Tài liệu Luận văn thạc sĩ nghiên cứu thành phần hoá học và hoạt tính sinh học của cây bách bệnh (eurycoma longifolia jack)

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr-êng §¹i Häc B¸ch Khoa Hµ Néi ---------o0o--------- LuËn V¨n Th¹c sÜ Khoa häc Ngµnh: c«ng nghÖ ho¸ häc Nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña c©y b¸ch bÖnh (Eurycoma longifolia Jack) NguyÔn V¨n Th«ng Hµ néi - 2008 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr-êng §¹i Häc B¸ch Khoa Hµ Néi ---------o0o--------- LuËn V¨n Th¹c sÜ Khoa häc Nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña c©y b¸ch bÖnh (Eurycoma longifolia Jack) Ngµnh : C«ng nghÖ ho¸ häc M· sè : Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: PGS.TS. TrÇn Thu H-¬ng Häc viªn: NguyÔn v¨n th«ng Hµ néi - 2008 1 Më ®Çu ViÖt Nam lµ n-íc n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, ®é Èm cao. Víi ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn thuËn lîi nh- vËy nªn hÖ thùc vËt ViÖt Nam ph¸t triÓn rÊt ®a d¹ng vµ phong phó víi kho¶ng 12.000 loµi thùc vËt bËc cao, kh«ng kÓ ®Õn c¸c loµi t¶o, rªu vµ nÊm. NhiÒu loµi trong sè ®ã tõ xa x-a ®Õn nay ®· ®-îc sö dông trong y häc cæ truyÒn vµ c¸c môc ®Ých kh¸c phôc vô trong ®êi sèng cña nh©n d©n ta. Nghiªn cøu c¸c hîp chÊt cã nguån gèc thiªn nhiªn cã ho¹t tÝnh sinh häc cao ®Ó øng dông trong y häc, n«ng nghiÖp vµ c¸c môc ®Ých kh¸c trong ®êi sèng con ng-êi lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng ®· vµ ®ang ®-îc c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi n-íc hÕt søc quan t©m. Víi viÖc ph¸t hiÖn ra nhiÒu chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc cã gi¸ trÞ tõ thiªn nhiªn, c¸c nhµ khoa häc ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ trong viÖc t¹o ra c¸c lo¹i thuèc ®iÒu trÞ nh÷ng bÖnh nhiÖt ®íi vµ bÖnh hiÓm nghÌo nh-: Penicillin (1941); Artermisinin (nh÷ng n¨m 1970….. ®Ó kÐo dµi tuæi thä vµ n©ng cao chÊt l-îng cuéc sèng cña con ng-êi. Thiªn nhiªn kh«ng chØ lµ nguån nguyªn liÖu cung cÊp c¸c ho¹t chÊt quÝ hiÕm ®Ó t¹o ra c¸c biÖt d-îc mµ cßn cung cÊp c¸c chÊt dÉn ®-êng ®Ó tæng hîp ra c¸c lo¹i thuèc míi. Còng tõ nh÷ng tiÒn chÊt ®-îc ph©n lËp tõ thiªn nhiªn, c¸c nhµ khoa häc ®· chuyÓn ho¸ chóng thµnh nh÷ng ho¹t chÊt cã kh¶ n¨ng trÞ bÖnh rÊt cao. ViÖt Nam n»m trong vùc nhiÖt ®íi cã khÝ hËu nãng Èm nªn hÖ thùc vËt rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. NhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m tõ 150C ®Õn 270C, l-îng m-a lín (trung b×nh tõ 1200 ®Õn 1800 mm), ®é Èm t-¬ng ®èi cao (trªn 80%). §iÒu kiÖn nh- vËy rÊt thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c loµi thùc vËt nãi chung vµ c©y d-îc liÖu nãi riªng [2]. Theo sè liÖu thèng kª gÇn ®©y, hÖ thùc vËt ViÖt Nam cã kho¶ng 10500 lµi, trong ®ã cã kho¶ng 3200 loµi c©y ®-îc sö dông trong y häc d©n téc. Theo dù ®o¸n cña c¸c nhµ khoa häc, hÖ thùc 2 vËt ViÖt Nam cã kho¶ng 12000 loµi trong ®ã cã 4000 loµi ®-îc nh©n d©n ta dïng lµm th¶o d-îc vµ lµ mét trong nh÷ng hÖ thùc vËt phong phó nhÊt thÕ giíi. C¸c hîp chÊt thiªn nhiªn cã ho¹t tÝnh sinh häc ®· vµ ®ang ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng trong ®êi sèng con ng-êi. C¸c hîp chÊt thiªn nhiªn ®-îc dïng lµm thuèc ch÷a bÖnh, thuèc b¶o vÖ thùc vËt còng nh- nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp thùc phÈm, h-¬ng liÖu vµ mü phÈm. §Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc lµm thuèc, nguån d-îc liÖu phong phó vµ ®a d¹ng ®· cung cÊp cho nghµnh d-îc c¶ n-íc mét khèi l-îng nguyªn liÖu lín ®Ó ch÷a bÖnh còng nh- xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. VÒ l©u dµi ®èi víi sù ph¸t triÓn c¸c d-îc phÈm míi, c¸c s¶n phÈm thiªn nhiªn cã vai trß rÊt quan träng, v× nhiÒu chÊt cã thÓ lµ chÊt dÉn ®-êng cho viÖc tæng hîp c¸c s¶n phÈm míi, hoÆc dïng lµm c¸c chÊt dß sinh ho¸ ®Ó lµm s¸ng tá c¸c nguyªn lý cña d-îc lý con ng-êi. Theo h-íng nghiªn cøu trªn, môc tiªu luËn v¨n lµ tËp trung nghiªn cøu, ph©n lËp c¸c hîp chÊt cã trong c©y B¸ch bÖnh (Eurycoma longifolia Jack) cã ho¹t tÝnh sinh häc cao nh»m t¹o c¬ së cho nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo trong lÜnh vùc t×m kiÕm c¸c ph-¬ng ph¸p thuèc míi còng nh- gi¶i thÝch ®-îc t¸c dông ch÷a bÖnh cña c¸c c©y thuèc cæ truyÒn. 3 NhiÖm vô luËn v¨n 1. ChiÕt t¸ch vµ ph©n lËp mét sè hîp chÊt tõ c©y B¸ch bÖnh (Eurycoma longifolia Jack) 2. X¸c ®Þnh cÊu tróc ho¸ häc cña c¸c hîp chÊt ph©n lËp tõ c©y B¸ch bÖnh (Eurycoma longifolia Jack) 3. Nghiªn cøu ho¹t tÝnh sinh häc cña dÞch chiÕt metanol l¸ c©y B¸ch bÖnh (Eurycoma longifolia Jack). 4 Ch-¬ng 1: Tæng quan 1.1.Vµi nÐt vÒ c©y B¸ch bÖnh (Eurycoma longifolia Jack) 1.1.1. Giíi thiÖu Tªn khoa häc: Eurycoma longifolia Jack thuéc hä Thanh thÊt (Simaroubaceae)[2] Tªn th-êng gäi: B¸ch bÖnh, Lång bÑt, B¸ bÞnh, MËt nh¬n, Tho nan. Eurycoma longifolia Jack B¸ch bÖnh thuéc lo¹i c©y nhì, cao 2-8 m, th©n Ýt ph©n cµnh. L¸ kÐp l«ng chim lÎ, mäc so le, gåm 21-25 l¸ chÐt kh«ng cuèng, mäc ®èi, h×nh m¸c hoÆc bÇu dôc, gèc thu«n, ®Çu nhän, mÐp nguyªn, mÆt trªn xanh sÉm bãng, mÆt d-íi cã l«ng mÞn mµu tr¾ng x¸m, cuèng