinh tÕ trang tr¹i.Quy m« trang tr¹i cßn nhá vµ tr×nh ®é qu¶n l y kü thuËt
cña nhiÒu chñ trang tr¹i cßn thÊp ®Æc bÞªt lµ vèn vay ng©n hµng b×nh qu©n mét
trang tr¹i chØ cã 18,1 tr nh vËy víi sè vèn nhá kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu ®Çu t
cho trang tr¹i.
-Tuy nhiªn khi nãi ®Õn vèn vay ng©n hµng ta ph¶i ®Æt c©u hái t¹i sao l¹i
chØ cho trang trai vay Ýt nh vËy?
15
Ph¶i ch¨ng lµ khi cho chñ trang tr¹i vay th× c¸c ng©n hµng kh«ng yªn t©m
v× hä sî sÏ kh«ng thu håi ®îc vèn do cha cã sù ®¶m b¶o ch¾c ch¾n.VËy chñ
trang tr¹i lªn lÊy g× lµm vËt thÕ chÊp ®Ó vay vèn ? Cßn nhµ níc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi nh thÕ nµo ®Ó m« h×nh trang tr¹i ho¹t ®éng thËt sù cã hiÖu qu¶.
3.Nh÷ng tæn thÊt trong n«ng nghiÖp.
Chóng ta ®· nghiªn cøu vµ thÊy râ ®îc thµnh tùu mµ n«ng nghÞªp ®¹t ®îc
rÊt to lín.Nhng tæn thÊt trong n«ng nghiÖp còng kh«ng ph¶i nhá.
-Tríc hÕt ta ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng tæn thÊt do ®iÒu kiÖn tù nhiªn g©y ra
+N¨m 1996 ma lín trªn diÖn tÝch réng 41 tØnh vµ lò lôt lÞch sö tµn ph¸ ë 2
vïng träng ®iÓm lóa §BSCL vµ §BSH.
+N¨m 1997 lò §BSCL vÒ sím h¬n 1 th¸ng kÐo dµi nhÊn ch×m hµng tr¨m
ngµn ha lóa hÌ thu. Cuèi n¨m b·o sè 5 g©y thiÖt h¹i nghiªm träng vïng b¸n
®¶o cµ mau.
+N¨m 1998 h¹n h¸n trªn ph¹m vi c¶ níc nhÊt lµ t©y nguyªn vµ c¸c tØnh
phÝa b¾c do hiÖn tîng ELMINO.
+N¨m 1999 lò lôt lÞch sö ë miÒn trung.
+N¨m 2000 n¹n hång thuû ë §BSCL vµ Nam Trung Bé, n¹n chuét, èc b¬u
vµng ph¸ ho¹i mïa mµng lµm thiÖt h¹i 200 ngµn tÊn lóa vô 3 ë vïng nµy.
+ChØ tÝnh trong n¨m (1985-1989) c¶ níc b·o lôt ®· lµm cho 522865 ha lóa
mÊt tr¾ng vµ 1269 ngh×n ha lóa n¨ng suÊt gi¶m tõ 20-70%.
+Riªng n¨m 1991 ë §BSCL bo· lò lôt lµm cho 127300ha lòa bÞ ngÈp
trong ®ã 72140ha mÊt tr¾ng. ¦íc tÝnh thiÖt h¹i khaáng 500tû ®ång. ë tØnh tiÒn
giang níc lò trµn vÒ lµm ngËp 32 x· lµm cho 27320ha lóa hÌ thu muén bÞ ngËp,
trong ®ã 14077ha bÞ mÊt tr¾ng thiÖt kho¶ng 60000tÊn thãc.
+N¨m 1991 ë miÒn b¾c do ®ît rÐt muén vµo lóc lóa ®«ng xu©n ®ang træ
b«ng céng thªm s©u bÖnh ë nhiÒu vïng, lò lôt ë s¬n la, lai ch©u, lµm thu ho¹ch
gi¶m 1,4 tr tÊn.§«ng Nam Bé do ¶nh hëng cña h¹n h¸n s©u bÖnh lµm cho
235000ha lóa bÞ nhiÔm rÇy n©u.ë miÒn nam ®ît l÷ 6 tØnh ë §BSCL ®· cuíp mÊt
cña n«ng d©n kho¶ng 30v¹n tÊn thãc. TÝnh chung cho c¶ níc n¨m 1991 do thiªn
tai ®· lµm mÊt 1,7 triÖu tÊn thãc.
