Tài liệu Luận văn Thạc sĩ Nông nghiệp Nghiên cứu đặc điểm sinh học và biện pháp phòng trừ nấm Botrytis cinerea pers. gây bệnh thối xám trên cây trồng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM __________***__________ MAI VĂN QUÂN NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ NẤM BOTRYTIS CINEREA PERS. GÂY BỆNH THỐI XÁM TRÊN CÂY TRỒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI- 2012 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM __________***__________ MAI VĂN QUÂN NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ NẤM BOTRYTIS CINEREA PERS. GÂY BỆNH THỐI XÁM TRÊN CÂY TRỒNG Chuyên nghành: BẢO VỆ THỰC VẬT Mã số: 60.62.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đặng Vũ Thị Thanh HÀ NỘI- 2012 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài tốt nghiệp, ngoài sự cố gắng của bản thân, tôi đã nhận đƣợc rất nhiều sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình của thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp và ngƣời thân. Trƣớc tiên, tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Đặng Vũ Thị Thanh – Thầy hƣớng dẫn đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài và hoàn thành bản luận văn này. Tôi xin đƣợc gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo trong Ban Đào tạo sau đại học- Viện Khoa Học Nông Nghiệp Việt Nam. Tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới Ban Giám đốc, các cán bộ đồng nghiệp và nhóm giám định bệnh cây tại bộ môn Chẩn đoán, giám định dịch hại và thiên địch - Viện Bảo vệ thực vật đã tạo điều kiện, tận tình giúp đỡ tôi cả về vật chất và tinh thần để tôi hoàn thành đề tài tốt nghiệp này. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới bà con nông dân tại Hà Nội, Sa Pa- Lào Cai, Đà Lạt- Lâm Đồng đã tạo điều kiện cho tôi thực hiện tốt đề tài. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn tất cả bạn bè, ngƣời thân, đồng nghiệp luôn bên cạnh động viên giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện bản luận văn này. Hà nội, ngày….. tháng….. năm 2012 Tác giả luận văn Mai Văn Quân LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chƣa từng đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Mai Văn Quân MỤC LỤC Trang phụ bìa ..................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................ ii Lời cam đoan .................................................................................................... iii Mục lục ............................................................................................................. iv Danh mục chữ viết tắt ..................................................................................... vii Danh mục các bảng ........................................................................................ viii Danh mục các hình và đồ thị ............................................................................. x 1. MỞ ĐẦU……………………………………………………………..………..1 1.1 Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................. 1 1.2 Mục tiêu yêu cầu của đề tài ......................................................................... 2 1.3 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................... 2 1.4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài .............................................. 2 1.4.1 Đối tƣợng nghiên cứu. ......................................................................... 2 1.4.2 Phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 2 1.4.3 Địa điểm nghiên cứu ............................................................................ 3 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................................. 4 2.1 Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu........................................................... 4 2.2 Tình hình nghiên cứu ngoài nƣớc ............................................................... 