l¸ kÐp mµu n©u ®á. Côm hoa mäc ë ngän thµnh chïm kÐo hoÆc chuú réng, cuèng cã l«ng mµu gØ s¾t; hoa mµu ®á n©u, ®µi hoa chia thµnh 5 thuú h×nh tam gi¸c cã tuyÕn ë l-ng, trµng hoa 5 c¸nh h×nh thoi còng cã tuyÕn; nhÞ 5 cã l«ng dµy vµ hai v¶y nhá ë gèc, bÇu cã 5 no·n h¬i dÝnh nhau ë gèc.. 5 Ph©n bè: Eurycoma longifolia Jack lµ chi nhá gåm nh÷ng ®¹i diÖn lµ c©y bôi hoÆc c©y gç nhá, ph©n bè chñ yÕu ë vïng nhiÖt ®íi §«ng Nam ¸. Vïng §«ng Nam ¸ cã 3 loµi vµ mét vµi d-íi loµi, trong ®ã ®¸ng chó ý nhÊt lµ loµi B¸ch bÖnh ph©n bè réng r·i tõ Myanmar ®Õn c¸c n-íc §«ng D-¬ng, Th¸i Lan, Malaysia, ®¶o Sumantra. ë ViÖt Nam, B¸ch bÖnh ph©n bè r¶i r¸c ë c¸c tØnh vïng nói thÊp (d-íi 1000 m) vµ trung du. C¸c tØnh T©y Nguyªn vµ miÒn Trung gÆp nhiÒu h¬n c¸c tØnh phÝa B¾c. 1.1.2. C«ng dông RÔ th-êng dïng nhÊt ®Ó ch÷a khÝ h-, huyÕt kÐm, ¨n uèng kh«ng tiªu, trong ngùc cã côc tÝch, g©n ®ê, x-¬ng yÕu, ch©n tay ®au yÕu. Nh©n d©n th-êng dïng rÔ ch÷a sèt, sèt rÐt, ch÷a ngé ®éc vµ say r-îu, giun s¸n. Vá th©n lµm thuèc bæ, ch÷a ¨n uèng kh«ng tiªu, n«n. B¸ch bÖnh cã t¸c dông d-îc lý [3]: - Cao chiÕt tõ B¸ch bÖnh cã t¸c dông kh¸ng ký sinh trïng sèt rÐt trong thö nghiÖm nu«i cÊy in vitro. - B¸ch bÖnh cã t¸c dông t¨ng dôc. Cã mèi t-¬ng quan gi÷a ho¹t tÝnh kÝch thÝch sinh dôc nam vµ l-îng néi tiÕt tè sinh dôc nam trong huyÕt thanh. Th©n vµ rÔ B¸ch bÖnh lµm t¨ng l-îng testosteron trong huyÕt thanh ®éng vËt, rÔ lµm t¨ng testosteron nhiÒu h¬n th©n c©y. - Mét chÕ phÈm thuèc gåm 3 d-îc liÖu: B¸ch bÖnh, Tr©m bÇu vµ XÊu hæ cã ®éc tÝnh cÊp diÔn vµ tr-êng diÔn thÊp. Thuèc cã t¸c dông lîi mËt râ rÖt vµ kh«ng lµm thay ®æi thµnh phÇn cña mËt ë chuét lang. Thuèc lµm th¶i trõ BSP cña gan thá so víi ®èi chøng. - ChÕ phÈm thuèc nµy cã t¸c dông lµm chËm qu¸ tr×nh h- biÕn cña gan chuét cèng tr¾ng g©y nªn do Carbon Tetraclorid. Nã còng lµm t¨ng sù t¸i t¹o cña tÕ bµo gan chuét nh¾t tr¾ng trong m« h×nh g©y th-¬ng tæn gan thùc nghiÖm. 6 1.1.3. Thµnh phÇn ho¸ häc C©y B¸ch bÖnh lµ c©y thuèc næi tiÕng. C©y ch÷a ®-îc nhiÒu chøng bÖnh (nªn cã tªn lµ B¸ch - nghÜa lµ 100). Trªn thÕ giíi ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ho¸ häc còng nh- ho¹t tÝnh sinh häc cña c©y thuèc quý nµy, nh»m khai th¸c triÖt ®Ó tiÒm n¨ng y häc cña c©y thuèc quÝ nµy. N¨m 1970, ë ViÖt Nam ®· cã nh÷ng nghiªn cøu vÒ ho¸ häc cña c©y B¸ch bÖnh, c¸c nghiªn cøu nµy ®-îc thùc hiÖn bëi c¸c t¸c gi¶ L.V Thoi, N.N Suong [5,30], kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy trong thµnh phÇn ho¸ häc cña c©y B¸ch bÖnh cã hîp chÊt