Nh vËy thùc tÕ cho thÊy r»ng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng thêng xuyªn gÆp
rñi ro vµ tæn thÊt cña mçi lÇn rñi ro kh«ng ph¶i nhá. §iÒu nµy g©y ¶nh hëng
kh«ng nhá tíi t©m lý cña ngêi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nh vËy ®Ó khuyÕn khÝch hä
t¨ng cêng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ta ph¶i cã biÖn ph¸p tèi u. Theo thùc tÕ cho thÊy
th× B¶o HiÓm N«ng NghiÖp lµ biÖn ph¸p tèi u cho vÊn ®Ò nµy.§Ó ®¸nh gi¸ vÊn
®Ò nµy ta h·y xem xÐt phÇn 3 sau.
III.Thùc tr¹ng b¶o hiÓm n«ng nghiÖp ë níc ta.
1. T×nh h×nh triÓn khai b¶o hiÓm n«ng nghiÖp ë viÖt nam.
ë níc ta dÞch vô b¶o hiÓm trong x· héi còng ph¸t triÓn nhng cha réng r·i,
riªng b¶o hiÓm n«ng nghÞªp th× cµng hÑp.
ViÖt Nam triÓn khai b¶o hiÓm n«ng nghÞªp chËm h¬n so víi c¸c níc trªn
thÕ giíi.M·i ®Õn n¨m 1981,Tæng c«ng ty b¶o hiÓm viÖt nam míi tiÕn hµnh thÝ
16
®iÓm b¶o hiÓm mïa mµng ë hai huyÖn:Vô B¶n vµ Nam Ninh, TØnh Hµ Nam Ninh
(cò) . ë ®©y sè hîp t¸c x· tham gia b¶o hiÓm vµo n¨m 1981 kh¸ ®«ng (71htx)
song n¨m 1982 gi¶m ®i (cßn 37htx) sau ®ã th× dõng l¹i.
MÊy n¨m gÇn ®©y th× Tæng c«ng ty b¶o hiÓm viÖt nam b¾t ®Çu triÓn khai
thÝ ®iÓm b¶o hiÓm n«ng nghiÖp ë mét sè ®Þa ph¬ng víi mét sè ®èi tîng c©y
trång, vËt nu«i,.
a.B¶o hiÓm c©y lóa.
§îc thÝ ®iÓm mét sè n¬i nh sãc tr¨ng, hµ tÜnh.
+ë sãc tr¨ng thÝ ®iÓm b¶o hiÓm c©y lóa chØ tËp trung vµo nh÷ng hé cã vay
vèn ng©n hµng ®Ó s¶n xó©t.Mçi hé n«ng d©n khi tham gia b¶o hiÓm ph¶i kª khai
diÖn tÝch gieo trång cña m×nh.
PhÝ b¶o hiÓm nép =sè tiÒn b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm còng lµ sè tiÒn båi
thêng tèi ®a khi mïa mµng mÊt tr¾ng.
Khi mïa mµng bÞ thiÖt h¹i do thiªn tai g©y ra th× ngêi tham gia b¶o hiÓm
®îc båi thêng theo møc thiÖt h¹i thùc tÕ.
+ë hµ tÜnh do ®©y lµ vïng gÆp rñi ro thêng xuyªn trong n«ng nghiÖp nªn
b¶o hiÓm c©y lóa ®· ®îc triÓn khai trªn ph¹m vi toµn tØnh.
PhÝ b¶o hiÓm cho 1sµo lµ 3kg thãc, trong ®ã tØnh hç trî lµ 20%, n«ng d©n
nép 80%.