4 2.2.1 Lịch sử phát hiện và sự phân bố........................................................... 4 2.2.2 Phạm vi ký chủ và tác hại của nấm ...................................................... 5 2.2.3 Đặc điểm sinh học của nấm B.cinerea ................................................. 7 2.2.4 Sự phát sinh gây hại của nấm B.cinerea ............................................ 11 2.2.5 Nghiên cứu phòng trừ ........................................................................ 13 2.2.5.1 Dự tính, dự báo bệnh thối xám ....................................................... 13 2.2.5.2 Vệ sinh đồng ruộng ......................................................................... 14 2.2.5.3 Biện pháp sinh học .......................................................................... 14 2.2.5.4 Biện pháp hóa học ........................................................................... 16 2.3 Tình hình nghiên cứu trong nƣớc .............................................................. 17 3. NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................... 21 3.1 Vật liệu nghiên cứu ................................................................................... 21 3.2 Địa điểm nghiên cứu ................................................................................. 22 3.3 Nội dung nghiên cứu ................................................................................. 22 3.4 Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 22 3.4.1 Điều tra phát hiện phổ ký chủ của nấm B.cinerea ............................. 22 3.4.2 Nghiên cứu các đặc điểm sinh học, nuôi cấy và gây bệnh của các nguồn nấm B.cinerea phân lập đƣợc trên các cây ký chủ khác nhau ......... 23 3.4.2.1 Phân lập nấm B.cinerea từ cây bị bệnh........................................... 23 3.4.2.2 Nghiên cứu khả năng phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng dinh dƣỡng .................................................................................................. 23 3.4.2.3 Nghiên cứu khả năng phát triển của nấm B.cinerea ở các mức pH khác nhau..................................................................................................... 24 3.4.2.4 Nghiên cứu khả năng phát triển của nấm B.cinerea ở các mức nhiệt độ khác nhau................................................................................................ 24 3.4.3 Nghiên cứu sử dụng các loại thuốc trừ nấm phòng trừ bệnh thối xám do nấm B.cinerea gây ra.............................................................................. 25 3.4.3.1 Nghiên cứu khả năng phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng có chứa các loại thuốc trừ nấm ................................................................... 25 3.4.3.2 Nghiên cứu khả năng phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng có chứa các loại tinh dầu thực vật ............................................................... 25 3.4.3.3 Nghiên cứu phòng trừ bệnh thối xám trên dâu tây do nấm B.cinerea trong nhà lƣới và ngoài đồng ruộng ............................................................ 25 3.4.4 Chỉ tiêu theo dõi: ................................................................................ 27 3.4.5 Phƣơng pháp xử lý số liệu.................................................................. 28 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................................... 29 4.1 Nghiên cứu phổ ký chủ của nấm B.cinerea ở vùng Đồng bằng Sông Hồng, Lào Cai, Lâm Đồng ......................................................................................... 29 4.2 Nghiên cứu đặc điểm sinh học, nuôi cấy của các nguồn nấm B.cinerea...38 4.2.1 Sự phát triển của các nguồn nấm B.cinerea trên môi trƣờng dinh dƣỡng........................................................................................................... 