Eurycomalactone; -Sitosterol; Campesterol; 2,6Dimethoxybenzoquinone vµ Dihydroeurycomalactone. N¨m 1982, C¸c t¸c gi¶ Muchsin Darise, Hiroshi Kohda, Kenji Mizutani vµ Osamu Tanaka [9] ®· tiÕn hµnh nh÷ng nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña rÔ c©y B¸ch bÖnh, kÕt qu¶ nghiªn cøu ban ®Çu cho thÊy trong thµnh phÇn cña rÔ c©y B¸ch bÖnh cã chøa: Eurycomanone, Eurycomanol vµ Eurycomanone-2-O--glycopyranoside, 9-Hydroxycanthin-6-one. Cïng thêi gian nµy, nhãm t¸c gi¶ t¹i ViÖt Nam còng ®· cã nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña c©y B¸ch bÖnh, kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy trong thµnh phÇn c©y B¸ch bÖnh cña ViÖt Nam cã Eurycomalactone, Campesterol; 2,6-Dimethoxybenzoquinone vµ Dihydroeurycomalactone,7-Methoxy-- carboline-1-propionic acid [28]. N¨m 1983, nhãm t¸c gi¶ Muchsin Darise vµ céng sù [27] tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña c©y B¸ch bÖnh, kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy cã -Sitosterol; 9-Hydroxycanthin-6-one-N-oxide. N¨m 1986, nhãm t¸c gi¶ Chan, L., O’Neill, M. J. Phillipson vµ céng sù [8] ®· cã nh÷ng nghiªn cøu ®Çu tiªn vÒ ho¹t tÝnh sinh häc cña c©y B¸ch bÖnh, kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy c©y B¸ch bÖnh cã kh¶ n¨ng chèng sèt rÐt. N¨m 1989, Nhãm t¸c gi¶ K. L. Chan, S. Lee, T. W. Sam vµ B. H. Han [19] ®· nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh chèng sèt rÐt cña c©y B¸ch bÖnh, kÕt qu¶ ®· t×m ra c¸c hîp chÊt Eurycomanol-2-O--glycopyranoside; 7 Eurycomanol tõ rÔ c©y B¸ch bÖnh thÓ hiÖn ho¹t tÝnh chèng sèt rÐt. N¨m 1990, Nhãm t¸c gi¶ Hiroshi Morita vµ céng sù [26] t×m thÊy cã c¸c hîp chÊt Eurycomanol, Klaineanone, 11-Ketone trong thµnh phÇn hãa häc cña c©y B¸ch bÖnh. N¨m 1991, Itokawa, H., Kishi, E., Morrita, H. [16], t×m thÊy cã hîp chÊt míi Eurylen cã ho¹t tÝnh ®éc tÕ bµo trong thµnh phÇn ho¸ häc cña B¸ch bÖnh. Cïng thêi gian nµy nhãm t¸c gi¶ K. L. Chan, S. Lee, T. W. Sam vµ B. H. Han [7] ®· ph©n lËp ®-îc hîp chÊt 3,18-Dihydroeurycomanol; 14, 15Dihydroxyklaineanone tõ c©y B¸ch bÖnh. Ho¹t tÝnh g©y ®éc tÕ bµo vµ ho¹t tÝnh chèng sèt rÐt cña c©y B¸ch bÖnh còng ®· ®-îc nghiªn cøu bëi nhãm t¸c gi¶ Leonardus B.S Kardono vµ céng sù [23], nhãm t¸c gi¶ nµy ®· ph©n lËp ®-îc bèn alkaloit: 9-Methoxycanthin-6-one; 9-Methoxycanthin-6-one-Noxide; 9-Hydroxycanthin-6-one vµ 9-Hydroxycanthin-6-one-N-oxid, mét quassinoit: Eurycomanone vµ lÇn ®Çu tiªn ph©n lËp hai -Carboline alkaloid (-carboline-1-proprionic acid; 7-Methoxy--carboline-1-proprionic acid). N¨m 1992, Hiroshi