Lêi nãi ®Çu
§Êt níc phån vinh, ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· héi
ngµy cµng c¶i thiÖn . §ßi hái ph¶i cã mét nÒn c«ng nghiÖp,n«ng
nghiÖp ph¸t triÓn,khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn.
Ph¸t triÓn lµ con ®êng sèng cña mäi d©n téc , chØ cã ph¸t
triÓn nhanh, v÷ng ch¾c míi sím tho¸t khái nghÌo nµn,l¹c hËu,lÖ
thuéc vµo níc ngoµi. Muèn ph¸t triÓn nhanh ph¶i cã ®ñ vèn ®Çu t,®Æc biÖt lµ vèn trung h¹n vµ dµi h¹n. VËy vèn lµ ch×a kho¸ lµ
®iÒu kiÖn hµng ®Çu cña sù ph¸t triÓn. §èi víi níc ta lµ mét níc
nghÌo nµn, l¹c hËu,muèn nhanh chãng tho¸t khái ®ãi nhgÌo ®ßi hái
ph¶i cã vèn ®Çu t míi cã thÓ thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo híng
CNH-H§H,t¹o ®iÒu kiÖn cho ®Êt níc ph¸t triÓn nhanh ,v÷ng ch¾c
vµo thÕ kû XXI.
Trong ®iÒu kiÖn níc ta ë xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp ,tèc ®é
t¨ng trëng kinh tÕ cha cao ,cha v÷ng ch¾c ,ngµnh tµi chÝnh cßn
nhiÒu h¹n chÕ …®Ó thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ chóng ta ph¶i
®Æc biÖt quan t©m ®Õn x©y dùng vµ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh tµi
chÝnh trong níc,song song víi nã lµ thu hót nguån vèn trung vµ dµi
h¹n vµo ®Çu t .
Th¸ng 7 n¨m 2000 thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ra ®êi
lµ bíc ®i quan träng ®Ó thu hót nguån vèn ®Çu t trong vµ níc
ngoµi .
ThÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi ®· ®¸p øng phÇn nµo nhu
cÇu vÒ vèn trung vµ dµi h¹n.Tuy nhiªn ho¹t ®éng thÞ trêng hiÖn
nay cßn kÐm s«i ®éng mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do hµng ho¸
trªn thÞ trêng qu¸ Ýt.
Em nhËn thÊy ®©y lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ
mang tÝnh thêi sù .Do ®ã ®Ò ¸n cña em ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò:
“Thùc tr¹ng hµng ho¸ trªn thÞ trêng chøng kho¸n vµ gi¶i
ph¸p t¹o hµng ho¸ cho thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam.”
§Ò ¸n gåm 3 ch¬ng:
- Ch¬ng I : Lý luËn chung vÒ hµng ho¸ trªn thÞ trêng chøng
kho¸n.
- Ch¬ng II : Thùc tr¹ng hµng ho¸ trªn thÞ trêng chøng kho¸n
ViÖt Nam.
- Ch¬ng III: Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m t¹o nhiÒu hµng
ho¸ cho thÞtrêng chøng kho¸n ViÖt Nam .
Nguån kiÕn thøc cña em cßn nhiÒu h¹n chÕ , em rÊt mong sù
®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn ®Ó ®Ò
¸n ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c
thÇy,c« gi¸o:
- C« gi¸o : TrÇn ThÞ Léc
- ThÇy gi¸o : KiÒu H÷u ThiÖn
- C¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn!§· gióp em hoµn thµnh
®Ò ¸n nµy!
ch¬ng I:
Lý luËn chung vÒ hµng ho¸ cña thÞ trêng chøng kho¸n.
I. ThÞ trêng chøng kho¸n, chøc n¨ng, vai trß cña thÞ tr êng chøng kho¸n
* Còng nh thÞ trêng tiÒn tÖ, thÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi lµ
mét tÊt yÕu kinh tÕ nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vÒ vèn trung vµ
dµi h¹n cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµ thóc ®Èy sù lu©n chuyÓn vèn
mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n.
ThÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n
chøng kho¸n theo nguyªn t¾c thÞ trêng (theo quan hÖ cung cÇu):
* Chøc n¨ng vµ vai trß cña thÞ trêng chøng kho¸n:
ThÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i c¸c chbfs kho¸n ®îc ph¸t hµnh
vµ trao ®æi, thÞ trêng ra ®êi ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sau:
+ Huy ®éng vèn ®Çu t cho nÒn kinh tÕ: c¸c c«ng ty kinh
doanh, chÝnh phñ vµ c¸ nh©n huy ®éng vèn trªn thÞ trêng chøng
kho¸n b»ng c¸ch ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ dïng vèn ®ã ®Ó ®¸p
øng c¸c nhu cÇu chi tiªu cña m×nh th«ng qua chøc n¨ng nµy mµ
c¸c nguån vèn tiÕt kiÖm nhµn dçi ®îc ®a vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh t¹o ra thu nhËp.
+ Cung cÊp m«i trêng ®Çu t cho c«ng chóng: trªn thÞ trêng
chøng kho¸n lu th«ng nhiÒu lo¹i chøng kho¸n kh¸c nhau ®Ó c¸c
nhµ ®Çu t lùa chän c¸c lo¹i chøng kho¸n phï hîp víi m×nh.
+ Cung cÊp kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸c chøng kho¸n, thÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i ®Ó c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ chuyÓn ®æi c¸c
chøng kho¸n hä së h÷u thµnh tiÒn mÆt hoÆc chøng kho¸n kh¸c
nh»m t¨ng tÝnh hÊp dÉn vµ yÕu tè an toµn trong ®Çu t chøng
kho¸n.
+ §¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ
th«ng qua c¸c chØ sè trªn thÞ trêng mµ chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸
®îc ho¹t ®éng kinh doanh, tÝnh hiÖu qu¶ vµ gi¸ trÞ cña c¸c tæ
chøc kinh tÕ mét c¸ch chÝnh x¸c.
+ Gãp phÇn thùuc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, thÞ trêng
chøng kho¸n thÓ hiÖn quan hÖ cung cÇu vèn dµi h¹n vµ gi¸ c¶ cña
chøng kho¸n. Nh÷ng yÕu tè nµy ®¸nh gi¸ thùc lùc cña nÒn kinh
tÕ. ChÝnh phñ cã thÓ sö dông mét chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c
®éng vµo thÞ trêng nh»mh ®Þnh híng cho ®Çu t vµ ®¶m b¶o cho
sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ.
Chøc n¨ng vµ vai trß cña thÞ trêng chøng kho¸n ®îc minh ho¹ qua
s¬ ®å sau: Tµi chÝnh gi¸n tiÕp
C
CCccccC
Tµi chÝnh trùc tiÕp
II. Chøng kho¸n
Mét trong nh÷ng yÕu tè t¹o nªn sù ho¹t ®éng s«i ®éng cña
thÞ trêng chøng kho¸n lµ hµng ho¸ cña thÞ trêng chøng kho¸n. §ã
lµ c«ng cô x¸c nhËn t c¸ch chñ së h÷u ®èi víi mét c«ng ty (cæ
phiÕu), hay mèi quan hÖ chñ nî víi mét c«ng ty hay mét c¬ quan
chÝnh phñ (tr¸i phiÕu), hoÆc x¸c nhËn c¸c quyÒn ®èi víi quyÒn së
h÷u (thÓ hiÖn ë mét sè c«ng cô ph¸i sinh)
C¸c chøng kho¸n ®îc chia ra lµm 4 nhãm chÝnh lµ:
- Cæ phiÕu (chøng kho¸n vèn - Equity Securities)
- Tr¸i phiÕu (Chøng kho¸n nî - Debt Securities)
- C¸c c«ng cô chuyÓn ®æi
- C¸c c«ng cô ph¸i sinh.