Sau 3 vô lóa toµn tØnh ®· triÓn khai ®îc 30%diÖn tÝch, huyÖn kú anh lµ
n¬i khÝ hËu kh¾c nghiÖt, h¹n h¸n, lò lôt, giã b·o x¶y ra liªn tôc nªn cã ®Õn 6070% hé n«ng d©n tham gia b¶o hiÓm n«ng nghiÖp.
+TØnh Minh h¶i tõ n¨m 1995 c«ng ty b¶o hiÓm tØnh còng b¾t ®Çu triÓn
khai b¶o hiÓm cho c©y lóa víi møc ®é kh¸c nhau ®Ó n«ng d©n cã quyÒn lùa
chän.
B¶o hiÓm khi thiÖt h¹i 10-100% phÝ b¶o hiÓm lµ 10kg thãc
B¶o hiÓm khi thiÖt h¹i trªn 50% phÝ b¶o hiÓm lµ 6kg thãc
B¶o hiÓm khi thiÖt h¹i 100% phÝ b¶o hiÓm lµ 4,5kg thãc
b.B¶o hiÓm ch¨n nu«i.
Trong b¶o hiÓm ch¨n nu«i th× chØ triÓn khai b¶o hiÓm cho hai con vËt : con
lîn vµ bß s÷a.
+ B¶o hiÓm con lîn.
Ngêi ch¨n nu«i tham gia b¶o hiÓm con lîn nép phÝ b¶o hiÓm tõ 1-3% sè
tiÒn b¶o hiÓm (®èi víi lo¹i b¶o hiÓm ng¾n ngµy nh b¶o hiÓm tiªm phßng tõ 721ngµy) hoÆc phÝ b¶o hiÓm 3-8%( ®èi víi b¶o hiÓm dµi h¹n 5-8 th¸ng lµ thêi
gian nu«i mét løa lîn thÞt)
Khi lîn chÕt do dÞch bÖnh ngêi ch¨n nu«i cã b¶o hiÓm ®îc b¶o hiÓm ®îc
båi thêng 60% sè tiÒn b¶o hiÓm, cßn gia sóc chÕt do tai n¹n båi thêng 40% sè
tiÒn b¶o hiÓm.
+B¶o hiÓm bß s÷a.
17
§îc thÝ ®iÓm ë n«ng trêng gièng bß s÷a L©m®ång tõ 1989 ®Õn nay. Trong
tæng sè 1000 con bß s÷a th× 200 con ®îc b¶o hiÓm, phÝ b¶o hiÓm mçi con lµ 7%
gi¸ trÞ con bß.Khi bß chÕt v× dÞch bÖnh ®îc båi thêng 60% sè tiÒn b¶o hiÓm.
Víi t×nh h×nh triÓn khai b¶o hiÓm n«ng nghiÖp nh vËy th× chóng ta thö
xem kÕt qu¶ mµ b¶o hiÓm n«ng nghiÖp ®¹t ®îc.
2. Nh÷ng kÕt qu¶ mµ b¶o hiÓm n«ng nghiÖp ®¹t ®îc.
-Trong thêi gian triÓn khai thÝ ®iÓm b¶o hiÓm c©y lóa ë tØnh sãc tr¨ng vµo
vô hÌ 1994 cã 10816 hé n«ng d©n ë hai huyÖn mü xuyªn vµ mü tó tham gia b¶o
hiÓm cho 7571 ha. §Õn ngµy 25/10/1994 c«ng ty b¶o hiÓm ®· båi thêng thiÖt h¹i
cho 662 hé n«ng d©n trªn diªn tÝch 630ha bÞ ngËp óng , s©u bÖnh vµ chuét
ph¸ . §Õn vô mïa 1994 vµ vô ®«ng xu©n 1994-1995 cã 2454 nhé n«ng d©n ®¨ng
ky b¶o hiÓm 1738ha.
-ë hµ tÜnh riªng vô chiªm xu©n 1994-1995 n«ng d©n huyÖn kú anh ®· nép
trªn 300tr ®ång vµ ®îc c«ng ty båi thêng 450tr ®ång.