Morita, Etsuko Kishi, Koichi Takeya and Hideji Itokawa [13] nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña gç c©y B¸ch bÖnh, kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy trong gç c©y B¸ch bÖnh cã 2,2’-Dimethoxy-4-(3hydroxy-1-propenyl)-4’-(1,2,3-trihydroxypropyl) diphenyl ete vµ 2-Hydroxy3,2’,6’-trimethoxy-4’-(2,3-epoxy-1-hydroxypropyl)-5-(3-hydroxy-1propenyl)-biphenyl vµ 2-Hydroxy-3,2’dimethoxy-4’-(2,3-epoxy-1- hydroxypropyl)-5-(3-hydroxy-1-propenyl)-biphenyl. Cïng n¨m nµy, c¸c t¸c gi¶ K. L. Chan, Y. Iitaka, H. Noguchi, H. Sugiyama, I. Saito and U. Sankawa [20] ®· t×m ra mét hîp chÊt míi cã trong thµnh phÇn ho¸ häc cña c©y B¸ch bÖnh, hîp chÊt 6-Hydroxyeurycomalactone, c¸c t¸c gi¶ còng ®· nghiªn cøu ho¹t tÝnh g©y ®éc tÕ bµo cña c©y B¸ch bÖnh. Ngoµi ra, nhãm t¸c gi¶ Itokawa vµ céng sù [10] ®· ph©n lËp ®-îc c¸c hîp chÊt (Dihydroniloticin; 24,25Epoxytirucall-7-ene-3,23-diol; 24,25-Epoxytirucall-7-ene-3,23-diol; (3,23R,24S)-form, 3-Ketone, 23-Ac) trong thµnh phÇn ho¸ häc cña B¸ch 8 bÖnh. N¨m 1993, nhãm t¸c gi¶ Hiroshi Morita vµ céng sù [14] tiÕp tôc c¸c nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña c©y B¸ch bÖnh, kÕt qu¶ cho thÊy hai hîp chÊt míi cã khung quassinoid (C19) 6-Dehydroxylongilactone vµ 7-Hydroxyeurycomalactone vµ 7 hîp chÊt (13(21)-Epoxyeurycomanone,15-Acetyl-13(21)Epoxyeurycomanone;12,15-diacetyl-13(21)-Epoxyeurycomanone;12Acetyl-13,12-dihydroeurcomanone; 15 -Acetyl-14-hydroxyklaineanone; 6Acetoxy-14,15-dihydroxyklaineanone;6-Acetoxy-14,15dihydroxyklaineanone. Ho¹t tÝnh g©y ®éc tÕ bµo cña c¸c hîp chÊt trªn ®· ®-îc nghiªn cøu, kÕt qu¶ cho thÊy hîp chÊt 6-Dehydroxylongilactone vµ 7Hydroxyeurycomalactone thÓ hiÖn ho¹t tÝnh g©y ®éc tÕ bµo cao. Nhãm t¸c gi¶ nµy tiÕp tôc c¸c nghiªn cøu vÒ ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc ®· ph©n lËp ®-îc 4 hîp chÊt Eurylene, 14-Deacetyl eurylene vµ Longilene peroxide, Teurilene vµ ®· tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu vÒ ®éc tÕ bµo cña c¸c hîp chÊt nµy [25]. Trong n¨m 1993, mét nhãm nghiªn cøu kh¸c do t¸c gi¶ Itokawa, H., vµ céng sù [18] ®· ph©n lËp vµ x¸c ®Þnh cÊu tróc cña c¸c hîp chÊt: Eurylactone A, Eurylactone B, Laurycolactone A, Laurycolactone B. N¨m 1994, nhãm t¸c gi¶ Mitsunaga vµ céng sù [24] ®· ph©n lËp ®-îc 9,10-Dimethoxycanthin-6-one; 10-Hydroxy-9-methoxycanthin-6-one; 11-Hydroxy-10-methoxycanthin-6-one; 5,9-Dimethoxycanthin-6-one vµ 9-Methoxy-3-methylcanthin-5,6-dione. N¨m 2000, nhãm t¸c gi¶ Hooi Hoon Ang vµ céng sù [4] ®· ph©n lËp vµ x¸c ®Þnh