Tài liệu Luận văn thạc sĩ Phát triển cây keo ở Huyện Bắc Trà My, Tỉnh Quảng Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN HỒNG LÊ PHÁT TRIỂN CÂY KEO Ở HUYỆN BẮC TRÀ MY, TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Đà Nẵng – Năm 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN HỒNG LÊ PHÁT TRIỂN CÂY KEO Ở HUYỆN BẮC TRÀ MY, TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 60.31.01.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. BÙI QUANG BÌNH Đà Nẵng – Năm 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Nguyễn Hồng Lê `MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu............................................................................. 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 3 4. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 3 5. Cấu trúc của luận văn ............................................................................ 3 6. Tổng quan nghiên cứu đề t i ................................................................. 4 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CÂY CÔNG NGHIỆP ........................................................................................................... 8 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CÂY CÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN CÂY CÔNG NGHIỆP ...................................................................................... 8 1.1.1. Cây công nghiệp v đặc điểm của cây công nghiệp ....................... 8 1.1.2. Vai trò của phát triển, sản xuất cây công nghiệp ............................ 9 1.2. TỔNG QUAN VỀ CÂY KEO – MỘT LOẠI CÂY CÔNG NGHIỆP CÓ GIÁ TRỊ .......................................................................................................... 11 1.2.1. Cây keo – đặc điểm và chủng loại ................................................ 11 1.2.2. Hiệu quả kinh tế của cây keo ........................................................ 11 1.3. NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ PHÁT TRIỂN CÂY KEO .......................... 14 1.3.1. Gia tăng quy mô cây keo .............................................................. 14 1.3.2. Huy động, sử dụng nguồn lực cho phát triển cây keo .................. 15 1.3.3. Phát triển các hình thức tổ chức sản xuất cây keo ........................ 18 1.3.4. Phát triển thị trƣờng tiêu thụ sản phẩm cây keo ........................... 20 1.4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN CÂY KEO ......... 21 1.4.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................... 21 1.4.2. Điều kiện kinh tế - xã hội .............................................................. 24 1.4.3. Các chính sách phát triển cây keo ở địa phƣơng .......................... 25 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 27 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÂY KEO TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẮC TRÀ MY, TỈNH QUẢNG NAM ............................... 28 2.1. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT KEO CỦA HUYỆN ................................................................................................. 28 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................... 28 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội .............................................................. 32 2.1.3. Các chính sách phát triển cây keo ................................................. 