1.Cæ phiÕu (Stock):
Cæ phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n x¸c nhËn quyÒn së h÷u vµ
lîi Ých hîp ph¸p ®èi víi thu nhËp vµ tµi s¶n cña mét coong ty cæ
phÇn.
Cæ phiÕu cã thÓ ®îc ph¸t hµnh díi d¹ng chøng chØ vËt chÊt
hoÆc bót to¸n ghi sæ. Cæ phiÕu thÓ hiÖn quan hÖ ®ång së h÷u
gi÷a ngêi ph¸t hµnh vµ ngêi ®Çu t. Khi cÇn huy ®éng vèn c«ng ty
cæ phÇn ph¸t hµnh cæ phiÕu lµ chÊp nhËn chia sÎ quyÒn së h÷u
c«ng ty gi÷a nh÷ng ngêi mua cæ phiÕu. Ngêi mua cæ phiÕu tøc
c¸c cæ ®«ng lµ ngêi gãp vèn cho c«ng ty. Víi t c¸ch lµ ngêi chñ së
h÷u mét c«ng ty, cæ ®«ng ®îc hëng c¸c quyÒn ®èi víi c«ng ty víi
møc ®é t¬ng øng víi tû lÖ cæ phiÕu n¾m gi÷ (tøc lµ tû lÖ gãp vèn
trong c«ng ty); ®ång thêi khi c«ng ty lµm ¨n thÊt b¹i, cæ ®«ng
ph¶i g¸nh chiô thiÖt h¹i.
* Tuú theo tiªu thøc ph©n lo¹i mµ cæ phiÕu ®îc chia thµnh
c¸c lo¹i kh¸c nhau:
1.1. C¨n cø vµo quyÒn lîi mµ cæ ®«ng ®îc hëng ngêi ta chia
cæ phiÕu thµnh 2 lo¹i c¬ b¶n lµ cæ phiÕu thêng vµ cæ phiÕu u ®·i
- Cæ phiÕu thêng (Common Stock):
NÕu mét c«ng ty chØ ®îc phÐp ph¸t hµnh mét lo¹i cæ phiÕu,
nã sÏ ph¸t hµnh cæ phiÕu thêng. Cæ phiÕu thêng mang l¹i nh÷ng
quyÒn sau cho cæ ®«ng
+ QuyÒn hëng cæ tøc:
Cæ phiÕu thêng kh«ng quy ®Þnh møc cæ tøc tèi thiÓu hay tèi
®a mµ cæ ®«ng ®îc nhËn. Tû lÖ còng nh h×nh thøc chi tr¶ cæ tøc
cho cæ ®«ng tuú thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng vµ vµo chÝnh s¸ch
cña c«ng ty vµ do Héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh. Nh vËy, thi
nhËp mµ cæ phiÕu thêng mang l¹i cho cæ ®«ng lµ thu nhËp kh«ng
cè ®Þnh.
Khi c«ng ty ph¶i thanh lý tµi s¶n, cæ ®«ng thêng chØ ®îc
nhËn nh÷ng g× cßn l¹i sau khi c«ng ty trang tr¶ xong tÊt c¶ c¸c
nghÜa vô nh thuÕ, nî vµ cæ phiÕu u ®·i.
+ QuyÒn mua cæ phiÕu míi:
Khi c«ng ty ph¸t hµnh mét ®¬tj cæ phiÕu míi, c¸c cæ ®«ng
hiÖn ®ang n¾m gi÷ cæ phiÕu thêng cã quyÒn mua tríc cæ phiÕu
míi tríc khi ®ît ph¸t hµnh ®îc chµo b¸n ra c«ng chóng trong mét
thêi h¹n nhÊt ®Þnh. QuyÒn nµy cho phÐp cæ ®«ng hiÖn h÷ duy
tr× tû lÖ së h÷ cña m×nh trong c«ng ty. Mçi cæ phiÕu ®ang n¾m
gi÷ mang l¹i cho cæ ®«ng mét quyÒn mua. Sè lîng quyÒn cÇn cã
®Ó mua mét cæ phiÕu míi sÏ ®îc quy ®Þnh cô thÓ trong tõng ®ît
chµo b¸n, cïng víi gi¸ mua, thêi h¹n cña quyÒn mua vµ ngµy ph¸t
hµnh cæ phiÕu míi.
Cæ phiÕu thêng ®îc b¸n theo quyÒn víi gi¸ thÊp h¬n so víi
gi¸ thÞ trêng hiÖn hµnh. C¸c quyÒn cã thÓ ®îc tù do chuyÓn nhîng
trªn thÞ trêng.
+ QuyÒn bá phiÕu:
Cæ ®«ng thêng cã quyÒn bá phiÕu cho c¸c chøc vô qu¶n lý
trong c«ng ty; cã quyÒn tham gia c¸c ®¹i héi cæ ®«ng vµ bá
phiÕu quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng cña c«ng ty. NÕu kh«ng
tham dù ®îc, cæ ®«ng thêng cã thÓ uû quyÒn cho ngêi kh¸c thay
mÆt hä biÓu quyÕt, theo chØ ®o¹ cña hä hoÆc tuú ý ngêi ®îc uû
quyÒn.
QuyÒn bá cæ phiÕu theo luËt ®Þnh cho phÐp mçi cæ ®«ng
®îc bá sè phiÕu tèi ®a cho mçi øng cñe viªn b»ng sè phiÕu n¾m
gi÷.
VÝ dô: cæ ®«ng thêng A ®ang n¾m gi÷ 100 cæ phiÕu cña
c«ng ty B vµ sè øng cö viªn vµo Héi ®ång qu¶n trÞ lµ 3 ngêi, th×
trong ®¹i héi cæ ®«ng cæ ®«ng cã quyÒn bÇu cho mçi øng cö viªn
víi sè phiÕu lµ 100 phiÕu.
QuyÒn bá phiÕu tÝch luü cho phÐp cæ dodong ®îc ph©n phèi
sè phiÕu bÇu tuú ý m×nh, sè phiÕu ®ã b»ng sè øng cö viªn nh©n
víi sè lîng cæ phiÕu n¾m gi÷.
VÝ dô: trong trêng hîp trªn, cæ ®«ng A cã thÓ dµnh tæng sè
phiÕu cña m×nh ®Ó ph©n bæ tuú ý cho c¸c øng cö viªn; cã thÓ
dån c¶ 300 phiÕu chØ cho 1 ngêi. C¸ch nµy cã lîi cho c¸c cæ
dodong nhá, v× hä cã thÓ tËp trung phiÕu ®Ó t¨ng thªm gi¸ trÞ
quyÒn bá phiÕu cña m×nh.
- Cæ phiÕu u ®·i (Preferred Stock):
Cæ phiÕu u ®·i thêng kh«ng cho cæ ®«ng quyÒn bá phiÕu,
song l¹i Ên ®Þnh mét tû lÖ cæ tøc tèi ®a so víi mÖnh gi¸.
Trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng, cæ ®«ng u ®·i sÏ nhËn ®îc lîng
cæ tøc cè ®Þnh theo tû lÖ ®· Ên ®Þnh, trong trêng hîp c«ng ty
kh«ng cã ®ñ lîi nhuËn ®Ó tr¶ theo tû lÖ ®ã, nã sÏ tr¶ theo kh¶
n¨ng cã thÓ nhng mét khi cæ ®«ng u ®·i cha ®îc tr¶ cæ tøc th×
cæ ®«ng thêng còng cha ®îc tr¶.