cÊu tróc cña c¸c hîp chÊt: Eurycolactone A, Eurycolactone B, Eurycolactone C tõ c©y B¸ch bÖnh. N¨m 2001, nhãm t¸c gi¶ Suratwadee Jiwajinda, Vilai Santisopasri vµ céng sù [29] ®· nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña c©y B¸ch bÖnh, ®· ph©n lËp ®-îc Longilactone, 6-Dehydroxylongilactone, 11-Dehydroxyklaineanone;15-Dihydroxyklaineanone;14,15- 9 Dihydroxyklaineanone; 15-O-acetyl-14-dihydroxyklaineanone. N¨m 2002, Hooi Hoon Ang, Yukio Hitotsuyanagi vµ céng sù [12] ®· ph©n lËp ®-îc Eurycolactone E, Eurycolactone F, Eurycolactone B vµ Eurycomalactone. N¨m 2003, nhãm t¸c gi¶ Ping Chung Kuo vµ céng sù [22] ®· ph©n lËp vµ x¸c ®Þnh cÊu tróc ho¸ häc ®-îc 3 hîp chÊt míi: n-Pentyl-carboline-1-propionate;5-Hydroxymethyl-9-methoxycanthin-6-one; 1-Hydroxy-9-methoxycanthin-6-one vµ 9-Hethoxycanthin-6-one; Canthin-6-one ®· biÕt tõ c©y B¸ch bÖnh. C¸c hîp chÊt ph©n lËp ®-îc ®· ®-îc tiÕn hµnh thö nghiÖm ho¹t tÝnh g©y ®éc tÕ bµo in vitro vµ ho¹t tÝnh chèng sèt rÐt in vitro. KÕt qu¶ thö nghiÖm cho thÊy hîp chÊt 9-Methoxycanthin-6-one; Canthin-6-one thÓ hiÖn ho¹t tÝnh g©y ®éc tÕ bµo trªn dßng tÕ bµo ung th- phæi vµ dßng tÕ bµo ung th- vó. Trong thêi gian nµy, nhãm t¸c gi¶ Bedir vµ céng sù [6] còng ®· ph©n lËp ®-îc hîp chÊt Eurycomaoside. N¨m 2004, nhãm t¸c gi¶ Ping Chung Kuo vµ céng sù [21] ®· ph©n lËp ®-îc thªm hîp chÊt Eurycomalin A tõ c©y B¸ch bÖnh. D-íi ®©y lµ mét sè hîp chÊt ®-îc ph©n lËp tõ loµi Eurycoma longifolia Hîp chÊt CTPT Tµi liÖu TK Bourjotinolone A C30H48O4 28 7-Methoxy-carboline-1-propanoic acid C15H14N2O3 15 1-Hydroxy-9-methoxycanthin-6-one C15H10N2O3 26 5,9-Dimethoxycanthin-6-one C16H12N2O3 22 9,10-Dihydroxycanthin-6-one; 9-Me ether C15H10N2O3 22 9,10-Dihydroxycanthin-6-one; Di-Me ether C16H12N2O3 22 10,11-Dihydroxycanthin-6-one; 10-Me C15H10N2O3 ether 4'-(2,3-Epoxy-1-hydroxypropyl)-2hydroxy-5-(3-hydroxy-1-propenyl)-2',3dimethoxybiphenyl 22 C20H22O6 16 10 4'-(2,3-Epoxy-1-hydroxypropyl)-2- C21H24O7 hydroxy-5-(3-hydroxy-1-propenyl)-2',3,6'- 16 trimethoxybiphenyl Dihydroniloticin C30H50O3 24,25-Epoxytirucall-7-ene-3,23-diol; C30H48O3 18 18 (3  ,23R,24S)-form, 3-Ketone 24,25-Epoxytirucall-7-ene-3,23-diol; C32H50O4 18 (3  ,23R,24S)-form, 3-Ketone, 23-Ac Eurycolactone A C20H24O7 23 Eurycolactone B C18H19ClO5 23 Eurycolactone C C18H20O6 23 Eurycomalactone C19H24O6 4,6,8,18,20,25 Eurycomalactone; 2α -Alcohol C19H26O6 4,6,8,18,20,25 Eurycomalactone; 7α -Alcohol C19H26O6 4,6,8,18,20,25 Eurycomalactone; 3,4α -Dihydro C19H26O6 4,6,8,18,20,25 Eurycomalactone; 5,6-Didehydro