41 2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÂY KEO TẠI HUYỆN BẮC TRÀ MY, TỈNH QUẢNG NAM ..................................................................................... 45 2.2.1. Tình hình gia tăng quy mô cây keo ............................................... 45 2.2.2. Tình hình huy động và sử dụng nguồn lực để phát triển cây keo . 51 2.2.3. Thực trạng tổ chức sản xuất cây keo ............................................ 59 2.2.4. Thực trạng về thị trƣờng tiêu thụ sản phẩm cây keo .................... 62 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG NHỮNG THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN TRONG PHÁT TRIỂN CÂY KEO TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ................................... 65 2.3.1. Thuận lợi ....................................................................................... 65 2.3.2. Khó khăn ....................................................................................... 65 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 67 CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CÂY KEO Ở HUYỆN BẮC TRÀ MY, TỈNH QUẢNG NAM .................................................................. 68 3.1. CĂN CỨ ĐỂ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP ............................................ 68 3.1.1. Nhu cầu về sản phẩm cây keo ....................................................... 68 3.1.2. Mục tiêu v định hƣớng phát triển cây keo tại huyện Bắc Trà My .......71 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐỂ PHÁT TRIỂN CÂY KEO TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BẮC TRÀ MY ............................................................... 74 3.2.1. Mở rộng quy mô sản xuất cây keo ................................................ 74 3.2.2. Tăng cƣờng các nguồn lực phát triển cây keo .............................. 80 3.2.3. Hoàn thiện tổ chức sản xuất cây keo ............................................ 86 3.2.4. Mở rộng thị trƣờng tiêu thụ cho sản phẩm cây keo ...................... 88 3.2.5. Giải pháp khác để phát triển cây keo ............................................ 89 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3.................................................................................. 92 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 93 1. KẾT LUẬN ......................................................................................... 93 2. KIẾN NGHỊ ........................................................................................ 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI (Bản sao) DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CN-XD Công nghiệp - Xây dựng DT Diện tích DTTS Dân tộc thiểu số DV Dịch vụ GDP Tổng sản phẩm quốc nội GTSX Giá trị sản xuât HDND Hội đồng nhân dân IUFRO Tổ chức Nghiên cứu lâm nghiệp quốc tế MG Mẫu giáo MN Mầm non NHCSXH Ngân h ng Chính sách Xã hội N-L-TS Nông – lâm – thủy sản NN-PTNT Nông nghiệp v phát triển nông thôn TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TRSX Trồng rừng sản xuất UBNN Ủy ban nhân dân VAC Vƣờn – ao - chuồng VACR Vƣờn – ao – chuồng – rừng VAFS Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam VĐT Vốn đầu tƣ WB3 Dự án phát triển ng nh Lâm nghiệp DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng bảng 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 