Trong trêng hîp c«ng ty thanh lý tµi s¶n, cæ ®«ng u ®·i ®îc u
tiªn nhËn l¹i vèn tríc cæ ®«ng thêng nhng sau tr¸i chñ.
Do møc ®é u ®·i kh«ng gièng nhau nªn cæ phiÕu u ®·i cã
thÓ ph©n chia thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau:
+ Cæ phiÕu u ®·i tÝch luü (Cumulative Preferred Stock): lµ
lo¹i cæ phiÕu mµ trong ®ã quy ®Þnh cæ tøc n¨m tríc kh«ng ®îc
tr¶ cã thÓ dån tÝch luü toµn bé hay tõng phÇn vµo n¨m sau. Doanh
nghiÖp ph¶i hoµn tr¶ toµn bé sè cæ tøc ®îc tÝch luü ®ã.
+ Cæ phiÕu u ®·i kh«ng tÝch luü ( Non- Cumulative Preferred
Stock): lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp cã l·i ®Õn ®©u tr¶ ®Õn
®ã, phÇn nî cæ tøc kh«ng ®îc tÝch luü vµo n¨m sau.
+ Cæ phiÕu u ®·i dù phÇn (Participating Preferred Stock): lµ
lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp cam kÕt ngoµi cæ tøc ®îc tr¶ hµng
n¨m, nÕu doanh nghiÖp cßn l·i cha chia sÏ cho phÐp cæ ®«ng cña
cæ phiÕu u ®·i tham dù chia sè tiÒn l·i cha chia nµy.
+ Cæ phiÕu u ®·i hoµn vèn (Redermable Preferred Stock): lµ
lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp dµnh cho c¸c cæ ®«ng u ®·i
quyÒn ®îc hoµn vèn tríc cæ ®«ng thêng khi doanh nghiÖp cã chñ
tr¬ng hoµn vèn.
+ Cæ phiÕu u ®·i thu håi (Callable Preferred Stock): lµ lo¹i cæ
phiÕu mµ doanh nghiÖp cã quyÒn thu håi (Call back) cæ phiÕu
hoÆc tr¶ l¹i vèn cho cæ ®«ng hoÆc lµ ®æi l¹i cæ phiÕu u ®·i kh¸c
cã møc tû suÊt cæ tøc phï hîp víi l·i suÊt chiÕt khÊu thÞ trêng.
+ Cæ phiÕu u ®·i cã ®¶m b¶o (Guaranteed Preferred Stock):
lµ lo¹i cæ phiÕu mét ngêi kh¸c ®øng ra cam kÕt b¶o l·nh thanh
to¸n nÕu nh doanh nghiÖp ph¸t hµnh kh«ng thanh to¸n ®îc. Ngêi
b¶o l·nh nµy thêng lµ c«ng ty b¶o l·nh, Ng©n hµng, c«ng ty chøng
kho¸n hoÆc c«ng ty b¶o hiÓm tÝn dông.
+ Cæ phiÕu u ®·i hëng thô (Redeerblble Stock): lµ cæ phiÕu
kh«ng vèn do doanh nghiÖp ph¸t hµnh cho c¸c cæ ®«ng ®îc hoµn
vèn cña cæ phiÕu thêng hoÆc cæ phiÕu u ®·i. Cæ phiÕu hëng thô
thêng lµ cæ phiÕu ghi danh. Cæ ®«ng còng ®îc quyÒn ph©n chia
lîi nhuËn cña doanh nghiÖp nÕu nh doanh nghiÖp vÉn cßn lîi nhuËn
gi÷ l¹i cha chia. MÆc dï ®· ®îc doanh nghiÖp hoµn vèn nhng cæ
®«ng cæ phiÕu hëng thô vÉn ®îc hëng c¸c quyÒn nhÊt ®Þnh,
®Æc biÖt lµ quyÒn bá phiÕu biÓu quyÕt.
1.2. Ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt cña thu nhËp, cæ phiÕu bao
gåm c¸c lo¹i sau:
- Cæ phiÕu thîng h¹ng: lµ cæ phiÕu cao cÊp do nh÷ng c«ng ty
cã thµnh tÝch l©u dµi vµ liªn tôc vÒ lîi nhuËn vµ chi tr¶ cæ tøc,
ph¸t hµnh. §ã lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty lín, cã tªn tuæi, æn
®Þnh vµ trëng thµnh, cã tiÒm lùc tµi chÝnh to lín.
- Cæ phiÕu t¨ng trëng: lµ cæ phiÕu cña mét c«ng ty cã doanh
sè, thu nhËp vµ thÞ phÇn ®ang t¨ng víi tèc ®é nhanh h¬n tèc ®é
cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ nhnh h¬n møc trung b×nh cña
ngµnh. C«ng ty nµy thêng quan t©m ®Õn viÖc më réng vµ ®Õn
lÜnh vùc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn do ®ã nã thêng gi÷u l¹i phÇn lín
lîi nhuËn ®Ó tµi trî cho viÖc më réng vµ nghiªn cøu vµ còng chÝnh
v× thÕ thêng tr¶ cæ tøc thÊp hoÆc kh«ng tr¶ cæ tøc.
- Cæ phiÕu phßng vÖ: lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty cã søc
chèng ®ì víi suy tho¸i kinh tÕ.§Æc trng cña nh÷ng c«ng ty nµy lµ
møc ®é æn ®Þnh cña chóng trong nh÷ng thêi kú mµ toµn bé nÒn
kinh tÕ suy tho¸i. §ã thêng lµ nh÷ng c«ng ty thuéc khu vùc dÞch
vô thiÕt yÕu (®iÖn, ga), c¸c s¶n phÈm thiÕt yÕu nh thuèc l¸, níc
gi¶i kh¸t, b¸nh kÑo vµ thùc phÈm.
- Cæ phiÕu thu nhËp: lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty tr¶ l·i
cao h¬n møc trung b×nh. Lo¹i cæ phiÕu nµy nãi chung cã søc hÊp
dÉn ®èi víi nh÷ng ngêi mua cæ phiÕu ®Ó cã thu nhËp thêng
xuyªn, ®Æc biÖt lµ ngêi giµ, ngêi vÒ hu.
- Cæ phiÕu chu kú: lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty cã møc lîi
nhuËn biÕn ®æi theo chu kú kinh doanh. Khi ®iÒu kiÖn kinh doanh
tèt lªn, kh¶ n¨ng thu lîi cña c«ng ty phôc håi, gi¸ cæ phiÕu thêng
cña c«ng ty t¨ng. Khi ®iÒu kiÖn kinh doanh xÊu ®i, kinh doanh sa
sót m¹nh, lîi nhuËn gi¶m vµ do ®ã gi¸ cæ phiÕu còng gi¶m. C¸c
ngµnh kinh doanh cã tÝnh chÊt chu kú lµ thÐp, xi m¨ng, « t« ...
- Cæ phiÕu thêi vô: lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty mµ thu
nhËp cña nã cã khuynh híng biÕn ®éng theo thêi vô mµ tiªu biÓu
lµ c¸c c«ng ty b¸n lÎ. Doanh sè vµ lîi nhuËn cña nh÷ng c«ng ty nµy
thêng t¨ng lªn vµo nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong n¨m ( nh
dÞp gi¸ng sinh,dÞp lÔ héi ...)