C19H22O6 4,6,8,18,20,25 Eurycomalactone; 6α -Hydroxy C19H24O7 4,6,8,18,20,25 Eurycomalactone; 6α -Hydroxy, 3,4α - C19H28O7 dihydro, 2α -alcohol Eurycomalactone; 6α -Hydroxy, 5,6- C19H22O7 didehydro Eurycomalactone;  4,18-Isomer, 6α- C19H26O7 hydroxy, 2α -alcohol Eurycomalin A C24H22O6 Eurycomanol C20H26O9 4,6,8,18,20,25 4,6,8,18,20,25 4,6,8,18,20,25 30 10,13,14,15, 18, 22 Eurycomanol; 2-O-  -D-Glucopyranoside C26H36O14 7,10,11,12,15, 19 11 Eurycomanol; 2-Ketone C20H24O9 7,10,11,12,15, 19 7,10,11,12,15, Eurycomanol; 2-Ketone, 13α,18-epoxide C20H24O10 Eurycomanol; 2-Ketone, 13α,18-epoxide, 15-Ac 7,10,11,12,15, C22H26O11 Eurycomanol; 2-Ketone, 13α,18-epoxide, 12,15-di-Ac C24H28O12 Eurycomanol; 13  ,18-Dihydro, 2-ketone 19 7,10,11,12,15, C20H26O9 Eurycomanol; 13  ,18-Dihydro, 2-ketone, 19 7,10,11,12,15, C22H28O10 Eurycomanol; 13,18-Dihydro, 2-ketone 19 7,10,11,12,15, C20H26O9 Eurycomanol; 13,18-Dihydro, 13-hydroxy, Eurycomanol; 13,18-Dihydro, 13  ,18- 19 7,10,11,12,15, C20H28O9 2-ketone 19 7,10,11,12,15, Eurycomanol; 13  ,18-Dihydro 12-Ac 19 19 7,10,11,12,15, C20H26O10 C20H26O11 19 7,10,11,12,15, 19 dihydroxy, 2-ketone Eurycomaoside C25H38O12 27 Eurylactone A C19H26O8 20 Eurylactone B C19H22O9 18,20 Eurylene C34H58O8 13,19 Eurylene; 14-De-Ac C32H56O7 13,19 C20H24O7 16 1-[4-[4-(3-Hydroxy-1-propenyl)-2methoxyphenoxy]-3-methoxyphenyl]-1,2,3propanetriol; (+)-form 12 1-[4-[4-(3-Hydroxy-1-propenyl)-2methoxyphenoxy]-3-methoxyphenyl]-1,2,3- C20H24O7 16 propanetriol; (–)-form Klaineanone; 11-Ketone C20H26O6 11,18,20 Klaineanone; 6α,15  -Dihydroxy, 15-Ac C22H30O9 11,18,20 Klaineanone; 14  ,15  -Dihydroxy C20H28O8 11,18,20 Klaineanone; 14  ,15  -Dihydroxy, 15-Ac C22H30O9 11,18,20 Klaineanone; 6α,14  ,15  -Trihydroxy, 6-Ac C22H30O10 Klaineanone;  4-Isomer, 14  ,15  - C20H30O8 11,18,20 11,18,20 dihydroxy, 2α -alcohol Klaineanone; 12-Epimer, 11-ketone C20H26O6 11,18,20 Laurycolactone A C18H22O5 6,25 Laurycolactone A; 5,6-Didehydro C18H20O5 6,25 Laurycolactone A; 5,6-Didehydro, 3,4  dihydro C18H22O5 6,25 Longilactone C19H26O7 11,19,25 Longilactone; 6-Ac C21H28O8 11,19,25 Longilactone; 6-Deoxy C19H26O6 11,19,25 13 Mét sè cÊu tróc ®Æc tr-ng cã trong thµnh phÇn ho¸ häc cña loµi Eurycoma longifolia O HO HO HO HO HO O O O O O HO O HO OH OH OH OH Eurycomanol Eurycomanone HO HO O HO OH OH OH HO HO HO O O O O O HO O HO OH OH OH OH Eurycomanone-2-O-- 3,18-Dihydroeurycomanol glycopyranoside OH O O N N N N O O O 1-Hydroxy-9-methoxycanthin-6-one 5,9-Dimethoxycanthin-6-one 14 O O O HO HO O OH O O