-Trong b¶o hiÓm bß s÷a th× tÝnh ®Õn n¨m 1994 c«ng ty b¶o hiÓm thu ®îc
130tr ®ång nhng ph¶i chi ra 170tr ®ång.
Nh vËy nÕu nãi ®Õn hiªu qu¶ mang tÝnh x· héi th× c«ng ty ®· ®¹t ®îc nhng
tÊt c¶ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm khi triÓn khai mét nghiÖp vô th× kh«ng chØ ®Ò y ®Õn
hiÖu qu¶ x· héi mµ cßn ph¶i chó y ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ kinh doanh, nhng ë ®©y
kh«ng ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh.
3. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i
Nh trªn ®· nãi chóng ta cha ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ ®ã lµ do mét
sè lÝ do sau.
-B¶o hiÓm lÏ ra ph¶i ®îc tiÕn hµnh trªn mét ph¹m vi réng ®Ó ®¶m b¶o
quy luËt sè ®«ng bï sè Ýt, nhng thÝ ®iÓm chØ ®îc thùc hiÖn trªn ph¹m vi hÑp nh
vËy ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm cha ®îc b¶o ®¶m.
-Do ¸p dông h×nh thøc tù nguyÖn nªn x¶y ra t×nh tr¹ng lùa chän bÊt lîi cho
b¶o hiÓm, chØ nh÷ng hîp t¸c x· nµo dÔ bÞ tæn thÊt míi tham gia b¶o hiÓm cßn
hîp t¸c x· nµo Ýt bÞ tæn thÊt th× kh«ng chÞu tham gia b¶o hiÓm hoÆc tham gia Ýt.
-NhËn b¶o hiÓm hÇu hÕt tÊt c¶ rñi ro chØ lo¹i trõ rñi ro do kh«ng thùc hiÖn
®óng quy tr×nh canh t¸c. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, kh«ng kiÓm so¸t ®îc mäi rñi
ro, kh«ng x¸c ®Þnh ®îc ®óng møc ®é thiÖt h¹i, còng nh kh«ng ph©n biÖt râ c¸c
nh©n tè ¶nh hëng kh¸ch quan, chñ quan ®Õn rñi ro.
-¸p dông phÝ b¶o hiÓm b×nh qu©n gi÷a c¸c hîp t¸c x· cña huyÖn trong
tØnh. S¶n lîng l¬ng thùc ®îc tiÕn hµnh ngoµi trêi vµ trªn ®Þa bµn réng víi c¸c
®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu, thêi tiÕt kh¸c nhau nªn møc phÝ b¶o hiÓm kh«ng thÓ
gièng nhau gi÷a c¸c vïng.
-Ngoµi ra cßn 1 sè tån t¹i kh¸c nh gi¸m ®Þnh tæn thÊt, ®¹i lý b¶o hiÓm
kh«ng ®îc tèt.
MÆc dï vÉn cßn nh÷ng tån t¹i cha gi¶i quyÕt ®îc nhng kh«ng ph¶i v× vËy
mµ kh«ng triÓn khai b¶o hiÓm n«ng nghiÖp.
18
Trong c¬ chÕ thÞ trêng nh hiÖn nay th× b¶o hiÓm n«ng nghiÖp cÇn ®îc ®Æt
ra cÊp thiÕt h¬n.
IV. Sù cÇn thiÕt ph¶i triÓn khai b¶o hiÓm n«ng nghiÖp ë viÖt
nam.
-Nh chóng ta ®· biÕt b¶o hiÓm lµ biÖn ph¸p ®Ó ph©n t¸n rñi ro h¹n chÕ mÊt
m¸t nhiÒu ngêi cøu mét ngêi, nhiÒu vïng cøu mét vïng. Quü b¶o hiÓm ®îc coi
lµ c¸i phao vËt chÊt ®Ó gióp n«ng d©n kh«i phôc s¶n xuÊt vµ æn ®Þnh cuéc sèng
mçi khi gÆp nhiÒu thiªn tai.