38 4.2.2 Ảnh hƣởng của độ pH đến sự phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng PDA ................................................................................................. 44 4.2.3 Ảnh hƣởng của nhiệt độ đến sự phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng PDA ................................................................................................. 50 4.3 Nghiên cứu phòng trừ bệnh thối xám do nấm B.cinerea gây ra ............... 56 4.3.1 Khả năng phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng chứa thuốc trừ nấm hóa học ........................................................................................... 56 4.3.2 Khả năng phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng chứa tinh dầu thực vật ........................................................................................................ 57 4.3.3 Nghiên cứu phòng trừ bệnh do nấm B.cinerea gây ra trong nhà lƣới và ngoài đồng ruộng. ................................................................................... 60 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ......................................................................... 65 5.1 Kết luận ..................................................................................................... 65 5.2 Đề nghị ...................................................................................................... 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 67 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Từ viết tắt 1 ACB: Viện sinh hoá Mỹ 2 B.cinerea B.cinerea Pers. 3 BVTV Bảo vệ thực vật 4 CS Cộng sự 5 CSB Chỉ số bệnh 6 CT1 Công thức 1 7 CT2 Công thức 2 8 CT3 Công thức 3 9 CT4 Công thức 4 10 CTV Cộng tác viên 11 ĐBSH Đồng bằng sông Hồng 12 KHKTNN Khoa học kỹ thuật nông nghiệp 13 KT Kích thƣớc 14 MT Môi trƣờng 15 TLB Tỷ lệ bệnh DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Tên bảng Trang Bảng 4.1: Danh sách các cây ký chủ của nấm B.cinerea đƣợc phát hiện trong năm 2010 - 1011 .............................................................................................. 29 Bảng 4.2: Kích thƣớc bào tử nấm B.cinerea gây bệnh trên các cây ký chủ ... 33 Bảng 4.3: Sự phát triển của nấm Botrytis cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau trên môi trƣờng PDA (Viện BVTV 2010 ) .............................................. 39 Bảng 4.4: Sự phát triển của nấm Botrytis cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau trên môi trƣờng Bột đậu (Viện BVTV 2010) ........................................... 40 Bảng 4.5: Sự phát triển của nấm Botrytis cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau trên môi trƣờng Cà rốt (Viện BVTV 2010) ............................................. 41 Bảng 4.6: Sự phát triển của nấm Botrytis cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau trên môi trƣờng Chzapeck (Viện BVTV 2010)........................................ 42 Bảng 4.7: Sự phát triển của nấm Botrytis cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau ở mức pH 5,0 (Viện BVTV 2010)............................................................ 45 Bảng 4.8: Sự phát triển của nấm B.cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau ở mức pH 5,5 (Viện BVTV 2010) .................................................................... 46 Bảng 4.9: Sự phát triển của nấm B.cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau ở mức pH 6,0 (Viện BVTV 2010) .................................................................... 47 Bảng 4.10: Sự phát triển của nấm B.cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau ở mức pH 6,5 (Viện BVTV 2010)............................................................ 47 Bảng 4.11 Sự phát triển của nấm B.cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau ở mức pH 7,0 (Viện BVTV 2010) .................................................................... 