O Cl O O Eurycolactone A Eurycolactone B OH O O O HO OH OH Dihydroniloticin Bourjotinolone A O O HO HO OH OH O O HO HO O O O 4'-(2,3-Epoxy-1-hydroxypropyl)- 4'-(2,3-Epoxy-1-hydroxypropyl)-2hydroxy-5-(3-hydroxy-1-propenyl)2',3-dimethoxybiphenyl 2-hydroxy-5-(3-hydroxy-1propenyl)-2',3,6'trimethoxybiphenyl 15 O O HO HO OH OH O O O O O O Eurycolactone C Eurycolactone E HO O HO HO O OH O HO HO O O OH O HO O O OH OH Eurycomalin A Eurycomaoside OH O O HO O O O O OH HO OH O O HO O HO OH Eurylactone A Eurylactone B 16 OH O O O O O OH OH O O OH O O 12-Epi-11-dehydroklaineanone Eurylene HO O HO O O O O O O O O Laurycolactone A Laurycolactone B OH OH HO OH HO OH O O O O O O O OH Longilactone O Eurycolactone F 1.2. Giíi thiÖu vÒ líp chÊt ancaloit 1.2.1. Giíi thiÖu chung Ancaloit lµ nh÷ng hîp chÊt thiªn nhiªn cã chøa N, ®a sè cã nh©n dÞ vßng, cã tÝnh baz¬, th-êng gÆp trong thùc vËt ®«i khi gÆp trong ®éng vËt. C¸c 17 ancaloit th-êng cã ho¹t tÝnh m¹nh vµ cho nh÷ng ph¶n øng ho¸ häc víi mét sè thuèc thö chung cña ancaloit. Ancaloit rÊt phæ biÕn trong thùc vËt. §Õn nay ®· biÕt kho¶ng 6000 ancaloit tõ h¬n 5000 loµi thùc vËt. Ancaloit hÇu hÕt cã ë thùc vËt bËc cao, chiÕm kho¶ng 15-20% tæng sè loµi c©y, tËp trung ë mét sè hä nh-: Apocynaceae (Tróc §µo), Papaveraceae (Thuèc PhiÖn), Fabaceae (§Ëu), Liliaceae (Hµnh Tái)… c¸c chÊt nµy ®-îc t¹o tõ c¸c axit amin trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c©y [3]. 1.2.2. C¸c nhãm ancaloit 1.2.2.1. Ancaloit nhãm pyridin §¹i diÖn quan träng cña nhãm nµy lµ nicotin vµ anabazin. Nicotin: nicotin ®-îc t¹o thµnh tõ c¸c dÞ vßng piridin vµ pirrolidin, cã c«ng thøc nh- sau: N N CH3 Nicotin cã nhiÒu trong l¸ cña c©y thuèc l¸ (kho¶ng 3%). ë tr¹ng th¸i tù do, nicotin lµ chÊt láng nh- dÇu, kh«ng mÇu, s«i ë 2470C, tan trong n-íc vµ c¸c dung m«i h÷u c¬. Anabazin: Anabazin ®-îc t¹o thµnh tõ c¸c dÞ vßng piridin vµ piperidin, cã c«ng thøc nh- sau: N N H 18 1.2.2.2. Ancaloit nhãm quinolin Tiªu biÓu cña nhãm nµy lµ quinin. Quinin lµ ancaloit ®-îc trÝch tõ vá c©y Cinchona (C©y Canh kina) C«ng thøc: CH=CH2 HO CH CH2 CH2 N H3CO N Quinin lµ chÊt r¾n, nãng ch¶y ë 1770C, Ýt tan trong n-íc, dÔ tan trong r-îu, eter, cã vÞ ®¾ng. 1.2.2.3. Ancaloit nhãm izoquinolin §¹i diÖn cho nhãm nµy lµ papaverin: H3CO N H3CO H3CO OCH3 Papaverin lµ chÊt r¾n, tinh thÓ nãng ch¶y ë 1470C, papaverin ®-îc trÝch tõ qu¶ thuèc phiÖn, chiÕm kho¶ng 1% khèi l-îng. 1.2.2.4. Ancaloit nhãm izoquinolin phenanthren: Tiªu biÓu cho nhãm nµy lµ morphin vµ hai dÉn xuÊt cña morphin lµ Codein vµ Heroin.