-Ngoµi ra ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt l¬ng thùc ph¸t triÓn b×nh thêng
trong mäi t×nh huèng cÇn thiÕt ph¶i x¸c lËp 1 quü tµi chÝnh ®Ó b¶o hiÓm cho s¶n
xuÊt l¬ng thùc.B¶o hiÓm cho s¶n xuÊt l¬ng thùc,v©t nu«i kh«ng chØ båi thêng vËt
chÊt do thiªn tai g©y ra ®èi víi s¶n xuÊt ®êi sèng cña n«ng d©n mµ cßn lµ ®iÒu
kiÖn ®Ó ng©n hµng yªn t©m khi cho n«ng d©n vay vèn.
-S au mçi vô tæn thÊt x¶y ra trong n«ng nghiÖp th× nhµ níc ®Òu ph¶i hç trî
1 kho¶n kh«ng nhá. NÕu sö dông c«ng cô b¶o hiÓm n«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh
®Çu t ph¸t triÓn trong khu vùc kinh tÕ n«ng th«n sÏ gi¶m ®îc g¸nh nÆng chi hç
trî tõ ng©n s¸ch nhµ níc n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c kho¶n chi tõ ng©n s¸ch nhµ
níc ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
-§Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho n«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn chÝnh
phñ ®· ®Çu t rÊt lín b»ng tÝn dông u ®·i cho n«ng th«n nhng trªn thùc tÕ sè vèn
cho vay ë nhiÒu n¬i ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thu
håi ngµy cµng lín (1998-2000 chÝnh phñ cho vay 395tû nhng chØ thu vÒ ®îc
52tû) l¹i cßn t©m lý û l¹i trong u ®·i cña chÝnh phñ mµ ®i ®«i víi yªu cÇu mua
b¶o hiÓm n«ng nghiÖp sÏ cã t¸c dông gi÷ l¹i vèn ®Çu t , vµ kho¶n bÞ thÊt thu tõ
tÝn dông u ®·i cã thÓ chuyÓn sang cho ho¹t ®éng b¶o hiÓm ¾t cã hiÖu qu¶ h¬n.
-Kinh doanh b¶o hiÓm kh«ng ngoµi môc ®Ých lîi nhuËn cho nªn sù tham
gia cña b¶o hiÓm ®èi víi nÒn kinh tÕ n«ng th«n kh«ng ph¶i thô ®éng mµ b¶o
hiÓm lu«n t×m nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n ngõa rñi ro, t¹o sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ n«ng th«n ®ång thêi còng lµ m«i trêng tèt cña b¶o hiÓm phôc vô ph¸t
triÓn n«ng th«n. Cã thÓ nãi b¶o hiÓm n«ng nghÞªp ph¸t triÓn còng lµ biÖn ph¸p
thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h¬ng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn
®¹i ho¸.
-HiÖn nay trong n«ng nghiÖp ®ang cã xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i.
§èi víi mét chñ trang tr¹i mµ nãi th× vèn ®Çu t lín, nh©n c«ng kh«ng Ýt, vèn vay
cña nhµ níc l¹i cµng lín, h¬n n÷a kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
cao vµ tæn thÊt cña mçi vô rñi ro lµ cao v× vËy ®Ó ho¹t ®éng cña trang tr¹i ®îc
®¶m b¶o h¬n th× b¶o hiÓm n«ng nghiÖp lµ biÖn ph¸p cÇn thiÕt vµ tèt nhÊt.
Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh triÓn khai b¶o hتm n«ng ngiÖp còng gÆp kh«ng
Ýt khã kh¨n sau ®©y lµ mét vµi vÝ dô.