Giá trị sản xuất giai đoạn 2009-2014 Tỷ trọng đóng góp của các ng nh v o 100% mức tăng trƣởng Lao động trong độ tuổi của huyện năm 2014 Diện tích cây công nghiệp v tỷ trọng diện tích trồng keo của huyện Bắc Tr My Diện tích thu hoạch keo phân theo xã, thị trấn Sản lƣợng keo v tỷ trọng sản lƣợng keo phân theo xã, thị trấn Trang 33 35 38 45 47 48 2.7 Năng suất keo của huyện Bắc Tr My 49 2.8 Năng suất keo theo diện tích đã cho thu hoạch 50 2.9 Diện tích trồng keo phân theo xã, thị trấn 55 2.10 Tình hình lao động v hộ dân tham gia trồng keo 57 2.11 Tỷ lệ VĐT/GTSX giai đoạn 2009-2014 58 2.12 Cơ cấu nguồn vốn đầu tƣ năm 2014 58 DANH MỤC CÁC HÌNH Số hiệu Tên hình hình 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Bản đồ h nh chính huyện Bắc Tr My Đồ thị GTSX v tốc độ tăng trƣởng huyện Bắc Tr My (2009-2014) Đồ thị dân số của huyện Bắc Tr My qua các năm (2010-2014) Đồ thị tình hình sử dụng đất qua các năm Đồ thị vốn đầu tƣ d nh cho sản xuất keo của huyện qua các năm Trang 28 34 37 53 60 2.6 Mô hình tổ chức sản xuất keo 61 2.7 Mô hình tổ chức sản xuất keo ở huyện Bắc Tr My 62 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong thời đại nhƣ hiện nay, khi công nghệ thông tin và các kỹ thuật mới tiên tiến đƣợc ứng dụng ngày càng nhiều vào trong công tác nông nghiệp thì bà con nông dân Việt Nam không chỉ dừng lại vào trồng lúa, trồng rau màu, chăn nuôi gia súc gia cầm với mô hình VAC đơn thuần. Bằng óc linh hoạt, tìm tòi, học hỏi, ngƣời nông dân đã nhân rộng mô hình VAC thành VACR biết tận dụng khí hậu, đặc điểm tính chất của đất mà thiên nhiên ban tặng để khai phá, đầu tƣ trồng các loại cây thích hợp tạo nên những cánh rừng bạt ng n, hùng vĩ đem lại nhiều giá trị kinh tế cũng nhƣ trong việc bảo vệ và cải thiện môi trƣờng sống. Bên cạnh đó, có thể thấy rằng Việt Nam đƣợc ƣu thế về cây công nghiệp do đất đai, vị thế, khí hậu và hệ sinh thái cây trồng đa dạng. Phát triển cây công nghiệp, đặc biệt là cây công nghiệp lâu năm, l chủ trƣơng lớn của Đảng v Nh nƣớc ta trong suốt các thời kỳ, nhất là từ sau những năm đổi mới. Hiện nay, trên rất nhiều vùng ở Việt Nam, đặc biệt là vùng cao – trung du, ngƣời dân đã dựa vào rừng để phát triển đời sống kinh tế thông qua việc trồng các loại cây công nghiệp lâu năm. Tùy thuộc vào thế mạnh của từng địa phƣơng m chúng ta đã có nhiều sản phẩm cây công nghiệp có thƣơng hiệu không chỉ trong nƣớc và trên thế giới nhƣ c phê, hồ tiêu, dừa, cao su, chè, điều... Thời gian gần đây, nhiều địa phƣơng đã chú trọng phát triển nhiều hơn các loại cây công nghiệp khác, trong đó có cây keo (với nhiều chủng loại khác nhau). Giá trị kinh tế của cây keo đã đƣợc khẳng định thông qua nhiều báo cáo khoa học v đánh giá thực tiễn. Nhiều tấm gƣơng l m gi u từ cây keo đã hiện diện trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng. Việc nhận diện những thế mạnh cũng nhƣ khó khăn thách thức để từ đó tìm ra giải pháp phù hợp nhằm 2 thúc đẩy phát triển cây công nghiệp, trong đó có cây keo, l một trong những vấn đề hết sức bức thiết, nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, hiện nay tiềm lực từ cây keo chƣa hẳn đã đƣợc nghiên cứu một cách đúng mức, ngay cả trên một số địa phƣơng có ƣu thế về việc phát triển loại cây này. Cụ thể nhƣ trên mảnh đất Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam, rất nhiều hộ dân đã chọn cây keo nhƣ loại cây ƣơm mầm cho nền kinh tế của gia đình, của xã hội, góp phần tạo công