HiÖn nay thÞ trêng cæ phiÕu ®îc ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ,
®Æc biÖt lµ ë nh÷ng níc ph¸t triÓn : c¸c níc Ch©u ¢u (EU), NhËt,
Mü, Cana®a, Hång K«ng (Trung quèc), Singapo ...
C¸c lo¹i cæ phiÕu do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh còng rÊt ®a d¹ng
vÒ chñng lo¹i, chÊt lîng tõng lo¹i cæ phiÕu. Do ®ã nhµ ®Çu t cã
thÓ dÔ dµng t×m kiÕm lo¹i cæ phiÕu tho¶ m·n môc ®Ých ®Çu t
cña nhµ ®Çu t.
Tãm l¹i, cæ phiÕu c«ng ty rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Nã ®îc
ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau tuú vµo gãc ®é chóng ta
cÇn nghiªn cøu. Tuy nhyiªn cæ phiÕu ®îc ph©n chia bÊt kú gãc ®é
nµo th× vÉn ®¶m b¶o: “Cæ phiÕu lµ mét chøng th x¸c nhËn sù
gãp vèn vµ quyÒn së h÷u phÇn vèn ®· gãp cña cæ ®«ng vµo
doanh nghiÖp do doanh nghiÖp ph¸t hµnh vµ ®îc chia l·i (gäi lµ cæ
tøc) cña phÇn vèn ®· gãp theo quy ®Þnh cña doanh nghiÖp ®îc hëng c¸c quyÒn do ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp quy ®Þnh”
2. Tr¸i phiÕu (Bond):
* Tr¸i phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n quy ®Þnh nghÜa vô cña
ngêi ph¸t hµnh (ngêi ®i vay ) ph¶i tr¶ cho ngêi n¾m gi÷ chøng
kho¸n (ngêi cho vay) mét kho¶n tiÒn x¸c ®Þnh, thêng lµ trong
nh÷ng kho¶ng thêi gian cô thÓ vµ ph¶i hoµn tr¶ kho¶n cho vay ban
®Çu khi nã ®¸o h¹n.
* §Æc ®iÓm cña tr¸i phiÕu
- Mét tr¸i phiÕu th«ng thêng cã 3 ®Æc trng chÝnh:
+MÖnh gi¸ tr¸i phiÕu (face of value, far value, maturity
value).
+ L·i suÊt ®Þnh kú (coupon).
+ Thêi h¹n cña tr¸i phiÕu (Maturity).
- Tr¸i phiÕu thÓ hiÖn quan hÖ chñ nî - con nî gi· ngêi ph¸t
hµnh vµ ngêi ®Çu t :
Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu lµ ®i vay vèn, mua tr¸i phiÕu lµ cho ngêi
ph¸t hµnh vay vèn, nh vËy tr¸i chñ lµ chñ nî cña ngêi ph¸t hµnh. Lµ
chñ nî, ngêi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu (tr¸i chñ) cã quyÒn ®ßi c¸c kho¶n
thanh to¸n theo cam kÕt vÒ khèi lîng vµ thêi h¹n, song kh«ng cã
quyÒn tham gia vµo nh÷ng vÊn ®Ò cña bªn ph¸t hµnh.
- L·i suÊt cña tr¸i phiÕu rÊt kh¸c nhau, ®îc quy ®Þnh bëi c¸c
yÕu tè: cung cÇu vèn trªn thÞ trêng tÝn dông, møc rñi ro cña mçi
nhµ ph¸t hµnh vµ cña tõng ®ît ph¸t hµnh, thêi gian ®¸o h¹n cña
tr¸i phiÕu.
YÕu tè cèt lâi quy ®Þnh l·i suÊt cña tõng tr¸i phiÕu lµ cung
cÇu vèn trªn thÞ trêng. Lîng cung cÇu vèn ®ã l¹i phô thuéc vµo chu
kú kinh tÕ, ®éng th¸i chÝnh s¸ch cña NHTW, møc ®é th©m hôt
ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ vµ ph¬ng thøc tµi trî th©m hôt ®ã.
CÊu tróc rñi ro cña l·i suÊt sÏ quy ®Þnh l·i suÊt cña mçi tr¸i
phiÕu cô thÓ ®îc x¸c ®Þnh theo tæng møc rñi ro cña tr¸i phiÕu
®ã, rñi ro cµng lín l·i suÊt cµng cao.
NÕu c¸c tr¸i phiÕu cã møc rñi ro nh nhau, nh×n chung
thêi gian ®¸o h¹n cµng dµi th× l·i suÊt cµng cao.
* Tuú theo tiªu thøc ph©n lo¹i mµ tr¸i phiÕu ®îc chia thµnh
c¸c lo¹i kh¸c nhau:
2.1.C¨n cø vµo danh tÝnh cña tr¸i phiÕu chia ra lµm hai lo¹i:
* Tr¸i phiÕu v« danh (Bearer Bond): lµ tr¸i phiÕu kh«ng
mang tªn tr¸i chñ c¶ trªn chøng chØ còng nh sæ s¸ch cña ngêi ph¸t
hµnh. Nh÷ng tr¸i phiÕu tr¶ l¹i ®Ýnh theo tê chøng chØ vµ khi ®Õn
h¹n tr¶ l·i, ngêi gi÷ tr¸i phiÕu chØ viÖc xÐ ra vµ mang tíi Ng©n
hµng nhËn l·i vµ khi tr¸i phiÕu ®¸o h¹n ngêi n¾m gi÷ nã mang
chøng chØ tíi Ng©n hµng ®Ó nhËn l¹i kho¶n cho vay.
* Tr¸i phiÕu ghi danh (Name Bond, Registered Bond):lµ lo¹i
tr¸i phiÕu cã ghi tªn vµ ®Þa chØ cña tr¸i chñ, trªn chøng chØ vµ
trªn sæ cña ngêi ph¸t hµnh. H×nh thøc ghi danh cã thÓ chØ thùc
hiÖn cho phÇn vèn gèc, còng cã thÓ lµ ghi danh toµn bé c¶ gèc lÉn
l·i. D¹ng ghi danh toµn bé mµ ®ang ngµy cµng phæ biÕn lµ h×nh
thøc ghi sæ. Tr¸i phiÕu ghi sæ hoµn toµn kh«ng cã d¹ng vËt chÊt,
quyÒn së h÷u ®îc x¸c nhËn b»ng viÖc lu gi÷ tªn vµ ®Þa chØ cña
chñ së h÷u trªn m¸y tÝnh.
2.2. C¨n cø vµo chñ thÓ ph¸t hµnh:
* Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ (Goverment Bond): lµ nh÷ng tr¸i
phiÕu do ChÝnh phñ ph¸t hµnh. ChÝnh phñ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
(hay c¸c c«ng cô nî nãi chung) nh»m môc ®Ých bï ®¾p thiÕu hôt
ng©n s¸ch; tµi trî cho c¸c ch¬ng tr×nh c«ng Ých hoÆc lµm c¸c
c«ng cô ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ.
Tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng cã rñi ro
thanh to¸n vµ cñng lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã tÝnh thanh kho¶n cao. Do
®Æc ®iÓm ®ã l·i suÊt cña Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®îc xem lµ l·i
suÊt chuÈn ®Ó lµm c¨n cø Ên ®Þnh l·i suÊt cña c¸c c«ng cô nî kh¸c
cã cïng kú h¹n.
* Tr¸i phiÕu c«ng tr×nh: lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®îc ph¸t hµnh ®Ó
huy ®éng vèn cho nh÷ng môc ®Ých cô thÓ, thêng lµ ®Ó x©y
dùng nh÷ng c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng hay c«ng tr×nh phóc lîi c«ng
céng. Tr¸i phiÕu nµy cã thÓ do ChÝnh phñ TW hoÆc chÝnh quyÒn
®Þa ph¬ng ph¸t hµnh.