19
V.Nh÷ng khã kh¨n cña c«ng ty b¶o hiÓm khi triÓn khai b¶o
hiÓm n«ng nghiÖp
-MÆc dï ph¶i lµm thay chøc n¨ng cña bé n«ng nghÞªp vµ c«ng nghiÖp thùc
phÈm, khi g¸nh v¸c viÖc tiªm phßng cho vËt nu«i, thuª thó y ®Ó ch¨m sãc vËt
nu«i ®· tham gia b¶o hiÓm …Nhng viÖc lµm ®ã tríc ®©y cña b¶o viÖt cha ®ñ søc
thuyÕt phôc ngêi tham gia b¶o hiÓm, v× nh÷ng viÖc lµm cña tæ chøc b¶o hiÓm cha
®ñ søc thuyÕt phôc, g©y lßng tin trong d©n. Ngêi ta cha nhËn ra ®îc lîi Ých thiÕt
thùc cña viÖc tham gia b¶o hiÓm.
-Tr×nh ®é c¸n bé b¶o hiÓm cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu khai th¸c vµ gi¸m
®Þnh b¶o hiÓm ë c¬ së.Tæng c«ng ty b¶o hiÓm cha ®Ò xuÊt ®îc mét h×nh thøc b¶o
hiÓm phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®ang cã thay ®æi lín ë níc ta, ë ®©y kh«ng
®¬n gi¶n lµ ch¹y theo nhu cÇu cña ®Þa ph¬ng hoÆc ¸p dông c¸c h×nh thøc níc
ngoµi vµo viÖt nam, nÕu chØ ch¹y theo doanh thu mµ thiÕu tr¸ch nhiÖm trong viÖc
khai th¸c ®Òu dÉn ®Õn kÕt qu¶ bÞ thua lç nhng ph¶i båi thêng qu¸ nhiÒu.
-B¶o hiÓm n«ng nghiÖp gÇn gièng nh b¶o hiÓm x· héi nhng hiÖn nay nhµ
níc ta hay bé tµi chÝnh cha cã chÝnh s¸ch g× ®Ó khuyÕn khÝch b¶o hiÓm n«ng
nghiÖp ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n nh vÊn ®Ò vèn, ®Ó triÓn khai b¶o hiÓm n«ng nghiÖp
c«ng ty b¶o hiÓm ph¶i bá ra mét sè vèn nhÊt ®Þnh ban ®Çu kh«ng ph¶i nhá ®iÒu
nµy ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng cña c¸c nghiÖp vô kh¸c cña c«ng ty b¶o hiÓm.
-ViÖc tæ chøc m¹ng líi khai th¸c b¶o hiÓm sÏ gÆp trë ng¹i kh«ng nhá, hiÖn
nay muèn khai th¸c chóng ta phaØ x©y dùng m¹ng líi khai th¸c bao gåm ng©n
hµng n«ng th«n, hîp t¸c x·, héi n«ng d©n, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, chÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng, c¸c c¬ quan tµi chÝnh vµ c¸c c¸ nh©n ®iÒu nµy cÇn mét kho¶n
chi phÝ kh¸ lín.
-Ngoµi nh÷ng khã kh¨n ®· kÓ trªn cßn cã mét khã kh¨n lín mµ chóng ta
rÊt khã kh¾c phôc ®îc ®ã lµ:§Æc ®iÓm tËp qu¸n cña nh©n d©n ta cha cã thãi
quyen mua b¶o hiÓm, sù hiÓu biÕt vÒ b¶o hiÓm cßn rÊt kÐm,®èi víi hä mua b¶o
hiÓm kh«ng ph¶i ®Ó ®Ò phßng khi rñi ro mµ cßn lµm t¨ng chi phÝ vµ gi¶m lîi
nhuËn.
-NÕu ngêi n«ng d©n mua b¶o hµng n¨m ph¶i ®ãng gãp 1 sè tiÒn tuú theo
diÖn tÝch c©y trång hay sè ®Çu vËt nu«i, trong khi ®ã n«ng d©n ta cßn rÊt nghÌo
thu nhËp th× thÊp v× vËy sè tiÒn ®ãng gãp b¶o hiÓm còng lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n
®èi víi hä.
phÇn III: kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p.
§Ó b¶o hiÓm n«ng nghiÖp tiÕp tôc ®îc triÓn khai vµ ph¸t triÓn em xin ®a ra
mét sè y kiÕn cña c¸ nh©n.
20
- Xem thêm -
.DOC 
27 
149 
139 