ăn việc làm cải thiện cuộc sống của bà con nơi đây. Trong những năm qua phong tr o trồng cây keo ở đây ng y càng lan rộng v cũng đƣợc xem là một trong những nguồn tăng giá trị công nghiệp của huyện, tạo công ăn việc l m, tăng thu nhập và góp phần cải thiện bộ mặt nông thôn, đẩy nhanh việc thực hiện nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay… Song trên thực tế, sự phát triển cây keo vẫn mang tính chất manh mún, tự phát, chƣa có nhiều chính sách đa dạng, kịp thời tích cực thúc đẩy loại hình trồng trọt có tiềm năng n y. Xuất phát từ thực tiễn đó, tôi đã chọn đề t i “Phát triển cây keo ở huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam” l m luận văn tốt nghiệp chƣơng trình Cao học chuyên ngành Kinh tế phát triển. 2. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về phát triển cây keo. - Đánh giá thực trạng trồng cây keo tại huyện Bắc Tr My, xác định rõ nội dung phát triển cây keo, những lợi thế, những yếu tố ảnh hƣởng, những vấn đề chƣa đƣợc quan tâm, những vấn đề khó khăn hiện nay đối với việc trồng cây keo tại địa bàn huyện. - Từ những kết quả nghiên cứu trên, sẽ hƣớng đến việc đề xuất các giải pháp nhằm phát triển cây keo trên địa bàn huyện để góp phần nâng cao thu nhập, giải quyết việc l m, đẩy nhanh việc thực hiện nông thôn mới, cải thiện và bảo vệ môi trƣờng, ổn định kinh tế - xã hội địa phƣơng. 3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến phát triển cây keo. Cụ thể, đề tài nghiên cứu giá trị kinh tế của cây keo và các vấn đề cần quan tâm trong việc phát triển cây keo, một loại cây công nghiệp - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: đề tài tập trung khảo sát hiện trạng trồng trọt và tìm giải pháp phát triển cây keo trên địa bàn huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam. + Về thời gian: từ năm 2010 đến nay. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài, chúng tôi sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu sau: - Phƣơng pháp thu thập tài liệu v đặt giả thuyết nhằm giải quyết các vấn đề về cơ sở lý luận và thực trạng. - Phƣơng pháp khảo sát điều tra (bằng hình thức phỏng vấn trực tiếp những cá nhân, đơn vị có liên quan tới lĩnh vực đề tài). - Phƣơng pháp so sánh (liên hệ với việc trồng các loại cây công nghiệp khác ở địa phƣơng). - Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp. 5. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, nội dung chính của luận văn đƣợc cấu trúc thành 03 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về phát triển cây công nghiệp Chƣơng 2: Thực trạng phát triển cây keo trên địa bàn huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam. Chƣơng 3: Một số giải pháp phát triển cây keo trên địa bàn huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam. 4 . Tổng quan nghiên cứu đề tài Có thể thấy rằng, phát triển cây keo sẽ góp phần không nhỏ đối với sự phát triển kinh tế của các địa phƣơng nói riêng v cả nƣớc nói chung, kéo theo sự phát triển của các ng nh nghề nông thôn m trƣớc hết l các nghề gỗ dân dụng, các cơ sở chế biến lâm sản, mở ra nhiều cơ hội công ăn việc l m cho ngƣời lao động, cải thiện thu nhập, nâng cao mức sống của các hộ gia đình vùng núi khó khăn, vùng sâu, vùng xa tại các địa phƣơng. Vì vậy, vấn đề nghiên cứu về cây công nghiệp nói chung hiện nay ở nƣớc ta đã nhận đƣợc nhiều sự quan tâm tích cực. Trong đó, nghiên cứu về cây keo bƣớc đầu đã có nhiều đề t i tìm hiểu, đặt vấn đề, khảo