48 Bảng 4.12: Sự phát triển của nấm B.cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau ở mức nhiệt độ 100C (Viện BVTV 2011) ................................................ 50 Bảng 4.13: Sự phát triển của nấm B.cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau ở mức nhiệt độ 150C (Viện BVTV 2011) ................................................ 52 Bảng 4.14: Sự phát triển của nấm B.cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau ở mức nhiệt độ 200C (Viện BVTV 2011) ................................................ 53 Bảng 4.15 Sự phát triển của nấm B.cinerea phân lập từ các ký chủ khác nhau ở mức nhiệt độ 250C (Viện BVTV 2011) ......................................................... 54 Bảng 4.16: Ảnh hƣởng của các loại thuốc trừ nấm hóa học đến sự phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng PDA (Viện BVTV 2011) ......................... 56 Bảng 4.17: Ảnh hƣởng của các tinh dầu thực vật tới sự phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng PDA (Viện BVTV, 2011)....................................... 58 Bảng 4.18: Hiệu lực phòng trừ bệnh thối xám B.cinerea hại dâu tây của một số thuốc trừ bệnh tại nhà lƣới (Viện BVTV 2011) ........................................... 61 Bảng 4.19: Hiệu lực phòng trừ bệnh thối xám B.cinerea hại dâu tây của một số thuốc trừ nấm hóa học tại Sa Pa- Lào Cai .................................................. 63 DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ TT Tên hình Trang Hình 2.1: Một số triệu chứng nấm B.cinerea gây hại ....................................... 6 Hình 2.2: Cành bào tử, bào tử phân sinh và hạch nấm B.cinerea ..................... 8 Hình 2.3: Quả đĩa và túi bào tử nấm B.cinerea(Groves & Loveland, 1953) .... 9 Hình 2.4: Chu kỳ phát sinh, gây bệnh của nấm B.cinerea(George Agrios, Plant Pathology 4th Edition) ............................................................................ 12 Hình 4.1: Một số triệu chứng của bệnh thối xám trên các ký chủ khác nhau . 36 Hình 4.2: Cành bào tử phân sinh và bào tử của nấm B.cinerea gây bệnh thối xám trên các ký chủ khác nhau ....................................................................... 37 Hình 4.3: Sự phát triển của các nguồn nấm B.cinerea sau 4 ngày nuôi cấy trên môi trƣờng PDA ....................................................................................... 39 Hình 4.4: Sự phát triển của các nguồn nấm B.cinerea sau 4 ngày nuôi cấy trên môi trƣờng Chzapeck ............................................................................... 43 Hình 4.5 Sự phát triển của nấm B.cinerea trên cácmôi trƣờng dinh dƣỡng ... 43 Hình 4.6: Sự phát triển của các nguồn nấm B.cinerea sau 4ngày nuôi cấy ở pH 5,0 .............................................................................................................. 45 Hình 4.7: Sự phát triển của các nguồn nấm B.cinerea sau 4 ngày nuôi cấy ở pH 7,0 .............................................................................................................. 49 Hình 4.8: Sự phát triển của nấm B.cinerea ở các mức pH khác nhau ............ 49 Hình 4.9: Sự phát triển của các nguồn nấm B.cinerea sau 4 ngày nuôi cấy ở nhiệt độ 100C ................................................................................................... 51 Hình 4.10: Sự phát triển của các nguồn nấm B.cinerea sau 4 ngày nuôi cấy trên môi trƣờng PDA ở mức nhiệt độ 150C..................................................... 52 Hình 4.11: Sự phát triên của các nguồn nấm B.cinerea sau 4 ngày nuôi cấy trên môi trƣờng PDA ở mức nhiệt độ 200C..................................................... 53 Hình 4.12: Sự phát triển của các nguồn nấm B.cinerea ở các mứcnhiệt độ khác nhau ......................................................................................................... 55 Hình 4.13: Khả năng ức chế các tinh dầu thực vật ở nồng độ 1000 ppm tới sự phát triển của nấm B.cinerea (Viện BVTV, 2010) ........................................... 