* Tr¸i phiÕu c«ng ty (Corporate Bond): lµ nh÷ng tr¸i phiÕu do
c¸c c«ng ty ph¸t hµnh ®Ó vay vèn dµi h¹n.
- §Æc ®iÓm chung cña tr¸i phiÕu c«ng ty lµ:
+ Ngêi n¾m gi÷ ®îc tr¶ l·i ®Þnh kú vµ tr¶ gèc khi ®¸o h¹n,
song kh«ng ®îc tham dù vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña c«ng ty (còng cã
nh÷ng tr¸i phiÕu kh«ng tr¶ l·i ®Þnh kú, ngêi mua ®îc mua díi
mÖnh gi¸ vµ khi ®¸o h¹n ®îc nhËn l¹i mÖnh gi¸).
+ Khi c«ng ty gi¶i thÓ hoÆc thanh lý, tr¸i phiÕu ®îc u tiªn
thanh to¸n tríc c¸c cæ phiÕu.
+ Cã nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ kÌm theo hoÆc nhiÒu h×nh
thøc ®¶m b¶o cho kho¶n vay.
- Tr¸i phiÕu c«ng ty bao gåm nhiÒu lo¹i:
+ Tr¸i phiÕu cã ®¶m b¶o (Secured Bond) ®©y lµ tr¸i phiÕu
®îc ®¶m b¶o b»ng nh÷ng tµi s¶n thÕ chÊp cô thÓ. Ngêi n¾m gi÷
tr¸i phiÕu nµy ®îc b¶o vÖ ë møc ®é cao trong trêng hîp c«ng ty
ph¸ s¶n v× hä cã quyÒn ®ßi nî ®èi víi mét tµi s¶n cô thÓ. Tµi s¶n
thÕ chÊp thêng lµ bÊt ®éng s¶n, c¸c thiÕt bÞ (m¸y bay, tµu löa).
+ Tr¸i phiÕu kh«ng b¶o ®¶m: tr¸i phiÕu tÝn chÊp kh«ng ®îc
®¶m b¶o b»ng tµi s¶n mµ ®îc ®¶m b¶o b»ng uy tÝn cña c«ng ty.
NÕu c«ng ty bÞ ph¸ s¶n nh÷ng tr¸i chñ cña tr¸i phiÕu nµy ®îc gi¶i
quyÕt quyÒn lîi sau c¸c tr¸i chñ cã b¶o ®¶m nhng tríc cæ ®«ng.
C¸c tr¸i phiÕu tÝn chÊp cã thÓ chuyÓn ®æi cho phÐp tr¸i chñ
®îc quyÒn chuyÓn tr¸i phiÕu thµnh cæ phiÕu thêng cu¶ c«ng ty
ph¸t hµnh. Tuú theo quy ®Þnh, viÖc chuyÓn ®æi cã thÓ tiÕn hµnh
vµo bÊt cø thêi ®iÓm nµo hoÆc chØ vµo nh÷ng thêi ®iÓm cô thÓ
x¸c ®Þnh.
Ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, mçi ®ît tr¸i phiÕu ®îc ph¸t
hµnh cã thÓ ®îc g¾n kÌm theo nh÷ng ®Æc tÝnh riªng kh¸c n÷a
nh»m ®¸p øng nhu cÇu cô thÓ cña mét bªn nµo ®ã. Cô thÓ lµ:
.Tr¸i phiÕu cã thÓ mua l¹i :cho phÐp ngêi ph¸t hµnh mua l¹i chøng
kho¸n tríc khi ®¸o h¹n khi thÊy cÇn thiÕt.§Æc tÝnh nµy t¹o thuËn
lîi cho phÝa ngêi ph¸t hµnh , nhng l¹i bÊt lîi cho ngêi ®Çu t vµ v×
thÕ lo¹i tr¸i phiÕu nµy cã thÓ cã l·i suÊt cao h¬n so víi nh÷ng tr¸i
phiÕu kh¸c cïng thêi h¹n
.Tr¸i phiÕu cã thÓ b¸n l¹i: cho phÐp ngêi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu ®îc
quyÒn b¸n l¹i tr¸i phiÕu cho bªn ph¸t hµnh tríc khi tr¸i phiÕu ®¸o
h¹n . QuyÒn chñ ®éng trong trêng hîp nµy thuéc vÒ nhµ ®Çu t do
®ã l·i suÊt nµy cã thÓ thÊp h¬n so víi tr¸i phiÕu cã cïng thêi h¹n .
.Tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi cho phÐp ngêi n¾m gi÷ nã cã thÓ
chuyÓn ®æi tr¸i phiÕu thµnh cæ phiÕu thêng ,tøc lµ thay ®æi t
c¸ch tõ ngêi chñ nî thµnh ngêi chñ së h÷u cña c«ng ty ( lo¹i tr¸i
phiÕu nµy thuéc nhãm hµng ho¸ chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn ®æi
sÏ ®îc ®Ò cËp ë phÇn III ).
* HiÖn nay, tr¸i phiÕu lµ mét trong nh÷ng lo¹i hµng ho¸
kh«ng thÓ thiÕu trªn thÞ trêng chøng kho¸n c¸c níc . Chñ thÓ ph¸t
hµnh tr¸i phiÕu thêng lµ chÝnh phñ, c¸c c«ng ty lín (xuyªn quèc
gia ) . §Æc biÖt thÞ trêng tr¸i phiÕu ®ùoc ph¸t triÓn rÊt m¹nh t¹i
Mü, Anh … t¹i c¸c níc nµy mét ®ît ph¸t hµnh tr¸i phiÕu lªn tíi hµng
tû USD.
Tãm l¹i, Tr¸i phiÕu kh«ng chØ lµ mét hµng ho¸ d¬n thuÇn cña
thÞ trêng chøng kho¸n mµ nã cã vai trß to lín trong ho¹t ®éng cña
thÞ trêng chøng kho¸n. V× nã lµ nguån hµng ho¸ c¬ b¶n “ lµ chÊt
b«i tr¬n” cho thÞ trêng chøng kho¸n míi ®i vµo ho¹t ®éng vµ hiÖn
tîng khan hiÕm hµng ho¸ x¶y ra trªn thÞ trêng.
3. Chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn ®æi:
*Chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn ®æi lµ nh÷ng chøng kho¸n
cho phÐp ngêi n»m gi÷ nã tuú theo lùa chän vµ theo nh÷ng ®iÒu
kiÖn nhÊt ®Þnh, cã thÓ ®æi lÊy mét chøng kho¸n kh¸c.
Th«ng thêng cã cæ phiÕu u ®·i ®îc chuyÓn ®æi thµnh cæ
phiÕu thêng vµ tr¸i phiÕu còng ®îc chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu
thêng.
* Lý do ph¸t hµnh vµ ®Çu t vµo chøng kho¸n chuyÓn ®æi:
Ph¸t hµnh chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn ®æi lµ nh»m huy
®éng thªm vèn tù cã vµo nh÷ng thêi ®iÓm cha thÝch hîp cho viÖc
ph¸t hµnh cæ phiÕu thêng. ViÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n cã thÓ
chuyÓn ®æi còng cã thÓ nh»m môc ®Ých t¨ng thªm tÝnh hÊp dÉn
cho ®ît ph¸t hµnh, nhÊt lµ khi thÞ trêng tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu u
®·i ®ang xuèng gi¸.
.Chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn ®æi mang l¹i cho bªn ph¸t hµnh
lîi thÕ ®îc hëng l·i suÊt thÊp (nÕu lµ tr¸i phiÕu) hoÆc gi¸ chµo b¸n
cao (nÕu lµ cæ phiÕu). Khi c¸c chøng kho¸n ®îc chuyÓn ®æi, nhµ
ph¸t hµnh cßn cã lîi v× lo¹i bá ®îc c¸c kho¶n cè ®Þnh ph¶i tr¶,
®ång thêi t¨ng thªm sè lîng cæ ®«ng cña c«ng ty, mét chØ b¸o cã
lîi cho danh tiÕng cña c«ng ty. §èi víi c¸c nhµ ®Çu t, chøng kho¸n
cã thÓ chuyÓn ®æi cã søc hÊp dÉn ë chç chóng kÕt hîp ®îc tÝnh
an toµn cña tr¸i phiÕu (thu nhËp cè ®Þnh) víi tÝnh cã thÓ ®Çu c¬
cña cæ phiÕu thêng; h¬n n÷a lo¹i chøng kho¸n nµy cßn cho phÐp
nhµ ®Çu t cã thÓ ®îc b¶o hiÓm tríc t×nh tr¹ng l¹m ph¸t. Nh÷ng lîi
Ých cña viÖc thùc hiÖn chuyÓn ®æi tuú thuéc nhiÒu vµo gi¸
chuyÓn ®æi, tû lÖ chuyÓn ®æi vµ t¬ng quan gi¸ gi÷a c«ng cô cã
thÓ chuyÓn ®æi víi nh÷ng c«ng cô mµ chóng cã thÓ chuyÓn ®æi
thµnh. §ã lµ nh÷ng yÕu tè thêng kh«ng n»m trong tÇm kiÓm so¸t
cña ngêi ®Çu t.
VD1: Mét tr¸i phiÕu (A) cã mÖnh gi¸ 1.000.000 ®ång, nÕu cø
100.000 ®ång ®æi lÊy mét cæ phÇn cña cæ phiÕu thêng (B) th×
gi¸ chuyÓn ®æi lµ 100.000 ®ång ; hÖ sè chuyÓn ®æi lµ
1.000.000 ®ång: 100.000 ®ång = 10 (cæ phÇn)
VD2: Gi¶ sö tr¸i phiÕu (A) ®ang cã gi¸ lµ 1.045.000 ®ång; ®îc
chuyÓn ®æi thµnh 100 cæ phÇn cña mét cæ phiÕu thêng (C ). Gi¸
t¬ng ®¬ng chuyÓn ®æi lµ 1.045.000 = 10.450 ®ång. §iÒu ®ã cã
nghÜa lµ gi¸ thÞ trêng cña cæ phiÕu Ýt nhÊt ph¶i b»ng 10.450
®ång th× viÖc n¾m gi÷ tr¸i phiÕu vµ chuyÓn ®æi nã thµnh cæ
phiÕu míi ®îc coi lµ t¬ng ®¬ng vÒ mÆt gi¸ trÞ. NÕu gi¸ thÞ trêng
cña cæ phiÕu (C) cao h¬n gi¸ t¬ng ®¬ng chuyÓn ®æi, th× viÖc
chuyÓn ®æi sÏ ®em l¹i mét phÇn lîi nhuËn.
Trªn thùc tÕ rÊt cã thÓ gi¸ cæ phiÕu kh«ng lªn tíi møc mµ ngêi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi tr¸i phiÕu ®Ó thu lîi
nhuËn.
4. C¸c c«ng cô ph¸t sinh:
C«ng cô ph¸t sinh lµ nh÷ng c«ng cô ®îc ph¸t hµnh trªn c¬ së
nh÷ng c«ng cô ®· cã nh: cæ phiÕu, tr¸i phiÕu... nh»m nhiÒu môc
tiªu kh¸c nhau nh ph©n t¸n rñi ro, b¶o vÖ lîi nhuËn hoÆc t¹o lîi
nhuËn.
4.1 QuyÒn lùa chän (option):
QuyÒn lùa chän lµ mét c«ng cô cho phÐp ngêi n»m gi÷ nã ®îc
mua (nÕu lµ quyÒn chän mua) hoÆc b¸n (nÕu lµ quyÒn chän b¸n)
mét khèi lîng nhÊt ®Þnh hµng ho¸ víi mét møc gi¸ x¸c ®Þnh vµ
trong 1 thêi h¹n nhÊt ®Þnh.
C¸c hµng ho¸ c¬ së nµy cã thÓ lµ cæ phiÕu, chØ sè cæ phiÕu,
tr¸i phiÕu, chØ sè tr¸i phiÕu, th¬ng phÈm, ®ång tiÒn hay hîp
®ång t¬ng lai.
* Nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh mét quyÒn lùa chän;
- Tªn cña hµng ho¸ c¬ së vµ khèi lîng ®îc mua theo quyÒn.
- Lo¹i quyÒn (chän mua hay chän b¸n).
- Thêi h¹n cña quyÒn.
-Møc gi¸ thùc tiÔn theo quyÒn.
Nh÷ng møc gi¸ liªn quan tíi mét quyÒn lùa chän lµ:
- Gi¸ thÞ trêng hiÖn hµnh cña lo¹i hµng ho¸ c¬ së.
- Gi¸ c¶ hµng ho¸ thùc hiÖn theo quyÒn.
- Gi¸ quyÒn lùa chän.
§èi víi quyÒn lùa chän mua, nÕu gi¸ thùuc hiÖn thÊp h¬n gi¸
hiÖn hµnh cña chøng kho¸n c¬ së th× quyÒn ®ã ®îc gäi lµ ®ang
®îc tiÒn (in the money) tøc lµ ngêi cã quyÒn cã thÓ cã lîi tõ viÖc
thùc hiÖn quyÒn. NÕu gi¸ thùc hiÖn b»ng víi gi¸ thÞ trêng, quyÒn
®ang ë tr¹ng th¸i hoµ vèn (at the money) vµ nÕu thÊp h¬n gäi lµ
®ang mÊt tiÒn (out of money). §èi víi quyÒn chän b¸n th× ngîc l¹i,
ngêi thùc hiÖn quyÒn sÏ cã lîi nÕu gi¸ b¸n thùc hiÖn quyÒn cao
h¬n gi¸ thÞ trêng cña hµng ho¸ c¬ së vµ sÏ bÞ mÊt tiÒn nÕu gi¸
thùc hiÖn quyÒn thÊp h¬n gi¸ trÞ thÞ trêng cña hµng ho¸ c¬ së.
Gi¸ trÞ mµ ngêi n¾m gi÷ quyÒn lùa chän sÏ nhËn ®îc b»ng
c¸ch thùc hiÖn quyÒn ®îc gäi lµ gia trÞ néi t¹i (intrinsievalue). NÕu
quyÒn ë tr¹ng th¸i bÞ mÊt tiÒn, gi¸ trÞ néi t¹i b»ng 0. Gi¸ thÞ trêng
cña mét quyÒn thêng Ýt nhÊt lµ b»ng gi¸ trÞ néi t¹i. Gi¸ b¸n quyÒn
®îc gäi lµ phÇn phô tréi, chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n quyÒn víi gi¸ trÞ
néi t¹i ( trong trêng hîp quyÒn ®ang ®îc tiÒn) ®îc gäi lµ phÇn phô
tréi gi¸ trÞ theo thêi gian. Nãi c¸ch kh¸c khi ®ã gi¸ trÞ theo thêi
gian cña quyÒn chän mua = gi¸ quyÒn - (gi¸ thÞ trêng - gi¸ thùc
hiÖn).