sát, thử đƣa ra một số giải pháp thúc đẩy sự phát triển của việc trồng trọt cây keo. Trƣớc hết có thể thấy, các nghiên cứu về cây keo, đặc điểm sinh trƣởng và kỹ thuật trồng keo hiện nay tƣơng đối phong phú v đã đƣợc đăng tải trên các trang web điện tử. Trên trang điện tử của Công ty cổ phần giống Lâm nghiệp Nam bộ (http://www.gionglamnghiepvungnambo.com) đã cung cấp nhiều thông tin về đặc điểm cây keo, kỹ thuật trồng v chăm sóc rừng keo tai tƣợng, keo lá tr m... Trên trang của Viện khoa học Lâm nghiệp Việt Nam có bài Kỹ thuật trồng keo lai (http://vafs.gov.vn/vn/2014/06/ky-thuat-trong-keolai); tƣơng tự nhƣ thế ở một số trang thông tin về cây giống, lâm nghiệp đều có b i viết cung cấp thông tin về cây keo. Cổng thông tin điện tử của Bộ Nông nghiệp v Phát triển nông thôn có trình b y một b i viết về Hiệu quả của việc trồng keo lai giâm bằng hom: (http://www.mard.gov.vn/Pages/news_detail.aspx?NewsId=32571), trong đó khẳng định hiệu quả kinh tế từ việc trồng loại keo lai, đồng thời đề xuất cách thức trồng bằng công nghệ ƣơm cây giống bằng hom hay nuôi cấy mô, hiệu quả đã đƣợc kiểm chứng thực tế. Qua đó giúp tôi ho n thiện đƣợc cơ sở lý luận về cây keo, cũng nhƣ xác định đƣợc bƣớc đầu cơ sở đánh giá các 5 lợi ích kinh tế từ keo nhằm đƣa đến những giải pháp thúc đẩy phát triển loại cây công nghiệp n y trên một địa b n cụ thể. Tiếp đó, đề tài chủ yếu nghiên cứu về thực trạng phát triển cây keo trên địa bàn huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam để tìm ra các giải pháp phát triển sản xuất của huyện trong trời gian đến. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi cũng đã tham khảo các công trình học thuật đi trƣớc có nội dung liên quan và sử dụng một số kết quả của các nghiên cứu n y để làm nền tảng minh chứng cho những nhận định đƣợc trình bày. Đề tài gần hƣớng nghiên cứu với tôi nhất là luận văn thạc sĩ “Phát triển cây keo lai trên địa bàn huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam” [9]. Đề t i n y đã nghiên cứu thực trạng phát triển cây keo lai ở huyện Thăng Bình v dựa trên các điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội để đƣa ra các giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện hơn mô hình phát triển cây keo lai của huyện. Tuy nhiên, đặc điểm địa lý, thổ nhƣỡng của huyện Thăng Bình (thuộc đồng bằng ven biển) khác với huyện Bắc Trà My ở vùng cao, đề tài chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu ở Thăng Bình, v chỉ khảo sát loại cây keo lai (một giống keo trồng phù hợp trên đất Thăng Bình, trong khi ở Bắc Tr My đa số hộ nông dân trồng loại keo tai tƣợng). Vì thế, nghiên cứu trồng keo cho Bắc Trà My vẫn còn l con đƣờng để ngỏ. Một nghiên cứu khác nằm trong lĩnh vực khảo sát loại cây công nghiệp đặc trƣng ở Tây Nguyên là cây cao su: “Phát triển cây cao su ở huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum” [8]. Đề tài này cung cấp thêm một số nội dung liên quan đến vấn đề lý luận về cây công nghiệp cho luận văn của chúng tôi. Tuy cây cao su hiện nay có đƣợc trồng ở Bắc Trà My song diện tích không lớn. Hơn nữa, phát triển cây cao su lại là một hƣớng nghiên cứu khác, vì thế, tôi nhận thấy đề tài trên chỉ gắn với vấn đề chung về phát triển cây công nghiệp nói chung. 