59 Hình 4.14: Khả năng ức chế của các tinh dầu thực vật tới sự phát triển của nấm B.cinerea trên môi trƣờng PDA .............................................................. 59 Hình 4.15: Hiệu lực phòng trừ bệnh thối xám B.cinerea hại dâu tây sau 7 ngày của một số thuốc trừ bệnh tại nhà lƣới viện bảo vệ thực vật .................. 62 Hình 4.16: Hiệu lực phòng trừ bệnh thối xám B.cinerea hại dâu tây của một số thuốc trừ bệnh tại Sa Pa- Lào Cai ............................................................... 63 1. MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Nấm Botrytis cinerea Pers. đã đƣợc phát hiện gây hại trên nhiều loại cây trồng ở các vùng khác nhau của Việt Nam. Nấm gây hại trên các cây cà chua, mận, đào, dâu tây.... Nấm là một yếu tố hạn chế đến khả năng bảo quản và chuyên chở của các loại nông sản sau thu hoạch ở nƣớc ta (Roger 1953[60], Đặng Vũ Thị Thanh, Hà Minh Trung 1999[5]). Trong những năm gần đây nấm B.cinerea đã phát sinh và gây hại rất nghiêm trọng tại các vùng trồng cây ăn quả ôn đới Sa Pa – Lào Cai, Mộc Châu – Sơn La. Vào tháng 2 - 8 năm 1997, 1998 nấm đã là đối tƣợng chính gây hại cho dâu tây và phúc bồn tử ở vùng Sa Pa và Hà Nội, nấm gây thối lá quả cho dâu tây, phúc bồn tử. Gặp điều kiện mƣa ẩm, trời âm u khóm dâu tây bị bệnh sẽ bị lụi. Có những vƣờn đào tại Sa Pa tỉ lệ quả bị nấm xâm nhiễm và gây hại lên tới 20%. Nấm không những xâm nhập và gây hại cho quả đào, mận trƣớc thu hoạch mà còn tiếp tục gây thối quả sau thu hoạch. Nấm B.cinerea đã trở thành yếu tố hạn chế cho việc mở rộng diện tích trồng đào, dâu tây ở miền Bắc Việt Nam (Đặng Vũ Thị Thanh và CS 2000[6]). Tại vùng trồng cà chua của đồng bằng sông Hồng nấm gây hiện tƣợng thối ngọn và thối quả cà chua. Nấm đã làm giảm năng suất cà chua đáng kể và đồng thời nấm còn làm giảm khả năng bảo quản, chuyên chở của cà chua. Vào vụ xuân trong điều kiện mƣa ẩm nhiệt độ không quá cao và cũng không quá lạnh, có những vƣờn cà chua số cây bị nhiễm bệnh lên tới 30%. Các ngọn cà chua bị nhiễm bệnh thƣờng bị thối và có một lớp mốc màu xám phủ. Hầu hết các ngọn bị nhiễm bệnh đều bị chết, điều này đã ảnh hƣởng rất lớn đến sinh trƣởng, phát triển của cây cũng nhƣ năng suất quả (Nguyễn Thị Vân, 2003)[11]. Ở Việt Nam chƣa có những nghiên cứu về đặc điểm sinh học và gây bệnh, phổ ký chủ của nấm B.cinerea. Các nghiên cứu chỉ dừng lại ở mức xác định nguyên nhân gây bệnh. Để có cở sở cho các phƣơng pháp phòng trừ bệnh, chúng tôi đề xuất đề tài “Nghiên cứu đặc điểm sinh học và biện pháp phòng trừ nấm Botrytis cinerea Pers. gây bệnh thối xám trên cây trồng”. Nhằm góp phần xác định cơ sở để tiếp tục nghiên cứu, xây dựng quy trình phòng trừ tổng hợp bệnh thối xám. 1.2. Mục tiêu, yêu cầu của đề tài Xác định đƣợc phổ ký chủ của nấm, nghiên cứu đƣợc các đặc điểm sinh học, đặc điểm gây bệnh của nấm làm cơ sở để nghiên cứu các biện pháp phòng trừ nấm bảo vệ cây trồng. 1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Các kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp đầy đủ các thông tin về ký chủ của nấm B.cinerea các đặc điểm sinh học và gây bệnh, sự đa dạng của nấm. Các thông tin về nấm B.cinerea và tác hại của nó sẽ đƣợc hệ thống đầy đủ hơn ở Việt Nam các thông tin này sẽ trở thành nguồn tài liệu để giảng dạy và tham khảo trong nghiên cứu của các lĩnh vực nấm, bảo vệ thực vật, đa dạng sinh học.... - Các kết quả nghiên cứu của đề tài không những là cơ sở để nghiên cứu xây dựng kế hoạch trồng trọt và luân canh cây trồng trên đồng ruộng, mà còn là cơ sở để nghiên cứu xây dựng quy trình phòng trừ tổng hợp bệnh do nấm B.cinerea gây ra cho các cây trồng khác nhau góp phần xây dựng một nền nông nghiệp bền vững ở vùng. 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu: Nấm B.cinerea gây bệnh trên các cây rau, cây ăn quả, cây công nghiệp và cây hoa. 