* øng dông cña quyÒn lùa chän:
- QuyÒn lùa chän cho phÐp nhµ ®Çu t thu ®îc tû lÖ % lîi tøc
trªn vèn ®Çu t cao nhÊt.
- QuyÒn lùa chän ®îc sö dông b¶o vÖ lîi nhuËn.
4.2. QuyÒn mua tríc (Rights):
QuyÒn mua tríc lµ mét quyÒn lùa chän mua cã thêi h¹n rÊt
ng¾n, cã khi chØ vµi tuÇn. QuyÒn nµy ®îc ph¸t hµnh khi c¸c c«ng
ty t¨ng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh thªm c¸c cæ phiÕu thêng. QuyÒn
cho phÐp mét cæ ®«ng mua cæ phiÕu míi ph¸t hµnh víi møc gi¸
®· Ên ®Þnh, trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh.
Lo¹i quyÒn nµy thêng ®îc ph¸t hµnh theo tõng ®ît, mçi cæ
phiÕu ®ang lu hµnh ®îc kÌm theo mét quyÒn. Sè quyÒn cÇn ®Ó
mua mét cæ phiÕu míi ®îc quy ®Þnh tuú theo tõng ®ît ph¸t hµnh
míi.
Gi¸ cæ phiÕu ghi trªn quyÒn thêng lµ thÊp h¬n gi¸ hiÖn hµnh
cña cæ phiÕu. Gi¸ cña quyÒn tÝnh b»ng chªnh lÖch gi÷a gi¸ thÞ trêng hiÖn hµnh cña cæ phÇn ®ang lu hµnh vµ gi¸ mua cæ ph©n
míi theo quyÒn ,chia cho sè lîng quyÒn cÇn cã ®Ó mua mét cæ
phÇn míi.
NÕu kh«ng muèn thùc hiÖn quyÒn, cæ ®«ng thêng cã thÓ
b¸n quyÒn trªn thÞ trêng trong thêi gian quyÒn cha hÕt h¹n. Gi¸
quyÒn cã thÓ lªn xuèng trong kho¶ng thêi gian chµo b¸n do gi¸ thÞ
trêng cña cæ phiÕu t¨ng hoÆc gi¶m.
4.3. Chøng quyÒn (Warrants):
Chøng quyÒn lµ quyÒn cho phÐp mua mét sè cæ phÇn x¸c
®Þnh cña mét cæ phiÕu víi mét gi¸ x¸c ®Þnh, trong mét thêi gian
nhÊt ®Þnh. QuyÒn nµy ®îc ph¸t hµnh khi tæ chøc l¹i c¸c c«ng ty
hoÆc khi c«ng ty nh»m môc ®Ých khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t
tiÒm n¨ng mua nh÷ng tr¸i phiÕu hay cæ phiÕu u ®·i cã nh÷ng
®iÒu kiÖn kÐm thuËn lîi. §Ó chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã nhµ
®Çu t cã ®îc mét lùa chän ®èi víi sù lªn gi¸ cã thÓ x¶y ra cña cæ
phiÕu thêng.
§Æc ®iÓm: kh¸c víi quyÒn mua tríc, chøng quyÒn cã thêi h¹n
dµi h¬n do c«ng ty ®· ph¸t hµnh c«ng cô c¬ së ph¸t hµnh ®ång
thêi víi c«ng cô c¬ së. Kh¸c víi quyÒn lùa chän (option), khi chøng
quyÒn ®îc thùc hiÖn, nã t¹o thµnh dßng tiÒn vµo cho c«ng ty vµ
lµm t¨ng thªm lîng cæ phiÕu lu hµnh trªn thÞ trêng.
Chøng quyÒn cã thÓ ®îc giao dÞch t¸ch rêi víi tr¸i phiÕu hay
cæ phiÕu mµ nã ®i kÌm.
C¸c ®iÒu kiÖn cña chøng quyÒn ®îc ghi râ trªn tê chøng chØ:
sè cæ phiÕu ®îc mua theo mçi chøng quyÒn (thêng lµ 1:1), gi¸
thùuc hiÖn cho mçi cæ phiÕu; t¹i thêi ®iÓm chøng quyÒn ®îc ph¸t
hµnh, gi¸ nµy bao giê còng cao h¬n gi¸ thÞ trêng cña cæ phiÕu c¬
së vµ gi¸ ®ã cã thÓ cè ®Þnh, cã thÓ ®îc t¨ng lªn ®Þnh kú; vµ thêi
h¹n cña quyÒn, ®a sè trêng hîp lµ 5 ®Õn 10 n¨m.
4.4. Hîp ®ång kú h¹n:
Hîp ®ång kú h¹n lµ mét tho¶ thuËn trong ®ã mét ngêi mua vµ
mét ngêi b¸n chÊp thuËn thùc hiÖn mét giao dÞch hµng ho¸ víi
khèi lîng x¸c ®Þnh, t¹i mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trong t¬ng lai víi
mét møc gi¸ ®îc Ên ®Þnh vµo ngµy h«m nay.
Hµng ho¸ ë ®©y cã thÓ lµ bÊt kú thø hµng ho¸ nµo, tõ n«ng
s¶n, c¸c ®ång tiÒn, cho tíi c¸c chøng kho¸n. Theo hîp ®ång nµy
chØ cã 2 bªn tham gia vµo viÖc ký kÕt, gi¸ c¶ do 2 bªn tù tho¶
thuËn víi nhau, dùa theo nh÷ng íc tÝnh mang tÝnh c¸ nh©n. Gi¸
hµng ho¸ ®ã trªn thÞ trêng giao ngay vµo thêi ®iÓm giao nhËn
hµng cã thÓ thay ®æi, t¨ng lªn hoÆc gi¶m xuèng so víi møc gi¸
®· ký kÕt trong hîp ®ång. Khi ®ã, mét trong 2 bªn mua vµ b¸n sÏ
bÞ thiÖt h¹i do ®· cam kÕt mét møc gi¸ thÊp h¬n (bªn b¸n) hoÆc
cao h¬n (bªn mua) gi¸ thÞ trêng.
Nh vËy, b»ng viÖc tham gia vµo mét hîp ®ång kú h¹n, c¶ 2
bªn ®Òu giíi h¹n ®îc rñi ro tiÒm n¨ng còng nh h¹n chÕ lîi nhuËn
tiÒm n¨ng cña m×nh. V× chØ cã 2 bªn tham gia vµo hîp ®ång cho
nªn mçi bªn ®Òu phô thuéc duy nhÊt vµo bªn kia trong viÖc thùuc
hiÖn hîp ®ång. Khi cã thay ®æi gi¸ c¶ trªn thÞ trêng giao ngay, rñi
ro thanh to¸n sÏ t¨ng lªn khi mét trong hai bªn kh«ng thùc hiÖn hîp
®ång. Ngoµi ra, v× møc gi¸ ®Æt ra mang tÝnh c¸ nh©n vµ chñ
quan nªn rÊt cã thÓ lµ kh«ng chÝnh x¸c.