6 Ngoài ra, liên quan đến các vấn đề đƣợc đề cập trong luận văn về tình hình địa phƣơng, thực trạng trồng cây công nghiệp – cây keo và những định hƣớng phát triển, trong báo cáo Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội huyện Bắc Trà My đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025 đã có nhiều thông tin giá trị. Báo cáo đã đƣa ra khái quát, phân tích những đặc điểm về điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế về tăng trƣởng chuyển dịch cơ cấu kinh tế, về cơ sở hạ tầng, các đặc điểm dân số, lao động… của địa phƣơng v đƣa ra các giải pháp để phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện đến năm 2020. Đây l cơ sở quan trọng để tôi l m căn cứ cho các số liệu liên quan đến luận văn của mình. Bên cạnh đó còn có các thông tƣ, nghị định nhƣ: Nghị quyết 66/2012/NQ-HĐND của HĐND tỉnh Quảng Nam ngày 14/12/2012 “về cơ chế hỗ trợ phát triển một số cây trồng gắn với kinh tế vườn – kinh tế trang trại trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, giai đoạn 2013-2016”; Nghị định số 51/1999/NĐ-CP ngày 8/5/1999 của Chính phủ về qui định chi tiết thi hành luật khuyến khích đầu tƣ trong nƣớc; Chƣơng trình 135; Chƣơng trình định canh, định cƣ; Chính sách với ngƣời có uy tín theo Quyết định 18/QĐ-TTg; Chính sách vay vốn theo Quyết định 54/2013/QĐ-TTg; Chính sách hỗ trợ trực tiếp cho ngƣời dân theo Quyết định 102/QĐ-TTg; Chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, nƣớc sinh hoạt cho hộ đồng bào DTTS nghèo và hộ nghèo ở xã, thôn đặc biệt khó khăn theo Quyết định 755/QĐ-TTg... Trong quá trình khảo sát đánh giá của tôi, thực trạng v hƣớng giải quyết cho sự phát triển cây keo ở huyện Bắc Trà My tỉnh Quảng Nam vẫn còn là vấn đề mới mẻ. Sau sự hủy bỏ hàng loạt đất trồng quế, chuyển sang trồng keo ở địa phƣơng n y l cả một quá trình biến động trong nhận thức cũng nhƣ thực tiễn phát triển của huyện. Tuy nhiên, các nghiên cứu về tình hình trồng keo nơi đây vẫn còn hạn chế, số liệu chỉ dừng lại ở diện tích đất, diện tích thu 7 hoạch keo, còn thống kê cụ thể liên quan đến số hộ dân, số lao động tham gia trồng keo, nguồn vốn thật sự đầu tƣ v o trồng keo, trong đó vốn vay là bao nhiêu, hiệu suất thực sự từ việc trồng keo cũng nhƣ những hiệu quả kinh tế mà keo mang lại cho kinh tế hộ gia đình nói riêng v kinh tế toàn huyện nói chung chƣa đƣợc tìm hiểu, đánh giá một cách đầy đủ, chi tiết, nhằm mang lại cái nhìn tổng quan cũng nhƣ đƣa ra giải pháp lâu dài cho việc phát triển cây keo. Nhƣ vậy có thể thấy những nghiên cứu về cây công nghiệp trong nƣớc tuy đa dạng, song nghiên cứu về cây keo, cụ thể trên địa bàn huyện Bắc Trà My theo nhìn nhận của tôi là gần nhƣ chƣa có công trình n o đi sâu, tìm hiểu một cách toàn diện. Đây l một mảnh đất còn để ngỏ cho tôi “c y xới” nhằm thực hiện các mục tiêu nghiên cứu đƣợc đặt ra từ đầu. Đó l : Thứ nhất, về mặt lý luận, luận văn hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về cây keo, đặc điểm và vai trò của phát triển sản xuất cây keo. Đặc biệt luận văn l m rõ đƣợc nội dung và tiêu chí phát triển cây keo cũng nhƣ các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển cây keo. Thứ hai, luận văn thống kê, tổng hợp, phân tích v đánh giá thực trạng phát triển cây keo trên địa bàn huyện Bắc Tr My giai đoạn 2010 - 2014. Qua đó, đã chỉ rõ những kết quả đạt đƣợc cũng nhƣ những thuận lợi, khó khăn m huyện gặp phải. Thứ ba, trên cơ sở những khó khăn, hạn chế còn tồn tại cùng với những nhu cầu về sản phẩm cây keo mà luận văn đã đề xuất đƣợc một số giải pháp chủ yếu để phát triển cây keo trên địa bàn huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam. 