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu: Điều tra, xác định phổ ký chủ của nấm B.cinerea tại các vùng ĐBSH, Lào Cai, Lâm Đồng. Nghiên cứu các đặc điểm sinh học, nuôi cấy của các nguồn nấm B.cinerea phân lập đƣợc trên một số cây ký chủ khác nhau. Nghiên cứu phòng trừ bệnh bằng một số loại thuốc trừ nấm. 1.4.3. Địa điểm nghiên cứu: Đề tài đƣợc tiến hành tại bộ môn Chẩn đoán Giám định dịch hại và thiên địch - Viện Bảo vệ thực vật, vùng ĐBSH, Lào Cai, Lâm Đồng 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu Nấm B.cinerea là một loại nấm ký sinh đa thực gây bệnh trên nhiều loại cây trồng đã đƣợc phát hiện ở nhiều vùng sinh thái khác nhau trên thế giới. Nấm gây hại trên các cây rau, cây cảnh, cây ăn quả, cây rừng... Nấm gây các triệu chứng thối hoa, thối quả, chết cây con, đốm lá, u bƣớu hay thối thân, thối rễ…. Nấm không những gây hại trên cây trồng trƣớc thu hoạch mà còn là một yếu tố hạn chế đến khả năng bảo quản và chuyên chở của các loại nông sản sau thu hoạch. Là một loại nấm ký sinh đa thực nấm B.cinerea có một phổ ký chủ khá phong phú trên các loại cây trồng ở Việt Nam. Điều kiện khí hậu ở miền Bắc trong vụ đông xuân, là một điều kiện lý tƣởng cho nấm phát sinh và gây hại. Nấm đã đƣợc phát hiện trên một số cây trồng ở các vùng sinh thái khác nhau. Nấm đã gây những thiệt hại đáng kể cho dâu tây, cà chua, hoa hồng, lạc, đào... Xác định đƣợc phổ ký chủ của nấm, nghiên cứu đƣợc các đặc điểm sinh học, đặc điểm gây bệnh của nấm sẽ là cơ sở để nghiên cứu các biện pháp phòng trừ nấm bảo vệ cây trồng và nông sản sau thu hoạch. Đồng thời các kết quả này còn là luận cứ để quy hoạch cơ cấu cây trồng, mùa vụ, chu kỳ luân canh... cho các vùng sinh thái khác nhau. 2.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nƣớc 2.2.1. Lịch sử phát hiện và sự phân bố Nấm B.cinerea nằm trong ngành Eumycota, ngành phụ Deuteromycotina, lớp Hyphomycetes, bộ Hyphales, họ Moniliaceae. Trƣớc năm 1939 giai đoạn hữu tính của nấm đƣợc đặt tên là Pezzia fuckeliana De Bary, sau đó đổi tên là Sclerotinia fuckeliana Fuckel (Hansen & Smith, 1932)[36]. Năm 1939, sau khi đã phát hiện đƣợc quả thể đĩa của nấm trong phòng thí nghiệm khi phân lập từ táo tây, cần tây, nho bị bệnh thối xám, Groves & Drayton [34] đã nhận thấy rằng quả thể đĩa của nấm chính là quả thể đĩa của nấm Botryotinia fuckeliana. Nhƣng các tác giả cũng nhận thấy rằng không phải tất cả các chủng B.cinerea đều có giai đoạn sinh sản hữu tính là B. fuckeliana. Trong nhƣng năm 80 của thế kỷ 20 thông qua các nghiên cứu về sự hình thành quả thể đĩa của nấm ngƣời ta đã chứng minh đƣợc rằng Botryotiniana fuckeliana là giai đoạn sinh sản hữu tính của nấm B.cinerea (Faretra et al, 1989)[29]. Cùng song song với các nghiên cứu trên năm 1975, ngƣời ta đã tìm thấy quả thể đĩa của nấm Botryotinia fuckeliania trên cây đậu tại miền trung và miền tây New York, Mỹ (Polach & Abawi, 1975)[55]. Năm 1988, tại Thụy Sĩ cũng thu thập đƣợc quả thể đĩa của nấm B.fuckeliania trên lá nho đã bị phân hủy trên mặt đất (Blank, 1988)[22]. Nấm B.cinerea đƣợc phát hiện ở nhiều vùng sinh thái khác nhau trên toàn thế giới từ vùng Alaska, Canada và Greenland đến khu vực cận nhiệt đới nhƣ Ai Cập, Cameroon (Bernaux, 1979) và New Zealand (Dingley JM, 1969)[25]. Nấm gây thiệt hại nghiêm trọng trên các cây trồng ở Bangladesh, Ấn Độ, Australia, Canada và Chile. 2.2.2. Phạm vi ký chủ và tác hại của nấm Năm 1924, Anderson đã phát hiện đƣợc trên 100 ký chủ của nấm B.cinerea [19], Heald và Dana đã phát hiện ra hơn 20 loại cây trồng bị nấm B.cinerea xâm nhiễm ở Washington. Nấm B.cinerea còn gây hại trên nhiều loại cây cảnh khác nhau, theo Baker (1946)[21] nấm B.cinerea đã gây hại trên 36 loại cây cảnh ở vùng California, Mỹ. Noble & Richard. (1968)[49], Ogilvie (1969)[50] đã phát hiện trong hạt giống của 50 loài hoa và loài cỏ có sự xuất hiện của nấm B.cinerea. Dâu tây Nho Hoa hồng Hình 2.1: Một số triệu chứng nấm B.cinerea gây hại Nguồn: http://whatcom.wsu.edu/ipm/manual/rasp/botrytis.html http://www.cns.fr/spip/-Botrytis-cinerea-.html http://www.clinickaset.net/AtractEng/GeneralInformation/view_diseases.as p?ID_Diseases=28. Bào tử nấm B.cinerea có khả năng phát tán ngoài không khí, xâm nhập và gây bệnh trên 200 loài ký chủ ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới bao gồm cây lấy dầu, cây lƣơng thực, cây hoa….