4.5. Hîp ®ång t¬ng lai:
Hîp ®ång t¬ng lai nhê ®Æc tÝnh linh ho¹t cña nã ®· kh¾c
phôc ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm cña hîp ®ång kú h¹n vµ thêng ®îc xem
lµ mét c¸ch thøc tèt h¬n ®Ó rµo ch¾n rñi ro trong kinh doanh.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt c¨n b¶n cña hîp ®ång t¬ng lai
so víi hîp ®ång kú h¹n lµ:
* Niªm yÕt trªn giao dÞch: Mét giao dÞch hîp ®ång t¬ng lai
nãi chung ®îc xö lý trªn mét së giao dÞch. §iÓm nµy cho phÐp gi¸
c¶ ®îc h×nh thµnh hîp lý h¬n do c¸c bªn mua b¸n ®îc cung cÊp
th«ng tin ®Çy ®ñ vµ c«ng khai.
* Xo¸ bá rui ro tÝn dông: Trong c¸c giao dÞch hîp ®ång t¬ng
lai ®îc niªm yÕt trªn së giao dÞch, c¶ 2 bªn mua vµ b¸n ®Òu
kh«ng bao giê biÕt vÒ ®èi t¸c giao dÞch cña m×nh. C«ng ty thanh
to¸n bï trõ sÏ phôc vô nh mét trung gian trong tÊt c¶ c¸c giao dÞch.
Ngêi b¸n b¸n cho c«ng ty thanh to¸n bï trõ vµ ngêi mua còng mua
qua c«ng ty thanh to¸n bï trõ. NÕu mét trong hai bªn kh«ng thùc
hiÖn ®îc hîp ®ång th× vÉn kh«ng ¶nh hëng ®Õn bªn kia.
* Tiªu chuÈn ho¸: C¸c hîp ®ång kú h¹n cã thÓ ®îc th¶o ra víi
mét hµng ho¸ bÊt kú, khèi lîng, chÊt lîng, thêi gian giao hµng bÊt
kú theo tho¶ thuËn chung gi· hai bªn mua vµ b¸n. Tuy nhiªn c¸c
hîp ®ång t¬ng lai niªm yÕt trªn Së giao dÞch ®ßi hái viªc giao
nhËn mét khèi lîng cô thÓ cña 1 hµng ho¸ cô thÓ ®¸p øng c¸c tiªu
chuÈn chÊt lîng tèi thiÓu, theo mét thêi h¹n ®îc Ên ®Þnh tríc.
* §iÒu chØnh viÖc ®¸nh gi¸ theo møc gi¸ thÞ trêng (Marking
to market):
Trong c¸c hîp ®ång kú h¹n, cã kho¶n lç, l·i chØ ®îc tr¶ khi hîp
dång ®Õn h¹n. Víi mét hîp ®ång t¬ng lai, bÊt kú mãn lîi nµo còng
®îc giao nhËn hµng ngµy. Cô thÓ lµ nÕu gi¸ c¶ cña hµng ho¸ c¬ së
biÕn ®éng kh¸c víi gi¸ ®· tho¶ thuËn (gi¸ thùc hiÖn hîp ®ång) th×
bªn bÞ thiÖt h¹i do sù thay ®æi gi¸ nµy ph¶i tr¶ tiÒn cho bªn ®îc
lêi tõ sù thay ®æi gi¸ ®ã. ViÖc thanh to¸n nh thÕ nh vËy hµng
ngµy “ngêi th¾ng” ®îc “ngêi thua” tr¶ tiÒn. Trªn thùc tÕ v× kh«ng
bªn nµo biÕt ®îc vÒ ®èi t¸c cña m×nh trong giao dÞch nªn nh÷ng
ngêi thua ®Òu tr¶ tiÒn cho c«ng ty thanh to¸n bï trõ vµ c«ng ty
nµy sÏ tr¶ tiÒn cho ngêi th¾ng.
KÕt luËn: Hµng ho¸ trªn thÞ trêng chøng kho¸n rÊt ®a d¹ng
vµ phong phó. Tuú sù ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n mçi níc mµ
chñng lo¹i hµng ho¸ cã sù kh¸c nhau. Tuy nhiªn, c¸c lo¹i hµng ho¸
nh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu c«ng ty, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ lµ nh÷ng
hµng ho¸ kh«ng thÓ thiÕu cña bÊt kú thÞ trêng chøng kho¸n nµo
®ang ho¹t ®éng vµ s¾p tíi ®i vµo ho¹t ®éng.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng Hµng ho¸ cña thÞ trêng chøng kho¸n
ViÖt Nam .
I. Kh¸i qu¸t chung vÒ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong thËp kû
90 vµ sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam.
Sau khi nÒn kinh tÕ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ thÞ trêng quan
liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc,
nÒn kinh tÕ ®· cã nh÷ng bíc tiÕn lín trong thËp kû 90, víi tèc ®é
t¨ng trëng b×nh qu©n trong giai ®o¹n 92-97 lµ 8,6%. §Æc biÖt lµ
n¨m 1995 víi tèc ®é t¨ng trëng 9,5%. Tõ n¨m 1997 ®Õn 1999 tuy
nÒn kinh tÕ bÞ ¶nh hëng cña cuéc khñng ho¶ng nhng nÒn kinh tÕ
vÉn gi÷ møc t¨ng trëng t¬ng ®èi:
N¨m
: 1998
1999
Møc t¨ng trëng : 5,5%
4,8%
Tû lÖ l¹m ph¸t lu«n ®îc gi÷ ë møc mét con sè.
TiÕn tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®· ®¹t ®îc
nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. C«ng cuéc c¶i c¸ch khu vùc doanh
nghiÖp Nhµ níc ®îc ®Èy m¹nh, ®Æc biÖt lµ tiÕn tr×nh cæ phÊn
ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc. Khu vùc kinh tÕ t nh©n ngµy cµng
cã vai trß to lín trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Bªn c¹nh ®ã, thÞ trêng tµi chÝnh ®ang tõng bíc ®îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn: thÞ trêng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ®· ®i vµo ho¹t ®éng. ThÞ
trêng cho c¸c c«ng cô nî nh: th¬ng phiÕu, tr¸i phiÕu, cæ phiÕu
c«ng ty ®· ®îc h×nh thµnh mÆc dï cßn s¬ khai. C¸c tæ chøc TGTC
nh c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i, c«ng ty b¶o hiÓm, quü ®Çu t, c«ng
ty cho thuª tµi chÝnh... ngµy cµng lín m¹nh vµ cã quyÒn tù chñ cao
h¬n... §©y chÝnh lµ nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng ®Ó thÞ trêng
chøng kho¸n cã thÓ ®i vµo ho¹t ®éng.
MÆt kh¸c, b¶n th©n qu¸ tr×nh ph¸t triÓn còng ®Æt ra nh
cÇu bøc xóc ph¶i cho ra ®êi thÞ trêng víi t c¸ch lµ mét kªnh huy
®éng vèn trung vµ dµi h¹n. Nhu cÇu vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ,
C«ng nghiÖp ho¸ -HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc lµ v« cïng lín nhng vèn tù
cã cña c¸c doanh nghiÖp vµ tõ ng©n s¸ch Nhµ níc lµ rÊt eo hÑp.
Trong khi ®ã, vèn trong d©n cßn nhiÒu vµ cha ®îc khai th¸c. Theo
tÝnh to¸n cña Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t vèn nhµn rçi trong d©n cã tõ
6 ®Õn 8 tû VN§. Mét nguyªn nh©n quan träng cña t×nh tr¹ng trªn
lµ ngêi d©n cha cã thãi quen ®Çu t vµ c¬ héi ®Çu t më ra cho hä
còng rÊt Ýt, chñ yÕu lµ göi ng©n hµng. Trong khi ®ã, hÖ thèng
ng©n hµng ®ang gÆp ph¶i khã kh¨n lµ nguån vèn bÞ ø ®äng
- Xem thêm -