8 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CÂY CÔNG NGHIỆP 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CÂY CÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN CÂY CÔNG NGHIỆP 1.1.1. Cây công nghiệp và đặc điểm của cây công nghiệp a. Cây công nghiệp Cây công nghiệp là cây cho sản phẩm làm nguyên liệu trong công nghiệp chế biến. Cây công nghiệp có hai loại: Cây công nghiệp h ng năm v cây công nghiệp lâu năm. Cây công nghiệp h ng năm (chủ yếu l đay, cói, dâu tằm, bông, mía, lạc, đậu tƣơng, thuốc lá) thƣờng đƣợc trồng ở vùng đồng bằng, một số cây trồng xen trên đất lúa. Cây công nghiệp lâu năm (chủ yếu l chè, c phê, cao su, điều, hồ tiêu, dừa, keo) thƣờng đƣợc trồng trên đất feralit v đất phù sa cổ. b. Đặc điểm của cây công nghiệp Biên độ sinh thái hẹp (có những đòi hỏi đặc biệt về nhiệt, ẩm, đất trồng, chế độ chăm sóc…) nên chỉ đƣợc trồng ở những nơi có điều kiện thuận lợi. Đòi hỏi quy trình kỹ thuật cao từ khai sản xuất bảo quản và chế biến để đáp ứng yêu cầu của công nghiệp về mặt chất lƣợng. Yêu cầu trình độ thâm canh cao, đầu tƣ lao động sống v lao động vật hoá hợp lý và có chất lƣợng. Cây công nghiệp nhất là cây công nghiệp d i ng y đòi hỏi nhiều vốn đầu tƣ trong thời kỳ xây dựng cơ bản và do vậy cây công nghiệp d i ng y thƣờng có chu kỳ kinh doanh d i, do đó thời gian thu hồi vốn cũng d i. Cần phải có qui trình kỹ thuật thích hợp cho cả chu kỳ sản xuất. 9 1.1.2. Vai trò của phát triển, sản xuất cây công nghiệp Cây công nghiệp có vị trí quan trọng trong việc cung cấp nguyên liệu có giá trị cho công nghiệp nhẹ và thủ công nghiệp nhƣ: đay, bông, gai, tơ tằm cho công nghiệp dệt; mía, lạc, vừng, đậu tƣơng cho công nghiệp chế biến thực phẩm; cây thuốc cho công nghiệp dƣợc liệu… nhằm phục vụ tiêu dùng của nhân dân trƣớc hết l đáp ứng nhu cầu về ăn, mặc và mặt khác l đáp ứng yêu cầu to lớn về xuất khẩu để phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá đất nƣớc. Phát triển sản xuất cây công nghiệp là quá trình phát triển theo hƣớng tăng lên của năng suất cây trồng công nghiệp, tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị hàng hóa ngày càng cao, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế một cách hợp lý, trong khi hạn chế tối đa việc ảnh hƣởng đến cơ cấu cây trồng khác (đặc biệt l cây lƣơng thực), ảnh hƣởng đến môi trƣờng v tác động không tích cực do chính quá trình phát triển đó đƣa lại. Phát triển sản xuất cây công nghiệp có ý nghĩa to lớn trong việc sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên, sử dụng hiệu quả lao động nông thôn, cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp và nguồn hàng cho xuất khẩu. Đặc biệt phát triển các vùng chuyên canh cây công nghiệp còn góp phần phân bố lại dân cƣ v lao động giữa các vùng, phát triển kinh tế - xã hội của các vùng núi, trung du v cao nguyên, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế của đất nƣớc. Việc phát triển các vùng chuyên canh cây công nghiệp gắn với công nghiệp chế biến đƣợc xác định là một hƣớng quan trọng trong chiến lƣợc phát triển nền nông nghiệp của nƣớc ta. Điều kiện tự nhiên nƣớc ta rất thích hợp với nhiều loại cây công nghiệp. Trƣớc cách mạng tháng 8 cây công nghiệp kém phát triển: diện tích nhỏ bé, phân tán, kỹ thuật sản xuất lạc hậu, năng suất và quản lý thấp. 10 Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp để thực hiện nhu cầu ăn mặc và kháng chiến thắng lợi, một số cây công nghiệp