(Kim J.H et at, 2007)[39]. Theo Xiao, 2006 [71] sản lƣợng và giá trị xuất khẩu lê vụ đông của Mỹ giảm chủ yếu là do nấm B.cinerea gây hại. Tại Hawai, nấm đƣợc phát hiện trên 28 loại cây trồng bao gồm cây rau, cây ăn quả, hoa cây cảnh.... Triệu chứng bệnh do nấm gây ra trên các cây trồng và các bộ phận của cây cũng rất khác nhau (Andrew and Stephen 1994)[20]. Nấm có thể gây bệnh chết cây con cho rau và một số loài thông trong vƣờn ƣơm. Dịch bệnh đã gây thiệt hại nặng cho các vƣờn ƣơm cây thông giống ở California (Perteson and Smith 1975)[54]. Nấm gây triệu chứng thối hay thối xám trên lá, thân, hoa, quả, củ trên các cây dâu tây, quả đào, quả nho, đậu, ớt, hành, cà chua, cà rốt, dƣa chuột, hoa lay ơn, hoa hồng vvv. (Walker 1926 [63]; Roger 1953 [60]; McClellan and Hewitt 1973[45]; Forsberg 1975[32]; Ellis 1986 [28]; Agrios 1988 [18]; Andrew and Stephen 1994 [20]). Tại Florida, nấm B.cinerea gây hại nghiêm trọng trên quả dâu tây ở giai đoạn trƣớc và sau thu hoạch. Đặc biệt khi gặp điều kiện nhiệt độ thấp và điều kiện ẩm ƣớt [24]. Năm 2008- 2009 tại tỉnh Kurdistan, Iran năng suất trung bình của dâu tây giảm 544,3 kg/ha, trong khi đó diện tích trồng dâu tây toàn tỉnh là 2500 ha, do vậy ƣớc tính thiệt hại khoảng 1.360,75 tấn (Payman Salami et al, 2010) [53]. Theo thống kê, ở Châu Âu nấm B.cinerea gây hại 25 -30% diện tích trồng nho tƣơng đƣơng 3.700.000 ha bị bệnh, chi phí phun thuốc phòng trừ nấm dao động trong khoảng 2 - 50 triệu Euro[65]. Ở Pháp, thiệt hại do nấm B.cinerea gây ra tại các vƣờn trồng nho khoảng 15- 40% năng suất [24]. Tại khu vực Terai phía Đông của Nepal, năng suất hàng năm của cây đậu giảm đến 15% (Chaurasia & Joshi, 2001) Bệnh thối xám do nấm B.cinerea gây ra là bệnh phổ biến và quan trọng trên các loại cây trồng ở nhiều khu vực trên thế giới. 2.2.3. Đặc điểm sinh học của nấm B.cinerea Đặc điểm sinh học, cũng nhƣ khả năng gây bệnh, phổ ký chủ, tác hại của nấm và biện pháp phòng trừ đối với nấm B.cinerea đã đƣợc nghiên cứu ở nhiều vùng khác nhau trên thế giới (Agrios 1988[18], Andrew and Stephen 1994[20]). Theo Groves & Loveland (1953)[35], Cành bảo tử phân sinh đa bào, kích thƣớc 2mm x 16-30 µm, trong suốt hoặc màu nâu xám, đầu cành phân nhánh không theo quy luật, tế bào ở đỉnh cành hơi phình to, bào tử hình elip hoặc hình trứng, không màu hoặc màu nâu nhạt, kích thƣớc 6-18x 4-11µm. Hình 2.2: Cành bào tử, bào tử phân sinh và hạch nấm B.cinerea Nguồn: http://fungi.myspecies.info/content/botrytis-cinerea-3 http://www.plantmanagementnetwork.org/pub/php/diagnosticguide/2006/pears/ http://www.stockbridgetechnology.co.uk/horticultural_research/commercial_se rvices/plant_clnic. Hạch nấm hình thành trên môi trƣờng hoặc có thể hình thành trên mô bệnh, màu đen, kích thƣớc 0,5 – 4mm. Hạch nấm có thể tồn tại qua đông và là nguồn bệnh cho vụ sau. Hạch nấm mất sức sống sau 2 năm bảo quản (Coley & Smith, 1980)[23]. Năm 2007, Mirzaei S. et al [46] phân lập 355 mẫu bệnh thối xám trên các ký chủ: táo, nho, dâu tây, cam, lê, lựu, hoa hồng, lay ơn, lily, cẩm chƣớng, dƣa chuột, cà chua, lúa mì…ở Iran. Tác giả đã mô tả hình thái, kích thƣớc bào tử, cành bào tử phân sinh và hạch nấm. Cành bào tử phân sinh đa bào, thẳng hoặc không thẳng, có màu nâu. Cành bào tử phân sinh thƣờng phân 2 -3 nhánh hƣớng về phía đỉnh, các nhánh thƣờng không màu. Trong một số trƣờng hợp cành bào tử phân sinh hẹp, không màu có chiều dài trung bình 662 – 2999 µm. Bào tử phân sinh hình trứng, elip, quả lê hoặc hình cầu, đơn bào đôi khi có 1-2 vách ngăn, màu trắng sau đó có màu nâu nhạt. Kích thƣớc bào tử 6-13 x 4-8 µm.