đƣợc phát triển nhƣ: lạc, vừng, mía, bông, gai… Từ khi hoà bình lập lại ở miền Bắc, Đảng v Nh nƣớc đã tập trung sự chú ý vào việc khôi phục và phát triển nông nghiệp trong đó có cây công nghiệp, Nh nƣớc đã gi nh khoản đầu tƣ tƣơng đối lớn để xây dựng các nông trƣờng quốc doanh cây công nghiệp nhƣ: chè, c phê, keo, cao su… bảo hành các chính sách kinh tế nhƣ: thu mua, giá cả, chính sách lƣơng thực… đối với sản xuất cây công nghiệp. Nhờ vậy đến năm 1974 diện tích cây công nghiệp đã tăng 2,05 lần, giá trị sản lƣợng tăng 3,6 lần so với năm 1939. Tuy nhiên, lúc này sản xuất cây công nghiệp của ta vẫn ở tình trạng nhỏ bé, phân tán, sản phẩm hàng hóa ít. Từ sau khi đất nƣớc thống nhất, sản xuất cây công nghiệp có bƣớc chuyển biến lớn. Diện tích tăng nhanh từ 474,3 ng n ha năm 1976 lên 627,7 ng n ha năm 1980 v 1.212,9 ng n ha năm 1988. Trong vòng 12 năm diện tích cây công nghiệp đã tăng hơn 2,6 lần. Trong thời gian đó diện tích cây công nghiệp h ng năm tăng gần 2,1 lần và diện tích cây công nghiệp lâu năm tăng gần 3,3 lần. Nhìn chung các loại cây công nghiệp ngắn ng y nhƣ: bông, đay, cói, dâu tằm, đậu tƣơng đều đƣợc chú ý phát triển… cả về diện tích và sản lƣợng trong những năm gần đây do thực hiện chính sách đổi mới kinh tế của Đảng, năm 1986 cây công nghiệp dài ngày phát triển mạnh, đặc biệt là sau những năm thực hiện đổi mới nền kinh tế do Đảng ta khởi xƣớng từ Đại hội lần thứ VI (1986), các cây công nghiệp khác nhƣ: c phê, cao su, chè, keo… đều phát triển cả diện tích lẫn sản lƣợng. Sản lƣợng c phê năm 1988 mới có 31,3 ngàn tấn, đến năm 1996 lên tới 252 ngàn tấn v năm 1997 ƣớc đạt 315 ngàn tấn, gấp 10 lần năm 1988 v gấp 6,3 lần năm 1987. Cùng với cà 11 phê, cao su v chè đã trở thành những cây công nghiệp xuất khẩu quan trọng cho nền kinh tế. Cùng với sự phát triển nhanh chóng về diện tích và sản lƣợng, sản lƣợng hàng hoá xuất khẩu. Sản xuất cây công nghiệp đã hình th nh nhiều vùng sản xuất chuyên môn hoá đó l : vùng c phê Tây Nguyên, cao su Đông Nam Bộ và Tây Nguyên, chè ở Phú Thọ, H Tuyên, Lâm Đồng và cây công nghiệp ngắn ng y cũng hình th nh những vùng sản xuất tập trung qui mô lớn ở nhiều các địa phƣơng trong cả nƣớc. Nhìn chung các vùng sản xuất hàng hoá tập trung có tỷ suất hàng hoá cao, chất lƣợng ngày càng tiếp cận với thị trƣờng trong nƣớc và ngoài nƣớc, và có một số sản phẩm đủ sức cạnh tranh trên thị trƣờng thế giới nhƣ c phê, cao su, chè, keo. 1.2. TỔNG QUAN VỀ CÂY KEO – MỘT LOẠI CÂY CÔNG NGHIỆP CÓ GIÁ TRỊ 1.2.1. Cây keo – đặc điểm và chủng loại Chi Keo (danh pháp khoa học: Acacia) là một chi của một số loài cây thân bụi và thân gỗ có nguồn gốc tại đại lục cổ Gondwana, thuộc về phân họ Trinh nữ (Mimosoideae) thuộc họ Đậu (Fabaceae). Hiện nay, ngƣời ta biết khoảng 1.300 loài cây keo trên toàn thế giới, trong đó khoảng 950 loài có nguồn gốc ở Australia, và phần còn lại phổ biến trong các khu vực khô của vùng nhiệt đới v ôn đới ấm ở cả hai bán cầu, bao gồm châu Phi, miền nam châu Á, châu Mỹ. Lá của các loài keo nói chung là loại lá hình lông chim phức. Tuy nhiên, ở một số lo i đặc biệt ở Australia v các đảo trên Thái Bình Dƣơng thì các lá chét bị triệt tiêu và các cuống lá có dạng phẳng và bẹt, hƣớng lên trên, có tác dụng giống nhƣ lá; chúng đƣợc gọi là cuống dạng lá. Hƣớng thẳng đứng của các cuống dạng lá bảo vệ cho các loài cây này không bị quá nóng do ánh sáng dữ dội của Mặt Trời, do chúng chắn ít ánh sáng hơn so với các lá cây nằm